Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 3 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2013 r. na rozprawie

sprawy R. T. i L. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

przy udziale zainteresowanej Przedsiębiorstwa Produkcyjno Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o przeniesienie odpowiedzialności za zobowiązania składkowe

na skutek apelacji ubezpieczonego R. T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 marca 2013 r. sygn. akt VII U 1374/10

p o s t a n a w i a :

uchylić zaskarżony wyrok, znieść postępowanie przeprowadzone w dniu 22 marca 2013 roku i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie VII Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSo del. Beata Górska SSA Urszula Iwanowska SSA Barbara Białecka

III A Ua 472/13

UZASADNIENIE

Decyzjami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 3 marca 2005 r., znak (...) i (...), stwierdzono, że L. B. i R. T. jako członkowie zarządu (...) Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. odpowiadają całym swoim majątkiem za jej zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne wraz z odsetkami do dnia 3 marca 2005 r., za okres od czerwca 2002 r. do grudnia 2003 r., w łącznej kwocie: L. B. - 76.049,67 zł, zaś R. T. - 182.561,66 zł. Uzasadniając decyzje organ rentowy podniósł, że wskazana spółka nie dopełniła obowiązku zapłaty należnych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, FP oraz FGŚP. Zadłużenie spółki za okres od grudnia 1999 r. do grudnia 2003 r. z odsetkami na dzień 3 marca 2005 r. wynosi 258.611,33 zł. Dalej organ wskazał, że obowiązki członka zarządu R. T. pełnił od 27 lipca 1995 r. do 12 lipca 2002 r., a L. B. od 12 lipca 2002 r. Postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko spółce z uwagi na bezskuteczności egzekucji zostało umorzone, nie zgłoszono wniosku o ogłoszenie upadłości, ani nie wszczęto postępowania układowego.

Odwołania od powyższych decyzji złożył zarówno R. T., jak i L. B..

Według R. T. zaskarżona decyzja narusza szereg przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Skarżący podniósł, że nie został w ogóle poinformowany o postępowaniu toczącym się przed organem rentowym, tym samym pozbawiono go możliwości wykazania istnienia przesłanek uwalniających od odpowiedzialności za zobowiązania spółki (...). Zdaniem odwołującego organ rentowy niedokładnie ustalił stan faktyczny i obciążył go należnościami z tytułu składek za okres, w którym nie sprawował funkcji członka zarządu. W dalszej kolejności R. T. podkreślił, że z jego wniosku toczyło się postępowanie układowe z udziałem spółki (...), które zakończyło się oddaleniem wniosku. Ponadto wskazał komornikowi nieruchomość należącą do przedmiotowej spółki (należność z jej sprzedaży wystarczyłaby na pokrycie należności spółki wobec ZUS), jednak organ rentowy nie wziął udziału w podziale kwoty uzyskanej z tytułu sprzedaży tejże nieruchomości.

L. B. wskazał natomiast, że w okresie sprawowania przez niego funkcji członka zarządu spółki (...), upoważnieniem do dysponowania rachunkiem bankowym spółki legitymował się wyłącznie R. T., wobec czego nie miał on możliwości regulowania zobowiązań spółki. Poza tym spółka ta była objęta programem restrukturyzacyjnym, którego zakończenie nastąpić miało w styczniu 2004 r., czyli po zakończeniu przez ubezpieczonego pracy w spółce i nie miał on wpływu na zapłatę rat restrukturyzacyjnych. Z tych względów wyłącznie odpowiedzialnym za zobowiązania spółki powinien być R. T..

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie w całości, podtrzymując dotychczasową argumentację.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 12 października 2006 r. oddalono oba odwołania. Na skutek apelacji wniesionej przez R. T. Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 22 czerwca 2010 r. uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Szczecinie VII Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wyroku sąd odwoławczy wskazał, że w niniejszym postępowaniu dotyczącym odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki, spółka jest podmiotem zainteresowanym. W przypadku nie wezwania spółki do udziału w sprawie przed organem rentowym, Sąd winien wezwać ją do udziału w postępowaniu bądź z urzędu, bądź na jej wniosek lub na wniosek jednej ze stron. Zaniechanie wezwania przez Sąd Okręgowy spółki (...) do udziału w postępowaniu w charakterze zainteresowanego spowodowało, że postępowanie to dotknięte jest nieważnością.

