Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2019 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: SSR Sławomir Splitt

Protokolant: Jolanta Migot

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2019 r. w Gdyni na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej w W. w upadłości likwidacyjnej

przeciwko P. J.

o zapłatę

I. oddala powództwo;

II. kosztami procesu obciąża powoda uznając je za uiszczone w całości.

Sygnatura akt: I C 1002/18

UZASADNIENIE

Syndyk masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. wniósł pozew przeciwko P. J. domagając się od pozwanego zapłaty kwoty 629 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 grudnia 2016r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu Syndyk podniósł, że pozwany złożył deklarację członkowską w (...), w której zobowiązał się ściśle przestrzegać postanowień Statutu, a także m.in. wnieść udział oraz wpłacić wkład członkowski. Następnie, pozwany złożył oświadczenie o zadeklarowaniu dobrowolnych nadobowiązkowych udziałów, które również zostały wniesione.

W dniu 4 listopada 2014r. Komisja Nadzoru Finansowego podjęła decyzję o ustanowieniu zarządcy komisarycznego w (...), a wobec stwierdzenia, że Kasa nie reguluje swoich bieżących zobowiązań decyzją z dnia 12 grudnia 2014r. zawiesiła działalność (...). Postanowieniem z dnia 5 lutego 2015r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy ogłosił upadłość (...) z możliwością zawarcia układu, zaś postanowieniem z dnia 19 marca 2015r. zmienił sposób prowadzenia upadłościowego na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego i ustanowił syndyka.

Decyzją z dnia 17 marca 2015 r. zarządca masy upadłości zaliczył w całości środki zgromadzone w ramach funduszu zasobowego i udziałowego oraz wszelkie wpłacone udziały na pokrycie straty bilansowej za rok 2014.

Statut (...) podwyższył ustawową odpowiedzialność członków Kasy do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów, zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy o skok.

Syndyk ustalił, że strata bilansowa (...) za rok 2014 nie została pokryta ze środków zgromadzonych w ramach funduszu zasobowego i udziałowego.

W związku z powyższym – jak podnosi Syndyk – pozwany jest zobowiązany do dopłaty 100 % posiadanych i wpłaconych udziałów. Skierowane do pozwanego wezwanie nie spowodowało wpłaty wskazanej kwoty.

Jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia Syndyk wskazał przepisy art. 19 § 2 Prawa spółdzielczego w zw. z art. 2 ustawy o skok oraz art. 26 ust. 3 uskok. Jak wskazano zgodnie z art. 433 Prawa upadłościowego z dniem ogłoszenia upadłości organy zarządzające i nadzorcze banku (skok) ulegają rozwiązaniu, a prawo do zarządzania majątkiem upadłego przechodzi wyłącznie na syndyka. Dalej, podniesiono, że dla skutecznego dochodzenia roszczeń z tytułu odpowiedzialności członków Kasy do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów nie jest wymagane podjęcie jakichkolwiek uchwał przez walne zgromadzenie upadłej kasy. Zastępując, po ogłoszeniu upadłości, wszelkie organy Kasy, Syndyk jest obowiązany podejmować działania celem jak największego zaspokojenia roszczeń wszystkich wierzycieli upadłego i dla ich dobra. Jednocześnie żaden przepis prawa, w tym ustawy o skok, Prawa spółdzielczego czy ustawy o rachunkowości nie ustanawia jakiegokolwiek ograniczenia dla syndyka w zakresie zaliczenia środków znajdujących się na funduszu zasobowym i udziałowym na pokrycie straty bilansowej ani nie wyłącza kompetencji do zarządzania składnikiem majątkowym upadłego w postaci roszczeń o zapłatę z tytułu odpowiedzialności członków kasy za stratę w podwójnej wysokości wpłaconych udziałów.

(pozew k. 3-10)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Zdaniem pozwanego syndyk nie ma uprawnień do egzekwowania § 59 Statutu (...), gdyż w ustawie jest zapis, że do zobowiązania członków Kasy do wpłacania udziałów wymagana jest uchwała podjęta przez walne zgromadzenie, a nie decyzja syndyka.

