Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 listopada 2020 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Piotr Rajczakowski (spr.)

Sędziowie: SO Grażyna Kobus

SO Paweł Banach

Protokolant: Filip Łytko

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2020 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) S.A. w K.

przy udziale J. S. i M. S.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Świdnicy

z dnia 19 lutego 2020 r., sygn. akt (...)

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Świdnicy do ponownego rozpoznania.

(...)

Sygn. akt II Ca 389/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z 19 lutego 2020r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek (...) SA w K. o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości stanowiącej własność J. S. i M. S., stanowiącej działkę nr (...), położonej w obrębie D., dla której Sąd Rejonowy w Ś.prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz orzekł o kosztach sądowych. Sąd Rejonowy na podstawie poczynionych ustaleń faktycznych uznał, że objęte wnioskiem urządzenia przesyłowe zostały wybudowane i oddane do użytku 31 sierpnia 1973r. Natomiast działka nr (...) już od początku lat (...) stanowiła własność podmiotów prywatnych, a w (...)została kupiona przez uczestników postępowania. Wnioskodawca jest następcą prawnym powstałego w (...). Z. (...), który ulegał kolejnym przekształceniom. Mając na uwadze, że poprzednik prawny wnioskodawcy wybudował linię energetyczną na gruncie nie należącym do S. P., Sąd uznał, że posiadanie urządzeń w sposób odpowiadający treści posiadania służebności przesyłu, było w złej wierze. Przy czym powołując przepis art. 176 § 1 kc, Sąd wskazał, że obecny posiadacz mógł doliczyć do casu, przez który sam posiadał, czas posiadania poprzedników. Zatem (...)letni termin zasiedzenia, określony w przepisie art. 172 kc, upłynął w dniu 31 sierpnia 2003. W orzecznictwie ugruntowany jest także pogląd, że służebność przesyłu bądź służebność gruntowa odpowiadająca treści służebności przesyłu, mogą być nabyte przez przedsiębiorcę przesyłowego w drodze zasiedzenia, a w myśl art. 292 kc służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tyko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, przy czym w takim wypadku stosuje się odpowiednio przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie. Sąd rozpoznając sprawę uznał przy tym, że w judykaturze przyjmuje się, iż dowodzenie nabycia przez zasiedzenie prawa własności lub ograniczonego prawa rzeczowego może nastąpić jako przesłanka innego rozstrzygnięcia, bez potrzeby ustalania tego faktu w trybie przewidzianym w art. 609 i 610 kpc. Ustalenie faktu nabycia własności nieruchomości (ograniczonego prawa rzeczowego) jest jednak dopuszczalne tylko wtedy, gdy ustalenie to nie należy do samego rozstrzygnięcia w danej sprawie lecz stanowi jedynie jego przesłankę. W takim stanie rzeczy, w ocenie Sądu, nieuprawnione było żądanie wnioskodawcy ustanowienia służebności przesyłu, gdyż nie można ustanowić prawa, które już istnieje i jest wykonywane przez wnioskodawcę. W apelacji od powyższego postanowienia wnioskodawca zarzucił:

