Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwany A. S. (1)wniósł skargę o wznowienie postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy pod sygn. akt I C 1686/04 i na podstawie art. 399 k.p.c. w związku z art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c., zaskarżając w całości wyrok Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 7 września 2007 r., domagał się zmiany tego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów H. R. i B. R. na swoją rzecz kosztów procesu oraz kosztów postępowania o wznowienie postępowania. W uzasadnieniu skargi podał, że wyrokiem z dnia 7 września 2007 r. został zobowiązany do złożenia oświadczenia woli przenoszącego na rzecz powodów: H. i B. R. własności niezabudowanej nieruchomości położonej w N., Gmina (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Sprecyzował, że podstawą wznowienie postępowania w sprawie I C 1686/04 jest uchylenie wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie II AKo 153/07 prawomocnego wyroku skazującego pozwanego za przestępstwo popełnione przeciwko powodom z art. 190 § 1 k.k., w oparciu o który zapadło rozstrzygnięcie w sprawie cywilnej.

Powodowie wnieśli o oddalenie skargi, albowiem ich zdaniem uchylenie skazującego wyroku karnego nastąpiło przed uprawomocnienie się wyroku cywilnego.

Postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2009 r. Sąd odrzucił skargę pozwanego podzielając argumentację powodów. Na skutek zażalenia Sąd Okręgowy w Bydgoszczy uchylił zaskarżone orzeczeniewskazując,że wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku został wydany po uprawomocnieniu się orzeczenia w sprawie I C 1686/04.

Wyrokiem z dnia 20 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zmienił wyrok z dnia 7 września 2007 r. w sprawie toczącej się pod sygn. akt: I C 1686/04

- w punkcie 1 w ten sposób, że oddalił powództwo,

- w punkcie 2 w ten sposób, że zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 1.215 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 1 wyroku).

Nadto zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 1.717 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania wywołanego skargą o wznowienie postępowania (punkt 2 wyroku) oraz nakazał pobrać solidarnie od powodów na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 2.257,60 zł tytułem pozostałych kosztów sądowych (punkt 3 wyroku).

Swoje rozstrzygnięcie oparł Sąd Rejonowy na następujących ustaleniach i rozważaniach natury prawnej:

Pozwany pozostawał w związku z małżeńskim z A. S. (2)(obecnie W.), córką powodów, do dnia 17 marca 2006 r.

Umową z dnia 28 marca 2000 r. powodowie darowali pozwanemu oraz swojej córce udział wynoszący 1/2 części w prawie własności niezabudowanej nieruchomości położonej w N., gmina (...), składającej się z dwóch działek: (...) i (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Obdarowani oświadczyli, że darowiznę przyjmują oraz że pozostają ze sobą w związku małżeńskim, w którym panuje wspólność ustawowa.

Pozwany od lutego 2002 r. cierpi na chorobę psychiczną - zespół paranoiczny. Od tego czasu pozwany zaczął przejawiać zaburzenia treści myślenia pod postacią urojeń. Możliwa jest również u pozwanego od tego okresu urojeniowa projekcja na przeszłość, co jednak nie powoduje, że w okresie wcześniejszym, tj. przed lutym 2002 r., był on człowiekiem chorym psychicznie. Z uwagi na stwierdzoną chorobę psychiczną, której początek datuje się na luty 2002 r., od tego okresu zachowaniu pozwanego nie można przypisać umyślności.

Poprawne relacje powodów z pozwanym popsuły się od lutego 2002 r. Pozwany znęcał się psychicznie nad powódką, był agresywny po wypiciu alkoholu, wywoływał awantury i używał wobec powodów słów powszechnie uznanych za obelżywe. Swoje zachowania pozwany ukierunkowywał również na byłą żonę - córkę powodów, którą próbował przejechać samochodem i wobec której używał przemocy fizycznej i psychicznej. Ponadto siłą próbował wejść do domu powodów, zepsuł furtkę, uszkodził zamek, dobijał się do drzwi wejściowych, które uszkodził. Powódkę uderzył klamką w plecy. Groził powódce podpaleniem domu oraz pozbawieniem życia. Wszystkich powyżej opisanych czynów pozwany dopuścił się w okresie kiedy chorował psychicznie i nie miał świadomości ich znaczenia.