Zdaniem pozwanego § 59 ust. 3 dotyczy tylko udziałów podstawowych, a nie dodatkowych. Członek Kasy nie ma żadnego rygoru finansowego wpłacenia zadeklarowanych udziałów, a jedyną konsekwencją niedokonania wpłaty jest wykreślenie z list członków. W ocenie pozwanego syndyk podjął działania niezgodne ze Statutem i ustawą o skok. Nie ma podstaw, by od byłych członków żądać pokrywania strat w przypadku upadłości (...). Nadto, syndyk nie powiadomił członków kasy o trudnościach finansowych. Kilka miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości były zapewnienia zarządcy komisarycznego o tym, że Kasie nic nie grozi. Jak podnosi pozwany do masy upadłości należy majątek zastany przez syndyka, a nie dochodzenie roszczeń z majątku członków Kasy. Powołując się na przepisy art. 38 ust. 1 pkt 4 i art. 134 Prawa spółdzielczego, a także art. 433 Prawa upadłościowego pozwany wywodzi, że do wystąpienia dodatkowej odpowiedzialności członków za stratę bilansową konieczna jest konstytutywna uchwała walnego zgromadzenia dotycząca sposobu pokrycia straty Kasy, co nie miało miejsca.

(odpowiedź na pozew k. 91-94v)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 9 grudnia 2013 r. pozwany P. J. złożył deklarację członkowską w Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej w W. z siedzibą w W., zobowiązując się m.in. ściśle przestrzegać przepisów obowiązującego statutu i regulaminów, uchwał Walnego Zebrania oraz postanowień władz statutowych, opłacić wpisowe w wysokości 39 zł, wkład członkowski w wysokości 1 zł, wnieść jeden udział, a także zadeklarował comiesięczne wpłaty na indywidulane konto spółdzielcze w wysokości 10 zł. Po złożeniu deklaracji członkowskiej pozwany wpłacił wkład członkowski w kwocie 1 zł, wpisowe w kwocie 39 zł oraz wniósł jeden udział obowiązkowy w kwocie 30 zł. Następnie pozwany objął i opłacił udziały nadobowiązkowe.

(dowód: deklaracja członkowska nr (...) k. 46, zestawienie operacji k. 47)

Zgodnie z § 7 ust. 3 Statutu Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. z dnia 24 kwietnia 2014r. warunkiem uzyskania członkostwa Kasy jest złożenie deklaracji. Deklaracja powinna być złożona pod rygorem nieważności w formie pisemnej. Wedle § 10 ust. 1 pkt 1-2 członek Kasy jest obowiązany wnieść wpisowe i zadeklarowany udział lub udziały i wpłacić wkład członkowski.

Zgodnie z § 12 ust. 1 wpisowe wynosi 39 zł, a wysokość jednego udziału 30 zł. Członek Kasy obowiązany jest do zadeklarowania co najmniej jednego udziału (§ 12 ust. 2). Członek może posiadać większą liczbę udziałów, które przed wpłaceniem powinien pisemnie zadeklarować (§ 12 ust. 3). Udziały należy wpłacać w ciągu 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o uzyskaniu członkostwa. Dodatkowo zadeklarowane udziały powinny być wpłacone najpóźniej w ciągu 30 dni od daty ich zadeklarowania (§ 12 ust. 4). W przypadku podniesienia wysokości udziału członek obowiązany jest do jego uzupełnienia najpóźniej do końca roku kalendarzowego, w którym podjęto uchwałę o podniesieniu wysokości udziału. W razie niedokonania wpłaty w pełnej wysokości w powyższym terminie, na poczet należnej wpłaty zalicza się całość lub odpowiednią część nadwyżki wniesionego wkładu ponad kwotę, o jakiej mowa w § 14 ust. 1 (§ 12 ust. 5). Członek nie wpłacający udziałów w terminie i w wymaganej Statutem wysokości może zostać wykreślony z rejestru członków (§ 12 ust. 6). Członek Kasy obowiązany jest wpłacić wkład członkowski w wysokości 1 zł (§ 14 ust. 1). Stosownie do § 27 do wyłącznej właściwości Walnego Zgromadzenia należy m.in. podejmowanie uchwał w przedmiocie przekazania nadwyżki bilansowej na zwiększenie funduszu zasobowego lub sposobu pokrycia strat.

Zgodnie z § 59 ust. 2 straty bilansowe pokrywane są z funduszu zasobowego, a w części przekraczającej fundusz zasobowy – z funduszu udziałowego. Stosownie do § 59 ust. 3 gdyby fundusze własne Kasy nie wystarczyły na pokrycie strat, Walne Zgromadzenie może podjąć uchwałę zobowiązującą członków do wcześniejszego wpłacenia udziałów, niż to przewiduje statut. W takim przypadku Kasa może potrącić z wkładu członkowskiego lub indywidulanego konta składkowego kwotę zadeklarowanych udziałów.

(dowód: Statut (...) k. 49-59)

Na mocy uchwały nr 1/2013 Zwyczajnego Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. z dnia 27 czerwca 2013r. zmieniono treść § 59 Statutu poprzez dodanie do niego ust. 5 o treści: odpowiedzialność członków za straty powstałe w kasie jest równa podwójnej wysokości wpłaconych udziałów.

Decyzją z dnia 8 października 2013r. Komisja Nadzoru Finansowego zatwierdziła statut z dnia 27 czerwca 2013 r.

(dowód: uchwała nr 1/2013 Zwyczajnego Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. z dnia 27 czerwca 2013r. k. 121-124, decyzja Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 8 października 2013r. k. 125)

Strata bilansowa za rok 2014r. wynosiła 2.469.289.473,26 zł. Na skutek zaliczenia przez zarządcę - decyzją nr (...) z dnia 17 marca 2015r. - w całości na poczet straty środków zgromadzonych w ramach funduszu zasobowego (170.990.885,28 zł) oraz funduszu udziałowego (34.083.090,00 zł) wysokość straty uległa zmniejszeniu do kwoty 2.264.215.497,98 zł.

(dowód: sprawozdanie finansowe za 2014r. wraz z bilansem, rachunkiem zysków i strat, zestawieniami zmian w funduszu własnym, rachunkiem przepływów pieniężnych, dokumentami informacyjnymi k. 60-74, decyzja nr (...) zarządcy k. 75)

Postanowieniem z dnia 5 lutego 2015r. wydanym w sprawie o sygnaturze X GU 53/15 Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy ogłosił upadłość dłużnika Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. z siedzibą w W. z możliwością zawarcia układu, a sprawowanie zarządu całym majątkiem upadłego powierzył zarządcy w osobie L. K..

Postanowieniem z dnia 19 marca 2015r. wydanym w sprawie o sygnaturze X GUp 87/15 Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy zmienił sposób prowadzenia postępowania upadłościowego Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. z siedzibą w W. w ten sposób, że postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu zmienił na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego, odwołał zarządcę masy upadłości i na syndyka masy upadłości wyznaczył L. K..

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy z dnia 5 lutego 2015r. k. 27, postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy z dnia 19 marca 2015r. k. 28)

Decyzją z dnia 28 października 2016r. Syndyk masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. z siedzibą w W. stwierdził, że członkowie (...) ponoszą odpowiedzialność za stratę bilansową kasy oraz określił ich odpowiedzialność za stratę bilansową kasy za rok 2014 w podwójnej wysokości wpłaconych udziałów, tj. w ten sposób, że każdy członek kasy zobowiązany jest do dopłaty 100 % wartości posiadanych i wpłaconych udziałów.

(dowód: decyzja Syndyka nr (...) z dnia 28 października 2016r. k. 76-77)

Pismem z dnia 21 listopada 2016r. Syndyk wezwał pozwanego P. J. do zapłaty na rzecz masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. z siedzibą w W. kwoty 630 zł w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, wskazując, że zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy o skok i § 59 ust. 5 statutu (...) odpowiada za straty powstałe w kasie do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów. Wezwanie zostało pozwanemu doręczone w dniu 19 grudnia 2016r.

(dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 21 listopada 2016r. k. 78-79)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd w całości ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych przez stronę powodową.

Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie znalazł żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej wymienionych powyżej dokumentów. Podkreślić, iż część spośród nich, w tym postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w przedmiocie ogłoszenia upadłości czy zmiany sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego, ma charakter dokumentów urzędowych w rozumieniu art. 244 kpc i w związku z tym jako dokumenty urzędowe korzystają z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń. Podkreślić należy, iż w toku niniejszego postępowania strona pozwana nie kwestionowała powyższych domniemań przysługujących przedmiotowym dokumentom w trybie art. 252 kpc. Podobnie, Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw, aby kwestionować wiarygodność załączonych do pozwu i dalszych pism procesowych powoda dokumentów prywatnych w postaci: deklaracji członkowskiej, Statutu (...), uchwał, a także korespondencji stron. W tym przypadku, mimo dołączenia kopii dokumentów, pozwany także nie kwestionował w trybie art. 253 kpc zgodności okazanych kopii z oryginałami, autentyczności oryginałów, ani też nie zaprzeczył, iż osoby podpisane pod tymi pismami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych. Sąd z urzędu również nie doszukał się żadnych okoliczności mogących budzić wątpliwości co do autentyczności i wiarygodności dołączonych dokumentów prywatnych. Natomiast żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie miały przedstawione przez stronę powodową kopie orzeczeń sądów powszechnych. Zważyć bowiem należało, że przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy Sąd nie był związany wskazanymi orzeczeniami, które zapadły w sprawach z udziałem innych stron. Bezprzedmiotowe dla rozstrzygnięcia sprawy były także dokumenty w postaci opracowań eksperckich, opinii prawnych i artykułów prasowych, albowiem sąd nie jest w żadnym zakresie związany stanowiskami czy poglądami osób trzecich, a wskazane materiały stanowiły jedynie część argumentacji strony powodowej.

Przechodząc do szczegółowych rozważań wskazać należy, iż w przedmiotowej sprawie Syndyk masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. domagał się od pozwanego P. J. zapłaty kwoty 629 zł tytułem uzupełnienia przez niego udziału do podwójnej wysokości. Uzasadniając swoje roszczenie Syndyk powołał się na przepisy art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 5 listopada 2009r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (tekst jednolity Dz.U. z 2018 r. poz. 2386), a także na uregulowania § 59 ust. 5 Statutu Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. znajdującej się aktualnie w upadłości likwidacyjnej.

Stosownie do art. 26 ust. 2 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych straty bilansowe kas pokrywane są z funduszu zasobowego, a w części przekraczającej fundusz zasobowy - z funduszu udziałowego. Wedle natomiast ust. 3 powołanej ustawy odpowiedzialność członków kas za straty powstałe w kasie, może zostać podwyższona w statucie kasy do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów.

Przepis art. 26 ust. 3 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (lex specialis) należy odczytywać w kontekście art. 19 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2018 r. poz. 1285) (lex generalis), zgodnie z którym członek spółdzielni uczestniczy w pokrywaniu jej strat do wysokości zadeklarowanych udziałów.

Nie budzi wątpliwości, że wskutek uchwały nr 1/2013 Zwyczajnego Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. z dnia 27 czerwca 2013r. zmieniono treść § 59 Statutu w ten sposób, że dodano do niego ust. 5 o treści: odpowiedzialność członków za straty powstałe w kasie jest równa podwójnej wysokości wpłaconych udziałów. Powstaje jednak uzasadnione pytanie, czy sama zmiana statutu spółdzielczej kasy oszczędnościowo – kredytowej jest wystarczająca, by powstało roszczenie o uzupełnienie udziału do podwójnej wysokości, które wchodzi w skład masy upadłości, czy też wymagana jest uchwała walnego zgromadzenia (...).

Obowiązujące przepisy nie są w tym względzie jasne. Zważyć bowiem należy, iż zgodnie z art. 38 § 1 Prawa spółdzielczego w zw. z art. 2 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych do wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia należy podejmowanie uchwał w sprawie podziału nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego) lub sposobu pokrycia strat. Treść tego przepisu została powtórzona w § 27 Statutu (...). Zgodnie z art. 39 § 1 Prawa spółdzielczego w zw. z art. 2 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (stanowiącym, że Kasa jest spółdzielnią, do której w zakresie nieuregulowanym ustawą stosuje się przepisy Prawa spółdzielczego) walne zgromadzenie zwołuje zarząd przynajmniej raz w roku w ciągu sześciu miesięcy po upływie roku obrachunkowego. Przytoczone powyżej przepisy wskazują, że dla ustalenia sposobu pokrycia straty konieczna jest uchwała walnego zgromadzenia podjęta w ustawowo określonym terminie. Takie stanowisko znajduje oparcie w doktrynie, gdzie wskazuje się, że ogłoszenie upadłości kasy nie oznacza otwarcia drogi syndykowi do dochodzenia od członków kasy odpowiedzialności za straty "bez żadnego trybu", z pominięciem służących członkom kasy, ustawowych i statutowych gwarancji korporacyjnych (członkowskich).

Jeżeli walne zgromadzenie odnoszące się do danego roku obrotowego i sposobu pokrycia straty za dany rok obrotowy nie podjęło przed ogłoszeniem upadłości kasy uchwały w sprawie sposobu pokrycia strat poprzez żądanie dodatkowych wpłat od członków, to syndyk nie ma tytułu prawnego do żądania takich wpłat (por. R. Adamus, Prawo upadłościowe. Komentarz. Warszawa 2019).

W literaturze wskazuje się na szereg argumentów przemawiających za takim rozumieniem powyższych przepisów. Podnosi się m.in., że „z chwilą ogłoszenia upadłości kasy odpada cel działania kasy jakim jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów. Przepisy o gospodarce finansowej (a w tym lege non distinguente art. 26 ust. 3 (...)) odnoszą się tymczasem do zapewnienia kasie możliwości realizowania celów kasy, o których mowa w art. 2 (...). Jeżeli syndyk nie ma za zadanie zwiększania funduszu zasobowego kasy, to także nie może pokrywać straty bilansowej poprzez zwiększenie funduszu udziałowego w drodze pobierania wpłat od udziałowców.

Po drugie, przepis art. 26 ust. 4 (...) stanowi, że jeżeli kasa realizuje program postępowania naprawczego (a zatem nie jest w trybie normalnej działalności), jej strata bilansowa pokrywana jest w terminie i na zasadach określonych w tym programie. W stanach nadzwyczajnych następuje wyłączenie zasad ogólnych prowadzenia gospodarki finansowej kas. Syndyk masy upadłości nie ma roszczenia względem członka kasy o zapłatę sumy pieniężnej do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów z tytułu straty wykazanej po ogłoszeniu upadłości (…). Na okoliczność, że art. 26 ust. 3 uskok stanowiący, że odpowiedzialność członków kas za straty powstałe w kasie, może zostać podwyższona w statucie kasy do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów ma charakter wyjątkowy.

Nie ma on odpowiednika ani w Prawie spółdzielczym, ani w przepisach o bankowości spółdzielczej. Odwołuje się on do szczególnej więzi jaka łączy członków kas, poczucia wspólnoty. Jak wykazano wcześniej w tle argumentacji pozostaje fakt, że syndyk nie dokonuje zwrotu wkładów udziałowych. W konsekwencji wykładnia tego przepisu powinna uwzględniać poszanowanie gwarancji ustawowych dla członków kas (…). Odpowiedzialność członka kasy za stratę jest konstrukcją, która wprowadza minimum gwarancji korporacyjnych (członkowskich) dla członków kasy.

Obciążenie członków kasy ciężarem straty bilansowej jest wewnętrzną decyzją większości samych członków kasy (nihil novi sine communi consensu). Wyraża się ona w autonomii woli zbiorowości (członków kasy) ujętej w formie uchwały.

Ani zarząd kasy, ani Komisja Nadzoru Finansowego, ani inny organ nie może wymusić podjęcia uchwały o określonej treści. Co więcej, podjęcie przez zbiorowość decyzji o dodatkowych wpłatach członków następuje z poszanowaniem określonych praw członka kasy.

Będzie to prawo uczestnictwa na zgromadzeniu, na którym podejmowana jest uchwała w sprawie pokrycia straty, prawo głosu (zgodnie z art. 36 § 2 PrSpółdz każdy członek ma jeden głos bez względu na ilość posiadanych udziałów), prawo do posiłkowania się wiedzą eksperta (zgodnie z art. 36 § 7 PrSpółdz członek ma prawo korzystania na własny koszt z pomocy prawnej lub pomocy eksperta).

Prawo upadłościowe nie daje podstaw dla uszczuplenia takich praw członkowskich (korporacyjnych) członków upadłej osoby prawnej. Dalej wskazać należy na przepis art. 42 § 3 PrSpółdz zgodnie z którym, uchwała sprzeczna z postanowieniami statutu bądź dobrymi obyczajami lub godząca w interesy spółdzielni albo mająca na celu pokrzywdzenie jej członka może być zaskarżona do sądu. Przepis art. 42 § 4 PrSpółdz gwarantuje, że każdy członek spółdzielni może wytoczyć powództwo o uchylenie uchwały. W konsekwencji nawet uchwała walnego zgromadzenia mająca za przedmiot odpowiedzialność członków kasy za straty, która formalnie jest zgodna z prawem (art. 42 § 2 PrSpółdz stanowi, że uchwała sprzeczna z ustawą jest nieważna) może zostać uchylona przez sąd, a tym samym może odpaść podstawa do żądania wniesienia zwiększonego wkładu. Członek kasy ma zatem gwarancję sądowej kontroli – w drodze kontradyktoryjnego procesu – uchwały nakładającej m.in. na niego zobowiązanie do poniesienia zwiększonej odpowiedzialności za stratę kasy. Orzeczenie sądu ustalające nieistnienie albo nieważność uchwały walnego zgromadzenia bądź uchylające uchwałę ma moc prawną względem wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkich jej organów (art. 42 § 9 PrSpółdz). Ogłoszenie upadłości kasy nie powinno pozbawiać członka kasy gwarancji sądowej kontroli uchwały walnego zgromadzenia. W konsekwencji stwierdzić należy, że członek przystępując do kasy godzi się na możliwość poniesienia – wynikającej ze statutu – zwiększonej odpowiedzialności za straty, ale z drugiej strony, otrzymuje on pewne gwarancje prawne, których nie eliminuje ogłoszenie upadłości kasy” (por. R. Adamus, Prawo upadłościowe. Komentarz. Warszawa 2019).

W ocenie Sądu orzekającego powyższy pogląd prawny zasługuje na pełną aprobatę w świetle zasad wykładni systemowej i celowościowej. Przepis art. 26 ust. 3 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych znajduje się w rozdziale 4 ustawy pt. "Gospodarka finansowa kas". Zagadnienie gospodarki finansowej kasy należy do tzw. sfery stosunków wewnętrznych (pro foro interno). Odpowiedzialność członka kasy za straty jest wewnętrzną relacją między kasą a jej członkiem. Czym innym jest problematyka odpowiedzialności jednostki organizacyjnej i ewentualnie innych osób wobec wierzycieli tej jednostki za jej zobowiązania. Nie można tych sfer ze sobą utożsamiać. W niniejszej sprawie walne zgromadzenie niewątpliwie nie podjęło we wskazanym powyżej terminie uchwały w przedmiocie zwiększonej odpowiedzialności członków Kasy za stratę bilansową za rok 2014. Jednocześnie, zgodnie z treścią art. 53 ust. 2a ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (tekst jednolity Dz.U. z 2019 r. poz. 351) wobec jednostek, w stosunku do których ogłoszona została upadłość, organ zatwierdzający (w tym przypadku walne zgromadzenie) nie zatwierdza sprawozdania finansowego. W związku z powyższym należało uznać, że obecnie taka uchwała nie może już zostać podjęta.

W dalszej kolejności należy wskazać, że syndyk masy upadłości nie ma ustawowych kompetencji do zastępowania walnego zgromadzenia spółdzielczej kasy oszczędnościowo – kredytowej, także w powyższym zakresie. Jak stanowi art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawa upadłościowego (tekst jednolity Dz.U. z 2019r. poz. 498) z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim. Zgodnie natomiast z art. 185 ust. 2 Prawa upadłościowego ogłoszenie upadłości nie ma wpływu na zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych upadłego. Jak wskazuje się w doktrynie organy stanowiące dłużnika posiadają ograniczone znaczenie w postępowaniu upadłościowym. Posiadają one uprawnienia korporacyjne (np. do zmian ustrojowych umów, statutów). W sprawach majątkowych posiadają kompetencje tylko w stosunku do mienia niewchodzącego w skład masy upadłości (por. R. Adamus, Prawo upadłościowe. Komentarz. Warszawa 2019).

W ocenie Sądu zwołanie walnego zgromadzenia mieści się w zakresie sfery kompetencji o jakiej mowa powyżej. W świetle powyższego należało uznać, że Syndyk nie posiada kompetencji, aby decydować samodzielnie w przedmiocie zwiększonej odpowiedzialności członków Kasy za stratę bilansową za rok 2014. Zwrócić należy uwagę, że w doktrynie wskazuje się, że tylko jeżeli przed ogłoszeniem upadłości kasy podjęto, we właściwym trybie, prawomocną uchwałę organu stanowiącego kasy w sprawie sposobu pokrycia straty poprzez zobowiązanie członków do uzupełnienia wkładów członkowskich, wówczas syndyk masy upadłości ma niezaprzeczalny tytuł prawny do dochodzenia odpowiednich roszczeń w stosunku do członków kasy. Wierzytelność taka wchodzi w skład masy upadłości i podlega likwidacji na zasadach ogólnych. Syndyk jest w takim przypadku wykonawcą roszczenia upadłej kasy w stosunku do jej członka. Jeżeli przed ogłoszeniem upadłości kasy nie podjęto uchwały w sprawie sposobu pokrycia straty poprzez zobowiązanie członków do uzupełnienia wkładów członkowskich, wówczas syndyk nie ma tytułu prawnego do dochodzenia roszczeń w stosunku do członków kasy na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy z 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. (por. R. Adamus, Czy syndyk spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej może dochodzić od jej członków uzupełnienia straty bilansowej?, Dor.Restr. 2018/3/36-44).

Niezależnie od powyższego, zdaniem Sądu, dochodzenie w niniejszej sprawie roszczeń z tytułu zwiększonej odpowiedzialności członka Kasy do podwójnej wysokości udziału stanowi nadużycie prawa podmiotowego. W świetle przekazów medialnych jest okolicznością powszechnie znaną, że strata bilansowa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej w W. jest konsekwencją działania grupy przestępczej, która na podstawie podrobionych, nierzetelnych i poświadczających nieprawdę dokumentów uzyskała wielomilionowe pożyczki, których zabezpieczeniem były m.in. hipoteki umowne ustanowione na nie mających większej wartości nieruchomościach.

Z uwagi na szczególny charakter prawny spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych będących hybrydą instytucji finansowej (banku) oraz spółdzielni, członkami tej osoby prawnej były osoby, które jednocześnie były pożyczkobiorcami i posiadaczami rachunków bankowych. Wniesienie udziałów było warunkiem skorzystania z usług, jakie oferowała powodowa instytucja finansowa. Zatem, nie ulega wątpliwości, że poszkodowanymi w tej sprawie są również członkowie Kasy, którzy wskutek straty bilansowej spowodowanej działaniami zorganizowanej grupy przestępczej stracili wpłacone udziały. Członkami Kasy częstokroć były osoby mniej zamożne, starsze, które nie miały możliwości uzyskania pożyczki w banku. Kierowanie dalszych roszczeń wobec poszkodowanych członków Kasy, w sytuacji, gdy rzeczywiści sprawcy powyższego przestępczego procederu pozostają bezkarni, nie może spotkać się z pozytywną ocenę w świetle zasad współżycia społecznego. Takie postępowanie niewątpliwie jest sprzeczne z zasadą sprawiedliwości czy uczciwości. Nie może być tak, że odpowiedzialność za działania przestępców ponoszą osoby poszkodowane. Jest to o tyle istotne, że w sprawie (...) zawiodły organy państwa, które do tej pory nie pociągnęły do odpowiedzialności osób winnych, a pośrednio, swoją bezczynnością, brakiem nadzoru nad tą instytucją finansową, umożliwiły popełnienie przestępstwa o tak wielkich rozmiarach. W tym stanie rzeczy, uwzględnienie wyroku niewątpliwie miałoby negatywny wpływ na społeczny odbiór wymiaru sprawiedliwości i mogłoby w oczach opinii publicznej zostać odebrane jako kolejny lekceważenia praw pokrzywdzonych.

Mając zatem na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności – na mocy art. 19 § 2 Prawa spółdzielczego w zw. z art. 2 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, art. 26 ust. 3 tej ustawy w zw. z § 59 ust. 5 Statutu a contrario w zw. z art. 5 kc – powództwo zostało oddalone.

O kosztach procesu Sąd orzekł na mocy art. 98 kpc i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy kosztami postępowania obciążył powoda jako stronę przegrywającą niniejszy spór. Jako że pozwany nie poniósł żadnych kosztów związanych z udziałem w niniejszej sprawie, a powód uiścił wszelkie wymagane koszty sądowe, należało uznać, że koszty procesu w całości zostały zapłacone.