Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 936/13

POSTANOWIENIE

Dnia 12 marca 2014r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia: SO Mieczysław H. Kamiński (sprawozdawca)

Sędzia SO Jacek Małodobry

Sędzia SO Agnieszka Skrzekut

Protokolant: staż. Kinga Burny

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2014r.

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) SA Oddział w K.

przy uczestnictwie Skarbu Państwa - Starosty (...) i M. K.

o zasiedzenie służebności

na skutek apelacji uczestnika M. K.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

z dnia 5 czerwca 2013 r., sygn. akt I Ns 234/11

p o s t a n a w i a :

1. zmienić zaskarżone postanowienie w pkt I i II w ten sposób, że wniosek oddalić,

2. orzec, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie.

Sygn. akt III Ca 936/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 5.06.2013 r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu stwierdził nabycie, w drodze zasiedzenia z dniem 29.11.2010 r., przez (...) Spółkę Akcyjnąw K.służebności przesyłu, polegającej na korzystaniu z części nieruchomości nr (...) położonej w R.. Orzekając o kosztach postępowania, Sąd Rejonowy nakazał ściągnąć od wnioskodawcy kwotę 1.801,89 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa, wynikających z opinii biegłego J. W.wykonanej w sprawie, a pomiędzy uczestnikami postępowania orzekł na podstawie art. 520 §1 k.p.c., obciążając każdego z nich kosztami postępowania związanymi z udziałem w sprawie.

W ocenie Sądu Rejonowego nie ulega wątpliwości, że poprzednik wnioskodawcy wzniósł na gruncie uczestniczki urządzenia, które są trwałymi i widocznymi urządzeniami. Władztwo wykonywane przez wnioskodawcę i jego poprzedników prawnych na tej nieruchomości związane z eksploatacją urządzenia, odpowiadało zakresowi służebności przesyłu, polegało bowiem na wzniesieniu stosownych urządzeń do przesyłu energii elektrycznej oraz na korzystaniu z nich zarówno w tym celu, jak też w zakresie konserwacji i naprawy.

Sąd uznał również, że spełnione zostało kryterium czasowe niezbędne do zasiedzenia służebności, bowiem wnioskodawca wykonywał uprawnienia odpowiadające służebności przesyłu przez okres co najmniej 30 lat, z tym, że do czasu jego posiadania doliczony został czas posiadania jego poprzedników prawnych, funkcjonujących w trakcie biegu terminu zasiedzenia. Mając na uwadze, że poprzednikami prawnymi wnioskodawcy były przedsiębiorstwa państwowe, które nie mogły nabyć prawa przez zasiedzenie, Sąd Rejonowy przyjął, iż wnioskodawca do okresu posiadania służebności wykonywanego po dniu 1.02.1989r. może doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Przedsiębiorstwa energetyczne do wskazanej daty korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym, działając w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. W ocenie Sądu I instancji nie stanowi to jednak żadnej przeszkody do przyjęcia, że posiadanie służebności przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny i znoszącej zasadę jednolitego funduszu własności państwowej, mogło prowadzić do jej zasiedzenie, a tym samym, że okres ten podlega doliczeniu do czasu posiadania następcy prawnego. Na skutek przekształceń oraz zmiany ustawy nastąpiło bowiem przeniesienie majątku państwowego na przedsiębiorstwo, a następnie na rzecz spółki prawa handlowego. W ocenie Sądu I instancji wnioskodawca wykazał ciąg przekształceń, prowadzących ostatecznie do powstania (...) S.A. w K. – poprzednika wnioskodawcy. Pomimo wniosku o nabycie służebności bezpośrednio na rzecz wnioskodawcy (...) S.A., zdaniem Sądu Rejonowego stwierdzenie nabycia tego prawa mogło nastąpić na rzecz podmiotu, który funkcjonował w 2010r., tj. właśnie na rzecz (...) S.A. w K..

