Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 15 stycznia 2019 roku powódka K. O. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej (...) spółki akcyjnej z siedzibą w S. kwoty 4.935 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 grudnia 2018 roku i kosztami postępowania. Uzasadniając żądanie pozwu wskazała, że w dniu 28 lipca 2018 roku doszło do kolizji, w wyniku której uszkodzony został samochód marki B. należący do poszkodowanej P. K., a sprawcą zdarzenia była osoba legitymująca się umową ubezpieczenia OC zawartą z pozwaną. Powódka podniosła, że w związku z uszkodzeniem pojazdu poszkodowana w dniu 9 października 2018 roku wynajęła od niej pojazd zastępczy, a łączny koszt najmu, który trwał do 9 listopada 2018 roku tj. 32 dni, przy dobowej stawce w wysokości 250 zł brutto, wyniósł 8.000 zł. Stwierdziła, że pozwana uwzględniła roszczenie z tytułu zwrotu kosztów najmu jedynie do kwoty 3.065 zł, uznając za zasadne 21 dni najmu, przy czym w okresie od 9 do 10 października 2018 roku w stawce 250 zł brutto, a w okresie od 16 do 30 października 2018 roku w stawce 135 zł brutto. Powódka przyznała, że pozwana poinformowała poszkodowaną o możliwości zorganizowania najmu pojazdu zastępczego, jednak – w ocenie powódki – poszkodowanej nie przedstawiono szczegółowych warunków takiego najmu. Dodała, że współpracownik powódki P. G., który był jednocześnie pełnomocnikiem poszkodowanej, przeanalizował warunki wynajmu pojazdu zastępczego i okazały się one niekorzystne z uwagi na dodatkowe opłaty i kary oraz ograniczenia. Powódka wyjaśniła, że na podstawie zawartej z poszkodowaną umowy cesji wierzytelności, dochodzi pozostałej części należności z tytułu zwrotu kosztów najmu.

W dniu 15 marca 2019 roku Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (X GNc 82/19).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty, którym przedmiotowy nakaz zaskarżono w całości, pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Pozwana przyznała, że – jako ubezpieczyciel sprawcy - ponosi odpowiedzialność za szkodę dnia 28 lipca 2018 roku. Zdaniem pozwanej wypłacone przez nią odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów najmu w pełni jednak rekompensuje szkodę. Pozwana podniosła, że podczas zgłaszania szkody poinformowała poszkodowaną o możliwości bezgotówkowego wynajęcia pojazdu zastępczego za pośrednictwem ubezpieczyciela oraz że w przypadku samodzielnego wynajmu pojazdu zastępczego zweryfikuje stawkę za dobę wynajmu pojazdu zastępczego do kwoty 135 zł brutto, gdyż zapewnia organizację pojazdu zastępczego w takiej stawce. Pozwana stwierdziła, że poszkodowana, wbrew spoczywającemu na niej obowiązkowi minimalizacji szkody, nie wykazała jednak żadnego zainteresowania ofertą. Pozwana zakwestionowała również okres najmu w wymiarze 32 dni wskazując, że poszkodowana miała wystarczająco dużo czasu na zgłoszenie szkody i uzyskanie informacji o propozycji pozwanej odnośnie zorganizowania najmu, jeszcze przed wynajęciem pojazdu od powódki.

W odpowiedzi na sprzeciw powódka podtrzymała dotychczasowe stanowisko. Zaprzeczyła, aby w toku postępowania likwidacyjnego pozwana proponowała poszkodowanej pojazd na warunkach równorzędnych do warunków określonych w umowie z powódką. Jej zdaniem pozwana nie przedstawiła szczegółów wynajmu pojazdu zastępczego, a ograniczyła się wyłącznie do wskazania akceptowanej przez siebie stawki dobowej.

Wyrokiem z dnia 29 lipca 2019 roku w sprawie X GC 703/19 Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4935 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 grudnia 2018 roku (I.) i kwotę 1164 zł tytułem kosztów procesu (II.)

Wyrok zapadł po dokonaniu następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

„W dniu 28 lipca 2018 roku doszło do kolizji drogowej, w wyniku której uszkodzony został samochód marki B. o nr rej. (...) należący do P. K.. Sprawca zdarzenia legitymował się polisą potwierdzającą zawarcie umowy z pozwaną (...) spółką akcyjną z siedzibą w S. w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego.

Samochód poszkodowanej nie nadawał się do dalszego użytkowania (uszkodzeniu uległo m.in. koło pojazdu). Został odholowany z miejsca zdarzenia przez pojazd pomocy drogowej, a dowód rejestracyjny pojazdu został zatrzymany przez jednostkę Policji.

