Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2013 r. w Szczecinie

sprawy E. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o emeryturę

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 marca 2013 r. sygn. akt IV U 1204/12

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III A Ua 393/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 6 września 2012 roku (znak: (...)) odmówił ubezpieczonemu E. P. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych wywodząc, że ubezpieczony nie udokumentował na dzień 1 stycznia 1999 roku wymaganego 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz nie udowodnił 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy nie uwzględnił do łącznego stażu pracy okresu od 14 lipca 1968 roku do 23 lutego 1971 roku w Kółku Rolniczym w D., albowiem ubezpieczony nie przedstawił za ten okres żadnych dokumentów, zaświadczeń czy wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej poświadczających to zatrudnienie. Do pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresu od 1 stycznia 1994 roku do 15 maja 1994 roku albowiem na świadectwie pracy wykonywanej w warunkach szczególnych wystawionym przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) brak jest powołania na zarządzenie resortowe, a charakter wykonywanej pracy nie jest opisany zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

Kolejną decyzją z dnia 28 września 2012 roku (znak: (...)) organ rentowy odmówił ubezpieczonemu E. P. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych wywodząc, że ubezpieczony chociaż legitymuje się już 15-letnim okresem pracy wykonywanej w warunkach szczególnych (po przedłożeniu nowego świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych za okres pracy w (...)) to nadal nie udokumentował na dzień 1 stycznia 1999 roku wymaganego 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, albowiem obecnie całkowity udowodniony okres wynosi 24 lata 8 miesiecy i 15 dni. Organ rentowy nie uwzględnił do łącznego zaś stażu pracy okresu od 19 lipca 1968 roku do 23 lutego 1971 roku w Kółku Rolniczym w D., albowiem brak jest jakiejkolwiek dokumentacji poświadczającej to zatrudnienie.

Ubezpieczony E. P. nie zgodził się z obiema decyzjami organu rentowego wnosząc o ich zmianę poprzez uznanie jego prawa do emerytury zaprzeczając zarzutowi, że nie legitymuje się 25-letnim ogólnym stażem pracy.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie domagał się jego oddalenia, powtarzając argumenty użyte w uzasadnieniu decyzji. W szczególności powtórzył, że ubezpieczony nie udowodnił 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Postanowieniem Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 20 lutego 2013 roku postanowiono na podstawie art. 219 k.p.c. zarządzić połączenie sprawy IV U 1311/12 prowadzonej z odwołania E. P. od decyzji organu rentowgo z dnia 28 września 2012 roku z sprawą IV U 1204/12 prowadzoną z odwołania E. P. od decyzji organu rentowgo z dnia 6 września 2012 roku - w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia albowiem sprawy te są ze sobą w związku, gdyż oparte są na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej i w związku z tym postanowiono prowadzić je łącznie pod sygn. IV U 1204/12.

Wyrokiem z dnia 21 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie E. P..

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

E. P. urodził się (...).

W dniu 25 czerwca 1981 roku ubezpieczony zwrócił się do dyrekcji w Przedsiębiorstwie (...) o przyjęcie do pracy na stanowisku traktorzysty. Do podania załączył swój życiorys, w którym zaznaczył, że po ukończeniu szkoły podstawowej w wieku 16 lat podjął pracę jako pracownik sezonowy w Kółku Rolniczym w D., gdzie pracował do 20 stycznia 1971 roku.

W kwestionariuszu osobowym wypełnionym na potrzeby rekrutacji w Przedsiębiorstwie (...) ubezpieczony w rubryce zatytułowanej „Przebieg pracy zawodowej” nie odnotował żadnego okresu zatrudnienia dotyczącego pracy w Kółku Rolniczym w D.. Pierwszym okresem zatrudnienia wskazanym przez ubezpieczonego był okres pracy od 19 marca 1971 roku do 15 lutego 1973 roku w Zakładach (...) w Z..

