Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 251/19, III Ca 252/19

POSTANOWIENIE

Dnia 8 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia Sądu Okręgowego Mirella Szpyrka

Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Hupa-Dębska Sędzia Sądu Okręgowego Barbara Braziewicz

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2020 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z wniosku I. G.

z udziałem B. B.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni i uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Raciborzu

z dnia 30 listopada 2018 r., sygn. akt I Ns 953/14

postanawia:

1) z apelacji wnioskodawczyni i uczestnika postępowania zmienić zaskarżone postanowienie:

a) w punkcie 4 przez jego uchylenie,

b) w punkcie 5 przez ustalenie należnej uczestnikowi postępowania dopłaty na kwotę 4.464,80 zł,

c) w punkcie 6 przez ustalenie, że objęte nim nakłady wynoszą 71.388,26 zł,

d) w punkcie 9 w ten sposób, że zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania 513,67 zł (pięćset trzynaście złotych i sześćdziesiąt siedem groszy) tytułem dopłaty w udziale w majątku wspólnym oraz tytułem rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątki osobiste wnioskodawczyni i uczestnika postępowania,

e) w punkcie 10 przez jego uchylenie;

2) oddalić apelację wnioskodawczyni w pozostałym zakresie;

3) oddalić apelację uczestnika postępowania w pozostałym zakresie;

4) zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania 1.800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Barbara Braziewicz SSO Mirella Szpyrka SSO Magdalena Hupa-Dębska

Sygn. akt III Ca 251/19, III Ca 252/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z 30 listopada 2019r. Sąd Rejonowy – na zasadzie art. 45§1 kro, art. 46 kro, art. 212§2 kc w zw. z art. 1035 kc i art. 481§1 i 2 kc – ustalił skład majątku wspólnego uczestników (pkt 1); ustalił, że udziały stron w majątku stron są równe (pkt 2); dokonał podziału majątku wspólnego stron w ten sposób, że wnioskodawczyni - I. G. przyznał na wyłączną własność przedmioty majątkowe opisane w pkt. 1 l - n postanowienia (pkt 3a), uczestnikowi - B. B. przyznał na wyłączną własność przedmioty majątkowe opisane w pkt. 1 a - k postanowienia (pkt 3b); ustalił, że spłata należna wnioskodawczyni tytułem jej udziału w majątku wspólnym wynosi 3.270 zł (pkt 4); ustalił, że spłata należna uczestnikowi tytułem jego udziału w majątku wspólnym wynosi 7.839,80 zł (pkt 5); ustalił, że nakłady poniesione z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika tj. na nieruchomość położoną w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) wynoszą 151.106, 47 zł (pkt 6); ustalić, że nakłady poniesione z majątku wspólnego stron na zobowiązania osobiste uczestnika wynoszą 23.000 zł (pkt 7); ustalił, że nakłady poniesione z majątku wspólnego stron na majątek osobisty wnioskodawczyni oraz na jej zobowiązania osobiste wynoszą 86.486,01 zł (pkt 8); zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 39.240, 43 zł tytułem spłat udziałów stron w majątku wspólnym oraz tytułem rozliczenia nakładów opisanych w pkt 6- 8 postanowienia (pkt 9); rozłożył kwotę 39.240,43 zł na 3 raty, pierwsza rata w kwocie 9.240,43 zł płatna w terminie 2 miesięcy od dnia prawomocności postanowienia, druga rata w kwocie 15.000 zł płatna w terminie do dnia 30 czerwca 2019r. oraz 3 rata w kwocie 15.000 zł płatna do dnia 31.12.2019r.wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat (pkt 10) i ustalił, że każda ze stron ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt 11).

Orzeczenie zaskarżyły obie strony.

Wnioskodawczyni zaskarżyła orzeczenie w punktach 1,3,4,5,7,8,9 i 10.

Zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art.45 § 1 k. r. o. w zw. z art. 37§ 1 p.4 k.ro. i art. 36 § 1 i 2 k.r.o., oraz art. 5 i 6 k.c. przez przyjęcie przez Sąd do rozliczenia nakładów z majątku wspólnego stron na majątek osobisty wnioskodawczyni, oraz na jej zobowiązania osobiste kwoty 86.486,01 zł, wliczając w to: wpłat na polisę wnuczki N. wnioskodawczyni za okres od grudnia 2001 do września 2007r. w kwocie 10.255,90 zł, wpłat czynszu za lokal wnioskodawczyni w kwocie 15.104,14 zł, wpłat na telewizję kablową w tym lokalu 1.123,60 zł, wpłat na fundusz remontowy ww. lokalu 5.676,41 zł, wpłat na rzecz córki wnioskodawczyni 2.500 zł, wpłat na polisę wnuka A. wnioskodawczyni za okres od 4.05.2005r. do 6.10.2008r. w kwocie 5.377,15 zł, kredytów łącznie na sumę 46.448,81 zł, a także przez pominięcie w rozliczeniach stron: kwoty 4.300 zł wpłaconej przez uczestnika postępowania z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestnika w dniu 13.07.2007r. na Towarzystwo (...) S.A. W. (karta 214) jako składka początkowa na rachunek (...) 4 a, jak też kwoty 1.555 zł. przekazanej siostrzeńcowi uczestnika i jednocześnie świadkowi S. G. w dniu 6.12.2004r. na usługi geodezyjne oraz kwoty 95.170 zł. z tytułu przelewów z rachunku wnioskodawczyni na rachunek działalności gospodarczej uczestnika postępowania. Wskazała na naruszenie art. 31 § 1 k. r. o. w zw. z art. 33 k .r. o. przez przyjęcie że nieruchomość w W. Kaszubskich jest majtkiem osobistym uczestnika postępowania, podczas gdy został zakupiony w czasie wspólnoty majątkowej stron i za finanse z majątku wspólnego oraz przez przyjęcie, że stan na rachunku wnioskodawczyni w banku (...) S.A. w kwocie 8.229,60 jest majtkiem wspólnym podlegającym podziałowi, podczas gdy środki te stanowiły wpłaty kontrahentów wnioskodawczyni na ZUS; art. 686 k.p.c. w zw. z art.567§ 3 k.p.c. i art.30 § 1 k.r.o. w zw. z art. 207 k.c. przez nieuwzględnienie w rozliczeniu stron zadłużenia wnioskodawczyni na dzień ustania wspólnoty majątkowej kwoty 4.636,60 zł, którą spłaciła z tytułu kredytu w Banku (...) S.A. umowa kredytu nr (...) z dnia 9 kwietnia 2008r., oraz kwoty 2.100,- zł pokrytego debetu po ustaniu wspólnoty majątkowej na rachunku nr (...) w (...) S.A. O/w R.. Razem kwoty 6.736,60 zł.

Nadto zarzuciła naruszenie przepisów proceduralnych, a to art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym przejawiającej się w nieuzasadnionej i błędnej ocenie wniosków dowodowych, a to przez przyjęcie, że podlegają rozliczeniu jako nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczym; wpłaty na polisę wnuczki wnioskodawczyni N. w łącznej kwocie 10.255,90 zł. za okres prawie 7 lat, podczas gdy 100,- zł. miesięcznie była to drobna darowizna określona w art.37§ 1 p. 4 k. r. o. dokonana na rzecz członka rodziny, której członkiem był też wnuk wnioskodawczyni, wpłaty czynszowe za lokal wnioskodawczyni i inne opłaty związane z użytkowaniem lokalu w kwocie 21.904,15 zł. (15.104,14 + 1.123,60 + 5.676,41 zł), podczas gdy wnioskodawczyni korzystała z tego lokalu również podczas trwania wspólnoty majątkowej (wprowadzili się do domu uczestnika postępowania w listopadzie 2003r.), częściowo korzystała z tego lokalu pełnoletnia córka wnioskodawczyni M. i za ten okres zwracała czynsz i inne opłaty ciężące na lokalu wnioskodawczyni w gotówce, która kwoty te zużywała na bieżące potrzeby gospodarstwa domowego stron, a następnie lokal ten wynajmowała osobom obcym w okresie od 16.10.2006r. do 30.06.2007r.; wpłaty 2.500 zł na rzecz córki wnioskodawczyni M., która to kwota była na jej wsparcie zdrowotne w trudnej ciąży, pominąwszy, że córka M. w miarę możliwości spłacała wnioskodawczyni tę kwotę, to rozliczenie jej z majątku wspólnego na zobowiązania osobiste wnioskodawczyni nie znajduje żadnych podstaw w zasadach współżycia społecznego i przepisach art. 23 k.r.o. współdziałania dla dobra rodziny, gdyż z całą pewnością córka M. do tej rodziny też należała; wpłat na polisę wnuka wnioskodawczyni A. w łącznej kwocie 5.377,15 za okres ponad 3 lata - uzasadnienie tak jak przy wnuczce N.; zaciągniętych kredytów na łączną sumę 46.448,81 zł, podczas gdy kredyty te były zużyte na potrzeby działalności gospodarczej uczestnika postępowania i potrzeby gospodarstwa domowego. Sąd w oderwaniu od zgromadzonego materiału dowodowego , oraz doświadczenia życiowego i zdroworozsądkowych zasad logicznego myślenia uznał wartością kredytów zaciągniętych przez wnioskodawczynie bez zgody uczestnika postępowania, za nakłady na osobiste zobowiązania wnioskodawczyni, przy czym Sąd nie uzasadnił dlaczego przyjął wartość kredytów zaciągniętych przez wnioskodawczynię jako zobowiązania wnioskodawczyni. Uzasadnienie Sądu dotyczyło wyłącznie kredytu z dnia 9.04.2008r. z zarzutem, że wnioskodawczyni nie wykazała, by środki te przekazała uczestnikowi postępowania na spłatę zobowiązań. Sąd nie uzasadnił dlaczego pozostałe kredyty również zaliczył jako zobowiązania osobiste wnioskodawczyni; pominięcie przez Sąd rozliczenia nakładów na majątek osobisty uczestnika postępowania kwoty 4.300,- zł. i 1555,- zł.(razem: 5.855,- zł) jest sprzeczne z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Przelew na składkę początkową w Towarzystwie (...) na (...) S.A. w W. jest odnotowane pod data 13.07.2007r. w kwocie 4.300 zł. i przelew z dnia 6.12.2004r. na siostrzeńca S. G. jako koszty geodezyjne wydzielenia działki. Przy czym S. G. z zawodu geodetą nie jest. Przelew ten sugeruje, że są to koszty wydzielenia działki we W. Kaszubskich; pominiecie przez Sąd rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika postępowania na prowadzoną przez niego działalność gospodarczą w kwocie 95.260 zł wyliczone w p.6 pisma pełnomocnika wnioskodawczyni z dnia 15.10.2018r. (241.160 zł minus kwota przyznana jako wpłaty z utargów uczestnika 145.900 zł wg dat podanych w uzasadnieniu Sądu).

