Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 września 2020 roku

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2020 roku w Suwałkach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w E.

z udziałem M. L.

o wpis do księgi wieczystej

na skutek apelacji uczestniczki M. L. od postanowienia Sądu Rejonowego w Ełku IV Wydziału Ksiąg Wieczystych z dnia 23 czerwca 2020 Dz Kw 2212/20

oddala apelację.

A. A. I. A. W.

Sygn. akt I. Ca. 251/20

UZASADNIENIE

Na wniosek Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w E., starszy referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Ełku V Wydziale Ksiąg Wieczystych wpisem dokonanym w dniu 21 lutego 2020 r. w sprawie (...)ujawnił na rzecz wnioskodawcy w dziale IV księgi wieczystej o nr (...) hipotekę przymusową do sumy 974,872,05 zł. Podstawą wpisu był administracyjny tytuł wykonawczy nr (...).(...) (...).2020 wydany w dniu 04 lutego 2020 r. przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w E..

Skargę od powyższego orzeczenia starszego referendarza sądowego wywiodła uczestniczka postępowania – właścicielka tejże nieruchomości M. L.. W uzasadnieniu apelująca powołała się na brak podstaw do ujawnienia przedmiotowej hipoteki z uwagi na treść powołanego tytułu wykonawczego oraz treść księgi wieczystej. Wobec tego, zażądała ona uchylenia wskazanego wpisu i oddalenia wniosku Naczelnika Urzędu Skarbowego w E..

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2020 r. Sąd Rejonowy w Ełku V Wydział Ksiąg Wieczystych w sprawie (...) KW (...) utrzymał w mocy postanowienie starszego referendarza sądowego z dnia 21 lutego 2020 r.

Sąd Rejonowy na wstępie zaznaczył, iż jak wynika z treści tytułu wykonawczego stanowiącego podstawę dokonania zaskarżonego wpisu – została w nim wpisana odpowiedzialność majątkiem wspólnym małżonka zobowiązanego. Zgodnie zaś z treścią art. 626 ⁸ § 1 k.p.c., wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. Jednocześnie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. stanowi, że rozpoznając wniosek o wpis, Sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Sąd Rejonowy przy tym ustalił, że M. L. jest wyłączną właścicielką nieruchomości, zaś tytuł wykonawczy wydany został na A. L. i jego małżonkę M. L.. Podział majątku wspólnego małżonków L. został dokonany w dniu 19 lipca 2016 r., jednak obie wpisane hipoteki dotyczą zobowiązań podatkowych sprzed tej daty, tj. powstałych w 2014 r.

Sąd Rejonowy powołał się również na treść art. 29 ordynacji podatkowej, zgodnie z którym w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność przewidziana w art. 26 ordynacji obejmuje cały majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej, zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem Sądu, ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka, uprawomocnienia się orzeczenia Sądu o separacji. W myśl art. 26 ordynacji podatkowej podatnik bowiem odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Tytuł wykonawczy zaś wystawia się na oboje małżonków, jeżeli egzekucja ma być prowadzona zarówno z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka, jak i z ich majątków osobistych (art. 27c ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji z 17 czerwca 1966 r.).

Mając na uwadze niniejsze względy, w oparciu o art. 398 ²² k.p.c., Sąd Rejonowy postanowił jak w sentencji.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka postępowania M. L., zaskarżając go w całości oraz zarzucając mu naruszenie:

1) art. 357 § 2 ¹ k.p.c. poprzez doręczenie jej w dniu 03 sierpnia 2020 r. postanowienia z dnia 23 czerwca 2020 r. w przedmiocie odrzucenia skargi A. L. wraz z uzasadnieniem, podczas gdy nigdy nie wnosiła o doręczenie takiego postanowienia wraz z uzasadnieniem, a co za tym idzie nigdy nie otrzymała postanowienia z dnia 23 czerwca 2020 r. w przedmiocie oddalenia skargi na orzeczenie referendarza, o którego doręczenie wraz z uzasadnieniem wnosiła w ramach pisma z dnia 03 lipca 2020 r.