- nierozpoznanie istoty sprawy poprzez zaniechanie zbadania spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek ustanowienia służebności przesyłu na nieruchomości uczestników, a także zaniechanie ustalenia treści i zakresu prawa będącego przedmiotem postępowania, - naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 305 ^{( 2)} § 1 kc, poprzez jego błędną wykładnię i niezastosowanie, a w konsekwencji uznanie, że w okolicznościach sprawy nie istnieją przesłanki uzasadniające ustanowienie służebności przesyłu dla linii energetycznej na rzecz wnioskodawcy. Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego. Sąd Okręgowy rozpoznając apelację zważył co następuje. Apelacja jest uzasadniona, gdyż trafnie zarzuca, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, a nadto jej rozpoznanie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, co musiało prowadzić do uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2 kpc). Przede wszystkim wprawdzie trafnie Sąd Rejonowy, odwołując się do utrwalonego już orzecznictwa, wyraził pogląd, że ustalenie faktu nabycia własności przez zasiedzenie w innej sprawie niż sprawa o stwierdzenie zasiedzenia jest dopuszczalne tylko wtedy, kiedy zasiedzenie nie należy do samego rozstrzygnięcia w danej sprawie, lecz jest tylko przesłanką tego rozstrzygnięcia (zob. postanowienie oraz uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 4 stycznia 2008r., III CSK 199/07 oraz powołane w nim: uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1951 r., Ł.C Prez. 741/50, OSN 1951/1/2; uchwałę tego Sądu z dnia 20 marca 1969 r., III CZP 11/69, OSNCP 1969/12/210, czy wyrok z dnia 14 grudnia 1999 r., II CKN 316/98, OSNC 2000/6/119, a także m. in.: wyroki Sądu Najwyższego: z 27 czerwca 2001r., II CKN 413/00 i z 14 grudnia 1999r., II CKN 316/98 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 16 maja 2018r., III Ca 1593/17). Zupełnie jednak uszło już uwagi Sądu pierwszej instancji, co zasadnie podnosi apelacja, że nabycie prawa w drodze zasiedzenia, mimo że jest oparte na obiektywnie ocenianych przesłankach, wymaga wniosku (art. 609 k.p.c.) bądź zarzutu osoby uprawnionej, by jego skutki były uwzględniane w obrocie prawnym. Sąd nie jest uprawniony do badania tych okoliczności z urzędu (zob. m. in. powołane wyżej postanowienie Sądu Najwyższego z 4 stycznia 2008r., III CSK 199/07 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 16 maja 2018r., III Ca 1593/17). Gdy natomiast zarzut zasiedzenia jest zarzutem prawa materialnego, to skorzystanie z tego materialnoprawnego uprawnienia pozostawione jest do swobodnego uznania uprawnionego, nie może natomiast, jak już wyżej wskazano, kwestia zasiedzenia być badana przez sąd orzekający z urzędu, a co miało miejsce w niniejszej sprawie. Co więcej, a co należy wskazać już tylko dodatkowo, w uchwale z dnia 11 czerwca 2015r. składu 7 sędziów (III CZP 112/14) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania, a w przypadku wskazania osoby innej niż spełniająca warunki zasiedzenia, wniosek podlega oddaleniu. Tymczasem w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, gdy kwestia zasiedzenia była badana przez Sąd wyłącznie z urzędu, to taka osoba (podmiot), na rzecz której miałoby nastąpić stwierdzenie nabycia służebności przesyłu przez zasiedzenie bądź służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, siłą rzeczy, nie została ani przez wnioskodawcę, ani przez uczestników postępowania wskazana. W sytuacji zatem gdy Sąd pierwszej instancji rozpoznając żądanie wniosku w niniejszej sprawie ograniczył się do jego oddalenia wyłącznie z tej przyczyny, że, jak uznał, wnioskodawca nabył służebność przesyłu linii (...) i (...), przebiegających przez działkę uczestników, przez zasiedzenie, a tym samym żądanie wnioskodawcy ustanowienia służebności przesyłu, było, w ocenie Sądu, nieuprawnione, to tym samym, z wyżej wskazanych względów, Sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy, a nadto jej rozpoznanie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Samo już bowiem niedokonanie przez sąd pierwszej instancji w sprawie o ustanowienie służebności ustaleń dotyczących wysokości wynagrodzenia oznacza nierozpoznanie istoty sprawy uzasadniające uchylenie postanowienia przez sąd drugiej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zatem konieczność poczynienia po raz pierwszy ustaleń faktycznych co do wysokości należnego uczestnikowi postępowania wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności oznacza, że sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania ze względu na nierozpoznanie przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy (art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2 kpc, zob. m. in. postanowienie Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2012r., I Cz 168/12). Tymczasem Sąd Rejonowy w rozpoznawanej sprawie, ani nie pouczynił ustaleń, ani nie rozważył żądań wniosku ((...)pkt 1 i 2 wniosku), w tym odnośnie istnienia przesłanek ustanowienia na rzecz wnioskodawcy, na działce uczestników służebności, jak i odnośnie zakresu oraz treści tejże służebności, a także co do należnego uczestnikom wynagrodzenia, którego propozycja została zgłoszona we wniosku (pkt 2), a którego wysokości uczestnicy, w odpowiedzi na wniosek nie zaakceptowali ((...)). Rozstrzygając zatem sprawę ponownie Sąd Rejonowy przede wszystkim rozpozna żądania zgłoszone przez wnioskodawcę we wniosku, przeprowadzając niezbędne w tym celu postępowanie dowodowe (a którego dotychczas w całości zaniechał, gdyż przeprowadzone dowody dotyczyły jedynie kwestii zasiedzenia służebności), w tym w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych zasięgnie opinii biegłego (lub biegłych; pkt 3 i 4 wniosku) oraz m. in. w wyżej wskazanych kwestiach (odnośnie istnienia przesłanek ustanowienia na rzecz wnioskodawcy, na działce uczestników służebności, jak i odnośnie zakresu oraz treści tejże służebności, a także w przedmiocie należnego uczestnikom wynagrodzenia) poczyni, na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ustalenia faktyczne, które należycie rozważy. Z powyższych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2 kpc, uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

  (...)

(...)

  (...)

(...)

  (...)

  (...)

  (...)

  (...)

(...) (...)

(...)