Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22 października 2019r

Pozwem z 5 marca 2019 roku, sprecyzowanym pismem z 12 kwietnia 2019 roku, małoletni B. B. (1), reprezentowany przez przedstawicielkę ustawową A. M., wniósł o zasądzenie od pozwanych J. B. (1) i J. B. (2) kwot po 350 zł tytułem alimentów, płatnych do 5 dnia każdego miesiąca, począwszy od 5 marca 2019 roku (k. 4-7 – pozew, k. 10 – pismo).

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na ich rzecz od powoda kosztów postępowania według norm przepisanych (k. 29-32 – odpowiedź na pozew).

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małoletni B. B. (1) , urodzony (...), pochodzi z nieformalnego związku (...) .Małoletni B. B. (1) uczęszcza do 5 klasy szkoły podstawowej. Ponadto bierze udział w zajęciach dodatkowych z języka angielskiego i hiszpańskiego. Leczy się hematologicznie i ortodontycznie, chodzi na wizyty do okulisty (k. 60-63 – zeznania przedstawicielki ustawowej A. M.).

B. B. (1) zamieszkuje wraz z przedstawicielką ustawową A. M. w mieszkaniu stanowiącym własność babki macierzystej małoletniego. Koszty utrzymania mieszkania to miesięcznie 450 zł czynszu oraz 150 zł czynszu za 2 stanowiska garażowe. A. M. podejmowała nieskuteczne próby wynajęcia miejsc postojowych. Ponadto na koszty składają się opłaty za energię elektryczną 200 zł kwartalnie (około 66 zł miesięcznie) oraz koszty administracyjne dwa razy w roku po 200 złotych (około 33 zł miesięcznie).

Przedstawicielka ustawowa małoletniego A. M. ma 43 lata. Obecnie jest na długoterminowym zwolnieniu w związku z przebytą operacją onkologiczną, jest w trakcie chemioterapii i radioterapii. Przysługuje jej świadczenie z ZUS w wysokości 2.000 zł, którego płatność jest na razie zawieszona w związku z prowadzoną przez ZUS kontrolą pracodawcy. A. M. deklaruje oszczędności w kwocie 300.000 zł. W dniu 7 marca 2019 roku wobec A. M. wydano orzeczenie o stopniu o stopniu niepełnosprawności, ustalając umiarkowany stopień niepełnosprawności, datowany od 11 stycznia 2019 roku. We wskazaniach określono, że A. M. może wykonywać pracę na stanowisku przystosowanym do niepełnosprawności, a także że wymaga częściowej pomocy usługowej (w zakresie korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji). Stwierdzono, że orzeczony stopień niepełnosprawności ma charakter okresowy, tj. do 7 marca 2022 roku. Wcześniej A. M. pracowała jako grafik komputerowy. W 2018 roku osiągnęła dochód w kwocie 37.662,20 zł. Od kwietnia 2019 roku w związku ze swoim stanem zdrowia nie pracuje (k. 26-28 – deklaracja podatkowa, k. 58 – orzeczenie k. 60-63 – zeznania przedstawicielki ustawowej A. M.).

W ocenie A. M. na koszty utrzymania małoletniego składają się udział w kosztach mieszkania, koszty wyżywienia – około 700-800 zł miesięcznie (małoletni jest na specjalnej diecie z uwagi na niski poziom żelaza i leczenie hematologiczne), zakup ubrań – około 300-500 zł miesięcznie, zakup środków higienicznych około 150 zł miesięcznie, nadto koszty zakupu podręczników szkolnych – około 100 zł rocznie, koszty zakupu książek do nauki języków – język angielski 240 zł na semestr i język hiszpański 170 zł na rok (około 54 zł miesięcznie), badania hematologiczne – 300 zł co pół roku (50 zł miesięcznie), koszt wizyt u ortodonty (150 zł miesięcznie), zajęcia dodatkowe – język angielski w kwocie 2.000 zł za semestr (około 333 zł miesięcznie) oraz język hiszpański 50 zł tygodniowo (około 133 zł miesięcznie przy uwzględnieniu, że rok szkolny trwa 10 miesięcy), koszt leków około 50 zł miesięcznie, rozrywka około 120 zł miesięcznie, abonament telefoniczny około 50 zł. Wypoczynek małoletniego w okresie ferii zimowych wynosi około 1.500-2.000 zł a w okresie wakacyjnym około 3.000 zł. A. M. wskazała ponadto, że małoletni od czerwca 2019 roku nosi aparat ortodontyczny (koszt 1.000 zł), a także był szczepiony przeciwko kleszczom (2 szczepionki za 350 zł każda) oraz na (...) (3 szczepionki za 500 zł każda) (k. 60-63 – zeznania przedstawicielki ustawowej A. M.).

Własne koszty utrzymania A. M. ocenia na kwotę około 500 zł (koszty wyżywienia) oraz koszt zakupu drobnych leków. Ponadto A. M. ponosi koszty leczenia onkologicznego. Nie korzysta z leczenia oferowanego w ramach NFZ, ponieważ lekarze nie dawali jej gwarancji wyleczenia i refundowane są inne leki niż te, które otrzymuje w ramach leczenia prywatnego. Jedna kroplówka na chemioterapię kosztuje 30.000 zł. Od listopada 2018 roku do końca marca 2019 roku A. M. przyjmowała kroplówkę raz w tygodniu. Obecnie A. M. otrzymuje raz na 3 tygodnie wlewy – koszt to 15.000 zł (k. 60-63 zeznania przedstawicielki ustawowej A. M.).

Ojciec małoletniego A. B. zgodnie z wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. z 20 czerwca 2018 roku, wydanym w sprawie V RC 723/17 , ma ustalony obowiązek alimentacyjny na rzecz małoletniego B. B. (2) w kwocie 1.300 zł płatne do 5 dnia każdego miesiąca z góry z odsetkami ustawowymi w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat. A. B. regularnie uiszcza zasądzone na rzecz syna alimenty. Nie utrzymuje kontaktów z synem. Obecnie przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w W. toczy się sprawa z powództwa małoletniego B. B. (1) przeciwko A. B. w przedmiocie podwyższenia alimentów, sygn. akt. V RC 158/19. A. B. ma 46 lat i pracuje jako grafik komputerowy – prowadzi działalność gospodarczą w (...) spółki (...) (k. 35-46 – potwierdzenia przelewów, k. 60-63 – zeznania przedstawicielki ustawowej A. M., k. 63-66 – zeznania pozwanej J. B. (1), akta sprawy V RC 723/17: k. 98 – wyrok, k. 105-114 - uzasadnienie).

Pozwani J. B. (1) i J. B. (2) zamieszkują razem w stanowiącym ich własność mieszkaniu. Koszty utrzymania swoje i męża J. B. (1) ocenia na 7.000 zł miesięcznie. Składają się nie czynsz – 648 zł miesięcznie, koszt energii elektrycznej – 100 zł miesięcznie, telewizja i internet – 60 zł miesięcznie, wyżywienie – 2.200 zł miesięcznie, środki czystości i higieniczne – 300 zł miesięcznie, zakup ubrań – 1.000 zł miesięcznie, zakup lekarstw (na krążenie, neurologiczne, gastrologiczne, ginekologiczne) – 650 zł miesięcznie, rozrywka 200 zł miesięcznie, książki i prasa 200 zł miesięcznie. Ponadto J. B. (1) leczy się na osteoporozę (2 zastrzyki w roku za 850 zł każdy), ponosi koszt wkładek ortopedycznych (750 zł rocznie). Uczęszcza na prywatne na wizyty do ginekologa (3 wizyty w roku po 150 zł każda), wizyty u okulisty (2 razy w roku po 150 zł każda), wykonuje badania USG nerek (2 razy w roku po 200 zł każde, 2 razy w ramach NFZ), tomografię komputerową głowy (raz prywatnie za 450 zł i raz w ramach NFZ na rok). J. B. (1) ma zdiagnozowaną zaćmę – planuje poddać się w tym zakresie prywatnej operacji, której koszt to 5.000 zł za jedno oko. J. B. (1) nie zapisała się na operację w ramach NFZ gdyż czas oczekiwania to 1,5 roku. J. B. (1) korzysta z wypoczynku w formie wycieczek zorganizowanych – koszt około 3.000-4.000 zł rocznie. J. B. (1) wskazała, że jej mąż ma przewlekłe zapalenie nerek, w 2013 roku miał sepsę. Cierpi na chorobę P. oraz leczy się kardiologicznie. Oczekuje na operację prostaty. J. B. (2) 2 razy w roku ma zabieg USG nerek i prostaty, koszt około 150-200 zł, USG serca 2 razy w roku za kwotę 200 zł każde.

W 2018 roku J. B. (1) osiągnęła dochód w kwocie 44.311,38 zł, zaś J. B. (2) w kwocie 73.456,96 zł (k. 54-57 – deklaracja podatkowa, k. 63-66 – zeznania pozwanej J. B. (1)).Pozwana koszty utrzymania małoletniego B. B. (2) oceniła na 2.600-3.000 zł miesięcznie (k. 63-66 – zeznania pozwanej J. B. (1)).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów, które uznał za wiarygodne, gdyż ich treść nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana przez strony. Sąd oparł się także na złożonych w charakterze strony zeznaniach przedstawicielki ustawowej małoletniego A. M., gdyż były one spójne i logiczne oraz znajdowały potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym. Sąd oparł się także na złożonych w charakterze strony zeznaniach pozwanej J. B. (1). Pominął je w zakresie kwestii związanych z odbiorem rzeczy przez przedstawicielkę ustawową powoda oraz sporów związanych z kontaktami z małoletnim, bowiem nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 132 k.r.o. obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Natomiast z treści art. 128 i 129 k.r.o. wynika, że obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo; zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.

Powyższe wskazuje, że zobowiązanymi do alimentacji są krewni w linii prostej, czyli osoby, z których jedna pochodzi od drugiej, np. rodzice - dzieci, dziadkowie – wnuki, natomiast stopień pokrewieństwa pomiędzy nimi wyznacza liczba urodzeń, wskutek których powstało pokrewieństwo.

Wskazać należy, że odpowiedzialność zobowiązanego w dalszej kolejności w granicach własnego zobowiązania ma ten skutek, że przesłanki i zakres świadczeń będą podlegać ocenie z uwzględnieniem osoby zobowiązanego. Chodzi tu nie tyle o jego możliwości płatnicze, ile o odmienność kryteriów, jakie leżą u podstaw realizacji obowiązku alimentacyjnego.

Na wstępie wskazać trzeba, że w postępowaniu w sprawie V RC 723/17 Sąd ocenił koszty utrzymania małoletniego na datę orzekania (20 czerwca 2018 roku) na kwotę 2.400 zł. Porównując ustalenia poczynione przez Sąd w powyższej sprawie stwierdzić trzeba, że w świetle zgromadzonego materiału dowodowego oraz zasad doświadczenia życiowego, koszt zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małoletniego uległ nieznacznej zmianie. Odpadła część wcześniej ponoszonych wydatków (np. koszt wizyt u psychologa) i pojawiły się nowe, w postaci chociażby leczenia ortodontycznego. Obecnie kwotę potrzebną na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb małoletniego należało ustalić na około 2.700 zł miesięcznie. Składają się na nią koszty wyżywienia około 700 zł (specjalna dieta z uwagi na niski poziom żelaza i leczenie hematologiczne), zakup ubrań – około 200 zł, zakup środków higienicznych około 100 zł, koszt zakupu podręczników i materiałów szkolnych około 80 zł miesięcznie, koszty zakupu książek do nauki języka angielskiego i hiszpańskiego - około 54 zł, koszt wizyt lekarskich 200 zł (badania hematologiczne, kontrole ortodontyczne), koszt zajęć dodatkowych z języka angielskiego i hiszpańskiego około 500 zł, koszt leków około 50 zł miesięcznie, rozrywka około 120 zł miesięcznie, abonament telefoniczny około 50 zł, koszty wypoczynku (ferie, wakacje) około 400 zł. Ponadto konieczne było poniesienie jednorazowych wydatków w postaci aparatu ortodontycznego (1.000 zł) oraz szczepień przeciw kleszczom i (...) (łącznie 1.200 zł), co odpowiada kwocie około 266 zł miesięcznie. Sąd nie uwzględnił twierdzeń dotyczących konieczności kupowania wszystkich pomocy naukowych i przyborów „od zera” bowiem kwestia ta była podnoszona przez przedstawicielkę ustawową w toku postępowania w sprawie V RC 723/17. Oznacza to, że w potrzeba ta musiała zostać zaspokojona przed okresem, który jest objęty roszczeniem pozwu w sprawie (żądanie zasądzenia alimentów od 5 marca 2019 roku). Nadto wskazać trzeba, że przedstawicielka ustawowa nie sprecyzowała kwoty poniesionych na ten cel wydatków. Za nadmiernie wygórowany należało uznać wskazywane koszty zakupu ubrań dla małoletniego, określony na kwotę 300-500 zł. Mając na uwadze wiek dziecka oraz brak szczególnych potrzeb w tym zakresie wystarczającą jest kwota 200 zł miesięcznie.

Z treści złożonej przez pozwanych deklaracji podatkowej za 2018 rok wynika, że J. B. (1) osiągnęła dochód w kwocie 44.311,38 zł, zaś J. B. (2) w kwocie 73.456,96 zł, tj. łącznie 117.768,34 zł. Oznacza to, że pozwani dysponują dochodem w kwocie około 9.814 zł miesięcznie (117.768,34 zł / 12). Nie ulega zatem wątpliwości, że obciążenie alimentacyjne w kwocie po 350 zł (łącznie 700 zł) miesięcznie mieści się w możliwościach majątkowych pozwanych. Nawet gdyby przyjąć deklarowane przez stronę pozwaną miesięczne koszty utrzymania w kwocie 7.000 zł pozostawałaby miesięcznie wolna kwota ponad 2.800 zł. Dobra sytuacja finansowa pozwanych nie oznacza jednak, iż będą oni tym samym zobowiązani do alimentowania małoletniego wnuka . Z regulacji kodeksu rodzinnego, dotyczącej świadczeń alimentacyjnych, jednoznacznie wynika, że możliwość skutecznego domagania się alimentów od osób obowiązanych w dalszej kolejności istnieje tylko wtedy, gdy osoby, których obowiązek alimentacyjny wyprzedza obowiązek pozwanych, nie są w stanie spełnić tego obowiązku lub gdy uzyskanie od nich na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. W przypadku małoletnich dzieci, do ich alimentowania w pierwszej kolejności zawsze zobowiązani są rodzice, na co wyraźnie wskazuje treść art. 133 k.r.o. Jednoznacznie w tej kwestii wypowiada się również orzecznictwo – jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 marca 1967 roku, II CR 88/67, art. 133 § 1 k.r.o. nakłada obowiązek alimentacyjny na rodziców dziecka. Dopiero gdyby żadne z rodziców nie było w stanie wypełnić swego obowiązku alimentacyjnego, wejdzie w grę posiłkowy obowiązek krewnego dalszego (art. 132 i 129 § 1 k.r.o.). Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 22 kwietnia 1974 roku, III CRN 66/74, wskazując, że jeśli jedno z rodziców jest całkowicie niezdolne do wykonywania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego - obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem wspólnych dzieci - spoczywa w zasadzie na pozostałym rodzicu. Dopiero gdyby zostało ustalone, że drugi z rodziców - mimo odpowiedniej staranności i wykorzystania wszystkich możliwości zarobkowych - nie jest w stanie w całości lub części sprostać swoim obowiązkom względem dziecka i z tego powodu dzieci mogłyby znaleźć się w niedostatku - w grę wchodziłby subsydiarny obowiązek dalszych krewnych, a w szczególności dziadków (art. 128 i 129 k.r.o.). W przedmiotowej sprawie taka sytuacja nie zachodzi. To na rodzicach powoda – A. M. i A. B., ciąży obowiązek alimentacyjny. Z poczynionych ustaleń wynika, że A. M., pomimo, że obecnie nie pracuje i oczekuje na przyznanie świadczenia z ZUS, posiada znaczne oszczędności w kwocie 300.000 zł. Z kolei A. B. regularnie płaci zasądzone na rzecz małoletniego alimenty w kwocie 1.300 zł. Sąd ma oczywiście na uwadze, że A. M. obciążają obecnie wydatki, związane z jej leczeniem onkologicznym (których wysokość nie została wykazana w toku postępowania). Nie zmienia to jednak faktu, że na chwilę orzekania (art. 316 § 1 k.p.c.) powód ma możliwość zaspokojenia w całości swoich usprawiedliwionych potrzeb z posiadanych przez A. M. oszczędności oraz alimentów płaconych przez A. B.. Brak jest zatem podstaw do domagania się zasądzenia alimentów od zobowiązanych do alimentacji w dalszej kolejności – dziadków ojczystych powoda J. B. (1) i J. B. (2) – pomimo, że ich stan majątkowy pozwalałby na ich uiszczenie. W konsekwencji powództwo na podstawie powołanych powyżej przepisów podlegało oddaleniu.

Jednocześnie koszty postępowania, w zakresie opłaty sądowej , wobec ustawowego zwolnienia powoda od obowiązku ich ponoszenia (art. 96 ust. 1 pkt 2 u.k.s.c.) i braku podstaw do obciążenia nimi strony pozwanej, należało na podstawie art. 102 k.p.c. przejąć na rachunek Skarbu Państwa. Rozstrzygając w przedmiocie kosztów procesu Sąd zważył, że przedmiotem postępowania były roszczenia alimentacyjne, niewątpliwie zatem postępowanie dotyczyło istotnego przedmiotu z punktu widzenia powoda. Zważyć także należało, że powód, występował bez profesjonalnego pełnomocnika i był subiektywnie przekonany o zasadności dochodzonego roszczenia. Z powyższych względów, w ocenie Sądu w sprawie zachodził szczególnie uzasadniony wypadek, o którym mowa w art. 102 k.p.c., dlatego też pomimo przegranej powoda należało odstąpić od obciążania go kosztami zastępstwa procesowego na rzecz pozwanych .