Na tej podstawie wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 1 orzeczenia w ten sposób, że zamiast dotychczasowej treści punktu „n” dodać nieruchomość w W. Kaszubskich Gmina K., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), zmieniając odpowiednio punkty 3,4,5 orzeczenia, pomniejszone o wartość środków pieniężnych opisanych w punkcie „ n” i zwiększając masę majątku wspólnego o nieruchomość w W., zmieniając punkt 7 z orzeczenia w ten sposób, że nakłady poniesione z majątku wspólnego stron na zobowiązania osobiste uczestnika wynoszą - 127.483,30 zł (23.000,- zł dotychczasowe, + 4300,- zł + 1555,- zł.+ 95.260,- zł.+ połowa z kwoty 6.736,60 z).), pominięcie punktu 8 orzeczenia, zmianę odpowiednio punktów 9 i 10 orzeczenia zasądzając od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę (dotychczasowe 39.240,43 + 63.741,65 zł. tj połowę z ww. kwoty, plus połowę wartości nieruchomości w W. plus połowę wcześniej niesłusznie odjętej kwoty 86.486,01 zł z tytułu zobowiązań wnioskodawczyni na majątek odrębny). Ewentualnie wnosiła uchylenie zaskarżonego postanowienia w części zaskarżonej i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w I Instancji. Ponadto wnosiła o zasądzenie zwrotu kosztów wg norm przepisanych i dopuszczenie dowodu z polisy ubezpieczeniowej lokalu wnioskodawczyni za okres od 12.07.2003r. do 11.07.2004r. i od 12,07.2004r. do 11.07.2005r. i cesji tych polis na rzecz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w K..

W odpowiedzi na apelację uczestnik wnosił o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.

Uczestnik zaskarżył orzeczenie w zakresie punktów 6,9 i 10.

Zarzucił obrazę prawa procesowego mającą istotny wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, a to art. 233 § 1 kpc poprzez uznanie za niewiarygodne zeznań uczestnika postępowania oraz zeznań świadków K. P. i P. O. w zakresie okoliczności dotyczących czasu wykonania nakładów na remont budynku mieszkalnego stanowiącego własność uczestnika położonego w R. przy ul. (...) w zakresie wykonania nowego pokrycia dachu, piwnicy pod kotłownią, kotłowni węglowej, instalacji centralnego ogrzewania, wodociągowej, kanalizacyjnej i elektrycznej, w sytuacji gdy wszechstronne rozważenie całego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym w szczególności dowodów z dokumentów w postaci projektu architektoniczno-budowlanego dobudowy schodów zewnętrznych do budynku mieszkalnego oraz adaptacji strychu na cele mieszkalne sporządzonego w listopadzie 2001 r. przez arch. B. Ł. (1) oraz operatu szacunkowego z dnia 30 grudnia 2001 r. autorstwa rzeczoznawcy majątkowego A. K. pozwala na uznanie tych dowodów za w pełni wiarygodne. Wskazał na sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd pierwszej instancji z treścią materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie polegającą na przyjęciu, iż: nakłady na nieruchomość uczestnika postępowania położoną w R. przy ul. (...) w zakresie remontu budynku mieszkalnego zostały w całości poniesione po zawarciu przez strony związku małżeńskiego, tj. po grudniu 2001 r., w sytuacji gdy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, oceniony w sposób prawidłowy, wskazuje, że część nakładów na ten remont budynku mieszkalnego, w tym na wykonanie nowego pokrycia dachu, piwnicy pod sypialnią, kotłowni węglowej, instalacji centralnego ogrzewania, wodociągowej, kanalizacyjnej i elektrycznej zostało poniesionych przez uczestnika postępowania przed zawarciem związku małżeńskiego; koszty wykonania szafy wnękowej w sypialni wynosiły 6.266,00 zł, w sytuacji gdy opinią biegłego J. R. wysokość kosztów poniesionych na wykonanie tej szafy została ustalona na kwotę 1.600,00 zł; sytuacja majątkowa uczestnika postępowania pozawala mu na spłatę zasądzonej od niego na rzecz wnioskodawczyni kwoty 39.240,43 zł w trzech ratach w ciągu roku, w sytuacji gdy wysokość dochodów uzyskiwanych przez uczestnika, przy uwzględnieniu rat spłacanych kredytów wynoszących łącznie około 2.000,00 zł miesięcznie, nie pozwala mu na zapłatę tak ustalonych rat spłaty kwoty zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni.

Na tej podstawie wnosił o ustalenie, że nakłady poniesione z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika tj. na nieruchomość położoną w R. przy ul. (...) wynoszą 62 052 zł, zasądzenie od wnioskodawczym na rzecz uczestnika postępowania kwoty 5.286,80 zł tytułem spłaty udziałów stron w majątku wspólnym oraz tytułem rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątki osobiste wnioskodawczyni i uczestnika postępowania, płatnej w terminie miesiąca od dnia prawomocności postanowienia. Ewentualnie na wypadek nieuwzględnienia powyższych wniosków wnosił o rozłożenie kwoty 39.240,43 zł na 38 rat w kwotach po 1.000,00 zł i 39 ratę w kwocie 1.240,43 zł płatnych w terminie do 10 dnia każdego miesiąca począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni wnosiła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni i apelacja uczestnika postępowania odniosły częściowy skutek.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy uznał, iż nie zachodzi potrzeba jego uzupełnienia w zakresie wnioskowanym w apelacji przez wnioskodawczynię i uznał za pozbawiony podstaw z art.381 kpc wniosek o dopuszczenie dowodu z polisy ubezpieczeniowej lokalu wnioskodawczyni za okres

