Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2020 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2020 r. w Gliwicach

sprawy T. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

przy udziale M. D. (D.)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania T. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 23 września 2019 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż T. B. jako pracownik
u płatnika składek M. D. (D.) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 11 czerwca 2019 roku do
31 grudnia 2019 roku.

(-) sędzia Patrycja Bogacińska-Piątek

Sygn. akt VIII U 1945/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 23 września 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że T. B. jako pracownik u płatnika składek M. D. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 11 czerwca 2019 r. Organ rentowy zakwestionował ważność umowy o pracę pomiędzy T. B. a płatnikiem składek, a to ze względu na ustalone przez organ okoliczności takie jak: brak dowodów świadczenia pracy, zawarcie umowy o pracę 10 czerwca 2019 r. i niezdolność do pracy T. B. zaraz po zawarciu umowy o pracę, tj. od 11 czerwca 2019 r., a także brak aktywności zawodowej T. B. od stycznia 2005 r. do zawarcia umowy o staż z płatnikiem składek – do stycznia 2019 r. W ocenie ZUS powyższe okoliczności świadczą o tym, że umowa o pracę została zawarta niezgodnie z przepisami prawa pracy. Powołując się pośrednio na pozorność umowy o pracę, ZUS stwierdził, że T. B. nie podlega w tym czasie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik.

Ubezpieczona T. B. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany i stwierdzenia, że od 11 czerwca 2019 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jako pracownik u płatnika składek M. D.. Odwołująca wskazała, że została zatrudniona u M. D. na stanowisko pomocy księgowej zgodnie z podpisaną umową stażową między Fundacją (...) a firmą (...). Zaznaczyła, że w związku z planowanym podjęciem pracy po długiej przerwie zawodowej spowodowanej opieką nad chorym rodzicem, zdobyła odpowiednie kwalifikacje do pracy biurowej i odbyła staż u płatnika składek M. D.. Podkreśliła, że umowie stażowej zamieszczono warunek o obowiązku zatrudnienia uczestnika stażu przed podmiot przyjmujący na staż – M. D..

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

M. D. nie zajął stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczona T. B., urodzona (...), ma wykształcenie średnie. W 2016 r. ukończyła szkołę policealną na kierunku rachunkowość.

Od 2005 r. do 2015 r. ubezpieczona opiekowała się chorą teściową i w tym czasie nie podejmowała aktywności zawodowej. W 2015 r., po śmierci teściowej, ubezpieczona postanowiła podjąć zatrudnienie. Rozpoczęła naukę w dwuletniej szkole policealnej, odbywała kursy i szkolenia z księgowości i obsługi kadrowo-płacowej. W celu znalezienia pracy ubezpieczona skontaktowała się z Fundacją (...) we W., która zaoferowała jej pomoc psychologa w trakcie szukania pracy.

Dzięki pomocy Fundacji (...) ubezpieczona podjęła staż u płatnika składek M. D.. Ubezpieczona zgłosiła się do firmy (...) na rozmowę kwalifikacyjną, którą przeprowadziła matka M. D. – świadek C. D., zatrudniona w firmie jako księgowa. W związku z pozytywną oceną znajomości programu wykorzystywanego w firmie (...) oraz planami poszerzenia usług firmy, M. D. i C. D. zdecydowali się przyjąć ubezpieczoną na staż. Umowa o zorganizowanie stażu dla ubezpieczonej została zawarta 11 stycznia 2019 r. między Fundacją (...) – beneficjentem stażu – a Firmą Usługową (...) – podmiotem przyjmującym na staż. W ramach stażu ubezpieczona miała pracować w firmie (...) w wymiarze ½ etatu na stanowisku pomocy księgowej. Okres trwania stażu ustalono od 11 stycznia 2019 r. do 10 czerwca 2019 r. W ramach umowy stażowej M. D. zobowiązał się do przedstawienia ubezpieczonej po zakończeniu stażu oferty dającej możliwości zatrudnienia na co najmniej pół etatu na okres trzech miesięcy.

W okresie od 11 stycznia 2019 r. do 10 czerwca 2019 r. ubezpieczona faktycznie wykonywała obowiązki pomocy księgowej w ramach stażu zorganizowanego u płatnika składek M. D.. Ubezpieczona pracowała w wymiarze ½ etatu – przez 2 tygodnie w miesiącu, po 8 godzin dziennie. Do jej obowiązków należało wprowadzanie danych z faktur klientów płatnika składek do systemu komputerowego. Opiekunem stażu i bezpośrednią przełożoną ubezpieczonej była C. D..

W dniu 10 czerwca 2019 r. płatnik składek M. D. zawarł z ubezpieczoną umowę o pracę na czas określony do 31 grudnia 2019 r. Ubezpieczona została zatrudniona na stanowisku pomocy księgowej w wymiarze czasu pracy wynoszącym ½ etatu z wynagrodzeniem 1125 zł brutto miesięcznie. Datę rozpoczęcia pracy ustalono na 11 czerwca 2019 r.

Ubezpieczona od 11 czerwca 2019 r. stała się niezdolna do pracy.

Ubezpieczona już w okresie stażu odczuwała bóle kręgosłupa w okolicy lędźwiowej. Ból pojawiał się w związku z pracą w pozycji siedzącej. W dniu 10 czerwca 2019 r. ubezpieczona zgłosiła się do poradni neurologicznej z silnym bólem kręgosłupa lędźwiowego promieniującym do kończyn dolnych. Rozpoznano u niej zaburzenia korzeni rdzeniowych i splotów nerwowych. W związku ze zgłaszanymi dolegliwościami skierowano ubezpieczoną na rehabilitację. Od 11 czerwca 2019 r. do nadal ubezpieczona jest niezdolna do pracy. Ubezpieczona wyraża chęć powrotu do pracy.

Płatnik składek nie zatrudnił nikogo w miejsce ubezpieczonej na czas jej nieobecności w pracy.

Powyższy stan faktyczny ustalił Sąd na podstawie akt organu rentowego, umowy nr (...) - (...) z 11 stycznia 2019 r. o zorganizowanie stażu wraz z oświadczeniem podmiotu przyjmującego na staż (k.4-8), dokumentacji medycznej ubezpieczonej (k.30‑45), zeznań świadka C. D. (nagranie z rozprawy z 18 września 2020 r. k. 65), przesłuchania odwołującej (nagranie z rozprawy z 18 lipca 2020 r. k. 26).

Sąd uznał materiał dowodowy za wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt. 1 i art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 266 ze zm.), zwanej dalej również „ustawą systemową”, pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Obowiązkowym ubezpieczeniom pracownicy podlegają od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania (art. 13).

Art. 8 pkt 1 ustawy systemowej stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany, jako osoba współpracująca.

Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa pojęcia pracownik i zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek ubezpieczeń społecznych inaczej niż interpretuje je akt prawny określający prawa i obowiązki pracowników i pracodawców - Kodeks pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 maja 2005 r., sygn. akt III AUa 283/2005). Podkreślić też należy, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. – tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 25 stycznia 2005 r., sygn. akt II UK 141/2004, publik. OSNP 2005/15 poz. 235, Monitor Prawniczy 2006/5 str. 260),

Kwestia sporna w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy umowa o pracę z dnia 10 czerwca 2019 r. zawarta między płatnikiem składek M. D. a odwołującą T. B. była czynnością prawną pozorną w rozumieniu art. 83 k.c. lub mającą na celu obejście przepisów prawa – tak jak twierdzi organ rentowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, czy też nie.

Należy wskazać, że pozorność oświadczenia woli (art. 83 § 1 k.c.) została potraktowana przez ustawodawcę jako wada oświadczenia woli, nie dotyczy więc oświadczeń wiedzy. Jest to jednak wada szczególnego rodzaju, bo dotycząca oświadczenia złożonego świadomie i swobodnie dla pozoru drugiej stronie, która o takim oświadczeniu wie i na to się zgadza. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 8 czerwca 1971r., II CR 250/71).

Z kolei w wyroku z 23 czerwca 1986 r., I CR 45/86, Sąd Najwyższy zdefiniował pozorność, jako „wadę oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli, a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie woli nie wywoływało skutków prawnych”. Nie można też przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadomie to przyjmował (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2001r., II UKN 258/00).

Sąd podziela w pełni stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z 1 czerwca 2010 r. (II UK 34/10), iż. „o czynności prawnej sprzecznej z ustawą lub mającej na celu obejście ustawy można mówić tylko wtedy, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie ma na celu obejścia prawa dokonanie czynności prawnej dla osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego oraz wypadkowego i chorobowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń, nie jest obejściem prawa.”

Przechodząc od powyższych rozważań na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że przeprowadzone przez Sąd postepowanie dowodowe w żadnym wypadku nie wykazało, aby zawartą między płatnikiem składek a odwołującą umowę o pracę z 10 czerwca 2019 r. można było uznać za czynność prawną pozorną bądź też czynność mającą na celu obejście prawa.

Sąd wskazuje, że zebrane w sprawie dowody świadczą w sposób niebudzący wątpliwości, że przedmiotowa umowa o pracę była ważna. Świadczy o tym przede wszystkim fakt, że odwołująca już od 11 stycznia 2019 r. pracowała u płatnika składek M. D. w ramach stażu zorganizowanego przez Fundację (...). W trakcie stażu odwołująca faktycznie wykonywała obowiązki pomocy księgowej, a do jej obowiązków należało głównie wprowadzanie danych z faktur do systemu komputerowego. Odwołująca pracowała w wymiarze ½ etatu – przez 2 tygodnie w miesiącu, po 8 godzin dziennie. Okoliczności te potwierdziła również C. D., która była bezpośrednią przełożoną odwołującej.

Podkreślić również należy, że w umowie o zorganizowanie stażu płatnik składek M. D. zobowiązał się do zatrudnienia odwołującej po zakończeniu stażu na co najmniej pół etatu na okres trzech miesięcy. W związku z tym zobowiązaniem płatnik składek zawarł z odwołującą 10 czerwca 2019 r., tj. ostatniego dnia trwania stażu, umowę o pracę na czas określony. W ramach zatrudnienia na podstawie umowy o pracę odwołująca miała w istocie kontynuować te czynności, które wykonywała już u płatnika składek w trakcie odbywania stażu.

W ocenie Sądu powyższe okoliczności wykluczają pozorność przy zawieraniu umowy o pracę z 10 czerwca 2019 r. Oceny tej nie zmienia również fakt, że ubezpieczona nie przepracowała choćby jednego dnia w ramach zawartej umowy o pracę. Wiarogodne były bowiem wyjaśnienia odwołującej co do jej stanu zdrowia, w szczególności zaś dotyczące nasilających się już w trakcie odbywania stażu dolegliwości bólowych kręgosłupa lędźwiowego. Powyższe znajduje również potwierdzenie w zgromadzonej dokumentacji medycznej odwołującej, z której wynika że 10 czerwca 2019 r. zgłosiła się do poradni neurologicznej z silnym bólem kręgosłupa lędźwiowego promieniującym do kończyn dolnych. W wyniku rozpoznanych zaburzeń korzeni rdzeniowych i splotów nerwowych skierowano ją na rehabilitację. Zdaniem Sądu zwolnienie lekarskie, na którym przebywała odwołująca od 11 czerwca 2019 r., było uzasadniane i nie była ona zdolna do świadczenia pracy.

Powyższe okoliczności nie pozwalają na stwierdzenie, że do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy doszło na podstawie czynności prawnej pozornej (art. 83 § 1 k.c.), bądź też sprzecznej z prawem lub mającej na celu obejście prawa (art. 58 § 1 k.c.), co w konsekwencji powodowałoby jej nieważność.

Reasumując, według oceny Sądu w dniu 10 czerwca 2019 r. doszło do zawarcia między odwołującą a płatnikiem składek umowy o pracę, która nie była czynnością prawną pozorną w rozumieniu art. 83 § 1 k.c., a tym samym nieważną bądź zmierzającą do obejścia prawa w rozumieniu art. 58 § 1 k.c., zatem stanowi podstawę do objęcia odwołującej ubezpieczeniami społecznymi.

Mając na uwadze wszystkie powyższe rozważania Sąd – na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. – zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

(-) sędzia Patrycja Bogacińska-Piątek