Bezsporne

Poszkodowana nie zgłosiła szkody bezpośrednio po zdarzeniu, gdyż niedługo potem wyjechała z dziećmi na wakacje do męża, który pracował w Danii. Po powrocie w październiku 2018 roku potrzebowała pojazdu zastępczego w celu dowożenia dzieci do przedszkola i w zwykłych bieżących sprawach życia codziennego, w tym przewożenia psa. Nie posiadała innego pojazdu, którym mogłaby zastąpić pojazd uszkodzony, jak również środków na zakup innego pojazdu. Skontaktowała się wówczas z P. G., którego usługi w zakresie najmu pojazdu zastępczego poleciła jej koleżanka.

W dniu 9 października 2018 roku poszkodowana wynajęła od powódki K. O. pojazd zastępczy marki A. (...) nr rej. (...), użyczony powódce przez P. G.. Dobowa stawka najmu została ustalona w umowie na kwotę 250 zł brutto. Pojazd wynajęty został w opcji bez limitu kilometrów, bez obowiązku uiszczenia kaucji, bez opłaty za podstawienie i zwrot pojazdu, z pełnym zakresem ubezpieczenia OC/AC/NW, ze zniesionym udziałem własnym w szkodzie, z możliwością wyjazdu wynajmowanym pojazdem za granicę.

P. K. upoważniła P. G. do zgłoszenia, likwidacji szkody, sprzedaży pozostałości w przypadku szkody całkowitej, zastępowania jej przed sądami i organami wszystkich instancji w tym sądami administracyjnymi, organami egzekucyjnymi i zakładami (...) z prawem odbioru pism, dokumentów w sprawie szkody z dnia 28 lipca 2018r.

Dowód:

-

Umowa użyczenia k.12

-

Kopia dowodu rejestracyjnego k. 13

-

Umowa najmu, k.15-16,

-

Protokół wydania pojazdu, k 17,

-

Pełnomocnictwo k.25.

-

Zeznania świadka P. K., k. 77-79,

-

Zeznania świadka P. G. k. 100-103.

Szkoda została zgłoszona pozwanemu zakładowi ubezpieczeń przez pełnomocnika poszkodowanej – P. G. w dniu 10 października 2018 roku.

W tym samym dniu pozwana wysłała do pełnomocnika poszkodowanej wiadomość poczty elektronicznej, w której poinformowała o możliwości wynajmu pojazdu zastępczego w czterech współpracujących z nią wypożyczalniach: A., 99 R., S. i E. oraz o akceptowalnej przez ubezpieczyciela stawce najmu dla segmentu D w wysokości 135 zł za dobę.

P. G. zwrócił się do wymienionych podmiotów o przedstawienie projektu umowy najmu i regulaminu. Na jego wiadomość mailową odpowiedział tylko przedstawiciel wypożyczalni A., który zaproponował wynajem pojazdu zastępczego. P. G. nalegał, aby przed rozpoczęciem najmu zostały mu przesłane wskazane dokumenty w celu umożliwiania zapoznania się z warunkami umowy. Przedstawiciel tej wypożyczalni oświadczył, że może przesłać mu dokument umowy najmu, natomiast o przedstawienie szczególnych warunków umowy winien zwrócić się do pozwanej.

W dniu 13 października 2018 roku P. G. poinformował pozwaną, że żadna ze wskazanych przez nią wypożyczalni nie przesłała regulaminu, a pracownik firmy (...) polecił kontakt z pozwaną. Oznajmił, że poszkodowana chętnie zwróci wynajęty pojazd i skorzysta z oferty w celu minimalizacji likwidacji szkody, jeśli pozwana udostępni umowę najmu wraz z regulaminem, w którym nie przewidziano dodatkowych opłat, kar i zakazów. W odpowiedzi pozwana wskazała, że w regulaminach poszczególnych wypożyczalni mogą być przewidziane karny umowne. Stwierdziła, że nie przedstawi dokumentu umowy najmu bez wskazania miejsca i czasu podstawienia pojazdu.

W dniu 16 października 2018 roku P. G. ponownie zwrócił się do pozwanej o przesłanie umowy i regulaminu oraz podstawienie pojazdu zastępczego na ul. (...) w S. w tym dniu o godz. 22.30 lub następnego dnia o godz. 8.30. Pozwana nie nadesłała dokumentów, nie zorganizowała również podstawienia pojazdu zastępczego.

Ostatecznie P. G. analizował stawki rynkowe w wypożyczalniach współpracujących z pozwaną na podstawie informacji zamieszczonych na stronach internetowych, jednakże w jego ocenie - którą przekazywał poszkodowanej - były one niekorzystne, gdyż zawierały kary umowne oraz ograniczenia.