od 12 lipca 2003r. do 11 lipca 2004r. i od 12 lipca 2004r. do 11 lipca 2005r. oraz cesji tych polis na rzecz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w K. na okoliczność , że lokal wnioskodawczyni opisany w KW (...) stanowił zabezpieczenie kredytu uczestnika na centralne ogrzewanie zarówno w budynku użytkowym jak i mieszkalnym, a więc stanowił źródło późniejszych przychodów do majątku wspólnego.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji wnioskodawczyni stwierdzić należy, iż podniesione w niej zarzuty stanowią wyraz stanowiska skarżącej prezentowanego w toku postępowania przed Sądem I instancji. Podzielając stanowisko Sądu Rejonowego stwierdzić należy, iż ich bezzasadność.

Zaskarżając postanowienie Sądu Rejonowego w pkt. 1 wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art.31 §1 kro w zw. z art.33 kro przez przyjęcie, że nieruchomość w W. Kaszubskich jest majątkiem odrębnym uczestnika postępowania podczas gdy została zakupiona w czasie wspólnoty majątkowej i za środki finansowe z majątku wspólnego. W uzasadnieniu apelacji wnioskodawczyni zakwestionowała także dokonaną w tym zakresie ocenę zeznań świadków S. G. i G. G. zarzucając, iż na weselu S. G. uczestnik postępowania nie informował wnioskodawczyni, że otrzymał od siostrzeńca 1.500 zł na zakup nieruchomości w W. Kaszubskich, a zeznania świadka G. G. nie są stanowcze.

Argumentacji skarżącej nie sposób podzielić. Dokonana została wybiórczo, wyłącznie przez pryzmat własnych zeznań wnioskodawczyni. Pomija całokształt okoliczności, które składają się na ocenę dokonaną w tej mierze przez Sąd I instancji. Sposób prowadzenia przez uczestników postepowania gospodarstwa domowego, finansów, a zwłaszcza miernik kwalifikowanej staranności jaki przykładała do prowadzenia budżetu domowego wnioskodawczyni jako księgowa, przeczą jej twierdzeniu, iż wydatkowała na zakup nieruchomości w W. Kaszubskich kwotę 1.500 zł bez dalszego zainteresowania się treścią zawartego aktu notarialnego i stanem w księdze wieczystej. Z tych względów prawidłowo uznał Sąd Rejonowy , iż przedstawione umowy darowizny, stan księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości oraz spójne z nimi zeznania świadków S. G. i G. G. potwierdzają, iż nieruchomość w W. Kaszubskich stanowi majątek odrębny uczestnika postępowania.

Zaskarżając postanowienie Sądu Rejonowego w pkt. 1. w dalszej części wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art.31 §1 kro w zw. z art.33 kro przez przyjęcie, że iż stan rachunku skarżącej w banku (...) SA w W. o nr (...) jest majątkiem wspólnym podlegającym podziałowi podczas gdy środki tam zgromadzone stanowiły wpłaty kontrahentów wnioskodawczyni na ZUS.

Zarzutowi wnioskodawczyni przeczy przedstawiona historia powyższego rachunku bankowego ( k.1000). Wynika z niej, że kwota 8 229,60 zł ujawniona na dzień 6 listopada 2008r. nie stanowiła wpłaty osoby trzeciej, a wpłatę własną wnioskodawczyni. Bezspornym zaś było, że na powyższym rachunku niezależnie kwot wpłacanych przez kontrahentów wnioskodawczyni w związku z prowadzoną dla nich księgowością, wpłacane były także wynagrodzenia pobierane przez skarżącą, w tym otrzymywane przez nią w formie gotówkowej. Wnioskodawczyni nie wykazała by kwota 8 229,60 zł ujawniona na dzień 6 listopada 2008r. stanowiła jej majątek odrębny. Analiza historii tego rachunku bankowego wskazuje, że przelewy na rzecz urzędu skarbowego czy też ZUS dokonywane były każdorazowo bezzwłocznie po wcześniejszej wpłacie kontrahenta wnioskodawczyni na jej konto. Takiego charakteru wpłaty własnej kwoty 8 229,60 zł historia rachunku wnioskodawczyni nie potwierdza. Z tego względu podniesiony w tym zakresie zarzut apelacji nie mógł odnieść oczekiwanego skutku.

Nie podzielił Sąd Okręgowy zarzutu wnioskodawczyni co do naruszenia art.233 §1 kpc przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym przejawiającej się w nieuzasadnionej i błędnej ocenie wniosków dowodowych polegającej na przyjęciu, że podlegają rozliczeniu jako nakłady z majątku wspólnego na majątek odrębny wnioskodawczyni wpłaty na polisę wnuczki wnioskodawczyni N. w łącznie kwocie 10.255,90 zł, za okres prawie 7 lat, podczas gdy 100zł miesięcznie było drobną darowizną, określoną w art.37 §1 kro, dokonaną na rzecz członka rodziny, której członkiem była również wnuczka wnioskodawczyni. Analogiczny zarzut skierowała wnioskodawczyni w odniesieniu do wpłat dokonywanych na polisę wnuka – A. w łącznej kwocie 5.377,15 zł, za okres ponad 3 lat, a także wpłaty 2.500 zł na rzecz córki wnioskodawczyni – M. przeznaczonej na jej wsparcie zdrowotne w trudnej ciąży, którą to kwotę w miarę możliwości córka - zdaniem wnioskodawczyni - spłacała.

