Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Rudecka

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2020 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o rekompensatę

na skutek odwołania M. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 29 października 2019 r. sygn.: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 31/20

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 29 października 2019r. organ rentowy' odmówił wnioskodawczym M. M. prawa do rekompensaty, z uwagi na brak 15-lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 31 grudnia 2008 roku.

W odwołaniu wniesionym od powyższej decyzji M. M. wniosła ojej zmianę i przyznanie prawa do rekompensaty. Podniosła, ze od 1988 roku do 2008 roku wykonywała prace księgowe na komputerze, wykonując prace w warunkach szczególnych przy obsłudze monitorów' kineskopowych

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie w niósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
ustalił następujący stan faktyczny :

M. M. urodziła się (...) ( okoliczność bezsporna )

Decyzją z 19 marca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał M. M. prawo do emerytury od (...) roku w powszechnym wieku emerytalnym

(dowód: decyzja - k. 10 akt emerytalnych)

W dniu 30 września 2019 roku M. M. wniosła do ZUS o przyznanie prawa do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnie obciążających wzrok i wymagającej precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitorów' ekranowych starej generacji- kineskopowych wskazanych w rozporządzeniu Rady Ministrów' z 7 lutego 1983 roku wykaz A poz. 5 dział XIV w' okresie od stycznia 1988 roku do 31 maja 2007 roku. Ubezpieczona wskazała, że w spornym okresie prowadziła pełną ewidencję księgową przy użyciu komputera i monitora kineskopowego

(dowód: wniosek - k. 36-37 akt emerytalnych)

Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawczym do pracy w' warunkach szczególnych żadnego okresu zatrudnienia.

/ okoliczność bezsporna )

W okresie od 4 maja 1987 roku do 16 czerwca 1997 roku wnioskodawczyni pracowała na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...)

(...) w B. na stanowisku zastępcy głównego księgowego i kierownika działu księgowości.

W styczniu 1988 roku Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w B. zakupiło do firmy pierwsze komputery z monitorami kineskopowymi. W. od zakupu komputerów wprowadzała i nadzorowała wprowadzanie przez pracowników' księgowości danych z papierowych ksiąg rachunkowych firmy do systemu informatycznego. Prace te wykonywała przy użyciu monitora. Komputery były hałaśliwe. Praca przy komputerze obciążała wzrok, gdyż ekran monitora był o małej rozdzielczości, drżał i migotał. (dowód: świadectwo pracy z 31 maja 1991 roku - k. 9 - 11 akt kapitałowych, świadectwo pracy z 16.06.1997 roku - k. 13-15 akt kapitałowych, angaże - w aktach osobowych, zeznania świadka G. B. - protokół rozprawy z 2 czerwca 2020 roku od minuty 5:37 do minuty 9:30, zeznania świadka K. K. - protokół rozprawy z 2 czerwca 2020 roku od minuty 9:31 do minuty 15. zeznania wnioskodawczymi - protokół rozprawy z 1 października 2020 roku - od minuty 14:38 do minuty 30:20)

W. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w Przedsiębiorstwie (...) Spółka z o.o. w B. na stanowisku głównej księgowej w okresie:

-

od dnia 17 czerwca 1997 roku do 30 września 1998 roku w pełnym wymiarze czasu

pracy;

-

od 1 października 1998 roku do 31 marca 2000 roku w połowie wymiaru czasu

pracy;

-

od 1 sierpnia 2000 roku do 31 marca 2007 roku w połowie wymiaru czasu pracy,

-

od 1 czerwca 2007 roku do 26 lutego 2018 roku w pełnym wymiarze czasu pracy. W. jako główna księgowa pracowała wyłącznie przy komputerze

wprowadzając do niego dane księgowe. Do końca czerwca 2007 roku w Spółce (...) były stare komputery wyposażone w monitory kineskopowa, które obciążały przy pracy w'zrok i hałasowały.

(dowód: świadectwo pracy z 31,03.2000r. - k. 11 akt osobowych, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu - k. 39 akt kapitałowych, świadectwo pracy z 26.02.2018 roku - k. 7 akt emerytalnych, zeznania świadka T. M. - - protokół rozprawy z 2 czerwca 2020 roku od minuty 15:25 do minuty 19:30, zeznania świadka B. S. - protokół rozprawy z 2 czerwca 2020 roku od minuty 19:45 do minuty 25:30, zeznania wnioskodawczymi - protokół rozprawy z 1 października 2020 roku - od minuty: 14:38 do minuty 30:20)

W okresie od 1 czerwca 1998 roku do 31 stycznia 2002 roku wnioskodawczyni była zatrudniona w charakterze głównej księgowej w (...) w B., z tym że w okresie od 1 czerwca 1998 roku do 31 stycznia 2001 roku na pół etatu, a od 1 lutego 2001 roku do 31 stycznia 2002 roku na cały etat.

Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni należało:

-

prowadzenie ksiąg rachunkowych;

-

sporządzanie sprawozdawczości finansowej miesięcznej i rocznej wymaganych przez GUS;

-

sporządzanie sprawozdawczości finansowej i podatkowej, (PIT, CIT, VAT, sprawozdania z działalności inwestycyjnej, bilans i rachunek zysków i strat, sprawozdanie z przepływów finansowych, informacje dodatkowe do bilansu, roczna ankieta przedsiębiorstwa

SP);

-

przygotowywanie planu kosztów przedsiębiorstwa dla poszczególnych jednostek organizacyjnych, stanowisk kosztów' i Spółki jako przedsiębiorstwa;

-

przygotowywanie okresowych informacji o wynikach działalności, należnościach, zobowiązaniach, wielkości majątku obrotowego;

-

prowadzenie całości spraw związanych z podatkiem dochodowym osób prawnych, z majątkiem trwałym, z rozliczeniem wynagrodzeń, rozliczeniem i odprowadzaniem zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, składek emerytalno-rentowych i pozostałych z ZUS;

-

prowadzenie spraw z zakresu finansowania działalności przedsiębiorstwa i obsługi bankowej;

-

prowadzenie spraw' związanych z ubezpieczeniem przedsiębiorstwa

-

opracowywanie wyników finansowych poszczególnych rodzajów działalności

-

prowadzenie rozliczeń;

-

nadzór nad działalnością kasy przedsiębiorstwa;

-

prowadzenie spraw związanych z obsługą bankowa;

Wnioskodawczyni prace te wykonywała wyłącznie przy komputerze. Był to komputer starego typu wyposażony w monitor kineskopowy 14 calowy.

(dowód: świadectwo pracy z 31,01.2002r. - k. 12 akt osobowych, umowa o pracę z 25.01.2001r. - k. 8 akt osobowych, zakres obowiązków - k. 3 akt osobowych, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu - k. 41-43 akt kapitałowych, zeznania świadka I. B. - protokół rozprawy z 1 października 2020 roku - od minuty 4 do minuty 6:27, zeznania świadka J. M. (1) protokół rozprawy z 1 października 2020 roku - od minuty 6:30 do minuty 9:10. zeznania wnioskodawczym - protokół rozprawy z 1 października 2020 roku - od minuty 14:38 do minuty 30:20)

W okresie od 1 lutego 2002 roku do 31 marca 2007 roku wnioskodawczym była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w Przedsiębiorstwie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku:

-

dyrektora ds. finansowych, głównego księgowego - od 1 lutego 2002 roku do 31 października 2004roku;

-

głównego księgowego - od 1 listopada 2004 roku do 31 marca 2007 roku;

Do obowiązków wnioskodawczym należało prowadzenie pełnej księgowości. W. prace te wykonywała wyłącznie przy komputerze. Był to komputer starego typu wyposażony w monitor kineskopowy o małej rozdzielczości.

(dowód: świadectwo pracy z 2.04.2007r. - akta osobowe, zeznania świadka W. K. - protokół rozprawy z 1 października 2020 roku - od minuty9:20 do minuty 11:10. zeznania świadka J. M. (2) - protokół rozprawy z 1 października 2020 roku - od minuty 11:11 do minuty 13:50, zeznania wnioskodawczym - protokół rozprawy z 1 października 2020 roku - od minuty 14:38 do minuty 30:20)

Pracodawcy nie wystawili wnioskodawczym świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych (okoliczność bezsporna)

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Odw ołanie nie jest uzasadnione.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 965 ze zm.) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 21 ust. 2). Przy czym rozchodzi się tu wyłącznie o emeryturę wcześniejszą, a nie w' powszechnym wieku emerytalnym

Przepis art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 23 ust. 2).

W przedmiotowej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia, czy skarżąca legitymuje się 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w spraw ie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w ^: przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W będącej przedmiotem osądu sprawie wnioskodawczym nie dysponowała świadectwem wykonywania pracy w' szczególnych warunkach. Spoczywał zatem na niej ciężar wykazania, że taką pracę rzeczywiście wykonywała w spornym okresie od stycznia 1988 roku do marca 2007 roku. W. nie sprostała temu obowiązkowi.

W. i świadkowie zeznali, że w całym spornym okresie wnioskodawczyni wykonywała obowiązki głównej księgowej, pracując cały czas przy monitorze kineskopowym komputera o małej rozdzielczości, co bardzo obciążało wzrok. Zdaniem skarżącej powyższa praca jest pracą w ¹ szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A w' dziale XIV, poz. 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów' z 7 lutego 1983 roku. Pod pozycją tą wymienione są prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów' wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Z przepisu tego wynika, że praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych tylko wówczas będzie pracą w warunkach szczególnych, gdy jest zarówno pracą szczególnie obciążającą narząd wzroku jak i zarazem wymagającą precyzyjnego widzenia. Wynika to z użycia spójnika „i” przez ustawodawcę pomiędzy zwrotem ..prace szczególnie obciążające narząd wzroku” oraz zwrotem „wymagające precyzyjnego widzenia". Obie te cechy powinny wystąpić kumulatywnie oraz w stopniu kwalifikowanym, na co wskazuje z kolei zwrot „szczególnie obciążające”. Oznacza to, że prawodawca wartościuje prace obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia. W' zindywidualizowanym stanie faktycznym zachodzi zatem konieczność przesądzenia, czy wykonywana praca szczególnie obciążała narząd wzroku i wymagała precyzyjnego widzenia, czy też cechy te wystąpiły, jednak nie w natężeniu "szczególnym". Zatem uprawnienie do rekompensaty nabywa tylko osoba wykonująca prace szczególnie obciążające wzrok i wymagające precyzyjnego widzenia, wykonywane w enumeratywnie wymienionych dziedzinach: w kartografii, montażu mikroelementów wymagających

posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

Co do wymienionych w przepisie prac przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych w judykaturze wyjaśniono, że nie chodzi o samo posługiwanie się komputerem na stanowisku pracy (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 września 2007 r., III UK 38 07, OSNP 2008 nr 21 - 22. poz. 329; z dnia 8 marca 2010 r., II UK 236/09. z dnia 13 czerwca 2012 r.. 11 UK 319/11. z dnia 18 listopada 2014 r., 11 UK 45/14. z dnia 17 grudnia 2014 r., I UK 171/14. z dnia 13 czerwca 2017 r., 111 UK 160/16). Brak jest bowiem pozytywnej regulacji normatywnej, która ex definitione pozwalałaby przyjąć, że każda praca w pełnym wymiarze czasu na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy jest pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu powołanego przepisu. Takiej kwalifikacji prawnej podlega jedynie praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, jeżeli oddziaływa na wzrok pracownika i wymaga precyzyjnego wadzenia, bo z tej przyczyny została ujęta w ^: wykazie prac szczególnie szkodliwych na podstawie dotychczasowych przepisów. Chodzi wszak o pracę o znacznej szkodliwości i uciążliwości, co powinno pozostawać w związku z określoną czynnością polegającą na obsłudze, a nie tylko na posługiwaniu się w pracy elektronicznym monitorem ekranowym. Przy powszechnym posługiwaniu się komputerami w pracy na wielu różnych stanowiskach, odmienna interpretacja tego przepisu prowadziłoby do zatarcia różnic między pracą w szczególnych warunkach i pracą, w' której pracownik posługuje się komputerem.

Tymczasem wnioskodawczym na stanowisku głównej księgowej przy wykonywaniu prac biurowych (księgowych) jedynie posługiwała się komputerem, co wyklucza szczególne warunki takiej pracy. Okoliczności tej nie zmienia fakt, że w' spornym okresie wnioskodawczyni pracowała przy monitorach starej generacji - kineskopowych, o niskiej rozdzielczości. Praca przy takim monitorze niewątpliwie obciążała wzrok, ale nie w stopniu kwalifikowanym (szczególnie), jak wymaga ustawodawca. Nadto praca przy monitorze nie wymagała precyzyjnego widzenia, co wyklucza jej zakwalifikowanie do wykazu A dział XIV poz.5. Skarżąca nigdy nie pracowała przy obsłudze monitora ekranowego, a jedynie przy użyciu monitora ekranowego. Są to dwa zupełnie odmienne pojęcia. Wprowadzanie danych liczbowych (księgowych) do systemu informatycznego przy użyciu komputera nie stanowi pracy wymienionej w wykazie A dział XIV poz. 5. Nieustannej obserwacji i precyzyjnego widzenia wymaga np. praca w wieży kontroli lotów, monitoringu obiektów i ulic, gdyż obraz na monitorze nie jest wytwarzany przez osobę, która monitor ten obsługuje. Tymczasem praca biurowa polega na tworzeniu obrazu przez osobę obsługującą monitor i tylko od niej a nie od czynników zewnętrznych, na które nie ma wpływu, zależne są zmiany obrazu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2013 r. II UK. 236/12). Dlatego precyzyjne widzenie nie jest konieczne. Nadto skarżąca wprowadzała dane z dokumentów sporządzanych w formie papierowej, a zatem nie pracowała bezustannie z monitorem.

Ubezpieczona w spornym okresie była zatrudniona na stanowisku głównej księgowej, a zatem także nomenklaturowe zajmowała odmienne stanowiska pracy od tych. które związane są zawodowo ze szkodliwy lub uciążliwą obsługą elektronicznych monitorów ekranowych. To, że ubezpieczona korzystała z komputera przy wykonywaniu pracy na zajmowanych stanowiskach nie było zdarzeniem szczególnym lub nadzwyczajnym, w dobie niemal powszechnej komputeryzacji rozmaitych stanowisk pracy. Komputer, w okresie wykonywania przez skarżącą pracy, stanowił już zwykłe narzędzie pracy.

Praca z użyciem komputera nie może być niejako a priori uznawana jako wykonywana w szczególnych warunkach, gdyż mogłoby to prowadzić do nieuprawnionego twierdzenia, że każdy pracownik korzystający w pracy z komputera jest zatrudniony w szczególnych warunkach. Tymczasem podstawowym ustawowym założeniem i zarazem zasadniczym kryterium ustalania uprawnień z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach pracy mogą być tylko okresy zatrudnienia przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Wykluczone było zatem zaakceptowanie koncepcji skarżącej, że jakiekolwiek posługiwanie się w pracy komputerem zaopatrzonym w' monitor ekranowy wystarczy do zaliczenia "pracy z komputerem" jako kwalifikowanego zatrudnienia o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub o znacznym stopniu uciążliwości, uwzględnianego przy ustalaniu prawa do rekompensaty.

Dlatego Sąd uznał, że praca biurowa na stanowisku głównej księgowej przy użyciu komputera z monitorem kineskopowym nie jest pracą w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dział XIV ;poz. 5 zał. do rozporządzenia Rady ministrów z 7 lutego 1983 roku.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił wniesione odwołanie.