Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Katarzyna Biernat – Jarek (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Katarzyna Oleksiak

SO Jarosław Tyrpa

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2016 roku w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi M. B. (1)

przy udziale Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki dotyczącej sprawy z wniosku M. B. (1) przy uczestnictwie M. B. (2), E. Z., I. Z. i S. S. o dział spadku i zniesienie współwłasności prowadzonej pod sygn. akt Ns 368/11/K

postanawia:

1.stwierdzić, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie pod sygnaturą I Ns 368/11/K doszło do przewlekłości postępowania;

2. przyznać od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie na rzecz skarżącej M. B. (1) kwotę 5000,00 zł (słownie: pięć tysięcy złotych);

3.oddalić skargę w pozostałej części;

4. zarządzić zwrot na rzecz skarżącej M. B. (1) od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie kwoty 100,00 zł (sto złotych zero groszy).

SSO Jarosław Tyrpa SSO Katarzyna Biernat-Jarek SSO Katarzyna Oleksiak

UZASADNIENIE

W skardze złożonej w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki M. B. (1) domagała się stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie o dział spadku i zniesienie współwłasności, którą zainicjowała wnioskiem złożonym w dniu 11 lutego 2011 roku , prowadzonej przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie, sygn. akt I Ns 368/11/K, przyznania od Skarbu Państwa na rzecz skarżącej kwoty 20000 złotych oraz kosztów postępowania. Skarżąca domagała się także zobowiązania Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie do rozpoznania sprawy I Ns 368/11/K w terminie trzech miesięcy od daty rozpoznania skargi, zajęcia stanowiska co do tego czy dozwolone jest stawianie przez uczestników postępowania zarzutów – ze świadomością że są one nieprawdziwe i kwalifikacji prawnej takiego czynu, ponadto zawarła żądanie stwierdzenia przewlekłości w odniesieniu do konkretnie wymienionych w punktach 2-10 skargi działań lub zaniechań oraz wydania szeregu poleceń – szczegółowo wymienionych w tych punktach skargi i jej uzasadnieniu.

W obszernym , zawartym w łącznie 13 punktach żądaniu skargi oraz jej uzasadnieniu wskazała , na szereg zaniechań Sądu który nie nadawał biegu zgłaszanym przez nią w pismach procesowym wnioskom, nie podejmował decyzji w ponoszonych przez nią istotnych kwestiach, nie zawiadamiania Sadu czy też braku dążenia do wyjaśniania niespójności, rozbieżności , nieprawdziwych informacji jakie w swych pismach i wypowiedziach prezentowali uczestnicy postępowania I. Z. i E. Z., zarzucała bezczynność sadu w doręczaniu pism oraz opinii biegłych, nieuwzględnianie przez Sąd jej stanowiska poprzez poleceniem biegłym wydania opinii z uwzględnieniem wniosków i zarzutów przez nią zgłaszanych, zarzucała brak reakcji na zgłaszane roszczenia o rozliczenie nakładów na nieruchomość wspólną , lub też reagowanie na żądania uczestników sporu, podnosiła szereg kwestii związanych ze sposobem korzystania z nieruchomości, zarządu rzeczą wspólną, czynionych samowoli w tym budowlanych i remontowych , utrudnień i zaniedbań, bezczynność w nadawaniu biegu wnoszonym środkom odwoławczym.

Ogólnym wrażeniem skarżącej z nurtu postępowania był brak reakcji Sądu poprzez podejmowanie konkretnych działań lub rozstrzygnięć w nawiązaniu do treści wniosków i pytań zawartych we wnoszonych pismach procesowych, a zważywszy na rozbudowaną formułę zgłoszonej skargi odniesienie się do jej szczegółowych zarzutów nastąpi na etapie rozważań nad zasadnością skargi.

W odpowiedzi na złożoną skargę Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie domagał się oddalenia skargi i wskazał, że z uwagi na stanowiska stron zaszła potrzeba rozważenia zarówno podziału geodezyjnego nieruchomości jak i wyodrębnienia lokali , co skutkowało koniecznością przeprowadzenia rozbudowanego postępowania dowodowego i przeprowadzenia dowodów z opinii biegłych z zakresu geodezji, architektury i szacowania nieruchomości oraz przesłuchania świadków . czynności w sprawie podejmowane były w stosunkowo w niewielkich odstępach , zaś okresy bezczynności spowodowane były okolicznościami obiektywnymi.

Przed przystawieniem do merytorycznego rozpoznania skargi Sąd Okręgowy prześledził bieg postępowania:

- w dniu 11 lutego 2011 roku do Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie wpłynął wniosek M. B. (1) o dział spadku po E. B., W. R., A. K. i A. S. (1), i zniesienie współwłasności ze wskazaniem, że toczyły się postępowania spadkowe dotyczące wymienionych osób z oznaczeniem sygnatur akt spraw spadkowych. We wniosku wskazano jako uczestników osoby , które zmarły.

- w dniu 21 lutego 2011 roku sędzia referent wydał zarządzenie wzywające do dołączenia akt spraw spadkowych dotyczących osób, których dotyczył wniosek o dział spadku;

- w dniu 11 kwietnia 2011 roku wyznaczony został w sprawie termin rozprawy na dzień 23 maja 2011 roku.

- na rozprawie w dniu 23 maja 2011 roku stwierdzono, że dwie spośród osób, które wskazane zostały jako uczestnicy postępowania, a to A. S. (1) oraz W. R. zmarły , dlatego też sąd zobowiązał wnioskodawczynie do wskazania wszystkich spadkobierców tych osób i adresów ich zamieszkania oraz odpisów wniosku , wyznaczając w tym celu 7 dni pod rygorem zawieszenia postępowania; rozprawa uległa odroczeniu z terminem na piśmie;

- w dniu 27 maja 2011 roku wnioskodawczyni złożyła pismo procesowe w którym wskazała następców prawnych W. R. i A. S. (1);

- postanowieniem z dnia 8 czerwca 2011 roku Sąd Rejonowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestniczki E. Z. i wyznaczył termin rozprawy na dzień 11 sierpień 2011 rok. Na rozprawie tej uczestnicy postępowania określili w jaki sposób domagają się zniesienia współwłasności, wskazując że ma ono nastąpić przez wyodrębnienie lokali zgodnie z udziałami współwłaścicieli, wskazano również jaki jest aktualny stan posiadania lokali w przedmiotowym budynku; na rozprawie tej sąd dopuścił dowód z opinii biegłego ds. budownictwa na okoliczność inwentaryzacji budynku, na okoliczność czy istnieje możliwość podziału nieruchomości przez ustanowienie odrębnej własności lokali oraz sporządzenie projektu takiego podziału zgodnie z wnioskami stron, jak również dopuścił dowód opinii biegłego ds. szacowania nieruchomości na okoliczność ustalenia wartości tej nieruchomości. Zobowiązał również do uiszczenia zaliczek na koszt opinii biegłych.

- po rozprawie 18.08.2011 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

- w dniu 17 października 2011 r. doszło do zmiany referenta prowadzącego sprawę, a w dniu 24 października 2015 r. wpłynęło pismo informujące o zmianie kręgu współwłaścicieli nieruchomości, której dotyczy wniosek wobec sprzedaży przez S. S. przypadającego jej udziału w prawie współwłasności nieruchomości.

- w dniu 4 listopada 2011 wyznaczono na dzień 28 listopada 2011 rozprawę; podczas której uzupełniono postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego ds. budownictwa o okoliczność czy istnieje możliwość fizycznego podziału działki przy równoczesnym wyodrębnieniem lokali; zlecenie do biegłego celem wydania opinii zostało skierowane w dniu 28 listopada 2011 r.

- w dniu 11 stycznia 2012 roku do akt dołączony został wniosek uczestnika I. Z. z dn. 21.12.2011 r. o rozliczenie wartości nakładów poniesionych przez uczestnika na przedmiotową nieruchomość stosownie do wielkości posiadanych przez współwłaścicieli udziałów nieruchomości, rozliczenie nakładów poniesionych przez I. Z. na lokal mieszkalny nr (...) nieruchomości przy ulicy (...) zwiększających wartość rzeczonego lokalu i na tę okoliczność przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy dla ustalenia wartości rynkowych poczynionych nakładów, wraz z pismem złożono wniosek o przeprowadzenie dowodów z dokumentów potwierdzających dokonane nakłady;

- w dn. 30 stycznia 2012 roku wnioskodawczyni złożyła pismo prezentujące jej stanowisko w odpowiedzi na pismo pełnomocnika uczestnika I. Z. z wnioskami dowodowymi;

- w dniu 21 lutego 2012 biegły sądowy R. M. złożył do akt opinię, której przedmiotem było wykonanie inwentaryzacji budynku przy ulicy (...) w K. i ustalenie możliwości podziału nieruchomości przez wyodrębnienie lokali i sporządzenie projektu podziału z wyodrębnieniem lokali jak również na jej ustalenie możliwości podziału działki. Z powyższej opinii wynikała możliwość ustanowienia odrębnej własności trzech lokali jak również biegły wskazywał na możliwość dokonania podziału działki , jednakże zastrzegł że w tej kwestii powinien wypowiedzieć się biegły geodeta.

- w dniu 26 marca 2012 roku sąd wydał postanowienie w przedmiocie przyznania biegłemu wynagrodzenia oraz zarządził doręczenie opinii uczestniczącym w sprawie osobom przy jednoczesnym zwolnieniu od udziału w sprawie osób które zbyły swe udziały w nieruchomości , a zarządzenie to zostało wykonane 28 marca 2012 roku ;

- w dniu 20 kwietnia 2012 wpłynęły pisma procesowe wnioskodawczyni, która domagała się rozliczenia pobranych przez uczestników postępowania E. Z., S. S. oraz I. Z. pożytków pozyskanych przez nich z nieruchomości wspólnej , to jest czynszu najmu nieruchomości oznaczonej przez biegłego jako lokal nr (...) oraz części lokalu numer (...); żądanie rozliczenia pożytków dotyczyło okresu od 2002 roku. Wnioskodawczyni złożyła również zażalenie na postanowienie sądu w przedmiocie przyznania wynagrodzenia biegłemu;

- kolejnym pismem złożonym w dniu 30 kwietnia 2012 roku wnioskodawczyni złożyła zarzuty do wydanej w sprawie opinii architektonicznej, a pismem z 7 maja 2012 roku wskazała na kwotę pobranych pożytków przez pozostałych współwłaścicieli nieruchomości;

- pismem złożonym 9 maja 2012 roku zajęła stanowisko w przedmiocie zgłoszonych wniosków o rozliczenie nakładów i zakwestionowała ich wysokość;

- w dniu 15 czerwca 2012 roku doszło do zmiany referenta prowadzącego sprawę;

- postanowieniem z dnia 19 lipca 2012 roku Sąd Rejonowy oddalił wnioski M. B. (1) i M. B. (2) o zwolnienie od kosztów sądowych, odpisy postanowienia wysłano do stron w dniu 25 lipca 2012 r.

- dnia 8 sierpnia 2012 r. przedstawiono akta referentowi w związku z wpływem wniosków z różnych sądów o zwrot udzielonych akty spraw spadkowych;

- dnia 20 sierpnia 2012 wpłynęło zażalenie wnioskodawczyni i uczestniczki na postanowienie z 19 lipca 2012;

- w dniu 17 października 2012 sędzia referent wydał zarządzenie w przedmiocie udzielenia stosownych informacji, co do przyczyn dla których nie można zwrócić wypożyczonych akt i zarządził zwrot akt do postępowania międzyinstancyjnego; zarządzenie sędziego referenta wykonano 22 października 2012 r.

- w dn. 13 listopada 2012 przedstawiono akta Sądowi Okręgowemu w związku z zażaleniem na postanowienie z dnia 19 lipca 2012 r. , a Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 28 listopada 2012 oddalił zażalenia , po czym w dniu 7 grudnia 2012 roku nakazał zwrot akt Sądowi Rejonowemu;

- po zwrocie akt w dniu 25 stycznia 2013 r. wydano zarządzenie dokonania doręczeń odpisów orzeczeń oraz pism , a także złożonych zarzutów do opinii , które to zarządzenie zostało wykonane 30 stycznia 2013 r.

- w dn. 20 lutego 2013 r. biegły złożył odpowiedź na zarzuty;

- w dn. 12 marca 2013 r. nadano bieg zażaleniu wnioskodawczyni na postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia dla biegłego

- w dn. 19 marca 2013 r. do sprawy wystąpił nowy pełnomocnik reprezentujący wnioskodawczynię oraz informacja o cofnięciu pełnomocnictwa dotychczasowemu pełnomocnikowi;

- w dniu 26 marca 2013 r. wpłynęła odpowiedź biegłego na zażalenie;

- w dniu 8 kwietnia wpłynęły należne od zażalenia opłaty, a w dniu 22 maja 2013 wniosek o doręczenie odpisu odpowiedzi biegłego na zarzuty do opinii;

- 28 maja 2013 przedstawiono akta Sądowi Okręgowemu w związku z wniesionym zażaleniem na postanowienie z dnia 26.03.2012 r. a postanowieniem z dnia 17 lipca 2013 Sąd Okręgowy w Krakowie w sprawie II Cz 1379/13 uchylił rozstrzygnięcie dotyczące zwolnienia od udziału w sprawie uczestniczek oraz oddalił zażalenie na pkt 2 postanowienia;

- w dniu 29.08.2013 r. akta zwrócono do Sądu Rejonowego i w dn. 5.09.2013 r. przedstawiono referentowi wraz z wnioskiem M. B. (1) o wydanie postanowienia mającego na wszczęciu postępowania kontrolnego przez Urząd Skarbowy;

- w dn. 24.09.2013 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni wraz z wnioskami dowodowymi i stanowiskiem w sprawie z obszernym przedstawieniem sytuacji w nieruchomości oraz załącznikami w postaci kopii dokumentów (k. 301 – 344)

- w dniu 21.11. 2013 r. wpłynęło pismo pełn. wnioskodawcy o przyspieszenie sprawy;

- 3 grudnia 2013 r. Przewodniczący zobowiązał referenta do podjęcia czynności w sprawie;

- w dn. 20.12.2013 r. wyznaczono termin rozprawy na 28.02.2014 r. oraz skierowano do stron zarządzenia porządkujące zgłaszane wnioski ;

- w dn. 31.01.2014 r. wnioskodawczyni wskazał adresy świadków , których przesłuchania się domagała wcześniejszym pismem;

- wpłynęło pismo z dn. 22.01.2014 r. pełnomocnika I. Z. porządkujące jego stanowisko w sprawie;

- na rozprawie w dniu 28 lutego 2014 roku przesłuchano wnioskodawczynię i dwie uczestniczki , pominięto dowód z przesłuchania nieobecnych uczestników I. Z. i M. B. (2), zakreślono termin do zajęcia stanowiska co do złożonych pism oraz wyznaczono na 23.05.2014 r. oględziny i rozprawę na 22.05.2014 r. celem przesłuchania świadków;

- 7 marca 2014 r. wpłynęło pismo precyzujące stanowisko procesowe uczestników E. Z. i I. Z.;

- 8 maja 2014 r. wpłynęło pismo M. B. (1) wraz z jej stanowiskiem odnośnie żądań uczestników postępowania i zawierające zgłoszenie roszczeń o rozliczenie korzyści na podstawie art. 206 k.c. i 225 k.c. obszernie wypowiadające się co do zgłaszanych roszczeń , z zarzutami co do podawania nieprawdziwych niespójnych i nierzetelnych informacji, zatajania faktów, własnego stanowiska i poglądów co do tego co działo się na nieruchomości z opisem poczynań współwłaścicieli na przestrzeni kilkudziesięciu lat;

- w dn. 22 maja 2014 roku odbyła się rozprawa podczas której przesłuchano świadka oraz uczestnika I. Z. , rozprawę odroczono z terminem na piśmie;

- w dn. 23.05.2014 r. odbyły się oględziny nieruchomości;

- w dn. 26 maja 2014 r. wpłynęło pismo pełnomocnika wnioskodawczyni precyzujące co do kwot zgłaszane przez nią żądania;

- zarządzeniem z dn. 6.06.2014 r. (wykonanym 27.06.2014 ) wezwano strony do ostatecznego sprecyzowania w terminie 14 dni stanowisk co do sposobu zniesienia współwłasności przy uwzględnieniu uwag zgłoszonych w trakcie oględzin

- w dn. 10.07.2014 r. wpłynęło stanowisko uczestników E. Z. i I. Z., w dn. 15.07.2014 r. stanowisko wnioskodawczyni z jej refleksją co do przebiegu oględzin i drugie pismo wnioskodawczyni z jej stanowiskiem w sprawie i zgłoszonymi żądaniami co do przywrócenia stanu poprzedniego i zwrot kolejnych nakładów; w dn. 15.07.2014 r. wnioskodawczyni złożyła też pismo stanowiące polemikę ze składanymi zeznaniami, wywodzeniem o nieprawdziwości twierdzeń i zeznań, zarzutami składania fałszywych zeznań;

- w dn. 20 października 2014 roku wydano postanowienie dowodowe w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego geodety oraz biegłego ds. szacowania nieruchomości dla ustalenia wartości nakładów na nieruchomość wspólną (ekspediowano 29.10.2014 r.) ;

- w dn. 27.11.2014 r. – wniosek wnioskodawczyni o powołanie wskazanego przez nią geodety do wykonania podziału działki;

- w dn. 29.12.2014 r. biegła D. Ś. (1) złożyła opinię dotyczącą ustalenia wartości nakładów I. Z., której doręczenie zarządzono 5.01.2015 r. – z adnotacji wynika że wykonano zarządzenie 24.06.2015 r. ;

- w dn. 29.01.2015 r. wpłynęła opinia biegłego geodety , akta przedstawiono referentowi w dn. 2.02.2015 r.

- w dn. 12.06.2015 r. postanowienie o przyznaniu wynagrodzenia biegłemu geodecie , zarządzono doręczenie opinii geodezyjnej i wyznaczono termin rozprawy na 17.07.2015 r. , przy czym w aktach jest adnotacja sekretariatu o zwrocie akt w dn. 22.06.2015 r. i do wykonania przekazano w dn. 24.06.2015 r.

- w dn. 6.07.2015 r. wpłynęło zażalenie M. B. (1) na przyznane biegłemu wynagrodzenie, któremu nadano bieg w dn. 9.07.2015 r.

- w dn. 10.07.29015 r. wpłynęły zarzuty pełn. wnioskodawczyni do opinii bieglej D. Ś. (1) i A. S. (2) ;

- w dn. 13.07.2015 r. osobne zarzuty złożyła wnioskodawczyni , a w dn. 16.07.2015 r. wpłynęły zarzuty uczestników;

Na rozprawie w dn. 17.07.2015 r. odebrano stanowiska od stron, zarządzono doręczenie biegłym zarzutów i wyznaczono t. rozprawy na 22.10.2015 r.

- w dniu 27.08.2015 r. odpowiedź na zarzuty złożyła biegła D. M. – Ś.,

- postanowieniem z dnia 15.09.2015 r. odrzucono zażalenie wnioskodawczyni na postanowienie z dn. 12.06.2015 r. (wysłane 12.10.2015 r. )

- w dniu 24.09.2015 r. odpowiedź na zarzuty złożył biegły A. S.;

- 28.09.2015 r. stanowisko uczestników E. Z. i I. Z. co do zarzutów zgłoszonych przez wnioskodawczynię do opinii biegłych

- na rozprawie w dn. 22.10.2015 r. przesłuchano biegłego A. S. (2), biegła D. Ś. (1) nie stawiła się, usprawiedliwiła nieobecność chorob, a po rozprawie wpłynęła kopia zwolnienia lekarskiego biegłej;

- w dn. 27.10.2015 r. wnioskodawczyni złożyła zażalenie na odrzucenie zażalenia;

- w dn. 3.11.2015 r. pismo pełn,. wnioskodawczyni i osobne pismo wnioskodawczyni ze stanowiskiem w sprawie i zgłaszaniem szeregu uwag i pretensji związanych z korzystaniem ze wspólnej nieruchomości;

- w dn. 10.11.2015 r. stanowisko uczestników;

- w dniu 1.12.2015 r. odbyła się rozprawa, podczas której przesłuchano biegłą; dopuszczono dowód dla ustalenia wartości nieruchomości powstałych z podziału oraz przyznano biegłej wynagrodzenie;

- w dniu 7 grudnia 2015 r. wpłynęło pismo ze stanowiskiem wnioskodawczyni co do sposobu podziału, odrębnie wpłynęło także zażalenie na postanowienie z dnia 1 grudnia 2015 r. z obszernymi zarzutami co do rodzaju i wyceny nakładów – któremu nadano bieg w dn. 6 maja 2016;

- 9.12.2015 r. kolejne pismo wnioskodawczyni ;

- w dniu 19.02.2016 r. referent wydał zarządzenie o skierowaniu odezwy dotyczącej oszacowania nieruchomości do biegłej D. Ś. przy czym wg zapisku sekretariatu akta do sekretariatu zwrócono w dniu 24.03.2016 r. i na dzień –25.03.2016 r. ustalono z biegłą odbiór akt;

- w dn. 7.04.2016 r. kolejne pismo wnioskodawczyni z zarzutami

- w dniu 5.05.2016 r. biegła złożyła opinię, której doręczenie zarządzono w dniu następnym;

- w dn. 29.06.2016 r. wpłynęły zarzuty wnioskodawczyni działającej jako pełnomocnik matki) do opinii;

- w dniu 28.08.2016 r. sędzia referent wyznaczył termin rozprawy na 23.09.2016 r., zarządził doręczenie zarzutów do opinii

- międzyczasie (w dn. 23 sierpnia 2016 r.) wpłynęła skarga wnioskodawczyni na przewlekłość postępowania w sprawie I Ns 368/11/K i pismem z dnia 16 września 2016 roku jej wniosek o nierozpoznawanie sprawy i wyznaczenie innego terminu rozprawy z uwagi nawniesiona skargę;

- w dn. 15.09.2016 r. wpłynęła odpowiedź biegłej na zarzuty;

- w dn. 23 09.2016 r. na rozprawie przesłuchano biegłą, podjęto rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczenia dowodów lub oddalenia niektórych wniosków dowodowych i po odebraniu stanowisk stron Przewodniczący zamknął rozprawę i odroczył publikację orzeczenia na 29.09.2016 r.

- w dniu 29.09.2016 r. Sąd ogłosił postanowienie kończące postępowanie w pierwszej instancji.

Na chwilę obecną , w sprawie nie zostało sporządzone uzasadnienie z uwagi na wniesioną skargę na przewlekłość.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Stwierdzenie przewlekłości postępowania następuje w sytuacji, gdy postępowanie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 2 ust. 1 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U.04.179.1843 ze zm., dalej: ustawa). Ustalenie powyższej okoliczności następuje zwłaszcza poprzez ocenę terminowości i prawidłowości czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia (art. 2 ust. 2 ustawy).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy wskazuje , że w sprawie wystąpiły niewątpliwie okresy bezczynności na które po części wskazała skarżąca, wynikające z zaniedbań techniczno organizacyjnych związanych z obiegiem akt, ale także z braku należytego nadzoru nad terminowością podejmowanych czynności.

Pierwszy takie okres rozpoczął się po 26 marca 2012 roku , kiedy to sędzia referent wydał postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia dla biegłego R. M. i zarządził doręczenie opinii. Od tej daty do 25 stycznia 2013 roku w sprawie nie podjęto żadnych merytorycznych czynności które nadały by jej bieg. Jakkolwiek w okresie tym wpływały pisma procesowe prezentujące stanowisko wnioskodawczyni i uczestniczki (jej matki) odnośnie żądań zgłoszonych przez pozostałych uczestników postępowania , jak również nadano rozpoznano wniosek o zwolnienie od kosztów sadowych , a następnie nadano bieg wniesionemu zażaleniu na to rozstrzygnięcie – co do meritum sprawy nie podjęto żadnych czynności. W dniu 15 czerwca 2012 roku zmienił się referent prowadzący sprawę , który w dn. 17 października 2012 roku ograniczył się do udzielenia informacji Sądom , które udzieliły akt spraw spadkowych o przyczynach, dla których wypożyczone akta nie mogą zostać zwrócone oraz zwrócił akta do postępowania międzyinstancyjnego. Akta w Sądzie Okręgowym w związku z zażaleniem znajdowały się od 13.11.2012 r. do 10.12.2012 r. zatem niecały miesiąc , po czym po ich zwrocie dalej nie nadano sprawie biegu – zatem w omawianym czasie stwierdzona bezczynność trwała 9 miesięcy.

Zarządzenie z dnia 25 stycznia 2013 roku podjęte przez prowadzącego sprawę referenta obejmowało doręczenie odpisów orzeczeń oraz pism procesowych, a także zarzutów do opinii biegłego R. M., który w dn. 20 lutego 2013 roku udzielił odpowiedzi na zarzuty. W dn. 12 marca 2013 roku nadano też bieg zażaleniu na postanowienie z dn. 26.03.2012 r. w przedmiocie przyznania biegłemu wynagrodzenia. Akta w związku z zażaleniem były udzielone do Sądu Okręgowego od 28 maja 2013 roku do 29.08.2013 roku (3 miesiące).

Mimo kolejnych pism i wniosków składanych przez wnioskodawczynię dopiero w dn. 20.12.2013 r. referent wyznaczył termin rozprawy na 28.02.2014 r. W okresie tym w maju 2013 roku nadal nie wydano zarządzenia o doręczeniu odpowiedzi biegłego na zarzuty – mimo, że od lutego zalegały one w aktach – a bez uwzględnienia czasu przez jaki akta znajdowały się w Sądzie Okręgowym łącznie okres bezczynności wynosił w przedziale czasowym od marca 2013 roku do 28.02.2014 – łącznie ponownie 9 miesięcy, przy czym co istotne prowadzone równolegle w obu wymienionych okresach postępowania międzyinstancyjne w żaden sposób nie oddziaływały na bieg sprawy – zarządzenia wzywające do uzupełnienia braków , czy też w przedmiocie doręczeń wydawane i wykonywane były bez zbędnej zwłoki i z analizy akt nie wynika by prowadzący sprawe referent miał do nich ograniczony dostęp – poza okresem przez który akta znajdowały się wraz z wniesionymi zażaleniami w Sądzie Okręgowym.

W 2014 roku czynności w sprawie i przeprowadzanie dowodów odbywało się bez zbędnej zwłoki , jakkolwiek pomiędzy złożeniem pism procesowych w lipcu 2014 roku , a postanowieniem dowodowym z dnia 17 października 2014 roku upłynął okres około trzech miesięcy – jednakże tutaj uprawnione jest twierdzenie o okresie urlopowym, który wpływa na spowolnienie pracy i tempa rozpoznawania spraw czy nadawania im biegu z uwagi na przysługujące pracownikom prawo do urlopu.

Kolejny okres bezczynności odnotować należy w pierwszym półroczu 2015 roku - w dniu 29.12.2014 r. na dziennik podawczy wpłynęła opinia biegłej D. Ś. (1) , której doręczenie zarządzono w dn. 5.01.2015 r, w dn. 29.01.2015 wpłynęła z kolei opinia biegłego geodety co do podziału działki i w dn. 2.02.2015 roku akta przedłożono referentowi. Kolejna czynność (nadal bez doręczeń opinii) to postanowienie z dnia 12.06.2015 r. o przyznaniu wynagrodzenia biegłemu geodecie i zarządzenie doręczenia jego opinii. Z akt wynika , że akta do sekretariatu zwrócono w dniu 22.06.2015 roku i w dniu 24.06.2015 roku wykonano zarządzenie z dn. 5.01.2015 r. i 12.06.2015 r. Okres bezczynności w tym wypadku to kolejne 5,5 miesiąca.

Ostatni okres bezczynności w sprawie rozpoczyna się po rozprawie w dn. 1.12.2015 r., na której dopuszczono dowód z opinii biegłego dla ustalenia wartości nieruchomości jakie powstaną w wyniku z zniesienia współwłasności , po czym w dniach 7 i 9 grudnia wpłynęły kolejne pisma wnioskodawczyni oraz zażalenie, któremu jednak nie nadano biegu, natomiast dopiero w dniu 19.02.2016 r. referent wydał zarządzenie o skierowaniu odezwy do biegłej , przy czym z adnotacji sekretariatu wynika , że akta do sekretariatu zwrócono w dn. 24.03.2016 r. i na dzień 25 marca ustalono z biegłą że odbierze akta. (okres bezczynności : 3,5 miesiąca)

Biegła złożyła opinię w dn. 5.05.2016 r., którą następnie doręczono stronom.

Te wymienione powyżej okresy uznać należy jako okresy bezczynności , albowiem w wymienionych przedziałach czasowych co do meritum sporawy nie podejmowano żadnych czynności.

W pozostałym zakresie żądania skargi były nieuzasadnione, a zważywszy na rozbudowana formę zarzutów skargi , która w wielu punktach uzasadnienia zawiera w swej treści fragmenty wnoszonych pism procesowych w sprawie I Ns 368/11/K odniesienie się do jej zarzutów nastąpi z odniesieniem do punktów.

Ad. 1 Na obecną chwilę brak jest podstawy do nakładania na Sąd obowiązku rozpoznania sprawy w oznaczonym terminie trzech miesięcy, a to z przyczyny że postanowienie kończące sprawę w I instancji ogłoszone zostało w dniu 29 września 2016 r. , a obecnie jest na etapie sporządzania uzasadnienia – przy czym akta sprawy obecnie znajdują się w Sądzie Okręgowym w związku ze skargą na przewłokę. Nawet jeśli sprawa w pierwszej instancji byłaby w toku – to nie byłoby podstawy – przynajmniej w tym punkcie wskazywania konkretnego terminu do jej zakończenia , albowiem to ostatecznie referent decyduje, iż sprawa z uwagi na zebrany materiał dowodowy dojrzała do rozstrzygnięcia kończącego ją merytorycznie w taki sposób na jaki pozwalają zebrane dowody przy uwzględnieniu stanowisk stron. Zawarte w skardze zarzuty dotyczące sposobu prowadzenia postępowania i ich mnogość same w sobie – jeśli byłyby zasadne – poddawałyby w wątpliwość realność wskazywanego w skardze terminu zakończenia sprawy;

- ad. 2, ad. 3, ad.11 : o tym jakie dowody zostaną przeprowadzone oraz jakie okoliczności zostaną wzięte pod uwagę decyduje sąd rozpoznający sprawę merytorycznie i to od decyzji tego sądu zależy dopuszczenie określonych dowodów i oddalenie wniosków dowodowych , jeśli nie mają dla sprawy istotnego znaczenia lub jeśli nie dotyczą przedmiotu sprawy i w tym zakresie sąd nie jest związany stanowiskiem stron tylko przedmiotem sprawy o którym orzeka. Postępowanie wywołane skargą o stwierdzenie przewlekłości nie daje sądowi rozpoznającemu skargę uprawnienia do wydawania poleceń, które mogą mieć wpływ na podejmowanie merytorycznych i procesowych decyzji w toku prowadzonego postępowania , bowiem to sędzia prowadzący sprawę decyduje czy i jakim zakresie uwzględnia zgłaszane przez uczestników żądania, w jakim kierunku prowadzi postępowanie dowodowe, jak również w ramach toczącego się postępowania podejmuje decyzje co do meritum sprawy – zgodnie z obowiązującą go zasadą niezawisłości . Kontrola prawidłowego stosowania norm prawa procesowego i materialnego jest zastrzeżona dla Sądu Okręgowego działającego jako sąd merytoryczny w ramach kontroli instancyjnej wydanego przez sąd I instancji rozstrzygnięcia. Formułowane w skardze zarzuty co do pominięcia bądź uwzględnienia żądań uczestników, oddalenia wniosków dowodowych, kwestii sposobu dokonywania doręczeń mogą być podnoszone jedynie we wnoszonych od wydanych w sprawie merytorycznych rozstrzygnięć środkach odwoławczych; umowa o podział do użytkowania , nawet jeśli była zawarta , zostaje zakwestionowana poprzez żądanie zniesienia współwłasności – jeśli dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości przestaje odpowiadać współwłaścicielom , to zgodnie z obowiązującymi przepisami albo mogą złożyć wniosek o zniesienie współwłasności albo o wydanie rozstrzygnięcia w trybie art. 206 k.c. względnie o wyrażenie zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu , wreszcie niekiedy konieczność wykonania prac w nieruchomości wspólnej może okazać się niezbędna na etapie zniesienia współwłasności i być przedmiotem orzeczenia postanowieniem wstępnym wydanym na podstawie art. 11 ustawy o własności lokali.

- ad. 3 i 4 odwołuje się do zgłoszonych żądań związanych z zarządem rzeczą wspólną względnie żądań odszkodowawczych i w tym zakresie ostatecznie to Sąd rozpoznający sprawę podejmie decyzje , które z tych żądań mogą być rozpoznane w ramach toczącego się postępowania o zniesienie współwłasności, dla których sprawa o zniesienie współwłasności nie jest właściwa dla wydania rozstrzygnięć w tym przedmiocie;

- ad. 7 odwołuje się do czynności procesowych , a w zasadzie uchybień w zakresie stosowania prawa procesowego jakich zdaniem skarżącej dopuścił się Sąd Rejonowy , zatem zarzuty te mogą stanowić podstawę do formułowania zarzutów apelacji od orzeczenia co do meritum sprawy , jeśli zdaniem skarżącej mogły mieć wpływ na wynik końcowy sprawy , a ich rozpoznanie pozostaje w gestii Sądu Okręgowego , merytorycznie rozpoznającego sprawę w ramach kontroli instancyjnej.

- ad. 8 – kwestia bezczynności sadu w zakresie doręczeń lub opieszałości w ich dokonywaniu była przedmiotem omówienia w tej części uzasadnienia , które wskazuje na okresy przewlekłości , natomiast zarzuty skierowane do opinii biegłego mogą stanowić podstawę do formułowania zarzutów apelacji od orzeczenia co do meritum sprawy , jeśli zdaniem skarżącej mogły mieć wpływ na wynik końcowy sprawy , a ich rozpoznanie pozostaje w gestii Sądu Okręgowego , merytorycznie rozpoznającego sprawę w ramach kontroli instancyjnej. W ramach kontroli Sądu nad sprawnością postępowania Sąd rozpoznający skargę na przewlekłość nie jest władny zlecać sądowi merytorycznie rozpoznającemu sprawę kierowania do biegłego zaleceń o określonej treści lub wpływać na merytoryczny sposób prowadzenia sprawy , co najwyżej może dyscyplinować sąd w zakresie sprawnego dokonywania doręczeń lub wymiany pism procesowych ;

- ad. 9 i ad. 10 : ocena merytorycznej zawartości opinii w zakresie w jakim są odpowiedzią na żądania stron i przydatności opinii z punktu widzenia stosowanych norm prawa materialnego przy uwzględnienia wniosków i zgłaszanych żądań co do podziału nieruchomości, sposobu zniesienia współwłasności, rozliczenia nakładów, pożytków względnie korzyści - dokonana będzie w ramach instancyjnej kontroli adekwatnie do podniesionych zarzutów we wnoszonych środkach odwoławczych. Dopiero z orzeczenia kończącego sprawę oraz jego uzasadnienia skarżąca poweźmie wiedzę czy i jakim zakresie Sąd uwzględniał wnoszone przez nią pisma wnioski , zarzuty do wydanych opinii itd. Zrzuty dotyczące terminowości dokonywania doręczeń bądź prawidłowości dokonywania doręczeń były przedmiotem omówienia w poprzednim i wcześniejszych punktach;

W uzupełnieniu rozważań wskazać należy, że sama sprawa dotyczy działu spadku i zniesienia współwłasności niewielkiej nieruchomości o powierzchni ok. 11 arów zabudowanej budynkiem mieszkalnym przy ul. (...) w K., w którym istniała możliwość ustanowienia odrębnej własności trzech lokali mieszkalnych z przynależnościami, które będą podlegały podziałowi między trojkę współwłaścicieli. Trudność tej sprawy polegała niewątpliwe na konieczności powołania biegłych aż trzech specjalności, nadto na zgłoszeniu toku sprawy roszczeń z tytułu posiadania nieruchomości ponad udział, rozliczenia pobranych pożytków, czy tez zwrotu poniesionych nakładów. W tle ponadto pojawił się spór i szereg żądań dotyczących zarządu rzeczą wspólną. Nie ułatwiała prowadzenia tej sprawy sama wnioskodawczyni , która występuje równocześnie jako pełnomocnik swej ponad dziewięćdziesięcioletniej matki i która składa obszerne pisma procesowe , przedstawiając w sposób rozbudowany swoje stanowisko, historie nieruchomości, liczne problemy związane z korzystaniem z nieruchomości przez współwłaścicieli, wreszcie poddaje analizie treść pism składanych przez uczestników postępowania i zestawia je z wypowiadanymi stwierdzeniami podkreślając ich niespójność, niekonsekwencję wręcz niezgodność ze stanem rzeczy który sama uważa na niewątpliwy , nadto składa szereg wniosków i zapytań, na które może uzyskać odpowiedź dopiero w postanowieniu kończącym sprawę i jego uzasadnieniu. Niewątpliwie te okoliczności zwiększają stopień zawiłości sprawy , której rozpoznanie wymagało czasu niewątpliwe dłuższego niż przeciętnej sprawy , a dodatkowo uległ on wydłużeniu o wskazane okresy.

Ponadto zakres żądań jakie są rozpoznawane w sprawach działowych wyznaczają przepisy kodeksu cywilnego regulujące dział spadku i zniesienie współwłasności i analogicznie odpowiednie regulacje procedury w tych sprawach w kodeksie postępowania cywilnego. Rozpoznanie tych żądań jest obowiązkiem sądu , który orzeknie o nich w orzeczeniu kończącym sprawę i w uzasadnieniu wskaże materialno prawną i procesową podstawę swojej decyzji. Sąd prowadzący postępowanie nie może zabronic stronom przedstawiania swego stanowiska w sprawie – ale nie bierze odpowiedzialności za to co strony twierdzą , natomiast ma obowiązek brania pod uwagę tych twierdzeń i wniosków , które są udowodnione i znajdują oparcie w przepisach prawa materialnego lub procesowego, wreszcie to sąd decyduje o kolejności przeprowadzania dowodów – kierując się przy tym stanowiskiem stron jakie zajmują w postępowaniu i przydatność dowodu na danym etapie rozpoznania sprawy (ad. 6 , ad. 11)

Reasumując pomimo uznania skargi za zasadną Sąd Okręgowy nie znalazł wystarczających przesłanek przemawiających za przyznaniem skarżącej żądanej z tego tytułu kwoty 20 000,-zł.

Zgodnie z treścią art. 12 ust. 4 cyt. wyżej ustawy sąd może w razie uwzględnienia skargi, na żądanie skarżącego, przyznać od Skarbu Państwa odpowiednią sumę pieniężną w wysokości od 2.000 do 20.000 zł. Zasądzenie odpowiedniej sumy stanowi rekompensatę za naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Żądanie skarżącej nie mogło zostać uwzględnione w rozmiarze szerszym niż określony w punkcie II postanowienia. Sąd Okręgowy miarkując wysokość zasądzonej na rzecz skarżącej kwoty wziął pod uwagę poczynione powyżej ustalenia oraz charakter sprawy w jakiej doszło do przewłoki postępowania, w tym stopnia skomplikowania i stwierdził, że przy uwzględnieniu charakteru zaistniałej przewlekłości zasadnym jest zasądzenie tytułem poniesionej przez skarżącej szkody kwoty 5.000 zł.

Podkreślić bowiem należy, że ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. jest w znacznym zakresie aktem o charakterze publicznoprawnym, gdyż jej podstawową funkcja jest wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego (por. uzasadnienia uchwał Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2005 r., HI SPP 113/04, OSNP 2005 nr 9, poz. 134 oraz z dnia 19 stycznia 2005 r., III SPP 115/04, OSNP 2005 nr 9, poz. 135). "Przyznanie sumy pieniężnej" pełni więc rolę sankcji dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości. Powinno ono też stanowić względem skarżącego rekompensatę tego, co określane jest jako "szkoda niepieniężna", "szkoda niemajątkowa", "krzywda moralna", a przyznana kwota w tym kontekście jest adekwatna do zaistniałej przewłoki.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 12 ust. 2 i ust.4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki zobowiązując jednocześnie do zwrotu uiszczonej opłaty od skargi na podstawie art. 17 ust. 3 cyt. ustawy.

SSO Jarosław Tyrpa SSO Katarzyna Biernat-Jarek SSO Katarzyna Oleksiak