Z bezspornych ustaleń poczynionych w sprawie wynika, iż każde z małżonków czyniło darowizny na rzecz członków swoich rodzin i każde domagało rozliczeń z tego tytułu w ramach niniejszego postępowania jako nakładu z majątku wspólnego na majątek odrębny. Powyższe – w kontekście ustalonego przez Sąd Rejonowy sposobu prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego – potwierdza , iż żaden z uczestników nie traktował poczynionych w tym zakresie przez współmałżonka wydatków za czynione na potrzeby wspólnej rodziny. Nie sposób także uznać tych wydatków za zwyczajowo przyjęte skoro oboje małżonkowie zarzucali sobie wzajemnie brak zgody na ich dokonywanie, a zatem w prowadzonym gospodarstwie zgody tej wymagali dla tego rodzaju przesunięć majątkowych. Dokonanej w tym zakresie oceny Sądu Rejonowego nie sposób także uznać za naruszającą zasady współżycia społecznego skoro przyjęte kryterium Sąd Rejonowy odniósł do rozliczeń wobec obu uczestników postępowania. Z tych względów rozliczenie kwoty 10.255,90 zł oraz 5.377,15zł jako nakładu z majątku wspólnego wnioskodawczyni na majątek odrębny przez Sąd Rejonowy uznać należało za prawidłowe. Natomiast twierdzenia wnioskodawczyni co do zwrotu przez córkę kwoty 2500 zł i następczego rozdysponowania tej kwoty w ramach majątku wspólnego w żaden sposób nie zostały wykazane.

Oczekiwanego skutku nie mógł odnieść zarzut wnioskodawczyni co do naruszenia art.233 §1 kpc przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym przejawiającej się w nieuzasadnionej i błędnej ocenie wniosków dowodowych polegającej na przyjęciu, że podlegają rozliczeniu jako nakłady z majątku wspólnego na majątek odrębny wnioskodawczyni wpłaty czynszowe za jej lokal i inne opłaty związane z użytkowanie lokalu w kwocie 21.904 zł, podczas gdy wnioskodawczyni korzystała z tego lokalu również podczas trwania wspólnoty majątkowej i częściowo korzystała z tego lokalu córka wnioskodawczyni – M. i za ten okres zwracała czynsz i inne opłaty ciążące na lokalu wnioskodawczyni w gotowce, które to kwoty zużywała na bieżące potrzeby gospodarstwa domowego stron, a następnie lokal ten wynajmowała osobom obcym w okresie od 16 października 2006r. do 30 czerwca 2007r.

Twierdzenia skarżącej co do skompensowania wydatków poniesionych z majątku wspólnego na majątek odrębny wnioskodawczyni na lokal mieszkalny przy ul.M.C. S. w R. z dochodami jakie ten lokal przynosił , a także co do zużycia tych dochodów na potrzeby wspólnego gospodarstwa domowego, w żaden sposób zostały wykazane. Nie wykazano również aby zachodziła potrzeba korzystania do listopada 2003r. przez oboje z małżonków z tego lokalu. Z twierdzeń samej wnioskodawczyni zawartych w apelacji wynika, iż małżonkowie mieszkali w tym czasie innym lokalu, a w mieszkaniu przy ul.M.C. S. wnioskodawczyni przechowywała swój majątek.

Z tych względów zarzut wadliwego rozliczenia przez Sąd Rejonowy w ramach nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny kwoty 21.904,15 zł nie mógł się ostać.

Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego jest w tej mierze prawidłowe. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż spłata dotyczyła kredytów zaciągniętych przez wnioskodawczynię. Uczestnik zaprzeczył zarówno wyrażeniu na nie zgody jak i przeznaczaniu pochodzących nich środków na potrzeby rodziny. Wnioskodawczyni natomiast w apelacji jednocześnie przyznaje, iż nie pamięta na co pieniądze z tych kredytów przeznaczała i prezentuje własny, korzystny dla siebie, stan faktyczny w oparciu o wybiórczą , stworzoną na potrzeby uzasadnienia zarzutu apelacyjnego, ocenę dowodów. Dokonanie ustaleń faktycznych i ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego należy do Sądu I instancji, który przeprowadza postępowanie dowodowe i ocenia zgromadzone dowody według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego ich rozważenia. Sąd odwoławczy może takiej oceny nie podzielić tylko wtedy, gdy Sąd I instancji, dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, przekroczy zasadę swobodnej oceny dowodów. Oznacza to, iż skuteczne zakwestionowanie tej swobody wymaga od skarżącego wykazania, że w następstwie istotnych błędów logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego albo też pominięcia dowodów prowadzących do wniosków odmiennych, niż przyjęte przez sąd

orzekający, ocena dowodów była oczywiście błędna lub rażąco wadliwa. Podważenie oceny materiału dowodowego dokonanej przez Sąd I instancji wymaga więc od skarżącego wskazania konkretnego dowodu przeprowadzonego w sprawie, którego zarzut ten dotyczy i podania, w czym skarżący upatruje wadliwą jego ocenę. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął to sąd, wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż dokonana przez sąd. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać. Wszechstronne rozważenie zebranego materiału oznacza uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy dowodowej i wiarygodności. Tymczasem w apelacji skarżąca nie tylko wartościuje w sposób wyłącznie dla siebie korzystny dowody przeprowadzone w sprawie , ale nadaje im także znaczenie jakiego one nie posiadają.