Postanowieniem z dnia 14 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w S..

Po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 27 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania.

Sąd pierwszej instancji, na podstawie art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa w związku z art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ustalił i uznał, że w sprawie zostały spełnione przesłanki do przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania składkowe spółki (...) na członków jej zarządu za okresy i w wysokości określonych w zaskarżonych decyzjach.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził R. T., który działając przez pełnomocnika, w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

1) nieważność postępowania poprzez prowadzenie postępowania i orzekanie w sytuacji w której, uczestnik postępowania (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie posiada organu uprawnionego do jego reprezentowania - tj. orzekanie w ramach nieważności postępowania określonej w art. 379 pkt. 2 k.p.c.

2) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 116 § 1 pkt. 1 a) poprzez bezzasadne przyjęcie, że zobowiązany R. T. nie wszczął we właściwym czasie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości,

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 116 § 1 pkt. 2 poprzez bezzasadne przyjęcie, że zobowiązany R. T. nie wskazał mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części;

4) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 174 § 1 pkt. 2) k.p.c. poprzez prowadzenie postępowania w sytuacji, w której (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie mogła działać w związku z brakiem organu powołanego do jej reprezentacji,

5) dokonanie błędnych ustaleń faktycznych polegających na przyjęciu, że wskazany przez zobowiązanego R. T. majątek spółki (...) - nieruchomość położona w R. gm. S., dla której Sąd Rejonowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Wałczu prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...) o wartości 24.000.000 zł nie wystarczał na zaspokojenie roszczeń organu rentowego z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne;

6) nierozpoznanie istoty sprawy, zaniechanie ustalenia czy w okresie pełnienia przez zobowiązanego R. T. funkcji członka zarządu Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. zachodziły przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, a także nierozpoznanie zarzutów dotyczących tego, że w okresie, kiedy prowadzone było postępowanie egzekucyjne z nieruchomości, opisanej powyżej, R. T. nie był członkiem zarządu, a tym samym nie mógł odpowiadać za zaniechania spółki oraz ZUS w zakresie zaskarżenia opisu i oszacowania nieruchomości, która została wyceniona jako grunt rolny, a nie jako grunt zawierający złoża kopalin.

Wskazując na powyższe podstawy apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez uwzględnienie odwołania zobowiązanego R. T. i umorzenie postępowania w zakresie jego odpowiedzialności za zobowiązania Przedsiębiorstwa Produkcyjno- Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

względnie:

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja R. T. doprowadziła do ponownego uchylenia wyroku w sprawie, bez jej merytorycznego rozpoznania, z uwagi na nieważność postępowania - i to nie tylko podniesioną przez apelującego - przed sądem pierwszej instancji.

Wprawdzie zasadą jest, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, a więc w granicach wniosków i zarzutów apelacji, jednakże w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (art. 378 § 1 k.p.c.). Stwierdzenie zaś, że w sprawie zaszły przesłanki nieważności postępowania prowadzi obligatoryjnie do podjęcie rozstrzygnięcia o uchyleniu zapadłego wyroku i zniesieniu postępowania w zakresie w jakim został ono dotknięte nieważnością (art. 386 § 2 k.p.c.).

Wobec tego wskazać należy, że R. T. złożył odwołanie od decyzji z dnia 3 marca 2005 r. w dniu 11 kwietnia 2005 r., a L. B. w dniu 7 kwietnia 2005 r. Sprawy zostały przekazane do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie w dniu 29 kwietnia 2005 r. Sąd pierwszej instancji rozpoznawał sprawę w składzie ławniczym i w takim też składzie wydał wyrok w dniu 12 października 2006 r. Na skutek apelacji R. T. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 22 czerwca 2010 r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Natomiast Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę uczynił to w składzie ławniczym na rozprawie w dniu 27 marca 2013 r., w takim też składzie wydając zaskarżony wyrok. To działanie sądu pierwszej instancji naruszyło art. 47 § 1 k.p.c. i spowodowało nieważność postępowania określoną w art. 379 pkt 4 k.p.c.

W związku z powyższym ustaleniem należy wskazać, że do dnia 6 października 2005 r. przepis art. 47 § 1 k.p.c. stanowił, że w pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz sprawy ze stosunków rodzinnych, z wyjątkiem spraw o alimenty. Natomiast od dnia 7 października 2005 r., na mocy ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 169, poz. 1413) przepis ten otrzymał brzmienie: W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy oraz sprawy ze stosunków rodzinnych, z wyjątkiem spraw o alimenty

Z kolei, zgodnie z art. 6 ustawy zmieniającej z dnia 1 lipca 2005 r. do postępowań w sprawach wszczętych i niezakończonych prawomocnym orzeczeniem do dnia wejścia w życie ustawy, które według przepisów dotychczasowych były rozpoznawane z udziałem ławników, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Do dnia 27 lipca 2007 r. obowiązywał art. 47 § 1 k.p.c. w brzmieniu ustalonym od dnia 7 października 2005 r. Natomiast od dnia 28 lipca 2007 r., na mocy ustawy z dnia 15 marca 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Kodeks podstępowania karnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 112. poz. 766) przepis ten otrzymał brzmienie: w pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Zaś zgodnie z art. 18 ust. 3 ustawy zmieniającej z dnia 15 marca 2007 r. w sprawach cywilnych wszczętych i niezakończonych prawomocnym orzeczeniem do dnia wejścia w życie ustawy, które według przepisów dotychczasowych rozpoznawane były z udziałem ławników, stosuje się przepisy dotychczasowe; w razie jednak podjęcia zawieszonego postępowania albo uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd drugiej instancji lub Sąd Najwyższy po dniu wejścia w życie ustawy, postępowanie toczy się według przepisów w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

W sprawie nie budzi wątpliwości fakt, że w chwili uchylenia wyroku Sądu Okręgowego z dnia 12 października 2006 r. przez Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 22 czerwca 2010 r. sprawa należała do spraw, które zgodnie z art. 47 § 1 k.p.c. w związku z art. 18 ust. 3 ustawy zmieniającej z dnia 15 marca 2007 r., winny być rozpoznawane w składzie jednoosobowym, tj. przez sędziego bez udziału ławników.

Zgodnie z art. 379 pkt 4 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi, jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa.

Ponieważ sprawa została rozpoznana przez Sąd Okręgowy w składzie niezgodnym z przywołanymi wyżej przepisami prawa Sąd Apelacyjny zobligowany był do uchylenia zaskarżonego wyroku i zniesienia postępowania dotkniętego nieważnością oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Ponad powyższe, również zarzut apelującego nieważności postępowania objętej art. 379 pkt. 2 k.p.c. wobec pozbawienia zainteresowanej spółki możliwości obrony jej praw, należało uznać za uzasadniony. Skoro sąd pierwszej instancji związany wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 22 czerwca 2010 r. wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanej Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w S., a następnie powziął wiadomość, że spółka w dniu rozprawy, po której doszło do wydania zaskarżonego wyroku, nie posiada organów (zeznanie R. T. k. 525), winien był doprowadzić do wyjaśnienia sytuacji. Słusznie przy tym wskazuje apelujący, że brak organu do reprezentowania uczestnika postępowania stanowi obligatoryjną przesłankę zawieszenia postępowania na podstawie art. 174 § 1 pkt. 2 k.p.c. Jednocześnie Sąd Okręgowy powinien także podjąć czynności określone w art. 70 § 1 k.p.c.

Sąd Apelacyjny zwraca także uwagę, że reprezentacja organu rentowego przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego A. F. przed sądem pierwszej instancji nie wynika z żadnego dokumentu pełnomocnictwa przedłożonego przez ZUS w niniejszej sprawie. Zatem i ta kwestia – prawidłowości reprezentowania organu rentowego – winna być przez Sąd Okręgowy wyjaśniona, celem uniknięcia zarzutu nieważności postępowania również z tej przyczyny.

Wobec stwierdzonej nieważności postępowania zakończonego zaskarżonym wyrokiem przedwczesnym byłoby odnoszenie się do meritum zapadłego orzeczenia oraz zarzutów i argumentów zawartych w apelacji odwołującego się.

W takim stanie sprawy koniecznym w oparciu o art. 386 § 2 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. pozostawało uchylenie zakażonego wyroku, zniesie postępowania przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy na rozprawie w dniu 27 marca 2013 r., a wobec tego także przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO del. Beata Górska SSA Urszula Iwanowska SSA Barbara Białecka