W związku z powyższym wniosła o doręczenie jej postanowienia z dnia 23 czerwca 2020 r. w przedmiocie oddalenia skargi na orzeczenie referendarza sądowego wraz z uzasadnieniem (celem zapoznania się z treścią przedmiotowego orzeczenia) i stosownym pouczeniem informującym ją o przysługujących jej prawach i obowiązkach, a następnie umożliwienie wniesienia ewentualnego środka odwoławczego od przedmiotowego orzeczenia.

Jednocześnie, z ostrożności procesowej, uczestniczka zarzuciła następujące naruszenia:

1) art. 357 § 2 k.p.c. poprzez doręczenie postanowienia z dnia 23 czerwca 2020 r. w przedmiocie oddalenia skargi na orzeczenie referendarza bez pouczenia o przysługujących jej prawach, podczas gdy zgodnie z treścią tego przepisu postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym Sąd doręcza z urzędu stronom, a stronie niezastępowanej przez profesjonalnego pełnomocnika – doręcza pouczenie o dopuszczalności, warunkach, terminie i sposobie złożenia wniosku o doręczenie uzasadnienia tego postanowienia i wniesienia środka zaskarżenia albo o tym, że postanowienie nie podlega uzasadnieniu lub zaskarżeniu;

2) art. 328 § 1 w zw. z art. 361 k.p.c. poprzez brak odniesienia się do zarzutów podniesionych przez nią w treści skargi z dnia 03 marca 2020 r., a tym samym wadliwe uzasadnienie postanowienia, które w swojej treści powinno odnosić się do zarzutów podniesionych przez nią w treści wniesionego środka odwoławczego;

3) art. 626 ⁹ k.p.c. w zw. z art. 34 § 1 i § 3 pkt 2) ustawy Ordynacja Podatkowa poprzez brak uchylenia zaskarżonego orzeczenia referendarza sądowego, mimo braku podstaw do dokonania wpisu, gdyż Skarbowi Państwa przysługuje hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 2) ordynacji, zaś przedmiotem hipoteki przymusowej może być nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka, a nieruchomość, której dotyczy księga wieczysta nr (...) nie stanowi własności podatnika jakim jest A. L., ani nie stanowi przedmiotu współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka, lecz jedynym właścicielem tejże nieruchomości jest M. L., co zostało ujawnione w treści księgi w dziale II również z uwidocznieniem dokumentów stanowiących podstawę wpisu, tj. umowy o podział majątku wspólnego zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 19 lipca 2016 r.;

4) art. 626 ⁶ § 1 i art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. poprzez brak uchylenia zaskarżonego orzeczenia referendarza sądowego, mimo nieuwzględnienia stanu prawnego istniejącego w chwili złożenia wniosku i w chwili orzekania, a także nie zbadanie treści księgi wieczystej, co przejawiało się w nieuwzględnieniu przez referendarza sądowego okoliczności, że wyłącznym właścicielem nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) jest apelująca oraz że nieruchomość ta nie jest objęta współwłasnością łączną, a referendarz sądowy posiadał taką informację, która ujawniona była w treści księgi wieczystej w dziale II, co w konsekwencji skutkowało dokonaniem wpisu hipoteki przymusowej pomimo że dokonanie takiego wpisu było niedopuszczalne;

5) art. 626 ¹⁰ § 1 k.p.c. w zw. z art. 626 ¹ § 2 k.p.c. poprzez brak uchylenia zaskarżonego orzeczenia referendarza sądowego, mimo niezawiadomienia apelującej, będącej wyłącznym właścicielem nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) o dokonanym wpisie.

W związku z powyższymi naruszeniami, apelująca wniosła o uchylenie przedmiotowego postanowienia, ponowne rozpatrzenie sprawy z uwzględnieniem zarzutów podniesionych w treści jej skargi na orzeczenie starszego referendarza sądowego z dnia 03 marca 2020 r.

Wnioskodawca Skarb Państwa – Naczelnik Urzędu Skarbowego w E. wniósł o oddalenie apelacji uczestniczki postępowania w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki postępowania M. L. jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu.

Na wstępie Sąd Okręgowy chciałby zaznaczyć, iż – wbrew twierdzeniom uczestniczki – odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Ełku V Wydziału Ksiąg Wieczystych z dnia 23 czerwca 2020 r. w przedmiocie utrzymania w mocy zaskarżonego przez nią wpisu referendarza sądowego dokonanego 21 lutego 2020 r. o wpisie hipoteki przymusowej na jej nieruchomości wraz ze stosowanymi pouczeniami o skardze został jej doręczony w dniu 26 czerwca 2020 r., na co wskazuje elektroniczne potwierdzenie odbioru (k. 306). Uczestniczka w tym też dniu odebrała kierowane do jej męża A. L. postanowienie z dnia 23 czerwca 2020 r. o odrzuceniu jego skargi na orzeczenie referendarza z dnia 21 lutego 2020 r. (k. 306). Trudno jest więc uznać, że uczestniczka w ogóle przedmiotowego odpisu nie otrzymała skoro jego odbiór pokwitowała własnoręcznym podpisem. Ponadto, w przepisanym terminie wniosła ona wniosek o uzasadnienie tego orzeczenia, w którego treści również sama wskazała, że odpis postanowienia z dnia 23 czerwca 2020 r. odebrała w dniu 26 czerwca 2020 r. (k. 310). Uczestniczka – wbrew temu, co znajduje się w aktach sprawy – błędnie też twierdziła, że nie zostało jej doręczone uzasadnienie tegoż postanowienia z dnia 23 czerwca 2020 r. utrzymującego w mocy wpis referendarza z dnia 21 lutego 2020 r., o które to wnosiła pismem z dnia 03 lipca 2020 r. (k. 310). Jak wynika bowiem z akt sprawy, uzasadnienie przedmiotowego postanowienia zostało sporządzone w dniu 30 czerwca 2020 r. i przekazane uczestniczce do doręczenia wraz ze stosowanym pouczeniem w dniu 31 lipca 2020 r. (k. 319-321). Następnie, uczestniczka wniosła apelację od tego orzeczenia (będącego przedmiotem niniejszego postępowania apelacyjnego), w której to wyraźnie wskazała, iż odpis zaskarżonego postanowienia wraz z uzasadnieniem został jej doręczony w dniu 03 sierpnia 2020 r. (k. 332). Uczestniczka w swojej apelacji również wskazała, że w dniu 03 sierpnia 2020 r. co prawda odebrała odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem, ale postanowienie to dotyczyło odrzucenia skargi jej męża A. L., o którego to uzasadnienie nigdy nie wnosiła. Z akt natomiast niniejszej sprawy jednoznacznie wynika, że Sąd Rejonowy w Ełku nie sporządzał uzasadnienia do postanowienia w zakresie odrzucenia skargi, lecz w zakresie utrzymania wpisu referendarza w mocy. Dlatego też uznać należy, iż uczestniczce w dniu 03 sierpnia 2020 r. doręczono przez omyłkę nieprawidłowy odpis orzeczenia (w przedmiocie odrzucenia skargi nie zaś w przedmiocie utrzymania wpisu referendarza w mocy), jednak do orzeczenia tego załączono uzasadnienie, o które to sporządzenie wnioskowała uczestniczka (tj. dotyczące utrzymania w mocy wpisu referendarza sądowego). Potwierdza to również uczestniczka, która to w apelacji wskazała, że w trakcie przeprowadzonej rozmowy telefonicznej z pracownikami Sądu Rejonowego w Ełku V Wydziału Ksiąg Wieczystych uzyskała informację, że powinna przepiąć otrzymane uzasadnienie do właściwego postanowienia, ponieważ jest to uzasadnienie dotyczące jej wniosku. Należy mieć też tutaj na względzie, iż w sytuacji, gdyby uczestniczka nie otrzymała wnioskowanego uzasadnienia – nie złożyłaby przedmiotowej apelacji odnoszącej się właśnie do jego treści.

Przechodząc zaś do merytorycznej części uzasadnienia, Sąd Okręgowy chciałby odnieść się do zarzutów podniesionych przez uczestniczkę we wniesionej przez nią apelacji.

Uczestniczka M. L. w pierwszej kolejności wskazywała, że Sąd Rejonowy nie odniósł się w swoim uzasadnieniu do zarzutów przez nią podnoszonych w treści skargi na orzeczenie referendarza sądowego z dnia 03 marca 2020 r., a tym samym należy przyjąć, iż wadliwie je sporządził. W ocenie Sądu Okręgowego zarzut (oparty dodatkowo na błędnej podstawie prawnej) był bezzasadny, albowiem Sąd niższej instancji w uzasadnieniu wskazał przesłanki, na podstawie których dokonał wpisu w księdze wieczystej ustanawiającego hipotekę przymusową na nieruchomości należącej wyłącznie do uczestniczki za zobowiązania podatkowego jej męża A. L..

Sąd Okręgowy nie podziela również dalszych zarzutów apelującej jakoby brak było podstaw do dokonania wpisu o hipotece przymusowej na nieruchomości należącej wyłącznie do M. L. za zobowiązania podatkowe jej męża A. L.. Uczestniczka zaznaczyła, że Skarbowi Państwa przysługuje hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach podatnika z tytułu zobowiązań podatkowych, a przedmiotem hipoteki przymusowej może być nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka, jednakże referendarz sądowy dokonujący wpisu nie zbadał księgi wieczystej tejże nieruchomości, a tym samym nie dostrzegł, że nieruchomość objęta hipoteką nie stanowi własności podatnika ani też nie stanowi współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka, gdyż jedynym jej właścicielem jest uczestniczka na podstawie umowy o podział majątkowej wspólnego zawartego w dniu 19 lipca 2016 r. Sąd Okręgowy nie zgadza się jednak z tym stanowiskiem.

Zgodnie z treścią art. 26 Ordynacji podatkowej z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka (art. 29 § 1). Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej (art. 29 § 2 pkt 1)). Natomiast treść art. 34 § 1 ordynacji wskazuje, że Skarbowi Państwa i jednostce samorządu terytorialnego przysługuje hipoteka na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 2), a także z tytułu zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości, zwana dalej „hipoteką przymusową”. Przedmiotem hipoteki przymusowej może być nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka (§ 3 pkt 2)).

Należy w tym miejscu jednak podkreślić, iż z treści elektronicznego wniosku Naczelnika Urzędu Skarbowego w E. o wpis w księdze wieczystej wynika, że jego wierzytelności dotyczą podatku dochodowego pobieranego od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za okres od 01 stycznia do 31 grudnia 2014 r., a zatem okresu sprzed zawarcia przez małżonków M. i A. L. umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej pomiędzy nimi rozdzielność majątkową (tj. 06 maja 2016 r.) i zawarcia między nimi umowy o podział majątku wspólnego, na mocy której jedynym właścicielem nieruchomości objętej hipoteką przymusową jest M. L. (tj. 19 lipca 2016 r.). Dlatego też – w ocenie Sądu Okręgowego – tytuł wykonawczy wydany przeciwko obojgu małżonków był zasadny.

Powyższe rozważania prawne pozostają jednak bez znaczenia na gruncie niniejszej sprawy, albowiem zgodnie z treścią art. 626 ^{( 8)} § 1 i § 2 k.p.c., wpis w księdze wieczystej dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu, a rozpoznając wniosek o wpis, Sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przepis art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c. reguluje zarówno postępowanie wstępne, „dowodowe”, jak i postępowanie, które w procesie zostało uregulowane w art. 316 k.p.c., dotyczące podstaw orzekania. Sąd wieczystoksięgowy w ramach art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c. nie ma żadnych innych „środków dowodowych” poza tymi, które są w nim wskazane. Sąd ten ocenia jako materiał dowodowy jedynie dokumenty i tylko dokumenty mogą stanowić podstawę wpisów. Innym materiałem dowodowym Sąd nie dysponuje i nie może dysponować (tak J. I., Podstawy, s. 11–12). Sąd prowadzący księgę wieczystą nie jest bowiem powołany do przeprowadzania dowodów i rozstrzygania sporów (J. W., Prawo rzeczowe w zarysie, s. 338). Dodatkowo, w myśl postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2015 r. (II CSK 281/14, Legalis) – zakres kognicji Sądu rozpoznającego wniosek o wpis, zgodnie z art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c., obejmuje badanie jedynie wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Oznacza to, że wyłączone jest zarówno badanie przez Sąd innych dokumentów niż dołączone do wniosku, jak i okoliczności, które nie wynikają z wniosku, dołączonych do niego dokumentów i treści księgi wieczystej, jeżeli miałyby stanowić podstawę wpisu. Jeżeli jednak dokumentem mającym stanowić podstawę wpisu jest orzeczenie Sądu, niedopuszczalne jest kontrolowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym merytorycznej prawidłowości takiego orzeczenia. Sąd wieczystoksięgowy może jednak oddalić wniosek o wpis, w przypadku gdy podstawą wpisu jest orzeczenie Sądu niespełniające wymogów formalnych umożliwiających wpis (postanowienie z dnia 09 stycznia 2013 r., III CSK 78/12, Legalis). Podsumowując, Sąd wieczystoksięgowy przy rozpatrywaniu wniosku o wpis prawa do księgi wieczystej nie jest uprawniony do kontrolowania merytorycznej zasadności prawomocnego orzeczenia sądowego, stanowiącego podstawę wpisu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 04 maja 1972 r., III CZP 25/72, Legalis) (Komentarz. Art. 6268 KPC T. IB red. Góra-B. 2020, wyd. 3/G.-B.). Dlatego też, mając na uwadze powyższy stan prawny, należy przyjąć za Sądem Rejonowym, iż wpis dokonany przez referendarza sądowego nie był wadliwy. Referendarz sądowy bowiem rozpatrując zasadność wniosku Naczelnika Urzędu Skarbowego w E. o wpis hipoteki przymusowej na nieruchomości M. L. był uprawniony jedynie do badania treści samego wniosku, dokumentów dołączonych do wniosku i treści księgi wieczystej. Z materiału tego co prawda wynikało, że M. L. jest wyłączną właścicielką nieruchomości, gdyż w dniu 06 maja 2016 r. małżonkowie zawarli umowę o rozdzielności majątkowej, zaś w dniu 19 lipca 2016 r. dokonany został podział majątku wspólnego małżonków L., na mocy którego uczestniczka została jedyną właścicielką wskazanej nieruchomości, jednakże obie hipoteki dotyczyły zobowiązań podatkowych sprzed tej daty (powstałych w 2014 r.), a tytuł wykonawczy został wydany na A. L. i jego małżonkę M. L.. Wobec tego, uprawniony był wpis o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości uczestniczki, natomiast poza kompetencjami referendarza pozostawała merytoryczna zasadność tytułu wykonawczego, który miał być podstawą wpisu.

Dodatkowo, Sąd Okręgowy, odnosząc się do kolejnego zarzutu, chciałby zaznaczyć, iż co prawda zawiadomienie dotyczące dokonanego przez referendarza wpisu hipoteki zostało doręczone wyłącznie wnioskodawcy i A. L. (k. 248-249), pomimo że uczestnikiem postępowania była również M. L., gdyż to na jej nieruchomości ustanowiono hipotekę (art. 626 ¹ § 2 k.p.c. w zw. z art. 626 ¹⁰ § 1 k.p.c.) – to jednak ostatecznie uczestniczka informację o dokonaniu wpisu hipoteki na jej nieruchomości uzyskała w związku z odebraniem przez nią korespondencji kierowanej do jej męża A. L..

Z tych wszystkich powodów, uznając apelację w całości za pozbawioną podstaw prawnych, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji postanowienia.

SSO Agnieszka Kluczyńska SSO Aneta Ineza Sztukowska SSO Alicja Wiśniewska