Za nieuzasadniony uznał Sąd Okręgowy zarzut wnioskodawczyni co do naruszenia art.233 § 1 kpc przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym przejawiającej się w nieuzasadnionej i błędnej ocenie wniosków dowodowych polegającej na pominięciu przez Sąd Rejonowy rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestnika postepowania kwoty 4.300 zł, stanowiącej przelew z 13 lipca 2007r. na składkę początkową w Towarzystwie (...) na (...) SA w W. i kwoty 1.555 zł, stanowiącej przelew z 6 grudnia 2004r. na rzecz siostrzeńca S. G. z tytułu kosztów geodezyjnych wydzielenia działki.

Jak wynika z historii rachunku bankowego uczestnika postepowania w (...) SA kwota 4.300 zł faktycznie stanowiła w dniu 13 lipca 2007r. przelew na składkę początkową w Towarzystwie (...) na (...) SA w W. (k.214), nie wiadomo jednak jaki charakter miała powyższa wpłata ( czy uczyniona została na majątek wspólny czy odrębny uczestnika) albowiem nie wykazano ani treści umowy zawartej z tym ubezpieczycielem ani nawet samego faktu jej zawarcia ( k.164). Nie sposób także nie zauważyć, iż przy traktowaniu przez strony powyższego konta za konta firmy uczestnika, za niedopuszczalne należałoby uznać próbę rozliczenia w ramach podziału majątku wspólnego nakładów z majątku odrębnego na majątek odrębny.

Bezpodstawny jest także zarzut wnioskodawczyni co do wadliwego pominięcia przez Sąd Rejonowy w dokonanych rozliczeniach z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestnika kwoty 1.555zł . Jak wynika z historii rachunku bankowego uczestnika postępowania w (...) SA w W. o nr (...) faktycznie w dniu 6 grudnia 2004r. dokonano przelewu w wysokości 1555 zł tyle, że stanowił przychód na powyższe , a nie wydatek z tego konta (k.99).

Z tych względów zarzut w tym zakresie w całości uznano za nieuzasadniony.

Ustalony przez Sąd Rejonowy sposób prowadzenia księgowości firmy uczestnika był bezsporny. Polegał na przekazywaniu przez uczestnika utargów wnioskodawczyni w gotowce, wpłacaniu ich przez wnioskodawczynię na swój rachunek w (...) w W. o nr (...), a następnie ich przelewu na rachunek bankowy uczestnika w tym samym Banku o nr (...). W tych okolicznościach Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, iż transferu tych środków w zarzucanym przez wnioskodawczynię zakresie dokonywano w ramach majątku wspólnego, a zatem nie podlegały one rozliczeniu w ramach art.45 kro. Zarzucając, iż w zakresie kwoty 95.260 zł stanowiły one wsparcie udzielane uczestnikowi przez wnioskodawczynię jej oszczędnościami, kredytami i wynagrodzeniem za świadczone usługi dla kontrahentów, skarżąca nie wykazała aby wskazana kwota stanowiła taki nakład z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestnika.

Uznając zatem za niezasadny podniesiony w apelacji wnioskodawczyni zarzut naruszenia art.233 §1 kpc w przytoczonym powyżej zakresie, Sąd Okręgowy przyjął poczynione w tym zakresie ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego za własne. Na ich podstawie uznał za niezasadne zarzuty naruszenia prawa materialnego, a to art.45 § 1 kro w zw. z art.37 § 1 kro pkt.4 kro i art.36 § 1 kro i art.5 i 6 kc.

Wreszcie niezasadny okazał się również zarzut wnioskodawczyni co do naruszenia art.686 kpc w zw. z art.567 § 3 kpc i art.30 § 1 kro w zw. z art.207 kc przez nieuwzględnienie w rozliczeniu stron zadłużenia wnioskodawczyni na dzień ustania wspólnoty majątkowej kwoty 4.636,60 zł, którą spłaciła z tytułu kredytu w Banku (...) SA zaciągniętego umową kredytową nr (...) z 9 kwietnia 2008r. oraz kwoty 2.100 zł pokrytego debetu po ustaniu wspólnoty majątkowej na rachunku (...) w (...) SA O/R..

Prócz sformułowania zarzutu wnioskodawczyni pominęła w apelacji jego uzasadnienie. Tymczasem z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika z jakich przyczyn kwoty te miałyby podlegać rozliczeniu. Wnioskodawczyni nie wykazała aby zaciągnięte w L. Banku zadłużenie czy też debet na jej rachunku powinny obciążać majątek wspólny. Uczestnik zaprzeczył aby środki te zostały wykorzystane na potrzeby rodziny, zatem dowód wykazania okoliczności dla siebie korzystnej obciążał wnioskodawczynię., która obowiązkowi temu nie sprostała.

Apelacja wnioskodawczyni odniosła natomiast skutek w zakresie w jakim kwestionowała prawidłowość rozstrzygnięcia zawartego w pkt.4 i 5 zaskarżonego postanowienia. Ze względu na podział poszczególnych składników majątku wspólnego pomiędzy uczestników , a nie przyznanie całego majątku tylko jednemu z nich, ustalona winna zostać dopłata a nie spłata. Ukształtowanie zaś treści zaskarżonego postanowienia w toku kontroli instancyjnej czyniło zbędnym konkretyzowanie dopłaty w ramach odrębnych rozstrzygnięć i skutkowało uchyleniem przez Sąd Okręgowy pkt. 4 i 5 postanowienia Sądu I instancji.

Apelacja uczestnika postępowania okazała się częściowo zasadna.

Podzielić należało zarzuty apelacji w zakresie naruszenia art.233 § 1 kpc oraz sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych Sądu I instancji z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego polegające na przyjęciu, że nakłady skarżącego na nieruchomość położoną w R. przy ul.(...) w zakresie remontu budynku mieszkalnego zostały w całości poniesione po zawarciu przez uczestników postepowania związku małżeńskiego tj. po grudniu 2001r., w sytuacji gdy materiał dowodowy w sprawie , oceniony w sposób prawidłowy wskazuje, że część nakładów na ten remont, w tym na wykonanie nowego pokrycia dachu, piwnicy pod sypialnią, kotłowni węglowej, instalacji centralnego ogrzewania, wodociągowej, kanalizacyjnej i elektrycznej zostało poniesionych przez uczestnika postępowania przed zawarciem związku małżeńskiego.

Przywołane w tym zakresie zeznania świadków K. P. i P. O. oraz dokumenty w postaci projektu architektoniczno-budowlanego dobudowy schodów zewnętrznych do budynku mieszkalnego oraz adaptacji strychu na cele mieszkalne sporządzonego przez architekta B. Ł. (1) w listopadzie 2001r. , operatu szacunkowego z 30 grudnia 2001r. autorstwa rzeczoznawcy A. K. z 30 grudnia 2001r., kosztorys inż. A. B. z 11 października 2000r. i dokumentacji fotograficznej zarzut ten potwierdzają. Wskazane dokumenty przedstawione przez uczestnika postępowania w toku postepowania nie stanowiły przedmiotu oceny Sądu Rejonowego mimo przeprowadzenia z nich dowodu. W zakresie oceny nakładów na nieruchomość uczestnika postępowania Sąd Rejonowy przyjął za miarodajną opinię ustanowionego w sprawie biegłego W. K., pomijając przy tym , iż w opinii uzupełniającej z 7 kwietnia 2017r. - ustosunkowując się do zarzutów uczestnika postępowania – biegły stwierdził, iż sporne pozycje nakładów w podniesionym wyżej zakresie „rozstrzygnie Sąd zgodnie ze swoimi kompetencjami” (k.767). Od tej oceny Sąd Rejonowy uchylił się.

W projekcie architektoniczno-budowlanym sporządzonym przez arch. B. Ł. (1) zawarto ustalenie :” więźba dachowa –dach dwuspadowy o konstrukcji drewnianej płatwiowo-kleszczowej ; więźba w stanie bardzo dobrym, pokrycie dachowe-dachówka cementowa zakładkowa nowa kryta w obecnym roku”. Projekt sporządzono w listopadzie 2001r. W ww. projekcie jak i w operacie szacunkowym A. K. stwierdzono, iż nieruchomość posiada wykonaną m.in. kotłownię węglową zlokalizowaną w piwnicy budynku mieszkalnego. Nadto w opisie technicznym do projektu w zakresie istniejących instalacji stwierdzono : „ Istniejące instalacje to : elektryczna, wodna, ogrzewania za pomocą CO, WC dostępny wewnątrz, na podwórku jest studzienka kanalizacyjna”.

W operacie szacunkowym A. K. stwierdzono także, iż nieruchomość posiada wykonaną m.in. instalację centralnego ogrzewania z kotłowni zlokalizowanej w piwnicy budynku mieszkalnego. Podobne stwierdzenie zawarto w projekcie architektoniczno-budowlanym arch. B. Ł. (2) : „ Istniejące instalacje to: elektryczna, wodna, ogrzewania za pomocą CO”.

Przedstawiona przez uczestnika dokumentacja fotograficzna wskazuje, iż instalacja sanitarna została przeprowadzona w pomieszczeniach piwnicznych, zaś kosztorys inż. A. B. wskazuje zaawansowanie robót w zakresie instalacyjnym : instalacja wodociągowo-kanalizacyjna 40%, instalacja CO 20%, instalacja elektryczna 50%.

Kwestionując stanowisko uczestnika postępowania wnioskodawczyni podniosła niemiarodajność projektu architektoniczno-budowlanego autorstwa B. Ł. (2) z uwagi na dostarczenie go we fragmentach, bez podpisu i bez zatwierdzenia przez starostwo, natomiast nieprzydatność operatu szacunkowego A. K. - jako sporządzonego wyłącznie dla lokalu użytkowego , a nie piwnicy i instalacji budynku mieszkalnego. Wbrew twierdzeniu wnioskodawczyni projekt architektoniczno-budowlany B. Ł. (2) z listopada 2001r. złożony przez uczestnika w toku postępowania przed Sądem I instancji jest kompletny i podpisany przez osobę go sporządzającą ( k.720-751), natomiast operat szacunkowy A. K. mimo sporządzenia go w odniesieniu do budynku użytkowego zawiera informacje dotyczące także budynku mieszkalnego. Również – wbrew zarzutowi wnioskodawczyni - fakt sporządzenia kosztorysu przez inż.A. B. na potrzeby zaciągnięcia kredytu bankowego nie pozbawia go mocy dowodowej.

Zgodnie z opinią ustanowionego w sprawie biegłego -W. K. wartość nakładów na : wykonanie pokrycia dachowego wynosiła 31.893 zł, wykonanie piwnicy pod sypialnią – 20.153 zł, wykonanie kotłowni węglowej – 6.126 zł, instalacji co -10.495 zł, instalacji wodociągowej -2.836 zł, instalacji kanalizacji sanitarnej – 1.655 zł oraz instalacji elektrycznej -1.345 zł. Wartości te ( łącznie 74.503 zł ) po umniejszeniu ustalonej przez biegłego łącznej kwoty 141.221 zł, dają nakład z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestnika w postaci budynku mieszkalnego przy ul.(...) w R. w wysokości 66.718 zł , a po doliczeniu 7% podatku VAT – 71.388,26 zł .

Nie podzielił natomiast Sąd Okręgowy zarzutu uczestnika postępowania co do sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych Sądu I instancji z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego polegającej na przyjęciu, że koszty wykonania szafy wnękowej w sypialni wynosiły 6.266 zł, w sytuacji gdy w opinii biegłego J. R. wysokość kosztów poniesionych na wykonanie tej szafy ustalona została na kwotę 1.600 zł.

Koszt wykonania szafy wnękowej w opinii biegłego J. R. został ustalony w oparciu o oświadczenie uczestnika postępowania, że materiały do jej wykonania zostały zakupione w markecie budowlanym, a nie jako oryginały w firmie (...) ( k.600). Twierdzenie uczestnika postepowania zakwestionowała wnioskodawczyni. Skutkowało to uwzględnieniem jej wniosku o zlecenie wyceny biegłemu powołanemu do wyceny robót wykończeniowych. Przyjęta przez biegłego wycena szafy na kwotę 6.266 zł została z kolei zakwestionowana przez uczestnika. W odpowiedzi na zarzut biegły przedstawił przyjęty w tym zakresie sposób wyceny. Tak przedstawionego stanowiska biegłego uczestnik nie zakwestionował. Powyższe skutkowało nieuwzględnieniem zarzutu uczestnika postępowania w omawianym zakresie.

Z tych względów przyjąć należało, iż wartość całego majątku wspólnego uczestników postępowania podlegającego podziałowi wynosi 22.429,60 zł, a zatem udział każdego z uczestników – 11.214,80 zł. Ze względu na podział poszczególnych składników majątku wspólnego pomiędzy uczestników , a nie przyznanie całego majątku tylko jednemu z nich, ustalona winna zostać dopłata a nie spłata. Zważywszy , iż uczestnikowi przyznano składniki o wartości 6750 zł , wartość dopłaty winna na rzecz uczestnika winna wynosić 4.464,80 zł ( 11.214,80 zł - 6.750 zł ). Mając na uwadze zakres zaskarżenia postanowienia Sądu Rejonowego przez oboje uczestników, w tym przez wnioskodawczynię m.in. co do pkt.4 i 5, zaskarżone postanowienie zmieniono na zasadzie art.386 § 1 w zw. z art.13 § 2 kpc z apelacji obu stron :

- w punkcie 4 przez jego uchylenie,

- w punkcie 5 przez ustalenie należnej uczestnikowi dopłaty na kwotę 4.464,80 zł,

- w punkcie 6 przez ustalenie , że objęte nim nakłady wynoszą 71.388,26 zł,

- w punkcie 9 przez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika 513,67 zł ,

- w punkcie 10 przez jego uchylenie.

Ostatecznie zasądzona od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwota (513,67 zł) stawiła wynik umniejszenia należnej wnioskodawcy dopłaty ( 4.464,80 zł) o różnicę w nakładach poniesionych przez uczestników z majątku wspólnego na majątki odrębnego każdego z nich. W przypadku wnioskodawczyni ich wysokość – za Sądem Rejonowym – wynosiła 86.486,01 zł , a w przypadku uczestnika po przeprowadzonej kontroli odwoławczej – 94.388,26 zł ( 71.388,26 zł + 23.000 zł). Zważywszy że nakłady z majątku wspólnego na majątki osobiste spowodowały ich zatrzymanie przez każdego z uczestników, zatem uczestnicy powinni

zwrócić sobie nawzajem ich połowy : w przypadku wnioskodawczyni - 43,243 zł ( 86.486,01 zł : 2), w przypadku uczestnika- 47.194,13 zł ( 94.388,26 zł : 2 ).Skoro zatem wysokość należnej uczestnikowi dopłaty wynosiła 4.464,80 zł, a wyniku rozliczenia nakładów uczestnik winien zwrócić wnioskodawczyni 3.951,13 zł ( 47.194,13 zł – 43.243 zł), to ostatecznie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika zasądzono 513,67 zł .

W pozostałym zakresie apelację wnioskodawczyni i apelację uczestnika postępowania oddalono na zasadzie art.385 w zw. z art.13 § 2 kpc jako niezasadne.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na zasadzie art.520 § 2 kpc w zw. z art.102 kpc w zw. z § 10 ust.1 pkt.1 w zw. z § 4 pkt.8 w zw. z § 2 pkt.5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz.U. 2015.1800) obciążając nimi częściowo wnioskodawczynię. Sąd Okręgowy miał w tej mierze na uwadze zarówno wynik postępowania odwoławczego ( apelacja wnioskodawczyni nie odniosła oczekiwanego skutku natomiast apelacja uczestnika postepowania została uwzględniona w 98% ) co uzasadniało odstąpienie od zasady wyrażonej w art.520 § 1 kpc, jak i sytuację materialną wnioskodawczyni determinowaną ustaleniami Sądu Rejonowego.

SSO Barbara Braziewicz SSO Mirella Szpyrka SSO Magdalena Hupa-Dębska

III Ca 251/19

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE