Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2020 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 lipca 2020 r. w G. sprawy

z powództwa A. R.

przeciwko E. R. (1), T. M.

z udziałem Gminy M. G.

o wydanie

1.  Nakazuje pozwanym E. R. (1) i T. M. opuszczenie, opróżnienie i wydanie powódce A. R. lokalu mieszkalnego znajdującego się na pierwszej kondygnacji budynku mieszkalnego w G. przy ul. (...)

2.  Ustala, że pozwanym nie przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego

3.  Odstępuje od obciążenia pozwanych kosztami procesu

Sygn. akt I C 1069/16

UZASADNIENIE

Powódka A. R. wniosła pozew przeciwko E. R. (1), T. M. oraz E. M. o nakazanie im opuszczenia, opróżnienia i wydania powódce lokalu znajdującego się na górnej kondygnacji budynku mieszkalnego o numerze (...) położonego w G. przy ul. (...), posadowionego na nieruchomości gruntowej, dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), a także zasądzenie na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że jest właścicielem przedmiotowej nieruchomości gruntowej, która zabudowana jest budynkami o numerach (...). Powódka zajmuje parter budynku o numerze (...), natomiast jego piętro zajmują pozwani. Pozwani nie posiadają tytułu prawnego do spornej nieruchomości. W umowie z dnia 03 lutego 2012 roku pozwany E. R. (1) zobowiązał się do opuszczenia budynku opatrzonego numerem (...), jednak w rzeczywistości dotyczyło ono zajmowanego przez niego budynku o numerze (...). Wezwania do opuszczenia zajmowanego lokalu pozostały bezskuteczne.

(pozew - k. 2-4)

Interwencję uboczną po stronie powodowej zgłosiła Gmina M. G., żądając uwzględnienia powództwa, ustalenia, że pozwanym nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego oraz zasądzenia od pozwanych na rzecz interwenienta ubocznego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu Gmina wskazała, że nie są jej znane okoliczności, które uzasadniałyby ustalenie, że pozwanym przysługuje prawo do lokalu socjalnego, a poza tym nie mają one znaczenia w związku z treścią art. 14 ust. 7 ustawy o ochronie praw lokatorów (...), wyłączającego stosowanie ust. 4 w stosunku do osób, które utraciły tytuł prawny do lokalu niewchodzącego w skład publicznego zasobu mieszkaniowego.

(interwencja - k. 49)

Pozwani w odpowiedzi na pozew wnieśli o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia postępowania w przedmiocie zasiedzenia nieruchomości z wniosku E. R. (1).

(odpowiedź na pozew - k. 76-76v.)

Postanowieniem z dnia 15 lutego 2017 roku na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. zawieszono postępowanie.

(postanowienie - k. 115-116)

Postanowieniem z dnia 06 sierpnia 2019 roku podjęto zawieszone postępowanie, wobec prawomocnego zakończenia sprawy o zasiedzenie zakończonego oddaleniem wniosku.

(postanowienie - k. 162)

Na rozprawie dnia 20 lipca 2020 roku powódka cofnęła pozew przeciwko E. M. ze zrzeczeniem się roszczenia. W konsekwencji postępowanie w stosunku do niego zostało umorzone. Postanowienie o umorzeniu uprawomocniło się w dniu 21.08.2020r.

(protokół rozprawy - k. 234-235, postanowienie - k. 236, płyta CD - k. 238)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W latach 80-tych XX. wieku E. R. (2) oraz Z. R. za zgodą rodziców W. R. oraz J. R. wybudowali na należącej do nich nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę o numerze (...), położonej przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), dwukondygnacyjny budynek mieszkalny oznaczony później numerem 33A. Z. R. zajął dolną kondygnację, natomiast pozwany E. R. (1) - górną. Dnia 25 września 1990 roku nieruchomość została przekazana na rzecz Z. R., który po uzgodnieniu z E. R. (1) dnia 03 lutego 2012 roku przeniósł na niego prawo własności działki sąsiedniej o numerze ewidencyjnym (...) w zamian za zobowiązanie pozwanego do opuszczenia wraz ze wszystkimi rzeczami nieruchomości, położonej w G. przy ul. (...), w której ten dotychczas zamieszkiwał, a także wymeldowanie z tego adresu - najpóźniej w terminie dwóch lat, licząc od dnia zawarcia umowy darowizny. Wówczas E. R. (1) zajmował górną kondygnację budynku o numerze (...). Następnie Z. R. darował powódce A. R. nieruchomość objętą księgą wieczystą o numerze (...).

(okoliczności bezsporne nadto potwierdzone: uzasadnieniem w sprawie VII Ns 2943/16 - k. 175-178, aktem notarialnym Rep. A nr (...) - k. 14-20, wydrukiem treści KW - k. 5-13)

Pismami z dnia 17 maja 2016 roku, 09 czerwca 2016 roku oraz 19 lipca 2016 roku powódka wzywała pozwanego E. R. (1) do wydania spornej nieruchomości, co okazało się bezskuteczne.

(okoliczność bezsporna nadto potwierdzona: wezwaniami - k. 21, 23, 25 wraz z dowodami nadania - k. 22, 24, 26)

Wnioskiem z dnia 17 października 2016 roku pozwany E. R. (1) oraz T. M. domagali się stwierdzenia zasiedzenia z dniem 01 stycznia 1982 roku nieruchomości oznaczonej obecnie jako działka ewidencyjna o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

(okoliczność bezsporna nadto potwierdzona: wnioskiem - k. 105-107)

Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2019 roku wydanym w sprawie o sygn.akt VII Ns 2943/16 Sąd Rejonowy w Gdyni oddalił wniosek. Postanowienie jest prawomocne.

(okoliczność bezsporna nadto potwierdzona: postanowieniem - k. 144)

T. M. oraz E. R. (1) prowadzący wspólne gospodarstwo domowe i zajmujący górną kondygnację budynku o numerze (...), na dzień wyrokowania posiadali tam swoje rzeczy oraz klucze do obu kondygnacji. W lipcu 2019 roku zamieszkali w budynku mieszkalnym przy ul. (...) w G., tj. na darowanej działce o numerze (...) (nieruchomość sąsiadująca ze sporną nieruchomością przy ul. (...)), który nie został jeszcze wykończony.

(dowód: zeznania pozwanej T. M. - k. 207-208, płyta CD - k. 211, powódki A. R. - k. 208-209, płyta CD - k. 211, pozwanego E. R. (1) - k. 234-235, płyta CD - k. 236)

Pozwani T. M. i E. R. (1) utrzymują się z renty pozwanego w wysokości 1.250 zł, emerytury pozwanej w wysokości 100 zł oraz jej pracy przy sprzątaniu w kwocie 600 zł. Miesięcznie obciąża ich rata kredytu w wysokości 1.300 zł oraz opłaty eksploatacyjne. W utrzymaniu wspiera ich syn T. E. M. kwotą 200 zł miesięcznie. Pozwany w 2019 roku przeszedł operację wymiany biodra. Legitymuje się II. grupą inwalidzką (umiarkowany stopień niepełnosprawności). Pozwana nie korzysta z opieki lekarzy specjalistów.

Pozwani nie korzystali z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Nie są zarejestrowani jako osoby bezrobotne.

(dowód: pismo - k. 65, zeznania pozwanej T. M. - k. 207-208, płyta CD - k. 211, pozwanego E. R. (1) - k. 234-235, płyta CD - k. 236)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił po rozważeniu całego zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dowodów z dokumentów przedłożonych przez strony, w tym w szczególności aktu notarialnego oraz postanowienia Sadu Rejonowego w Gdyni w sprawie o sygn. akt VII Ns 2943/16 wraz z uzasadnieniem.

Brak było podstaw do kwestionowania dokumentów prywatnych, albowiem żadna ze stron nie zaprzeczyła ich prawdziwości. Natomiast dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.).

W ocenie Sądu, brak było również podstaw do kwestionowania zeznań stron, które były spójne, logiczne i wewnętrznie niesprzeczne i korelowały ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, a w zakresie sytuacji materialnej i rodzinnej pozwanych nie zostały zakwestionowane przez powódkę. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął dowód z zeznań świadków L. L., D. L., T. K. oraz I. K., albowiem ich przesłuchanie niezasadnie przedłużyłoby postępowanie, mając na uwadze, że kwestia zasiedzenia została rozstrzygnięcia w sprawie tut. Sądu o sygn. VII Ns 2943/16. Nadto pozwany wycofał się z zarzutu zasiedzenia w czasie przesłuchiwania w charakterze strony (k. 245 akt).

Podstawę prawną roszczenia o eksmisję stanowił przepis art. 222 § 1 k.c., zgodnie z którym właściciel może żądać od osoby, która włada jego rzeczą, aby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela prawo do władania rzeczą. Dla osób trzecich płynie stąd obowiązek biernego poszanowania cudzego prawa własności. Jeżeli wbrew temu nastąpi naruszenie prawa własności, uruchamia się stosowne roszczenia ochronne, adresowane już do konkretnej osoby z potencjalnego kręgu osób trzecich. Osoba, która faktycznie włada rzeczą nie ma obowiązku wydania jej właścicielowi, jeżeli służy jej skuteczne uprawnienie do władania rzeczą. Uprawnienie to może mieć różne źródła, np. może ono wynikać ze stosunku umownego pomiędzy stronami. Z art. 365 § 1 k.p.c. wynika obowiązek uwzględnienia przez sąd w rozpoznawanej sprawie faktu istnienia orzeczenia sądu wydanego w innej sprawie, a jeżeli orzeczenie to ma charakter prejudycjalny dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy, sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, kształtuje się tak, jak to przyjął sąd we wcześniejszym prawomocnym wyroku, nie może już sam badać ani rozstrzygać tej kwestii (wyrok SN z 6 listopada 2008 r., III CSK 125/08, LEX nr 1472277). Zakres związania ma różną postać w zależności od tego, kogo dotyczy. W przypadku stron postępowania jest on najszerszy. Nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczności, które zostały ustalone w sprawie między tymi stronami, która miała inny przedmiot, a w następnym postępowaniu ma walor prejudycjalny. Natomiast, w przypadku odmienności stron postępowania związanie ma inny charakter: podmiot, który nie był stroną zakończonego prawomocnie postępowania, nie jest pozbawiony prawa dowodzenia okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia o jego prawach, choćby analogiczne okoliczności były już ustalone w poprzednim postepowaniu, w którym nie był stroną. (postanowienie SN z 4 kwietnia 2012 r., I UK 431/11, LEX nr 1675088).

Sąd miał na uwadze wydanie prawomocnego postanowienia w sprawie o sygn. akt VII Ns 2943/16 oddalającego wniosek pozwanych o zasiedzenie. Prawo własności przedmiotowej nieruchomości wynikało z dołączonych do pozwu dokumentów (odpisu z Kw) i ostatecznie, wobec nie popierania zarzutu zasiedzenia, pozostawało poza sporem.

Nie było również sporu co do faktu, że wynikające z aktu notarialnego z dnia 03 lutego 2012 roku zobowiązanie pozwanego E. R. (1) do opuszczenia wraz ze wszystkimi rzeczami nieruchomości, położonej w G. przy ul. (...), w której ten dotychczas zamieszkiwał, a także wymeldowanie z tego adresu - najpóźniej w terminie 2 lat, licząc od dnia zawarcia umowy darowizny, dotyczyło w istocie budynku oznaczonego numerem (...). W nim bowiem zamieszkiwał wówczas pozwany.

Mając na uwadze powyższe nie ulegało wątpliwości, że w momencie wytoczenia powództwa pozwani zamieszkiwali sporną nieruchomość, a w momencie wyrokowania dysponowali kluczami do lokalu oraz posiadali w nim swoje rzeczy. Podobnie nie ulegało wątpliwości, że właścicielką spornej nieruchomości jest powódka A. R..

W tej sytuacji Sąd doszedł do przekonania, że pozwani T. M. oraz E. R. (1) zajmowali sporną nieruchomość bez tytułu prawnego.

Sąd zważył, że nie sposób uznać by żądanie eksmisji zgłoszone przez powódkę stanowiło nadużycie prawa. W orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony można uznać obecnie pogląd, zgodnie z którym możliwość nieuwzględnienia roszczenia windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c. może mieć miejsce tylko w sytuacjach wyjątkowych. Oddalenie powództwa na podstawie art. 5 k.c. oznacza bowiem pozbawienie właściciela ochrony przysługującego mu prawa własności, którego ochrona jest zasadą konstytucyjną (por: orzeczenie SN z 22.11.1994r. II CRN 127/94 nie publ; wyrok SN z 27.01.1999r. II CKN 151/98, wyr SN z 22.03.2000r. I CKN 440/98). Sąd Najwyższy trafnie stwierdził w orzeczeniu z dnia 25 maja 1973 roku o sygn. III CRN 86/73, że zasady współżycia społecznego chronią wprawdzie przed nadużyciem prawa, ale nie mogą tego prawa w ogóle unicestwić. W szczególności przy żądaniu eksmisji mogą one jedynie powodować odroczenie eksmisji, a nie pozbawienie uprawnionego jego prawa podmiotowego w zupełności.