W dniu 14 czerwca 2012 roku E. P. wystąpił z wnioskiem o emeryturę. Pierwszą decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 6 września 2012 roku odmówiono ubezpieczonemu prawa do emerytury uznając, że nie spełnił warunku posiadania: 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych i 25-letniego ogólnego stażu pracy. Po przedłożeniu przed organem rentowym nowej dokumentacji pracowniczej przez ubezpieczonego w postaci świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach w (...) drugą decyzją z dnia 28 września 2012 roku organ rentowy ponownie odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury uznając, że chociaż obecnie spełnił warunek posiadania 15-letniego stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych to nadal nie udowodnił 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Organ rentowy nie uwzględnił do łącznego zaś stażu pracy okresu od 19 lipca 1968 roku do 23 lutego 1971 roku w Kółku Rolniczym w D., tj. czasookresu pracy, o który wnosił ubezpieczony. Na dzień 1 stycznia 1999 roku E. P. nie udokumentował 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, bowiem całkowity udowodniony staż pracy ubezpieczonego to 24 lata 8 miesięcy i 15 dni (w tym 24 lata 4 miesiące i 27 dni okresów składkowych). Ubezpieczony przed organem rentowym udokumentował pracę w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat 2 miesięcy i 13 dni. Ubezpieczony nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Stosownie do treści art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 – tekst jednolity) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

W myśl art. 184 ustęp 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 – tekst jednolity) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

I tak po spełnieniu powyższych warunków ubezpieczonym zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura na zasadach określonych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 z zm.). Stosownie do treści § 2 ustęp 1 okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w wyżej wymienionym rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zgodnie z § 3 przywołanego rozporządzenia, za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia, zaś w myśl § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony E. P. osiągnął wymagany ustawą wiek emerytalny tj. 60 lat, posiada 15-letni okres pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nadto rozwiązał stosunek pracy i nie należy do otwartego funduszu emerytalnego. W niniejszej sprawie kwestią sporną jest okoliczność legitymowania się przez ubezpieczonego ogólnym stażem pracy w wymiarze 25 lat. Ubezpieczony przed organem rentowym udowodnił 24 lata 8 miesięcy i 15 dni okresów składkowych i nieskładkowych (w tym 24 lata 4 miesiące i 27 dni okresów składkowych). Okresem spornym pozostaje okres uznania pracy w Kółku Rolniczym w D. od 19 lipca 1968 roku do 23 lutego 1971 roku.

W ocenie Sądu Okręgowego przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe nie wykazało, aby ubezpieczony w wyżej wskazanym czasookresie faktycznie pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w spornym okresie w Kółku Rolniczym w D.. Z dostarczonych akt osobowych Przedsiębiorstwa (...) wynika, że we wskazanym powyżej czasookresie ubezpieczony w wieku 16 lat zaraz po ukończeniu szkoły podstawowej faktycznie podjął pracę w Kółku Rolniczym w D. jednakże jedynie w charakterze pracownika sezonowego. Z kolei w wypełnionym własnoręcznie kwestionariuszu osobowym ubezpieczony nawet nie wymienił wskazanego spornego okresu pracy w przebiegu swojej kariery zawodowej.

W toku prowadzonego postępowania sądowego ubezpieczony nie przedłożył w sprawie żadnej dokumentacji pracowniczej poświadczającej sporny okres zatrudnienia.

Sąd Okręgowy powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 stycznia 2012 roku sygn. akt II AUa 1482/11 który stwierdził, że przy ustalaniu okresów zatrudnienia w pierwszej kolejności winny być uwzględniane dokumenty z przebiegu zatrudnienia, świadectwa pracy wystawione przez pracodawcę, umowy o pracę, angaże, legitymacje ubezpieczeniowe i inne dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia. Dopiero gdy dokumentacja pracownicza jest niepełna lub zawiera pewne rozbieżności dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami świadków, ale jako dowodem uzupełniającym, potwierdzającym przebieg zatrudnienia. Sąd Okręgowy w Koszalinie w pełni akceptuje wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 stycznia 2012 roku.

Uwzględniajac powyższe Sąd I instancji wskazał, że przesłuchany w postępowaniu sądowym, zawnioskowany przez ubezpieczonego w sprawie świadek T. S. chociaż pracował w Kółku Rolniczym w D. od 1968 roku do 1991 roku nie potrafił wskazać w jakim okresie, na jakim stanowisku i w jakiej formie pracował ubezpieczony. Wobec braku podania jakichkolwiek okoliczności zatrudnienia ubezpieczonego, zeznania tego świadka nie wniosły nic nowego do sprawy, nie dysponował on bowiem dokładną informacją na temat przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego.

Z kolei przesłuchiwany w charakterze świadka brat ubezpieczonego T. P. chociaż dokładnie wskazał okres pracy ubezpieczonego (tożsamy w dacie z spornym okresem w sprawie) i jego stanowisko (ładowacz) to według Sadu Okręgowego nie można uznać treści jego zeznań za wiarygodne, albowiem świadek będąc bratem ubezpieczonego posiadał interes prawny w tym, aby zeznawać na korzyść E. P.. T. P. pomimo wskazania z dokładnością co do dnia czasookresu zatrudnienia ubezpieczonego i jego stanowiska pracy, nie potrafił już wskazać innych istotnych okoliczności zatrudnienia ubezpieczonego jak choćby formy zatrudnienia, czy warunków pracy ubezpieczonego, przebiegu jego zatrudnienia. Pamięć świadka co do zdarzeń z przeszłości była zatem bardzo wybiórcza w tym zakresie, a przede wszystkim mało precyzyjna.

W dalszej części swych rozważań Sąd Okręgowy podał, że Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 20 września 2012 roku w sprawie III AUa 374/12 stwierdził, że prawo do wcześniejszej emerytury stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą dokumenty. Dlatego, w tej kategorii spraw podkreśla się, że zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Podobne stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Szczecnie w wyroku z dnia 15 stycznia 2013 roku w sprawie III AUa 656/12, gdzie świadczenie pracy nie może zostać tylko uprawdopodobnione, ale musi zostać wykazane w sposób niezbity i nie budzący jakichkolwiek wątpliwości. Dokonując oceny materiału dowodowego sprawy trzeba mieć na uwadze, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień lub wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga zawsze dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Tym samym skoro brak jest dokumentacji pracowniczej w sprawie, a zeznania świadków okazały się nieprecyzyjne, mało konkretne i mało miarodajne dla sprawy to nie mogą być potraktowane jako dowód zastępczy, o tożsamej mocy prawnej, co świadectwo pracy. Bowiem jak już wcześniej nadmieniono, zeznania świadków mogą być potraktowane jako dowody uzupełniające dla sprawy, niejako zastępujące istniejące braki w dokumentacji pracowniczej pod warunkiem, że w swej treści są one precyzyjne, konkretne i zawierają informacje jakie odzwierciedlałyby treść świadectwa pracy. Zeznania przesłuchanych w sprawie świadków nie zadośćuczyniły wskazanym powyżej przesłankom, ich zeznania były nieprecyzyjne i mało konkretne, nazbyt ogólnikowe, nadto wybiórcze. Obaj świadkowie nie potrafili wskazać innych istotnych okoliczności zatrudnienia ubezpieczonego jak choćby formy zatrudnienia, czy warunków pracy ubezpieczonego, przebiegu jego zatrudnienia.

W ocenie Sądu Okregowego, to na ubezpieczonym spoczywał ciężar dowiedzenia posiadania 25-letniego ogólnego stażu pracy. Skoro zaś ubezpieczony nie przedłożył w sprawie żadnej dokumentacji pracowniczej poświadczającej sporny okres zatrudnienia, a z przedłożonych akt osobowych innego zakładu pracy wynika, że zatrudnienie w Kółku Rolniczym w D. miało charakter pracy sezonowej tj. pracy nie wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to Sąd nie może zaliczyć wskazanego spornego okresu do ogólnego stażu pracy uprawniających ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury. Brak zaś jednej z przesłanek do nabycia prawa do emerytury jest równoznaczny z brakiem uprawnienia do tego świadczenia, bowiem jedynie łączne wypełnienie wszystkich warunków wynikających z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze może spowodować ustalenie dochodzonego prawa.