Dowody:

-

Korespondencja e-mail k. 19-23, 49-50

-

Akta szkody k. 43

-

Zeznania świadka P. K. , k. 77-79,

-

Zeznania świadka P. G. k. 100-103.

Poszkodowana korzystała z wynajętego pojazdu zastępczego do dnia 9 listopada 2018 roku (przez 32 dni), kiedy to wpłacono jej odszkodowanie za uszkodzony samochód.

W dniu 9 listopada 2018 roku powódka wystawiła poszkodowanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 8000 zł z tytułu najmu pojazdu zastępczego w okresie 32 dni w stawce 250 zł.

W tym samym dniu poszkodowana zawarła z powódką umowę przelewu wierzytelności z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego przysługującej jej z tytułu szkody z dnia 28 lipca 2018 roku.

Dowód:

-

Protokół zwrotu pojazdu, k. 17,

-

Faktura VAT k.18,

-

Potwierdzenie przelewu k.24,

-

Decyzja pozwanej z dnia 8 listopada 2018 roku k.29,

-

Umowa cesji wierzytelności, k. 35,

-

Zeznania świadka P. K., k. 77-79,

-

Zeznania świadka P. G. k. 100-103.

Pismem z dnia 12 listopada 2018 roku powódka zwróciła się do pozwanej o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego w kwocie 8.000 zł.

Decyzją z dnia 21 listopada 2018 roku pozwana przyznała powódce odszkodowanie z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego w wysokości 3.065 zł brutto. Pozwana zweryfikowała okres najmu do 21 dni, tj. 7 dni liczonych od daty wynajmu do wykonania oględzin oraz 14 dni liczonych od przekazania poszkodowanej informacji o szkodzie całkowitej. Uznała za zasadną stawkę 250 zł brutto w okresie od 9 do 10 października 2018 roku oraz stawkę 135 zł brutto w pozostałym okresie. W uzasadnieniu wskazała, że stawka 135 zł brutto wynika z cenników wypożyczalni A., (...) a (...) i 99 (...) a (...), z którymi współpracuje i że wyrażała chęć zorganizowania poszkodowanej najmu pojazdu zastępczego przez wymienione wypożyczalnie, a odmienna decyzja poszkodowanej nie może powodować wzrostu jej zobowiązań.

Pismem z 10 grudnia 2018 roku powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 4.935 zł.

W odpowiedzi pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko.

Dowód:

-

Pisma powódki k.10,31-32

-

Pisma pozwanej k.30, 33-34,

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się zasadne.

W rozpoznawanej sprawie powódka, na podstawie zawartej z poszkodowaną umową cesji wierzytelności (legitymacja powódki nie była w sprawie kwestionowana), dochodziła od pozwanego zakładu ubezpieczeń odszkodowania (ściślej; uzupełnienia wypłaconej już kwoty odszkodowania) obejmującego koszt najmu pojazdu zastępczego w okresie likwidacji szkody.

Podstawę prawną powództwa stanowią przepisy art. 822 k.c. i 805 k.c. Stosownie do dyspozycji przywołanych regulacji, w wyniku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody. Sprawca szkody ponosi odpowiedzialność za zdarzenie komunikacyjne wywołujące szkodę na zasadach ogólnych – o których mowa w art. 436§ 2 k.c. – czyli na zasadzie winy (415 k.c.). Powyższe ustalenie implikuje odpowiedzialność pozwanej jako ubezpieczyciela bezpośredniego sprawcy szkody. Poszkodowany może zgłosić swoje roszczenie bezpośrednio wobec zakładu ubezpieczeń. Odnosząc się do zakresu odszkodowania - przy ubezpieczeniu OC - należy mieć na względzie ogólne reguły kodeksu cywilnego, w szczególności treść art. 361 k.c. Reguły te nakazują przestrzeganie zasady pełnego odszkodowania, w granicach adekwatnego związku przyczynowego. Zgodnie z zasadą kompensacji odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan rzeczy naruszony zdarzeniem wyrządzającym szkodę, nie może ono jednak przewyższać wysokości faktycznie poniesionej szkody.

Jak przyjmuje się w orzecznictwie, aktualny stan rozwoju stosunków społecznych, gospodarczych, powszechne korzystanie z pojazdu mechanicznego czyni używanie pojazdów mechanicznych stałym i nieodzownym elementem egzystencji społecznej, a najem zastępczego pojazdu mechanicznego ma zapewnić poszkodowanym taki komfort przejazdu w życiu codziennym jak przed zaistnieniem szkody (uchwała SN z dnia 17 listopada 2011 r. III CZP 05/11). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 listopada 2002 roku (sygn. akt. V CKN 1397/00) i w uchwale z dnia 29 października 2013 r. (sygn. akt. III CZP 80/13) uznał zasadność zwrotu czynszu najmu pojazdu zastępczego pozostającego w związku przyczynowym ze szkodą w okresie naprawy celowej i koniecznej do przywrócenia stanu pojazdu sprzed wypadku, a w przypadku szkody całkowitej do czasu, w którym poszkodowany może nabyć analogiczny co przed wypadkiem pojazd. Szkodę majątkową stanowią wówczas wydatki poniesione przez poszkodowanego lub niezapłacone, ale wymagalne w okresie naprawy pojazdu albo przez okres niezbędny do nabycia nowego samochodu, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione.