W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawca nie wykazał skutecznie twierdzenia wniosku, aby bieg zasiedzenia służebności rozpoczął się 1.01.1965r. Z przedłożonych bowiem dokumentów nie wynika w żaden sposób, że słup niskiego napięcia został posadowiony na działce uczestniczki w latach 60-tych XX w. Dopiero bowiem 22.10.1979 r. została wydana przez Wojewódzkie Biuro (...)w N. decyzja nr (...)w sprawie zatwierdzenia planu realizacyjnego modernizacji sieci energetycznych – budowa odcinka linii (...)zasilających prj. Stacji trafo STSa (...)w miejscowości R.wraz z powiązaniami z linią niskiego napięcia. Na mocy tej decyzji zatwierdzono budowę 12 odcinków linii (...)powiązanych z linią niskiego napięcia. Modernizacja i remont sieci niskiego napięcia w miejscowości R.zostały wykonane w 1980r. Na podstawie wydawanych decyzji Naczelnik Gminy G.n/D.zezwolił Zakładowi (...)na wejście na teren nieruchomości prywatnych w celu przeprowadzenia prac. Dopiero w trakcie tejże modernizacji i budowy nowych odcinków linii został posadowiony po raz pierwszy na działce uczestniczki M. K.podwójny słup niskiego napięcia w kształcie litery A. Natomiast w dniu 28.11.1980 r. został sporządzony protokół ostatecznego odbioru technicznego tejże linii napowietrznych (...) i stacji transformatorowych STSa (...)z transf. (...), (...)dla zasilania odbiorców w miejscowości R.w ramach modernizacji.

Z tej przyczyny Sąd Rejonowy przyjął, iż bieg terminu zasiedzenia służebności rozpoczął się dopiero w dacie odbioru technicznego urządzeń energetycznych po modernizacji sieci energetycznej wsi R., co miało miejsce 28.11.1980r. i doliczając czas posiadania poprzednika prawnego, nabycie służebności przez zasiedzenie stwierdził z dniem 29.11.2010r., tj. po upływie 30 lat, albowiem można przyjąć wyłącznie posiadanie służebności w złej wierze.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego wniosła uczestniczka M. K.. Zaskarżając postanowienie Sądu I instancji w całości, apelująca zarzuciła nieważność postępowania wobec pozbawienia jej możliwości obrony swych praw, co wynikało z nieprawidłowego zawiadomienia pełnomocnika uczestniczki o terminie ostatniej rozprawy w dniu 5.06.2013 r., po której wydano merytoryczne rozstrzygnięcie. Wskazując na uchybienie Sądu I instancji polegające na tym, że Sąd Rejonowy wysyłając pełnomocnikowi uczestniczki zawiadomienie o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 5.06.2013r., skierował je pod nieaktualny adres, w sytuacji, gdy nowy adres był już Sądowi znany, ponieważ uprzednio kierował on korespondencję właśnie na nowy adres i tam była ona podejmowana, wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości, zniesienie postępowania w zakresie ostatniej rozprawy i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Zdaniem skarżącej jej pełnomocnik nie został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy, po zamknięciu której zostało wydane merytoryczne postanowienie, przez co została pozbawiona możliwości zgłoszenia wniosku o przeprowadzenie dowodu z akt sprawy prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Nowym Sączu o ustanowienie służebności sygn. akt I Ns 1371/10, a w szczególności z wniosku w tej sprawie na okoliczność, iż wpłynął on do sądu przed upływem stwierdzonego przez Sąd Rejonowy terminu zasiedzenia służebności, co skutkowało według apelacji, przerwaniem jego biegu. W tym zakresie uczestniczka odwołała się do uchwały SN z dnia 21.01.2011 r. III CZP 124/10.

Sąd Okręgowy w toku postępowania apelacyjnego przeprowadził dowód z powyższych akt sygn. I Ns 1371/10 i na ich podstawie stwierdził, że wniosek o odpłatne ustanowienie służebności M. K. złożyła skutecznie w Sądzie Rejonowym w Nowym Sączu w dniu 10.11.2010 r. Postępowanie w tej sprawie jest obecnie zawieszone postanowieniem z dnia 5.04.2011 r., do czasu prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania w sprawie Ns 234/11 o stwierdzenie zasiedzenia służebności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja okazała się skuteczna.

Apelująca zarzuciła wprawdzie wyłącznie nieważność postępowania i żądała jego zniesienia w zakresie ostatniej rozprawy, uznając, iż naruszenie jej praw poprzez niewłaściwe zawiadomienie pełnomocnika nastąpiło tylko w zakresie braku możliwości wskazania dowodu z akt sprawy sygn. I Ns 1371/10, a w szczególności daty wpływu do sądu jej wniosku o ustanowienie służebności za wynagrodzeniem na rzecz przedsiębiorstwa dostarczającego energię elektryczną. Utrata tej możliwości, jak wynika z treści uzasadnienia apelacji, miała natomiast wpływ na sposób zastosowania przez Sąd Rejonowy prawa materialnego poprzez uwzględnienie wniosku o zasiedzenie służebności, chociaż w przy akceptacji ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy termin zasiedzenia został przerwany przed upływem, a zatem nie doszło do zasiedzenia. Tak więc w istocie z treści apelacji wynika również zarzut, iż Sąd Rejonowy poprzez swoje działanie naruszył prawo materialne, w zakresie przepisów dotyczących możliwości zasiedzenia służebności i przerwy biegu terminu zasiedzenia, co zostało wyartykułowane w uzasadnieniu apelacji.

Dalej wskazać należy również, że wobec ustanowienia w sprawie pełnomocnika procesowego, pisma sądowe powinny być doręczane przez sąd temu pełnomocnikowi - art. 133 § 3 k.p.c. Istotne jest więc czy o rozprawie wyznaczonej na dzień 5.06.2013r. został prawidłowo powiadomiony pełnomocnik procesowy uczestniczki. Wprawdzie stosownie do treści art. 136 § 1 i 2 k.p.c., strony i ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie swego zamieszkania, a w razie zaniedbania tego obowiązku pismo sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany. Jednakże skoro Sąd Rejonowy z własnej inicjatywy ustalił prawidłowy adres pełnomocnika uczestniczki, a więc jego nowy adres był mu znany, brak było podstaw do uznania, że zawiadomienia o rozprawie na dzień 5.06.2013r. były prawidłowe. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5.03.2002r. sygn. akt I CKN 1079/00 wyraził, takie właśnie stanowisko wskazując, że brak wykonania prawidłowego doręczenia pełnomocnikowi skutkować może nieważnością postępowania przewidzianą w art. 379 pkt. 5 k.p.c. Podobne stanowisko zawarte zostało w komentarzu do k.p.c., pod redakcją Tadeusza Erecińskiego, LexisNexis, Wielkie Komentarze, wydanie 4, s. 644-645. Sąd Okręgowy stanowisko to podziela. Wnioskodawczyni podniosła zarzut naruszenia swych praw i wykazała związek pomiędzy niewłaściwym zawiadomieniem o terminie rozprawy a treścią orzeczenia i wynikającym z niego nieprawidłowym sposobem zastosowania prawa materialnego przez Sąd I instancji.

W ocenie Sądu Okręgowego nie można jednak mówić w sprawie o zaistnieniu nieważności, której skutkiem jest przewidziany w art. 386 § 2 k.p.c. obowiązek uchylenia zaskarżonego orzeczenia, zniesienia postępowania w zakresie nieważności i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W ocenie Sądu Okręgowego, nawet uznając w niniejszej sprawie zasadność zarzutu niewłaściwego zawiadomienia pełnomocnika uczestniczki, z uwagi na wskazany w treści apelacji zakres zarówno nieważności, jak i jej wpływu na zaskarżone postanowienie, istniała możliwość takiego uzupełnienia postępowania przez Sądem Okręgowym, które skutecznie usuwa naruszenie możności obrony praw uczestniczki i uzasadnia wydanie w sprawie orzeczenia reformatoryjnego. Sąd Okręgowy, jako sąd posiadający uprawnienie merytorycznego orzekania w sprawie był władny przeprowadzić bowiem dowód wskazywany w treści apelacji. Ocena taka wypływa z następujących okoliczności.

Przede wszystkim na rozprawie w dniu 5.06.2013 r. Sąd Rejonowy podjął wyłącznie jedną czynność, a mianowicie ujawnił dopuszczony wcześniej dowód z dokumentacji dotyczącej modernizacji linii sieci energetycznej w miejscowości R. z lat 80-tych poprzedniego wieku, przedstawionej przez urząd Gminy G., a następnie wydał zaskarżone postanowienie. Całość tejże dokumentacji została dołączona przez pełnomocnika wnioskodawcy przy piśmie z dnia 11.01.2013 r. i od tej pory znajdowała się w aktach sprawy. Podkreślenia wymaga również okoliczność, iż istotne dla sprawy części dokumentacji związanej z modernizacją sieci, w tym w szczególności protokół odbioru technicznego urządzeń energetycznych po modernizacji sieci we wsi R. z dnia 28.11.1980r., na podstawie którego Sąd Rejonowy przyjął datę początkową biegu zasiedzenia służebności, znajdował się w aktach sprawy od początku postępowania, albowiem jego kserokopia została przedłożona przy wniosku k - 23 akt. Ponadto podkreślenia wymaga również i to, że koniecznym do powtórzenia po uchyleniu sprawy do ponownego rozpoznania byłoby jedynie ponowne wyznaczenie rozprawy, a w przypadku złożenia stosownego wniosku, przeprowadzenie dowodu z akt sprawy sygn. I Ns 1371/10, w którym uczestniczą podmioty biorące udział także w niniejszym postępowaniu, dla ustalenia daty podjęcia przed sądem czynności inicjującej bieg sprawy oraz oceny wynikających z tego skutków dla spełnienia warunków zasiedzenia służebności, wynikających z przepisów prawa materialnego art. 292 w związku z art.172 k.c. oraz art. 123 §1 pkt.1 k.c. Z uwagi na brak zakwestionowania dokonanych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych.

Tak ograniczony zarzut nieważności sprawia, że jest możliwe sanowanie uchybień Sądu Rejonowego przy rozpoznaniu apelacji, przeprowadzając w toku postępowania apelacyjnego dowód z akt sygn. I Ns 1371/10, dla dokonania oceny trafności pozytywnego zastosowania przez Sąd Rejonowy, w wyniku rozpoznania wniosku, prawa materialnego zwłaszcza, że postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym, co w sposób istotny wpływa na uprawnienia przysługujące sądowi, a ponadto w przedmiocie zarzutu apelacyjnego dotyczącego naruszeń prawa materialnego Sąd II instancji nie jest związany jego zakresem.

Na podstawie przeprowadzonego dowodu Sąd Okręgowy stwierdził, że wniosek o odpłatne ustanowienie służebności właścicielka nieruchomości M. K. złożyła skutecznie w Sądzie Rejonowym w Nowym Sączu w dniu 10.11.2010 r. Postępowanie w tej sprawie jest obecnie zawieszone postanowieniem z dnia 5.04.2011 r., do czasu prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania w sprawie Ns 234/11 o stwierdzenie zasiedzenia służebności.

Dalej podkreślić należy, iż Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia Sądu Rejonowego i przyjmuje je za swoje. Nie budzi bowiem żadnej wątpliwości, że wnioskodawca w żaden sposób nie wykazał, aby korzystanie z nieruchomości uczestniczki w zakresie odpowiadającym służebności przy użyciu trwałego i widocznego urządzenia miało miejsce wcześniej niż po modernizacji linii w miejscowości R., dokonanej w 1980 r. Wszystko to sprawia, iż początek biegu terminu zasiedzenia mógł nastąpić nie wcześniej niż w dniu 28.11.1980r. Dopiero bowiem wówczas można mówić o opisanym wyżej korzystaniu z nieruchomości uczestniczki.

Odnosząc te ustalenia do podniesionego zarzutu naruszenia prawa materialnego stwierdzić trzeba, że jest on uzasadniony. W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 21.01.2011 r. sygn. akt III CZP 124/10, przyjęty został pogląd, że wniosek właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 305¹§ 2 k.c.), przerywa bieg terminu zasiedzenia tej służebności. Dokonując wykładni pojęcia czynności właściciela przerywającej bieg terminu zasiedzenia przy odpowiednim stosowaniu art. 123 § 1 pkt 1 k.c. do zasiedzenia służebności przesyłu, Sąd Najwyższy stwierdził, iż działanie polegające na wniesieniu wniosku o ustanowienie służebności przez właściciela nieruchomości obciążonej, mieści się w kategorii czynności tam wymienionych. Nie ulega bowiem wątpliwości, zdaniem Sądu Najwyższego, że w razie posiadania przez przedsiębiorcę cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, czynności właściciela zmierzające bezpośrednio do pozbawienia posiadacza takiego zakresu posiadania nieruchomości będą z reguły nieskuteczne i ich podejmowanie nie jest praktycznie celowe. Pogląd ten jest podzielany przez Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszą apelację.

Według stanowiska prezentowanego w doktrynie, czynność podjęta w celu realizacji roszczenia przerywa bieg przedawnienia w dniu, kiedy jej skutecznie dokonano. W sprawie I Ns 1371/10 M. K. wniosek o ustanowienie służebności na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego złożyła skutecznie w Sądzie Rejonowym w Nowym Sączu w dniu 10.11.2010 r., to jest przed upływem terminu zasiedzenia, co jak ustalił Sąd Rejonowy miałoby miejsce w dniu 29.11.2010 r. Tak więc naprowadzony w treści apelacji zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tak w zakresie zastosowania przepisu art. 172 k.c. w związku z art. 292 k.c., jak i w zakresie zastosowania art.123 § 1 pkt 1 k.c. okazał się być uzasadniony, albowiem wniesienie wniosku w sprawie I Ns 1371/10 przerwało bieg zasiedzenia służebności.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w pkt I i II, w ten sposób, że wniosek o stwierdzenia nabycia służebności przez zasiedzenie oddalił. Natomiast o kosztach postępowania apelacyjnego orzekł zgodnie z podstawową zasadą wynikającą z treści przepisu art. 520 §1 k.p.c.

III Ca 936/13

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE