Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marcin Miczke ( spr.)

Sędziowie : SSO Małgorzata Radomska-Stęplewska

SSR del. do SO Katarzyna Bryl

Protokolant: st. sekr. sąd. Monika Kwitowska

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa małoletniej Z. M. działającej przez matkę D. N.

przeciwko Miastu P. - (...)

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu

z dnia 22 czerwca 2017 r.

sygn. akt II C 46/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I. w ten sposób, że pozbawia wykonalności nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie 04.01.2017 roku w sprawie VI Nc –e 1935565/16 w zakresie kwoty głównej 289,80 zł , odsetek ustawowych i odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 280,30 zł w kwocie 24,24 zł oraz w zakresie kwoty 120 złotych tytułem kosztów procesu, oddalając powództwo w pozostałym zakresie;

2.  w pozostałym zakresie oddala apelację.

Małgorzata Radomska – Stęplewska Marcin Miczke Katarzyna Bryl

UZASADNIENIE

Małoletnia Z. M. działająca przez matkę D. N. wytoczyła przeciwko Miastu P. - (...) powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego - nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanego 4 stycznia 2017 r. przez Sąd Rejonowy Lublin Zachód w Lublinie w sprawie VI Nc-e 1935565/16. Podniosła, że cała należność została zapłacona.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu wyrokiem z 22 czerwca 2017 r. w pkt 1. pozbawił wykonalności nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy |Lublin-Zachód w Lublinie dnia 4 stycznia 2017 r. w sprawie VI Nc-e 1935565/16,w pkt 2. zasądził od pozwanej na rzecz powódki 30 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację złożył pozwany. Zaskarżył wyrok w całości. Zarzucił Sądowi Rejonowemu:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miały wpływ na wynik sprawy tj.:

a. art. 1025 § 1 KPC poprzez uznanie przez Sąd I instancji, iż wpłaty dokonane przez Powódkę po złożeniu wniosku egzekucyjnego bezpośrednio Pozwanemu, nie są wpłatami uzyskanymi z egzekucji, a tym samym nie można ich zaliczać zgodnie z art. 1025 § 1 KPC,

b. art. 233 § 1 KPC poprzez uznanie, że Powódka spłaciła należność na rzecz Pozwanego w całości, podczas gdy powyższe nie wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a Pozwany zaprzeczyła w odpowiedzi na pozew, że Powódka dokonała zapłaty w całości,

c. art. 128 § 1 KPC poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji pisma z dnia 3 lutego 2017 r. złożonego przez Powódkę na rozprawie mimo, że przedmiotowe pismo zostało złożone do akt sprawy bez odpisu dla strony pozwanej,

d. art. 207 § 6 KPC poprzez dopuszczenie i przeprowadzenie przez Sąd I instancji dowodu z pisma z dnia 3 lutego 2017 r., mimo że wniosek ten nie został złożony przez Powódkę w pozwie, a Powódka nie uprawdopodobniła, że nie zgłosiła wniosku w pozwie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności,

e. art. 217 § 1 w zw. z art. 227 oraz w zw. z art. 236 KPC poprzez poczynienie ustaleń faktycznych bez przeprowadzenia niezbędnego postępowania dowodowego, ponieważ Sąd I instancji w ogóle nie ustosunkował się do wniosków dowodowych zgłoszonych przez Stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew,

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja okazała się w przeważającej części zasadna.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje za własne (art.382 kpc), z tym, że Sąd Rejonowy błędnie ustalił, że odsetki od należności głównej liczone są od kwoty 208,30 zł, tymczasem z nakazu zapłaty wynika, że od kwoty 280,30 zł. Ustalenia wymagają uzupełnienia o fakty odnoszące się do dat uznania rachunków bankowych pozwanego oraz dat zawiadomień komornika o wpłatach powódki. Kwoty 300 zł i 120 zł zostały uznane na rachunku bankowym pozwanego 6.03.2017 r., a kwota 14,04 zł dnia 24.04.2017 r. (oświadczenie pozwanego w odpowiedzi na pozew, niezaprzeczone przez powódkę – art.230 kpc). Pozwany poinformował komornika o wpłatach odpowiednio pismami z 13.03.2017 r. i 8.05.2017 r. (dowody k.28-33)

Wobec niewielkiego uzupełnienia materiału dowodowego i to na podstawie dokumentów zgromadzonych w I instancji nie ma podstaw do powtarzania ustaleń Sądu I instancji. Bowiem jak wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy, w wypadku orzeczenia oddalającego apelację, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, bez uzupełniania postępowania dowodowego, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych; wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za swoje (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1935r., C III 680/34, Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r., C II 2613/37, Przegląd Sądowy 1938, poz. 380, z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, Nr 4, poz. 83, z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11, nie publ., z dnia 14 lutego 2013r., II CSK 292/12, Lex 1318346). Konieczne jest jednak wówczas ustosunkowanie się do wszystkich zarzutów apelacji i wyjaśnienie, dlaczego zarzuty te zostały uznane za bezzasadne; wystarczy przy tym wskazanie - jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia - art. 385 k.p.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 lutego 1998 r. III CKN 372/97, nie publ. oraz z dnia 8 października 1998 r. II CKN 923/97, OSNC 1999, z. 3, poz. 60). Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z wyroku z dnia 14 lutego 2013 r. (II CSK 292/12 LEX nr 1318346), przepis art. 328 § 2 k.p.c. ma - przez odesłanie unormowane w art. 391 k.p.c. - odpowiednie zastosowania w postępowaniu przed sądem drugiej instancji. Zakres jego zastosowania zależy od treści wydanego wyroku oraz od działań procesowych podejmowanych przez sąd odwoławczy, wynikających z zarzutów apelacyjnych i limitowanych granicami apelacji. Mimo więc, że wyrok Sądu Rejonowego podlegał zmianie, to jednak zakres tej zmiany, jak i orzekanie w istocie w oparciu o materiał zebrany w postępowaniu w I instancji, jak i w oparciu i zaakceptowane w dużej części ustalenia Sadu Rejonowego, powoduje, że ustaleń Sądu I instancji nie trzeba powtarzać, a wystarczy się do nich odwołać.

Sąd Okręgowy podziela ocenę dowodów Sądu Rejonowego oraz podstawę materialną rozstrzygnięcia – art. 840 § 1 pkt 2 kpc. Częściowo zasadne okazały się zarzuty naruszenia art.1025 § 1 kpc i art.233 § 1 kpc.

Bezzasadnie Sąd I instancji stwierdził, że powódka „spłaciła należność”, co pozostawało poza sporem. Stwierdzenie to jest niezrozumiałe, skoro z odpowiedzi na pozew wprost wynika negowanie przez pozwanego spłaty długu (str.3 i 4 odpowiedzi na pozew). Nie ma znaczenia, że twierdzenia te zostały odniesione do zaliczania wpłat powódki na podstawie art.1025 kpc. Pozwany nie przedstawił przecież wyliczenia alternatywnego, opartego na art.451 kc i nie twierdził, że także przy przyjęciu zaliczenia należności na podstawie tego przepisu została ona zapłacona, a tylko wtedy Sąd Rejonowy mógłby uznać, że okoliczność zapłaty jest poza sporem. Po drugie sam Sąd Rejonowy wskazał w dalszej części uzasadnienia, że kwestią sporną było, czy kwoty wpłat powódki pokryły zadłużenie w całości, czy częściowo. Sam więc zaprzeczył swojemu wcześniejszemu wnioskowi. Po trzecie Sąd Rejonowy nie przeprowadził wyliczenia, z którego wynikałoby, ze powódka zapłaciła dług wobec pozwanego w całości.

Odróżnia się wszczęcie postępowania egzekucyjnego od wszczęcia egzekucji (art.796 i 805 kpc). To pierwsze inicjuje wniosek o wszczęcie egzekucji, to drugie rozpoczyna się z chwilą dokonania pierwszej czynności egzekucyjnej. (np. Komentarz do art.796 Kodeksu postępowania cywilnego teza 1. pod red. Zielińskiego Legalis, Komentarz do art.805 Kodeksu postępowania cywilnego pod red. A. Jakubeckiego LEX). W przypadku tej sprawy wniosek o wszczęcie egzekucji został złożony 1.03.2017 r., wszczął więc postępowanie egzekucyjne, ale jeszcze nie egzekucję. Ta druga została wszczęta w dniu pierwszej czynności egzekucyjnej, którą było zawiadomienie z 27.03.2017 r.

W dacie złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji (1.03.2017 r.) świadczenie powódki nie zostało jeszcze spełnione. Wierzyciel dysponował tytułem wykonawczym, zatem miał prawo złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji. Pierwsza czynność egzekucyjna wszczynająca egzekucję została dokonana 27.03.2017 r. (zawiadomienie o wszczęciu egzekucji), a więc po dokonaniu przez dłużnika na rzecz wierzyciela zapłaty kwoty 420 zł (300 zł ze wskazaniem powódki „Mandat” i 120 zł ze wskazaniem „opłata sądowa”, przelewy z dnia 5.03.2017 r. zaksięgowane na koncie wierzyciela, czyli uznane na jego rachunku (...).03.2017 r.) Wierzyciel zawiadomił komornika o wpłacie kwoty 420 zł pismem z 13.03.2017 r. nadanym u operatora pocztowego 14.03.2017 r.

Nakaz zapłaty opiewał na kwotę 289,80 zł, na którą składała się kwota główna 280,30 zł oraz kwota 9,50 zł, odsetki ustawowe i odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 280,30 zł od 12.12.2015 r. do dnia zapłaty oraz 120 zł kosztów procesu. Na dzień 6.03.2017 r. odsetki ustawowe i odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 280,30 zł wynosiły 24,34 zł. Koszty sądowe z nakazu zapłaty wynosiły 120 zł. Razem zatem na dzień 6.03.2017 r. dłużniczka powinna zapłacić pozwanemu z nakazu zapłaty kwotę 434,14 zł (314,14 zł jako suma kwoty 289,80 zł oraz odsetek 24,34 zł oraz kwota 120 zł kosztów procesu). Powódka zapłaciła 420 zł. Do zapłaty pozostało więc 14,14 zł tytułem odsetek, bo spłacona została kwota należności głównej, część odsetek oraz koszty procesu.

Art.1025 kpc dotyczy zaliczania wpłat w toku egzekucji na rachunek bądź do rąk komornika, od daty pierwszej czynności egzekucyjnej, w tym przypadku zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Zatem wpłat dokonanych bezpośrednio wierzycielowi 6.03.2017 r. w kwotach 300 zł i 120 zł i 24.03.2017 r. w kwocie 14,04 zł nie można zaliczać zgodnie z wymienionym przepisem, ale zgodnie z zasadami zawartymi w art.451 kc.

Dłużniczka wskazała, że wpłaca 300 zł na poczet mandatu, a pozwany nie złożył jej oświadczenia, że zalicza w pierwszej kolejności na związane z długiem odsetki bądź należności zalegające – art.451 par.1 kc. Nadto dłużniczka wskazała, że kwotę 14,04 zł wpłaca na odsetki. Należy uznać, że kwota 300 zł została zapłacona na kwotę główną 289,80 zł oraz ustawowe odsetki i ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 280,30 zł od dnia 12.12.2015 r. do dnia 6.03.2017 r. Zatem na dzień 6.03.2017 r. po dokonanej wpłacie kwoty 300 zł do zapłaty z tego tytułu pozostawała jeszcze kwota 14,14 zł z tytułu odsetek.

Powódka dnia 24.04.2017r. (data uznania rachunku bankowego wierzyciela) zapłaciła dalszą kwotę 14,04 zł ze wskazaniem „odsetki”. Po 6.03.2017 r. nie rosły już odsetki wobec zapłaty należności głównej. Zatem po wpłacie 14,04 zł na odsetki pozostała z tego tytułu do zapłaty jeszcze kwota 0,10 zł. Zapewne powódka liczyła odsetki od kwoty 280,30 zł do dnia 4.03.2017 r., które wyniosłyby kwotę 24,23 zł. Wtedy wpłata kwoty 14,04 zł pokryłaby jej całe zadłużenie. Powódka nie wzięła pod uwagę, że data spełnienia świadczenia to data uznania rachunku bankowego wierzyciela, a nie obciążenia swojego rachunku.

Kwota 14,04 zł zapłacona została przez dłużniczkę na rachunek wierzyciela 24.03.2017r. Mimo, że egzekucja już się toczyła, to jednak kwota ta nie została wyegzekwowana na podstawie podjętych przez komornika czynności egzekucyjnych, ale zapłacona poza egzekucją bezpośrednio wierzycielowi. Wpłaty dokonane w toku egzekucji bezpośrednio wierzycielowi mogą znaleźć odzwierciedlenie jako odnotowane na tytule wykonawczym na podstawie art.816 kpc, o ile zostało to udokumentowane w aktach sprawy i potwierdzone przez wierzyciela (tak Komentarz do art.816 Kodeksu postępowania cywilnego pod red. M. Manowskiej LEX). Nie zmienia to jednak zasady, że kwoty zapłacone przez dłużnika bezpośrednio wierzycielowi w toku egzekucji pozwalają na skorzystanie w zakresie wpłaconych kwot z roszczenia o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane jest stanowisko, że dłużnik traci prawo wytoczenia powództwa opozycyjnego z art. 840 KPC z chwilą wyegzekwowania przez wierzyciela świadczenia objętego tytułem wykonawczym (tak wyrok SN z dnia 17 listopada 1988 r., I CR 255/88; z dnia 24 czerwca 1997 r., III CKN 41/97; z dnia 4 kwietnia 2002 r., I PKN 197/01, "Wokanda" 2002, nr 12, s. 27). Stanowisko to odnosi się jednak do tych sytuacji, w których wierzyciel uzyskuje należne mu świadczenie w wyniku przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego. W takich wypadkach gaśnie wykonalność wykonanego w całości tytułu wykonawczego i tym samym nie jest możliwe jego wykonanie. Sąd Najwyższy wręcz podkreśla oczywistość prezentowanego poglądu z uwagi na to, że powództwo przeciwegzekucyjne skierowane jest na pozbawienie lub ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego i - co za tym idzie - może być realizowane tylko pod warunkiem, że istnieje potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego. Odmiennie natomiast przedstawia się sytuacja, gdy wierzyciel zostaje zaspokojony poza postępowaniem egzekucyjnym, w drodze dobrowolnego spełnienia świadczenia przez dłużnika. W takich wypadkach nie gaśnie wykonalność tytułu wykonawczego i istnieje potencjalna możliwość jego wykonania (wszczęcia postępowania egzekucyjnego). Żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności jest zatem dopuszczalne, a podstawę takiego żądania stanowi nastąpienie po powstaniu tytułu egzekucyjnego zdarzenia, wskutek którego zobowiązanie, w całości lub w części, wygasło (art. 840 § 1 pkt 2 KPC). Takim zdarzeniem jest niewątpliwie spełnienie świadczenia przez dłużnika. (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 4 listopada 2005 r. V CK 296/05)

Zarzut naruszenia art.128 § 1 kpc nie może być podnoszony wobec braku zastrzeżenia w trybie art.162 kpc. Stronie, której nie doręczono odpisów załączników do pisma procesowego strony przeciwnej, nie przysługuje prawo powoływania się na naruszenie art. 128 kpc, jeżeli przed końcem posiedzenia następującego bezpośrednio po tym uchybieniu nie zgłosiła stosownego zastrzeżenia na podstawie art. 162 KPC (wyr. SN z 20.8.2001 r., I PKN 580/00, OSNAPiUS 2003, Nr 14, poz. 332).

Bezzasadny jest zarzut naruszenia i 207 § 6 kpc. Złożenie pisma z 3.02.2017 r. na rozprawie 8.06.2017 r. w żaden sposób nie spowodowało bowiem zwłoki w rozpoznaniu sprawy. Wszak w braku dalszych wniosków stron rozprawa została zamknięta, a wyrok został wydany na posiedzeniu jawnym jego publikacji 22.06.2017 r. Nadto dowód z pisma z 3.02.2017r. nie ma w istocie wpływu na rozstrzygnięcie sprawy.

Reasumując, nakaz zapłaty winien zostać pozbawiony wykonalności w części odnoszącej się do kwoty głównej 289,80 zł oraz odsetek ustawowych i odsetek ustawowych za opóźnienie w kwocie 24,14 zł, bo wpłaty na odsetki to kwoty 10,10 zł dnia 6.03.2017 r. i 14,04 zł dnia 24.04.2017 r.) oraz 120 zł tytułem kosztów procesu. Pozostaje do wyegzekwowania pozostała kwota odsetek w wysokości 0,10 zł.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art.386 § 1 kpc, oddalając apelacje w pozostałej części jako bezzasadną na podstawie art.385 kpc. Ingerencja w rozstrzygnięcie o kosztach procesu w I instancji nie była potrzebna, bo w istocie powódka wygrała niemal w całości (skoro tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności odnośnie kwoty 434,04 zł, a do wyegzekwowania pozostaje kwota 0,10 zł). Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego ma oparcie w art.100 kpc.

Kosztami postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy obciążył w całości pozwanego, bo powódka uległa tylko w niewielkiej części, a więc na podstawie art.100 w zw. z art.391 kpc. Na koszty składa się opłata od apelacji uiszczona przez pozwanego oraz pokryte przez niego koszty zastępstwa procesowego jego pełnomocnika.

SSO Małgorzata Radomska – Stęplewska SSO Marcin Miczke SSR del. Katarzyna Bryl