Pozwany E. R. (1) wraz z bratem Z. R. wybudowali budynek o numerze (...) na działce należącej do ich rodziców. Oboje doszli do porozumienia, w jaki sposób uregulować wzajemne rozliczenia. Ich wspólną wolą było przeniesienie na pozwanego E. R. (1) prawa własności sąsiedniej na działki, na której ten wybudował budynek mieszkalny, a w zamian pozwany miał opuścić sporną nieruchomość, z czego do dnia wyrokowania nie wywiązał się. Na nieruchomości pozwany dalej bywa, posługuje się kluczami do lokalu i posiada w nim swoje rzeczy, co przyznał podczas przesłuchania.

Idąc dalej, istotne było ustalenie, czy zachodzą podstawy do uznania, że pozwanym przysługuje prawo do lokalu socjalnego.

Interwenient uboczny Gmina M. G. słusznie twierdziła, że zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminnym i o zmianie kodeksu cywilnego z dnia 21 czerwca 2001 roku (Dz.U. Nr 71, poz. 733 z póź. zm.) przepisu ust. 4 tej ustawy nie stosuje się do osób, które utraciły tytuł prawny do lokalu niewchodzącego w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, z wyjątkiem osób, które były uprawnione do używania lokalu na podstawie stosunku prawnego nawiązanego ze spółdzielnią mieszkaniową albo z towarzystwem budownictwa społecznego.

Sąd wziął jednak pod uwagę przepis art. 17 ust. 1a ustawy, który wszedł w życie z dniem 21 kwietnia 2019 roku, zgodnie z którym Sąd może orzec o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego wobec osoby, która dokonała zajęcia lokalu bez tytułu prawnego, jeżeli przyznanie tego uprawnienia byłoby w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione.

Zdaniem Sądu wobec pozwanych nie zachodzą podstawy do orzeczenia wobec nich o uprawnieniu, o którym mowa w art. 17 ust. 1a ustawy z uwagi na ich szczególną sytuację materialną, zdrowotną oraz rodzinną. W kontekście omawianego przepisu Sąd wziął pod uwagę fakt, że pozwani posiadają inną nieruchomość, na której zamieszkują od lipca 2019 roku. Ich potrzeby mieszkaniowe są więc zaspokojone.

Z powyższych przyczyn Sąd uznał, że skoro pozwanym nie przysługuje uprawnienie do władania rzeczą, żądanie powódki nakazania im opuszczenia, opróżnienia i wydania przedmiotowej nieruchomości, zasługuje na uwzględnienie i na podstawie art. 222 § 1 k.c. orzekł jak w punkcie I. sentencji wyroku.

Natomiast na podstawie art. 14 ust. 7 w zw. z art. 17 ust 1a a contrario ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego – orzeczono jak w punkcie II. wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie III. wyroku na podstawie art. 102 k.p.c., odstępując od obciążania pozwanych kosztami procesu z uwagi na ich sytuacje materialną i zdrowotną pozwanego.

Zważyć należy, iż nieskonkretyzowanie w tym przepisie „wypadków szczególnie uzasadnionych” oznacza, że to sądowi rozstrzygającemu sprawę została pozostawiona ocena, czy całokształt okoliczności pozwala na uznanie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, przemawiający za nieobciążaniem strony przegrywającej spór kosztami procesu w całości lub w części. Takie stanowisko znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie. W wyroku z dnia 02 października 2015 roku o sygn. I ACa 2058/14 (LEX nr 1820933) Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że sposób skorzystania z przepisu art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Ustalenie, czy w danych okolicznościach zachodzą "wypadki szczególnie uzasadnione", ustawodawca pozostawia swobodnej ocenie sądu, która następuje niezależnie od przyznanego zwolnienia od kosztów sądowych. Zgodnie natomiast ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w postanowieniu z dnia 22 lutego 2011r. II PZ 1/11 (LEX nr 852550) trudna sytuacja życiowa, majątkowa, zdrowotna, osobista, która uniemożliwia pokrycie przez stronę kosztów procesu należnych przeciwnikowi, należy do okoliczności uzasadniających odstąpienie od zasady wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. Dokonując tej oceny sąd orzekający winien kierować się własnym poczuciem sprawiedliwości, a podważenie oceny tego sądu wymaga wykazania, że jest ona wadliwa.

W ocenie Sądu powodowie znajdują się w trudnej sytuacji materialnej i zdrowotnej. Posiadają skromne dochody, które niemal w całości pożytkują na bieżące utrzymanie. Pozwani z uwagi na wiek oraz sytuację zdrowotną mają ograniczone możliwości poprawy swojej sytuacji majątkowej. Obciążenie pozwanych kosztami procesu istotnie zaburzyłoby ich płynność finansową i opóźniło pełne przystosowanie wzniesionego przez nich budynku mieszkalnego do obowiązujących przepisów i formalne oddanie go do użytku.