Pozwana nie kwestionowała, że – jako ubezpieczyciel sprawcy zdarzenia – ponosi odpowiedzialność za szkodę. Nie stanowiła przedmiotu sporu również kwestia sposobu rozliczenia szkody w pojeździe poszkodowanej tj. szkody całkowitej. Oponując żądaniu pozwu pozwana podnosiła natomiast, że poszkodowana nie skorzystała z możliwości wynajęcia pojazdu zastępczego za jej pośrednictwem, naruszając obowiązek minimalizacji szkody. Zakwestionowała również przyjęty przez powódkę okres najmu jako bezzasadnie wydłużony (ponad okres uznany przez nią). Dodać przy tym należy, ze pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty poddawała w wątpliwość potrzebę najmu (sugerując, że poszkodowana w okresie pomiędzy szkodą a wynajmem pojazdu od powódki korzystała z innego pojazdu), jednak; po pierwsze okoliczność ta została przez poszkodowaną w jej zeznaniach wyjaśniona (wyjazd za granicę w okresie wakacyjnym); po drugie, skoro w postępowaniu likwidacyjnym pozwana okoliczności tej nie kwestionowała i wypłaciła część należności z tytułu zwrotu kosztów najmu, to zarzut ten wydaje się być podniesiony wyłącznie na potrzeby procesu.

Przechodząc do kwestii spornych, a w pierwszej kolejności do zasadnej stawki najmu pojazdu zastępczego, zważyć trzeba, że pozwana nie twierdziła, że stawka przyjęta w umowie powódki z poszkodowaną stawką zawyżoną, nieprzystającą do realiów rynkowych. Co więcej, za okres 9-10 października sama taką stawkę uwzględniła. Nie było zatem potrzeby badania – przy zasięgnięciu wiadomości specjalnych tj. opinii biegłego – czy przedmiotowa stawka jest stawką wygórowaną w kontekście ofert rynkowych. Rozstrzygnięcia zaś wymagało, czy pozwana złożyła poszkodowanej realną propozycję zorganizowania najmu pojazdu zastępczego w cenie 135 zł brutto i czy nieskorzystanie przez poszkodowaną z tej propozycji miało uzasadnioną podstawę.

W ocenie Sądu, analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego nie pozwala przyjąć, by poszkodowana, aprobując ofertę powódki, naruszyła obowiązek minimalizacji szkody. Nie można bowiem – ze względu na stanowisko pozwanej, która odmówiła przedstawienia warunków umowy najmu, którego zorganizowanie deklarowała – zweryfikować jej twierdzeń w tym zakresie. Nawet jeśli działania P. G., który reprezentując wynajmującego (powódkę) korzystał jednocześnie z udzielonego przez najemcę (poszkodowaną) pełnomocnictwa i na tej podstawie zwracał się o nadesłanie dokumentów umów i regulaminów, ewidentnie zmierzały do wykazania, że propozycja pozwanej nie przystaje do jej zapewnień, to uprawnienia do takiego sprawdzenia nie sposób odmówić. Jeśli działania takie byłyby – jak podnosi pozwana – wyrazem taktyki procesowej, to jej rolą – jako równorzędnej strony procesu - jest przedstawienie takiego materiału dowodowego, który sprawi, że taktyka ta okaże się nieskuteczna. Skoro pozwana może – co obrazują liczne postępowania sądowe – podnosić, że stawka stosowana przez daną wypożyczalnię samochodów zastępczych jest stawką zawyżoną, wskutek czego wynajmujący musi okoliczność przeciwną udowodnić, to analogicznie, jeśli pozwana twierdzi, że jest w stanie zorganizować najem na takich samych warunkach jak podmiot wynajmujący - przy jednocześnie znacznie niższej stawce - winna okoliczność taką wykazać. Twierdzenia zakładów ubezpieczeń nie mają szczególnej mocy dowodowej i również wymagają udowodnienia.

Tymczasem pozwana ograniczyła się do przedstawienia korespondencji mailowej standardowo wysyłanej do wszystkich podmiotów zgłaszających szkodę oraz oświadczeń spółek (...) i (...) (k. 53, 55), które z pewnością nie odwzorowują wszystkich warunków umowy. Zdaniem Sądu, jakkolwiek nie można stawiać tak absurdalnych wymogów – jakie podnosił P. G. – aby umowa z wypożyczalnią nie przewidywała żadnych kar umownych czy ograniczeń, a jeśli jakiekolwiek ustanawia (np. karę umowną za zgubienie kluczyka), to należy uznać ją za niekorzystną i już z tej przyczyny odrzucić, to jednak poszkodowana miała prawo zapoznać się z wszystkimi warunkami deklarowanego przez pozwaną najmu, w szczególności w kontekście np. zasad przewożenia zwierząt (poszkodowana przewoziła psa). Gdyby pozwana taką umowę przedstawiła Sąd mógłby ocenić czy odmowa przez poszkodowaną (de facto przez jej pełnomocnika) skorzystania z jej propozycji była w kontekście jej zeznań zasadna. Zasłanianie się przez pozwaną tajemnicą przedsiębiorstwa nie może zaś odnieść oczekiwanego skutku. Nic nie stało bowiem na przeszkodzie, aby pozwana przedstawiła wszystkie warunki najmu, a dane wrażliwe - stricte dotyczące warunków współpracy pozwanej z wypożyczalniami (a nie warunków najmu) - uzgadniały w inny sposób. Z kolei twierdzenia pozwanej o maksymalnej refundowanej przez nią stawce najmu nie mają charakteru wiążącego dla poszkodowanego w tym sensie, że nie zobowiązują go do wynajęcia pojazdu zastępczego w takiej (lub niższej) stawce, a stanowią jedynie wyraz stanowiska zakładu ubezpieczeń.

Wobec powyższego, na gruncie dostępnego materiału dowodowego Sąd uznał, że pozwana nie wykazała okoliczności złożenia poszkodowanej realnej, równorzędnej – do powódki - propozycji najmu pojazdu zastępczego. Tym samym skorzystanie przez poszkodowaną z oferty powódki nie stanowiło naruszenia obowiązku minimalizacji szkody. W okolicznościach sprawy stawka 250 zł za dobę najmu znajdowała zatem uzasadnioną podstawę.

W odniesieniu natomiast do zasadnego okresu najmu, zważyć trzeba, że w przypadku wystąpienia szkody całkowitej okres celowego i ekonomicznie uzasadnionego najmu pojazdu zastępczego powinien odpowiadać okresowi od dnia wynajęcia pojazdu zastępczego do dnia, w którym poszkodowany mógł nabyć analogiczny pojazd.

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego – umowy najmu, protokołów wydania i zwrotu pojazdu, faktury VAT, a także zeznań świadków P. K. i P. G. - poszkodowana korzystała z samochodu zastępczego w okresie od 9 października 2018 roku do 9 listopada 2018 roku, tj. przez 32 dni. W toku postępowania likwidacyjnego pozwana uznała za uzasadniony okres 21 dni najmu pojazdu zastępczego tj. do dnia, w którym poszkodowana otrzymała informację o wysokości przyznanego odszkodowania z tytułu szkody przy uwzględnieniu okresu 14 dni na zagospodarowanie pojazdu. Ze stanowiskiem tym nie sposób się zgodzić. Uzyskanie przez poszkodowanego informacji o nieopłacalności naprawy w żaden sposób nie usuwa uszczerbku powstałego w związku z brakiem możliwości korzystania z własnego pojazdu. Dopiero przyznanie środków finansowych (odszkodowania z tytułu szkody całkowitej) powoduje, że poszkodowany może podjąć czynności zmierzające do zastąpienia uszkodzonego pojazdu innym. Skoro poszkodowana otrzymała odszkodowanie w dniu 9 listopada 2018 roku, to okres najmu pojazdu do tego dnia był uzasadniony i wynosił 32 dni.

Reasumując, Sąd uznał z zasadny najem pojazdu zastępczego w okresie 32 dni (9 październik 2018 roku - 9 listopad 2018 roku), przy uwzględnieniu określonej w umowie stawki najmu w wysokości 250 zł. Oznacza to, że przysługujące powódce odszkodowanie, do którego uprawniona jest na podstawie zawartej z poszkodowaną umowy cesji, winno wynieść 8.000 zł, co przy uwzględnieniu dotychczas wypłaconej kwoty z tego tytułu tj. 3.065 zł, powoduje, że roszczenie o kwotę 4.935 zł było zasadne.