Pismem z dnia 12 czerwca 2002 r. powodowie zwrócili się do pozwanego o zwrot darowanego udziału we własności nieruchomości, powołując się na rażącą niewdzięczność z jego strony. Pozwany odmówił.

W dniu 5 marca 2004 r. H. R. i B. R. wnieśli pozew przeciwko pozwanemu o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli o zwrocie przedmiotu darowizny. W uzasadnieniu swego żądania powodowie powołali się na rażącą niewdzięczność pozwanego wskazując, że poprawne stosunki zmieniły się od lata 2001 r.

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 8 września 2005 r. sygn. akt III K 835/03 pozwany został uznany za winnego grożenia powódce pozbawieniem życia i spaleniem domu, czym wzbudził w niej uzasadnioną obawę, że groźby te zostaną spełnione (art. 190 § 1 k.k.) i został skazany na osiem miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w dniu 21 kwietnia 2006 r. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Wyrokiem z dnia 7 września 2007 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy nakazał pozwanemu, aby złożył wobec powodów oświadczenie następującej treści: A. S. (1)przenosi na H. i B. R. udział we własności niezabudowanej nieruchomości położonej w N. Gmina(...), dla której prowadzona jest Księga Wieczysta nr (...) przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 28 grudnia 2007 r. wznowił postępowanie karne w sprawie A. S. (1) zakończone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w sprawie III K 835/03 utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy sygn. akt IV KA 1511/05 i uchylił wyroki Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 8 września 2005 r. w sprawie III K 835/03 oraz Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie IV Ka 1511/05 i postępowanie karne w stosunku do A. S. (1) w tej sprawie umorzył. Sąd Apelacyjny stwierdził, że pozwany działał w warunkach zniesionej zdolności do rozpoznania znaczenia czynów w związku z tym mimo, że sprawstwo pozwanego nie zostało podważone to jego stan poczytalności dawał podstawy do przyjęcia, że czyny których się dopuścił nie stanowiły przestępstwa z uwagi na niemożność przypisania mu winy.

W wykonaniu wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 7 września 2007 r. powodowie w dniu 2 marca 2009 r. zawarli umowę przeniesienia własności, na mocy której nabyli od pozwanego udział 1/4 w prawie własności spornej nieruchomości. Udział ten na mocy umowy darowizny z dnia 28 lipca 2009 r. przekazali wnukowi R. R..

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o bezsporne twierdzenia stron, dowody z dokumentów, zeznania świadków oraz powódki, a także na podstawie opinii biegłych sądowych.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności wskazał, że Sąd Okręgowy w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2009 r. przesądził, że w niniejszej sprawie zaistniała podstawa wznowienia postępowania i pozwany skutecznie wniósł skargę w oparciu o art. 399 k.p.c. w związku z art. 403 §1 pkt 1 k.p.c. Zatem w sprawie koniecznym było ponowne merytoryczne zbadanie zasadności zgłoszonego powództwa mając na uwadze fakt uchylenia skazującego wyroku karnego.

Sąd wskazał, że w sprawie toczącej się pod sygn. akt I C 1686/04 powodowie domagali się zobowiązania pozwanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu z powrotem na darczyńców przedmiotu darowizny, który stanowił udział we własności niezabudowanej nieruchomości. Swoje roszczenie uzasadnili rażącą niewdzięcznością po stronie pozwanego, przejawiającą się tym, że od lata 2001 r. pozwany zaczął używać wobec powodów słów powszechnie uznanych za obelżywe oraz zaczął grozić pozbawieniem życia oraz podpaleniem domów.

Następnie Sąd Rejonowy przytoczył treść art. 898 § 1 k.c., art. 899 § 3 k.c. i art. 900 k.c., po czym stwierdził, że pod pojęciem rażącej niewdzięczności najogólniej rzecz ujmując należy rozumieć zachowanie sprzeczne z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi. Jak wskazuje się w orzecznictwie, chodzi o takie czynności, które są skierowane przeciwko darczyńcy ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze. Mogą one polegać na: dopuszczeniu się przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności, czci lub mieniu darczyńcy albo osoby mu bliskiej, a także na wystąpieniu przeciwko obowiązkom wynikającym ze stosunków osobistych, rodzinnych lub innych polegających na udzielaniu pomocy, wsparcia, okazywaniu szacunku. Dodatkowo przymiotnik „rażąca” służy podkreśleniu, że zachowanie obdarowanego musi być obarczone wyjątkowo złą wolą, chęcią wyrządzenia krzywdy, szkody, czy też dokuczenia.

Jednocześnie zaznaczył, że sąd orzekający w postępowaniu wznowionym ogranicza rozpoznanie sprawy do rozstrzygnięcia, jaki wpływ miała podstawa wznowienia na wynik prawomocnie zakończonej sprawy. Istotą tego postępowania nie jest bowiem rozpoznanie sprawy po raz kolejny na nowo, w pełnym zakresie, lecz ukierunkowanie czynności sądu na wyjaśnieniu, czy podana w skardze podstawa wznowienia zaistniała oraz - w przypadkach przewidzianych w art. 403 i 404 k.p.c. - czy miała istotny wpływ na treść wyroku zaskarżonego skargą. Co nie oznacza, że sąd w ramach wznowienia postępowania nie ma możliwości swobodnej oceny dowodów i czynienia własnych ustaleń.

Uwzględniając powyższe Sąd wskazał, że w niniejszej sprawie kluczowe było ustalenie czy faktycznie we wskazanym okresie pozwany zachowywał się w sposób opisany przez powodów i czy zachowanie to mieściło się w zakresie pojęcia rażącej niewdzięczności oraz czy w świetle wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 grudnia 2007 r. uchylającego skazujący wyrok karny można pozwanemu postawić skutecznie zarzut zawinionego działania.

Przede wszystkim Sąd zwrócił uwagę na treść zeznań złożonych przez powódkę, w których wskazywała ona, że pozwany zaczął zachowywać się niewłaściwie względem darczyńców od lutego 2002 r. Tym samym już z przesłuchania powódki wynikała niezgodność między twierdzeniami zawartymi w pozwie, iż rzekome niewłaściwe zachowania miały miejsce już od II połowy 2001 r. Jednocześnie Sąd podkreślił, że z zeznań świadków nie wynikało od kiedy pozwany podejmował czynności skierowane przeciwko powodom. Jednakże ze względu na zeznania powódki wątpliwe jest, aby czynności te miały miejsce przed lutym 2002 r.

Ulokowanie w czasie konkretnych zdarzeń opisywanych przez powodów i świadków miało o tyle istotne zdarzenie, że w świetle wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku uzasadnione wątpliwości budziła możliwość przypisania winy pozwanemu z uwagi na jego niepoczytalność stwierdzoną w postępowaniu karnym. Wyjaśnienie tego wymagało zasięgnięcia wiadomości specjalnych.

Biegli powołani w sprawie stwierdzili, że pozwany cierpi na chorobę psychiczną - zespół paranoiczny. Jako początek choroby psychicznej pozwanego biegli przyjęli luty 2002 roku. Ich zdaniem od tego czasu, pozwany zaczął przejawiać zaburzenia treści myślenia pod postacią urojeń, w związku z czym jego zachowaniu nie można przypisać umyślności. Powodowie zakwestionowali powyższe ustalenia biegłych. W odpowiedzi na to biegli wyjaśnili, że podstawą do ich ustaleń były dane ze źródeł medycznych zawarte w aktach sprawy między innymi w postaci opinii sporządzonych w sprawach karnych. Nadto zaznaczyli, że psychoza paranoiczna rozwija się stopniowo i trudno precyzyjnie uchwycić jej

początek zwłaszcza, że nie w każdej swojej wypowiedzi ustnej czy też pisemnej badany musi prezentować kwestie urojeniowe. Dlatego też zdaniem biegłych brak sądów urojeniowych w kilku wypowiedziach czy pismach pozwanego nie musi świadczyć o tym, że nie ma wcale u chorego tego typu objawów.