Wobec dokonanych ustaleń Sąd Okręgowy w Koszalinie na mocy art. 477 14 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Apelację od tego wyroku wniósł ubezpieczony. Zaznaczył, że pracował w Kółku Rolniczym w D. w województwie (...) jako pracownik młodociany. Od roku 1968 do 1971 jako pomocnik traktorzysty. Przy reorganizacji firmy dokumenty zostały zniszczone i nie mam żadnego świadectwa dokumentującego okres jego pracy. Podał również, że w roku 1981 przeprowadził się do miejscowości P. i tu pracował w PGR aż do jego likwidacji. Zaznaczył, że nie brakuje mu lat pracy, gdyby mu uznano staż jako młodociany pracownik. Podał, że przy przeprowadzce nie myślał o tym aby otrzymać świadectwo pracy, tylko cieszył się , że dostał mieszkanie i pracę w PGR P.. W tej chwili nie może otrzymać oryginalnego świadectwa pracy ale ma zeznanie magazyniera i księgowej, którzy ze nim pracowali w tamtym okresie.

Sąd Apelacyjny ustalił i rozważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny w pełni podzielił bowiem i przyjął jako własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, jak również rozważania prawne skłaniające tenże Sąd do oddalenia odwołania od zaskarżonej decyzji, nie znajdując przy tym podstaw do uznania słuszności zarzutów apelacji stanowiącej jedynie bardzo skrótową polemikę z prawidłowymi i wnikliwie uzasadnionymi motywami zapadłego orzeczenia.

Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia było prawo ubezpieczonego do emerytury na podstawie art. 32 w zw. z art. 184 z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2009.153.1227 j.t. ze zm.), a do jego istoty należało ustalenie, czy ubezpieczony wykazał, że wykonywał co najmniej przez 15 lat pracę w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.1983.8.43 ze zm.), a w szczególności, czy spełnił pozostałe warunki w tym czy legitymuje się 25 letnim okresem składkowym i nieskłądkowym. O ile ubezpieczony zdołał wykazać spełnienie warunku wykonywania pracy w warunkach szczególnych, to nie wykazał ogólnego stażu pracy, o którym mowa we wskazanych przepisach prawa. Na wstępie należy podkreślić, że Sąd Apelacyjny w skałdzie rozpoznającym przedmiotową sprawę podziela dotychczas prezentowane stanowisko, które przywołał w swym uzasadnienieu Sąd Okręgowy, tj., że wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia uprzywilejowanego kręgu podmiotów, stąd wymaga ścisłej wykładni i pewnego ustalenia przesłanek prawa. W realiach rozpoznawanej sprawy ubezpieczony brakujący mu okres ogólnego stażu pracy, usiłował wykazać w drodze zeznań świadków. Rzecz jasna, w postępowaniu sądowym toczącym się z odwołania od decyzji organu rentowego dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia. Jednak przesłuchani w sprawie świadkowie jak słusznie ocenił Sąd Okregowy nie potwierdzili w sposób nie budzący wątpliwości twiedzeń ubezpieczonego co do jego pracy w spornym okresie w pełen wymiarze czasu pracy. Prawo do wcześniejszej emerytury stanowi bowiem odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą dokumenty. Dlatego w judykaturze, w tej kategorii spraw podkreśla się, że już tylko zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (vide: wyroki Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 17 stycznia 2012 r., III AUa 1482/11, LEX 1110006 i z 22 lutego 2012 r., III AUa 1734/11, LEX 1129735).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w sprawie na podstawie zgromadzonych dowodów nie sposób było ustalić, jak przyjął to sąd I instancji, że E. P. w okresie od 19 lipca 1968 do 23 lutego 1971 roku był zatrudniony w Kółku Rolniczym w D.. Materiał dowodowy w postaci dokumentacji pracowniczej takich faktów nie potwierdził. Wobec wskazanej treści dokumentacji pracowniczej, w ocenie sądu apelacyjnego nie było podstaw by miarodajnie ustalić pracę ubezpieczonego wyłącznie na zeznaniach świadków, którzy nie pamiętali istotnych dla sprawy szczegółów zatrudnienia ubezpieczonego, a z akt osobowych innego zakładu wynikało, że praca miała charakter pracy jedynie sezonowy.

Majac na uwadze, jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy, że brak jednej z przesłanek warunkujących przyznanie prawa do dochodzonego świadczenia jest równoznaczny z brakiem uprawnienia do tego świadczenia, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko del. SSO Beata Górska