Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 stycznia 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. Z. (1)

przeciwko M. G.

o ochronę dóbr osobistych i zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 22 marca 2016 r., sygn. akt I C 238/15,

1)  odrzuca apelację w części dotyczącej odszkodowania;

2)  uchyla zaskarżony wyrok w punktach 2., 3. i 4. i w tym zakresie sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 723/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 22 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie zobowiązał pozwanego do zamieszczenia na drugiej stronie w Gazecie (...) oświadczenia o treści : „Przepraszam i wyrażam skruchę za to, że w dniu 21 kwietnia 2014 r. naruszyłem mir domowy J. Z. (1) i wszcząłem awanturę na klatce schodowej”, oddalił powództwo w pozostałej części, orzekł o kosztach procesu. Ustalił Sąd następujący stan faktyczny : pozwany M. G. i A. G. są małżeństwem, z tego związku mają dwoje dzieci; powód J. Z. (2) i J. Z. (3) są rodzicami A. G. (teściami pozwanego); J. i J. Z. (3) mieszkają w C. przy ul. (...); w sierpniu 2013 r. A. G. złożyła do sądu pozew o separację; przed Ś. Wielkanocnymi 2014 r. A. G. wraz z dziećmi wyprowadziła się z domu zamieszkiwanego wspólne z pozwanym i zamieszkała ze swoimi rodzicami; A. G. i pozwany ustalili, że w drugi dzień Ś. Wielkanocnych tj. 21 kwietnia 2014 r. pozwany zabierze dzieci do swoich rodziców i o godzinie 16.00 odwiezie je do A. G.; około godziny 16.00 pozwany podjechał pod blok przy ul. (...); przed klatkę schodową wyszła A. G. i J. Z. (3) i podeszły do samochodu; następnie pozwany uzgadniał z żoną, kto ma pójść na spacer z synem K., doszło do sprzeczki, w trakcie której pozwany oddalił się, by przeparkować samochód, a następnie wysiadł i zmierzał w kierunku swojej żony, która zaczęła uciekać w stronę klatki schodowej, pozwany dobiegł do zamkniętych drzwi klatki i nacisnął przycisk domofonu; J. Z. (1) otworzył drzwi myśląc, że to jego żona i córka, w tym czasie żona pozwanego i J. Z. (3) wbiegły na pierwsze piętro i do mieszkania Z.; pozwany biegł za nimi; w mieszkaniu trzymając drzwi stał J. Z. (1); pozwany chciał wejść do mieszkania i wsadził nogę za próg mieszkania, uniemożliwiając zamknięcie drzwi; pozwany jedną ręką napierał na drzwi, a w drugiej trzymał swój telefon nagrywając zdarzenie; J. Z. (1) i jego żona zaczęli krzyczeć „ratunku”, „bandyta”; J. Z. (1) i A. G. żądali od pozwanego, aby opuścił mieszkanie; J. Z. (1) kilka razy powtórzył żądanie, aby pozwany opuścił jego dom, następnie zdenerwowanym głosem zaczął mówić „napad na dom”; krzyki pomiędzy stronami było słychać na klatce schodowej; następnie doszło do szamotaniny, w trakcie której J. Z. (1) wypadł telefon, pozwany podniósł ten telefon i wyszedł z mieszkania; na skutek zawiadomienia dokonanego przez powoda prowadzone było postępowanie karne, w wyniku którego Sąd Rejonowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 29 stycznia 2015 r. warunkowo umorzył postępowanie na okres lat 2 tytułem próby wobec pozwanego o czyn z art. 193 k.k. polegający na tym, że w dniu 21 kwietnia 2014 r. w C. przy ul. (...), wbrew woli właścicieli, wdarł się siłą do mieszkania nr (...) przekraczając nogą próg i mimo żądania uprawnionych J. Z. (3) i J. Z. (1) miejsca tego nie chciał opuścić. Sąd stwierdził, że pozwany wdzierając się do mieszkania powoda, nie chcąc go opuścić mimo żądania uprawnionych i wszczynając awanturę, której odgłosy słychać było na klatce schodowej, naruszył dobra osobiste powoda, jakimi w świetle art. 23 k.c. są prawo do prywatności i niezakłócone korzystanie ze swobody i własności prywatnej. Pozwany, według Sądu, nie wykazał żadnych okoliczności wyłączających bezprawność tego naruszenia. Wprowadzone w art. 24 k.c. domniemanie bezprawności może być obalone przez wykazanie uprawnienia do określonego działania. Twierdzeniom pozwanego, że jego działania nie nosiły cech bezprawności przeczą ustalenia prawomocnego wyroku warunkowo umarzającego na okres próby postępowanie w sprawie naruszenia przez niego miru domowego. Przepis art. 24 § 1 k.c. pozostawia ocenie sądu kwestię, czy żądany przez powoda sposób dokonania przeprosin, treść i forma oświadczenia są odpowiednie i celowe do usunięcia skutków naruszenia, co prowadzić musi do wniosku, że sąd może ingerować w żądaną treść oświadczenia przez ograniczenie jej zakresu czy uściślenie określonych sformułowań albowiem nie jest on ściśle związany wskazaną przez powoda treścią oświadczenia. Uwzględnił zatem Sąd żądanie powoda w zakresie zobowiązania pozwanego do złożenia na łamach prasy oświadczenie zawierającego treść przeprosin. Uznał tę formę rekompensaty za adekwatną do rodzaju i rozmiaru naruszenia dóbr osobistych powoda. Jako niezasadne ocenił roszczenie powoda o zasądzenie od pozwanego kwoty 20.000 zł z tytułu zadośćuczynienia. Wskazał, że świadczenie określone w art. 448 k.c. pełni w istocie funkcję represyjną wobec sprawcy naruszenia, a jego rola polegać powinna na zapobieżeniu trwania naruszenia i możliwego do osiągnięcia złagodzenia skutków negatywnych doznań, wynikających z naruszenia dóbr osobistych. Przede wszystkim należy badać stopień wyrządzonej naruszeniem dóbr osobistych krzywdy oraz winę sprawcy naruszenia, jak również celowość zastosowania tego środka. Podkreślił, że naruszenie prywatności powoda oraz prawa do niezakłóconego korzystania przez niego ze swobody i własności prywatnej było spowodowane konfliktem między stronami. Obie strony podejmowały działania, które potęgowały ten konflikt. Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu przyjął art. 98 § 1 i 2 k.p.c.

W apelacji powód podważył ocenę, że wystarczającą formą rekompensaty za naruszenie jego dóbr będzie zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia na łamach prasy, domagał się zmiany wyroku w zakresie : a) żądania zadośćuczynienia pieniężnego za pobicie, wielokrotne uderzenie, wyłamanie lewej ręki skutkujące otarciem naskórka na policzku, siniakami, bólem klatki piersiowej, kontuzją i bólem lewego barku, b) żądania odszkodowania za zniszczenie mienia w postaci koszuli, c) kradzieży telefonu.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

W zakresie żądania odszkodowania za zniszczoną koszulę apelacja podlegała odrzuceniu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy nie orzekł o tym żądaniu.

Wynika z motywów wyroku, że przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego było żądanie zadośćuczynienia pieniężnego oraz złożenia oświadczenia określonej treści. Nie wydał natomiast ten Sąd rozstrzygnięcia dotyczącego roszczenia o odszkodowanie za zniszczone mienie w postaci koszuli.

Ponieważ apelacja w tej części odnosi się do orzeczenia, które nie istnieje, jako niedopuszczalną, należało ją odrzucić w oparciu o art. 373 w związku z art. 370 k.p.c., o czym postanowił Sąd Apelacyjny w punkcie 1 sentencji wyroku.

W zakresie dotyczącym „kradzieży telefonu” apelacja nie formułuje żadnego żądania, które mogłoby być przedmiotem rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Skutek odnieść musiała apelacja w części dotyczącej żądania zadośćuczynienia.

Oddalając powództwo o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 20 000 zł Sąd Okręgowy wskazał, że wystarczającą rekompensatę za naruszenie dóbr osobistych powoda w postaci prawa do prywatności i niezakłóconego korzystania ze swobody i przedmiotu własności stanowić będzie złożenie przez pozwanego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

De facto rozważył ten Sąd, jakie skutki w sferze prawa cywilnego wywołać powinien czyn pozwanego będący przedmiotem badania w postępowaniu karnym. Dokonał ustaleń faktycznych tożsamych z ustaleniami Sądu w sprawie karnej. Stwierdził, że naruszenie miru domowego powoda z wszczęciem awantury na klatce schodowej wymaga przeprosin i wyrażenia przez pozwanego skruchy w oświadczeniu złożonym na łamach prasy, a nie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

W rezultacie nie rozpoznał w zakresie żądania zadośćuczynienia pieniężnego istoty sprawy.

Przyznania zadośćuczynienia w kwocie 20 000 zł domagał się powód utrzymując, że doznał w zdarzeniu uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia. Twierdził, że pozwany wyłamał mu lewą rękę, wielokrotnie uderzył go w okolice klatki piersiowej i ramienia powodując rozstrój jego zdrowia, kontuzję barku, siniaki, otarcie naskórka. Przedstawił dokumentację medyczną, wnioskował o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lekarza dla wykazania stanu swego zdrowia i doznanych obrażeń.

Sąd Okręgowy pominął te wnioski dowodowe i nie uczynił przedmiotem badania okoliczności przytoczonych przez powoda na uzasadnienie żądania zapłaty zadośćuczynienia wadliwie przyjmując, że zadośćuczynienia pieniężnego powód dochodził z tytułu naruszenia miru domowego.

W zakresie żądania zadośćuczynienia pieniężnego zaskarżony wyrok należało zatem uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji.

Rzeczą Sądu Okręgowego będzie zbadanie okoliczności przytoczonych przez powoda na uzasadnienie żądania zadośćuczynienia pieniężnego. W tym celu rozpozna ten Sąd wnioski dowodowe zgłoszone przez powoda, obejmujące dokumentację medyczną i opinię biegłego lekarza, cały zebrany materiał dowodowy podda ocenie, dokona ustaleń, które pozwolą na stwierdzenie, czy w wyniku zdarzenia doszło z winy pozwanego do uszkodzenia ciała powoda i rozstroju jego zdrowia i czy zasadne jest żądanie zapłaty zadośćuczynienia.

Z tych względów orzekł Sąd Apelacyjny jak w punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 4 i 108 § 2 k.p.c.

SSO Tomasz Tatarczyk SSA Ewa Jastrzębska SSA Anna Bohdziewicz