O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, na podstawie art. 481 § 1 k.c., stosownie do którego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Sąd miał także na uwadze przepis art. 14 ust 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2003r. Nr 124, poz. 1152), który stanowi, że zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Mając na uwadze, że powód zgłosił roszczenie pozwanej pismem doręczonym jej w dniu 16 listopada 2018 roku, przyjąć należało, iż od tego czasu pozwana mogła zgłoszonemu roszczeniu uczynić zadość. Odsetki zostały zasądzone, z uwzględnieniem przywołanej regulacji, zgodnie z żądaniem pozwu tj. od dnia 17 grudnia 2018 roku.

Z przedstawionych przyczyn orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

Ustaleń faktycznych w sprawie Sąd dokonał w oparciu o treść przedstawionych przez strony dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana. Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił również na podstawie zeznań świadka P. K. nie znajdując podstaw by odmówić im wiary.

Zeznania świadka P. G. stanowiły podstawę ustaleń Sądu o tyle, o ile korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym. Zaznaczyć należy, że Sąd nie dał wiary świadkowi, aby wskazując pozwanej miejsce i godziny podstawienia pojazdu zastępczego – pod adresem zamieszkania jego oraz powódki tj. ul. (...) w S. – zmierzał faktycznie do odebrania tego pojazdu przez poszkodowaną (zamieszkującą w T.). Podkreślenia wymaga, że w swoich zeznaniach poszkodowana w ogóle nie wspominała, aby w dniach 16 października 2018 roku o godz. 22.30 lub 17 października 2018 roku o godz. 8.30 przebywała pod adresem P. G.. Co więcej, z jej zeznań wynika, że kontaktowała się z tym świadkiem głównie telefonicznie lub mailowo, a w przypadku konieczności podpisania stosownych dokumentów, P. G. przyjeżdżał do T.. W ocenie Sądu zeznania P. G. w tym zakresie nie przystawały do rzeczywistości.

Z przyczyn opisanych już wyżej Sąd pominął wniosek powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, jako nieprzydatny dla rozstrzygnięcia.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu (pkt II sentencji wyroku) znajduje postawę prawną w art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W niniejszym postępowaniu stroną przegrywającą jest pozwana, która w związku z tym zobowiązana jest do zwrócenia powódce poniesionych przez nią kosztów procesu. Na koszty te, w łącznej kwocie 1164 zł złożyły się; opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł, koszty zastępstwa procesowego - 900 zł oraz kwota 247 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w sentencji.”

Powyższy wyrok zaskarżyła pozwana w punkcie I co do kwoty 3450 zł z odsetkami ustawowymi od 17 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz w pkt. II. Wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez nieprawidłową ocenę dowodów, oparcie wyroku na nieudowodnionym stanowisku pozwanego, nielogiczną ocenę dowodu w postaci propozycji bezgotówkowego najmu pojazdu zastępczego, przyjęcie, że zachowanie poszkodowanej wypełniło obowiązek minimalizacji szkody, choć wybrała ona ofertę droższą bez racjonalnych powodów, brak uwzględnienia tego, że pełnomocnik poszkodowanej wysyłał maile z pytaniami dotyczącymi propozycji pozwanej, podczas gdy poszkodowana wynajmowała już pojazd zastępczy i nie była zainteresowana najmem od pozwanej; naruszenie art. 354 § 2 k.c. , 362 k.c. i art. 16 ust. 1 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) przez ich niezastosowanie. Pozwana zarzuciła Sądowi I instancji nierozpoznanie istoty sprawy, wniosła o zmianę wyroku przez oddalenie powództwa co do kwoty 3450 zł z odsetkami i stosowną zmianę orzeczenia o kosztach procesu, a także o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu rozwinięto powyżej przedstawione zarzuty, wskazując, że nie kwestionuje czasu najmu, natomiast powinien on być rozliczony wg stawki 250 zł (stawka z umowy najmu) za dwa pierwsze dni i 135 zł (stawka oferowana przez pozwaną) za kolejne.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej okazała się uzasadniona.

Sąd Okręgowy stwierdza, że Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe i niewadliwie ustalił stan faktyczny. Nie są więc trafne te zarzuty apelacji, które odnoszą się do błędnych ustaleń faktycznych i naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. – Sąd Rejonowy nie naruszył wskazanego przepisu, a skarżąca, powołując ten zarzut, w istocie wskazuje na odmienną ocenę skutków prawnych ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego, a nie konkretne błędy przy ocenie dowodów. Dla wyczerpania tego wątku Sąd Okręgowy stwierdza, że akceptuje ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i czyni je podstawą rozstrzygnięcia, natomiast inaczej ocenia zaistniałe fakty w kontekście dochowania przez poszkodowaną obowiązku minimalizacji szkody.

W orzecznictwie podkreśla się, że wierzyciel ma obowiązek zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów (art. 354 § 2, art. 362 i 826 § 1 k.c.). W uchwale z 24.08.2018 r. (III CZP 20/17) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że nie mogą być uznane za celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki, które nie są konieczne do wyeliminowania negatywnego następstwa majątkowego w postaci utraty możliwości korzystania z uszkodzonego (zniszczonego) pojazdu, gdy następstwo to może być wyeliminowane - bez uszczerbku dla godnych ochrony interesów poszkodowanego - w inny, mniej uciążliwy dla dłużnika sposób. Jeżeli zatem ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu - we współpracy z przedsiębiorcą trudniącym się wynajmem pojazdów - skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu albo zniszczonemu (zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu), zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany decyduje się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego pojazdu, koszty te - w zakresie nadwyżki - będą podlegały indemnizacji tylko wtedy, gdy wykaże szczególne racje, przemawiające za uznaniem ich za „celowe i ekonomicznie uzasadnione”. W tym kontekście istotne znaczenie ma nie tylko równorzędność samego pojazdu, ale także dodatkowych warunków umowy, takich jak np. czas i miejsce udostępnienia oraz zwrotu pojazdu zastępczego czy też obowiązek wpłaty kaucji. Jeżeli istotne warunki wynajmu proponowanego przez ubezpieczyciela (we współpracy z przedsiębiorcą wynajmującym pojazdy) czynią zadość potrzebie ochrony uzasadnionych potrzeb poszkodowanego, nie ma podstaw, by obciążać osoby zobowiązane do naprawienia szkody wyższymi kosztami związanymi ze skorzystaniem przez poszkodowanego z droższej oferty.

Należy więc rozważyć, czy strona powodowa wykazała takie szczególne racje, które przemawiałyby za nieskorzystaniem z propozycji pozwanej. Jak wynika z prawidłowych ustaleń Sądu Rejonowego, przedstawiciel powódki otrzymał od pozwanej informację o możliwości wynajmu pojazdu zastępczego w czterech współpracujących z nią wypożyczalniach: A., 99 R., S. i E. oraz o akceptowalnej przez ubezpieczyciela stawce najmu dla segmentu D w wysokości 135 zł za dobę. Nastąpiło to już w czasie, gdy poszkodowana wynajmowała pojazd od osoby współpracującej z owym pełnomocnikiem. W odpowiedzi na tę informację pełnomocnik wysłał zapytania do wskazanych wypożyczalni, jakie są warunki najmu, czy przewidziane są kary umowne, udział własny, czy mogą samochodem jeździć inne osoby, czy jest limit kilometrów, czy można wyjeżdżać za granicę, na jaki czas jest zgoda na korzystanie z pojazdu zastępczego, jaki jest koszt najmu w razie odmowy wypłaty przez Towarzystwo ubezpieczeń i jaka jest wartość franszyzy (mail z 10.10.2018). W odpowiedzi pozwane Towarzystwo wskazało, że kary mogą być przewidziane w przypadku rażącego naruszenia regulaminu, że oferta dla klientów E. Hestii przewiduje bezpłatne zniesienie udziału własnego, brak limitu km, możliwość poruszania się na terenie Unii Europejskiej, że pojazd zostanie wypożyczony na czas niezbędny do nabycia innego pojazdu i że nie można wskazać dalszych konkretnych informacji bez wskazania konkretnej wypożyczalni. Należy tę informację zestawić z potrzebami poszkodowanej, wynikającymi z jej zeznań. Jak wskazała P. K., ważne było dla niej, aby w pojeździe można było przewozić psa oraz aby pojazdem można było jeździć za granicę. Okazuje się zatem, że o jedną z podstawowych potrzeb poszkodowanej (możliwość przewozu psa) P. G. nie zapytał, zaś jeśli idzie o drugą – odpowiedź towarzystwa ubezpieczeń wskazywała, że propozycja wynajmu nie wiąże się z ograniczeniem niekorzystnym dla poszkodowanej. Jednocześnie odpowiedź ta wskazywała, że zaspokojone będą najbardziej typowe dla wynajmujących potrzeby, tj. brak limitu kilometrów i brak udziału własnego w szkodzie. Pełnomocnik powódki miał tego świadomość, skoro w mailu z 16.10.2018 r. (k. 20) wskazał, że pozwana pokrywa nawet kilkutysięczne udziały własne w szkodach, zatem „wnioskuje by uwzględnić te kwoty do faktury, która będzie za najem pojazdu”. Jakkolwiek samo to zdanie nie jest zbyt zrozumiałe (poszkodowana nie wygenerowała bowiem jeszcze żadnej szkody, w której udział własny miałaby pokryć pozwana), to jednak na podstawie całej korespondencji pełnomocnika powódki z pozwaną należy wysnuć wniosek, że miała ona charakter pozorny, nie stanowiła bowiem próby uzyskania informacji w związku z potrzebami poszkodowanej, lecz wyłącznie próbę uzasadnienia w późniejszym procesie odmowy skorzystania z propozycji pozwanej, co pełnomocnik już z góry podkreślał, akcentując w mailach, że oferta najmu pozwanej jest fikcyjna. Świadczy o tym choćby fakt, że wiadomością z dnia 16.10.2018 r., wysłaną o godz. 12.37, pełnomocnik zażądał podstawienia samochodu w tym samym dniu o godz. 22.20 lub następnego dnia o godz. 8.00, przy czym wiadomość tę wysłano do ubezpieczyciela, a nie do wypożyczalni, zatem oczywistym było, że takie żądanie nie będzie mogło zostać uwzględnione. Na fikcyjność tego żądania zwrócił zresztą uwagę Sąd Rejonowy dokonując (trafnej) oceny zeznań P. G. co do zamiaru faktycznego rozpoczęcia umowy najmu pojazdu. Także w rozmowie z przedstawicielem wypożyczali P. G. nie zażądał podstawienia pojazdu, choć była to najprostsza droga do weryfikacji tego, czy treść maila pozwanej z 15.10.2108 r. co do warunków najmu pokrywa się z rzeczywistością. Słusznie też dostrzegł Sąd Rejonowy, że samo w sobie istnienie w umowach kar umownych za uchybienia tego typu jak zgubienie kluczyków nie mogą być uznane za warunki niedogodne, usprawiedliwiające nieskorzystanie z propozycji ubezpieczyciela, wynajmujący ma bowiem prawo zabezpieczać się przed celowymi działaniami lub rażącym niedbalstwem najemcy, najemca zaś powinien dbać o pojazd wynajęty jak o własny. Reasumując, zarówno z informacji uzyskanych przez pełnomocnika poszkodowanej, jak i z oświadczeń złożonych przez wypożyczalnie w ramach niniejszego postępowania wynikało, że wynajem za pośrednictwem pozwanej nie wiąże się z dodatkowymi opłatami, nie jest przewidziany udział własny ani limit kilometrów, a wyjazd za granicę jest dozwolony. W ocenie Sądu Okręgowego zakład ubezpieczeń przedstawił wystarczająco szczegółową informację o warunkach najmu, poszkodowana mogła na jej podstawie stwierdzić, że nie będzie obowiązana do ponoszenia dodatkowych opłat. Jeśli poszkodowana zwróciłaby się o podstawienie auta i przy podpisywaniu umowy okazałoby się, że zapewnienia ubezpieczyciela są nieprawdziwe, wówczas byłby to argument za tym, że nieskorzystanie z propozycji było usprawiedliwione. Dopóki jednak taka sytuacja nie zaistniała, bezcelowym jest zwracanie się z wyprzedzeniem o „warunki najmu”, zwłaszcza, gdy tak jak w niniejszej sprawie, pełnomocnik poszkodowanego zadaje szereg pytań, które nie odnoszą się do rzeczywistych potrzeb poszkodowanej, a faktyczne potrzeby (przewóz psa) pomija.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że poszkodowana, wynajmując pojazd zastępczy z pominięciem propozycji pozwanej, przyczyniła się do zwiększenia szkody, a jednocześnie nie zostały wykazane racjonalne względy usprawiedliwiające taką decyzję, zatem wydatki z tym związane nie mogą obciążać ubezpieczyciela. Na etapie apelacji czas najmu pojazdu (32 dni) nie był kwestią sporną, a pozwana nie kwestionowała tego, by pierwsze dwa dni rozliczyć wg stawki 250 zł. Wobec tego cały koszt najmu to kwota 4550 zł (2x250 zł + 30x135 zł), pozwana zapłaciła 3065 zł, do zapłaty pozostało 1485 zł. Dlatego też na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok należało zmienić i zasądzić wyłącznie kwotę 1485 zł, z odsetkami za opóźnienie od 18.12.2018 r. Rozstrzygnięcie to pociąga za sobą konieczność odmiennego od dotychczasowego orzeczenia o kosztach procesu, przy czym na podstawie art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. Sąd Okręgowy rozstrzygnął tylko o zasadzie ponoszenia tych kosztów, mając na względzie, że żądania powódki zostały ostatecznie uwzględnione w I instancji w 30%.

Natomiast w postępowaniu apelacyjnym pozwana wygrała w całości, toteż na jej rzecz, zgodnie z art. 98 k.p.c. zasądzono opłatę od apelacji (200 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości zgodnej z § 2 pkt. 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (450 zł).

Monika Rzepiejewska Aleksandra Wójcik-Wojnowska Agnieszka Kądziołka

Sygn. akt VIII Ga 989/19

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)