Uwzględniając powyższe, w ocenie Sądu Rejonowego, skoro pozwany od lutego 2002 roku był osobą chorą psychicznie to nie można mu przypisać winy w jego działaniach. Niepoczytalność z zasady uniemożliwia przypisanie mu winy. Dla ustalenia winy konieczne jest poddanie analizie, a następnie wyrażenie dezaprobaty dla stanu przeżyć psychicznych sprawcy. Nie jest dopuszczalne, aby negatywna ocena konkretnego zachowania sprawcy dotyczyła przeżyć psychicznych podmiotu, który działa bez rozeznania - nie zdaje sobie sprawy ze znaczenia swojego postępowania i nie może, nim kierować. Stąd za zawinione może być uznane zachowanie sprawcy tylko wówczas, jeżeli był on poczytalny w chwili dokonywania czynu niedozwolonego. Odnosząc powyższe do rażącej niewdzięczności, zaznaczyć trzeba, że łączy się ona z nagannym zachowaniem obdarowanego. Nie można się więc obejść bez tak istotnego kryterium jakim jest wina według prawa cywilnego. Nie chodzi przy tym wyłącznie o działanie umyślne, ale także o zachowanie obdarowanego będące wyrazem jego jaskrawego niedbalstwa, które może być odczytywane przez darczyńcę jako rażąca niewdzięczność. Tym niemniej, aby uznać, że konkretny czyn czy też zaniechanie stanowiło przejaw rażącej niewdzięczności obdarowanego musi wystąpić możliwość przypisania obdarowanemu jakiegokolwiek stopnia winy. Brak tego elementu uniemożliwia skuteczne odwołanie darowizny.

Zdaniem Sądu Rejonowego w przypadku pozwanego nie można mówić o świadomym działaniu i o zamiarze dokonania czynu niedozwolonego. Skoro ze względu na niepoczytalność nie można skutecznie postawić pozwanemu zarzutu zawinionego działania to niedopuszczalne jest kwalifikowanie popełnionych przez niego czynów jako przejawu rażącej niewdzięczności.

Uwzględniając powyższe, Sąd stwierdził że ze zgromadzonych w toku procesu dowodów wynikało, iż najwcześniej niewłaściwe zachowania pozwanego względem powodów pojawiły się w lutym 2002 r. oraz że jednocześnie w tym samym okresie rozpoczęła się choroba psychiczna pozwanego. Z tego względu odwołanie wykonanej darowizny było bezskuteczne. Działanie pozwanego wobec powodów nie było zawinione, mimo że obiektywnie jego zachowanie było niewłaściwe, jednakże z uwagi na swą niepoczytalność pozwany nie ponosi za nie odpowiedzialności cywilnoprawnej. W konsekwencji Sąd w oparciu o art. 898 k.c. a contrario w związku z art. 412 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., natomiast o kosztach postępowania ze skargi o wznowienie na mocy art. 98 k.p.c. w zw. z art. 406 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego wnieśli powodowie zaskarżając go w całości i zarzucając mu obrazę prawa materialnego poprzez bezpodstawne niezastosowanie art. 898 § 1 k.c. wskutek uznania, iż zachowaniu powoda nie można przypisać cech rażącej niewdzięczności wobec powodów z powodu niemożności przypisania mu winy za czyny, których dopuścił się wobec nich w czasie od lutego 2002 r., a to z uwagi na fakt, iż kategoria winy nie jest relewantna dla zastosowania normy art. 898 § 1 k.c.; pojęcie rażącej niewdzięczności, uniemożliwiające skuteczne powołanie się na dyspozycję przepisu art. 898 § 1 k.c. winno być postrzegane w aspekcie odpowiedzialności za niewykonanie ciążącej na obdarowanym zobowiązania szacunku wobec darczyńców.

Z powołaniem na powyższe powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi pozwanego o wznowienie postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania wywołanych wniesieniem skargi o wznowienie.

Pozwany nie zajął stanowiska w przedmiocie apelacji powodów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 §1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości akceptuje i przyjmuje za własne.

Jedyny zarzut sformułowany przez skarżących w apelacji dotyczył naruszenia art. 898 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie wskutek niezasadnego ich zdaniem przyjęcia, że zachowaniu pozwanego nie można przypisać cech rażącej niewdzięczności względem darczyńców, z tego powodu, że nie było ono zawinione.

Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że ustawodawca statuując w art. 898 § 1 k.c. rażącą niewdzięczność jako przesłankę do odwołania darowizny, posłużył się typowym zwrotem niedookreślonym. Z racji zróżnicowanych sytuacji życiowych powyższa formuła wydaje się być w pełni uzasadniona. Tym samym to na sądzie spoczywa dokonanie oceny, czy konkretne zachowania mieszczą się w pojęciu rażącej niewdzięczności, czy też nie mogą być w ten sposób zakwalifikowane. Jednakże według ugruntowanego i niebudzącego wątpliwości w orzecznictwie stanowiska za niewdzięczność przyjmuje się świadome naruszenie podstawowych obowiązków ciążących na obdarowanym względem darczyńcy. Innymi słowy, czynność obdarowanego musi być skierowana wobec darczyńcy ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze. Nadto zachowanie to winno przejawiać się znacznym napięciem złej woli, co podkreśla ustawodawca używając słowa „rażąca” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08.04.1999 r., II CKN 301/98, LEX nr 1212995; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.03.2001 r., V CKN 1599/00, Prok. i Pr. – wkł. 2002 r., nr 5, poz. 40). Zatem przesłanka ta ma kwalifikowany charakter, odnoszący się do zachowań, które oceniając rozsądnie, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego i subiektywnego, muszą być uznane za wysoce niewłaściwe (naganne) i krzywdzące darczyńcę. W judykaturze podnosi się, że takimi zachowaniami mogą być na przykład popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, czci albo mieniu, ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych oraz świadome naruszenie godności osobistej darczyńcy. Jednocześnie wskazuje się, że znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują z reguły nieumyślne obdarowanego, a nawet drobne czyny umyślne nie wykraczające poza zwykłe konflikty życiowe, rodzinne, jak również wywołane zachowaniem darczyńcy (wyrok Sądu Najwyższego z 05.10.2000 r., II CKN 280/00, LEX nr 52563; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.06.2010 r., II CSK 68/10, LEX nr 852539).

Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że nie można analizować wystąpienia rażącej niewdzięczności w oderwaniu od winy w rozumieniu cywilnoprawnym na gruncie art. 415 k.c. Choć orzecznictwo nie wskazuje na winę wprost, jednakże posługuje się takimi pojęciami jak świadomość i zamiar, a także wskazuje na przykłady, w których stwierdzenie winy jest niezbędne. Jednocześnie podaje sytuacje, w których rażąca niewdzięczność nie wystąpi pomimo stwierdzenia w działaniu obdarowanego umyślności, która jest postacią winy. Pozwala to na jednoznaczne przyjęcie, że aby zaistniała przesłanka z art. 898 § 1 k.c. konieczne jest zawinione działanie obdarowanego względem darczyńcy. Zatem nie zasługuje na aprobatę stanowisko, że przy rozpatrywaniu wystąpienia rażącej niewdzięczności w grę wchodzi jedynie kwestia odpowiedzialności moralnej rozumiana analogicznie do odpowiedzialności na zasadach słuszności. Odwołanie darowizny stanowi sankcję za naganne postępowanie obdarowanego skierowane przeciwko darczyńcy, podejmowane z pełną świadomością, rozeznaniem i w nieprzyjaznym zamiarze. Wynika z tego, że analiza wystąpienia przesłanki z art. 898 § 1 k.c. powinna uwzględniać nie tylko kategorie obiektywne, ale także subiektywne dotyczące sfery przeżyć wewnętrznych obdarowanego.

Trafnie Sąd pierwszej instancji przyjął, że powołana w skardze o wznowienie postępowania okoliczność w postaci choroby psychicznej pozwanego miała istotny wpływ na treść wyroku wydanego w sprawie I C 1686/04. Podstawa uwzględnienia powództwa wyrokiem z dnia 7 września 2007 r. przestała istnieć na skutek uchylenia orzeczeniem z dnia 28 grudnia 2007 r. przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyroków Sądu Rejonowego w Bydgoszczy (III K 835/03) i Sądu Okręgowego w Bydgoszczy (IV K 1511/05), na podstawie których pozwany został uznany za winnego popełnienia przestępstwa przeciwko powódce z art. 190 § 1 k.k. Sąd Apelacyjny stwierdził, że pozwany działał w warunkach zniesionej zdolności do rozpoznania znaczenia czynów. Biorąc powyższe pod uwagę, a także kierując się treścią opinii biegłych powołanych w niniejszej sprawie, Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował art. 425 § 1 k.c. uznając, że od momentu podejmowania niewłaściwych zachowań względem darczyńców, to jest od lutego 2002 r., pozwany z powodu choroby psychicznej był niepoczytalny, co uniemożliwia przypisanie mu winy. Tym samym brak podstaw do stwierdzenia, że w sprawie wystąpiła przesłanka rażącej niewdzięczności.

Z treści obszernej opinii biegłych wynika w sposób jednoznaczny i kategoryczny, że pozwany cierpi na chorobę psychiczną – zespół paranoiczny. Od lutego 2002 r. – co pokrywa się z zeznaniami powódki odnośnie wystąpienia obiektywnie złych zachowań obdarowanego względem darczyńców – pozwany zaczął przejawiać zaburzenia treści myślenia pod postacią urojeń. Wówczas zaczął wykazywać nadmierną podejrzliwość. Biegły G. w swojej ustnej opinii uzupełniającej stwierdził, że za początek choroby przyjął datę, co do której, na podstawie zebranej dokumentacji medycznej wraz z opiniami sporządzonymi w sprawach karnych, nie ma żadnej wątpliwości. Zasadnie Sąd pierwszej instancji ocenił sporządzoną opinię jako w pełni wiarygodną. Powodowie kwestionowali w toku sprawy wnioski opinii, jednakże ostatecznie nie wystąpili z wnioskiem o powołanie kolejnych biegłych na okoliczność, czy na podstawie analizy akt spraw toczących się od 2002 r. można ustalić, czy pozwany cierpiał na chorobę psychiczną.

W art. 425 § 1 k.c. zawarta jest zasada, że osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę wyrządzoną w tym stanie. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, ale także innego zaburzenia czynności psychicznych, chociażby nawet przemijającego. Osoba znajdują się w takim stanie nie może przykładowo sporządzić ważnego testamentu (art. 945 § 1 pkt 1 k.c.), a także dopuścić się rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy (art. 898 § 1 k.c.). Z powyższego wynika, że wskazany przepis znajduje zastosowanie zarówno do odpowiedzialności deliktowej, jak i kontraktowej (wyrok Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 22.10.1975 r., V PRN 4/75, OSNC 1976, Nr 5, poz. 90). Tym samym nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby art. 425 k.c. miał zastosowanie również do przepisów księgi trzeciej Kodeksu cywilnego dotyczących poszczególnych rodzajów umów nazwanych, w tym umowy darowizny.

Brak subiektywnego elementu winy przesądza o tym, że pozwanemu, jako człowiekowi choremu psychicznie nie można przypisać winy cywilnej za obiektywnie złe postępowanie wobec skarżących mające miejsce od lutego 2002 r., gdyż nie był on wówczas w stanie prawidłowo ocenić swojego postępowania, ani kierować nim. Pozwany nie miał rozeznania w podejmowanych przez siebie czynach. Wniosek taki jest w pełni uzasadniony w świetle całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym także na podstawie dokumentów zgromadzonych w załączonych sprawach karnych, jak również w sprawie rozwodowej toczącej się pomiędzy pozwanym a córką powodów.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powodów jako niezasadną.