Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 255/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Bogusława Żuber

Sędziowie: Jacek Nowicki /spr./

Małgorzata Gulczyńska

Protokolant: st.sekr.sąd. Kinga Kwiatkowska

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2020 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa D. (...)z siedzibą w W.

przeciwko T. K., B. B. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej B. B. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 7 listopada 2018 r. sygn. akt I C 361/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3.  przyznaje adwokatowi K. G. od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Koninie) kwotę 3.321 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Jacek Nowicki Bogusława Żuber Małgorzata Gulczyńska

UZASADNIENIE

Powód D. (...) z siedzibą w W. pozwem z dnia 30 marca 2017 r. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym, aby pozwani T. K., A. B. i B. B. (1) zapłacili solidarnie na jego rzecz kwotę 78.796,31 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem odpowiedzialności pozwanych A. i B. B. (1) do wysokości hipoteki umownej w kwocie 113.166,77 zł, ustanowionej na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu pozwanych, dla którego Sąd Rejonowy w Kole V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie kosztów procesu.

Zarządzeniem z dnia 18 kwietnia 2017 r. stwierdzono brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, po czym skierowano sprawę do rozpoznania w trybie zwykłym.

Postanowieniem z dnia 14 lipca 2017 r. Sąd Okręgowy w Koninie w sprawie o sygn. akt I C 361/17 odrzucił pozew wobec A. B..

Dnia 9 listopada 2017 r. pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Pismem z dnia 19 marca 2018 r. powód cofnął powództwo co do kwoty 3.648,97 zł, wnosząc o umorzenie postępowania w tym zakresie. W konsekwencji strona powodowa wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych T. K. i B. B. (1) na swoją rzecz kwoty 75.327,34 zł wraz z dalszymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do wartości nieruchomości obciążonej hipoteką umowną na kwotę 113.166,77 zł, ustanowioną na rzecz powoda na nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Kole V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Pozwani wyrazili zgodę na cofnięcie powództwa a ponadto pozwany uznał żądanie strony powodowej i wniósł o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty po 800 zł miesięcznie.

Wyrokiem z 7 listopada 2018r. Sąd Okręgowy:

1) zasądził od pozwanego T. K. na rzecz powoda kwotę 75.327,34 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 30 marca 2017 r. z zaznaczeniem, że co do kwoty 55.935,02 zł pozwany T. K. odpowiada solidarnie z pozwaną B. B. (1);

2) zasądził od pozwanej B. B. (1) na rzecz powoda kwotę 55.935,02 zł z ograniczeniem jej odpowiedzialności do wartości udziału w wysokości 1/2 w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego obciążonego hipoteką umowną na kwotę 113.166,77 zł położonego w K. przy ul. (...);

3) umorzył postępowanie co do kwoty 3.648,97 zł;

4) oddalił powództwo wobec pozwanej B. B. (1) w pozostałym zakresie;

5) oddalił wniosek pozwanego T. K. o rozłożenie zasądzonej od niego należności na raty

w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne.

Dnia (...). G. (...) Bank z s. w W. zawarł z T. K. umowę kredytu hipotecznego na łączną kwotę 66.568,69 zł. Spłata kredytu została zabezpieczona hipoteką umowną zwykłą w kwocie 113.166,77, ustanowioną na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, położonym przy ul. (...), stanowiącym własność B. M. (2) i A. J. małż. B., dla którego Sąd Rejonowy w Kole prowadzi księgę wieczystą nr (...). Na podstawie umowy T. K. zobowiązał się spłacać kredyt w równych, 240 miesięcznych ratach.

Kredyt przeznaczony był m.in. na zakup mieszkania przez T. K. oraz córki B. i A. małż B., jego remont oraz spłatę pozostałych kredytów. W chwili obecnej, po rozwodzie małżonków, w lokalu przebywa wyłącznie pozwany.

W związku z zaległościami w spłacie kredytu, pismem z dnia (...)r. (data nadania – (...) r.) (...) Bank S.A. wypowiedział ww. umowę z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Dnia 5 lutego 2014 r. roszczenie stało się wymagalne. Wobec powyższego, dnia 31 lipca 2014 r. bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny na kwotę 71.205,39 zł, w którym stwierdził, że posiada wymagalne zadłużenie wobec T. K. oraz dłużników rzeczowych – A. B. i B. B. (1).

Na dzień 30 grudnia 2015 r. stan zadłużenia pozwanych wynosił 60.679,47 zł kapitału głównego, 14.643,26 zł odsetek karnych oraz 2.484,30 zł tytułem zaległych odsetek.

W dniu 30 grudnia 2015 r. (...) Bank S.A. z s. w W. na mocy umowy cesji wierzytelności zbył wierzytelność wynikającą z tytuły umowy kredytu na rzecz D. (...) (...)z siedzibą w W..

Analizując podniesiony przez pozwaną B. B. (1) zarzut przedawnienia Sądu Okręgowy podkreślił, że bezsprzecznie rację ma pozwana, iż przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej, jednak przepisu art. 77 u.k.w.h. nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne.

Skoro zatem (...) Bank S.A. wypowiedział umowę kredytu z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia pismem z dnia (...)r., od upływu ww. okresu – tj. od (...). - powinien zostać liczony trzyletni okres terminu przedawnienia. Już w tym momencie istniały bowiem zarówno odsetki umowne (które następnie zostały skapitalizowane), odsetki karne oraz odsetki za opóźnienie. Wszelkie zatem roszczenia odsetkowe przedawniły się najpóźniej z dniem 5 lutego 2017 r., czyli jeszcze przed terminem wniesienia pozwu.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut pozwanej nadużycia przez powoda przysługującego mu prawa podmiotowego.

Zasady współżycia społecznego nie mogą bowiem stanowić ochrony przed odmową regulowania zaciągniętych zobowiązań. Każda osoba decydująca się na zaciągnięcie kredytu czy też jego rzeczowe zabezpieczenie powinna bowiem liczyć z obowiązkiem jego spłaty. Nie można na drugą stronę kontraktu, która wywiązała się ze swojego zobowiązania, przerzucać niebezpieczeństwa, że w razie zmiany stosunków czy to majątkowych czy też osobistych, jej zobowiązanie nie zostanie spełnione. Tym samym, zdaniem Sądu Okręgowego, nie można mówić, iż powód realizujący przysługujące mu prawo podmiotowe, wykorzystał sytuację czy też jego zachowanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W apelacji z 17 grudnia 2018 r. pozwana B. B. (1) zaskarżyła wyrok co do punktów 1 i 2 zarzucając naruszenie prawa materialnego, to jest art. 5 kc poprzez jego niezastosowanie w sytuacji gdy dłużnik osobisty – pozwany T. K. uznał roszczenie i wniósł o rozłożenie zasądzonej należności na raty, ma możliwości finansowe do spłaty zadłużenia, pracuje za granicą i jak sam twierdzi zarabia około 6.000 zł netto.

Wskazując na powyższe, pozwana B. B. (1) wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w części uwzględnionej powództwo wobec niej i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzanie kosztów w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

1. Apelacja jest bezzasadna. Pozwana podniosła jeden zarzut, a mianowicie naruszenia art. 5 kc. Zgodnie z tym przepisem, nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Powyższy przepis jest przekładem klauzuli generalnej, przez którą rozumie się przepisy prawne, w których nie są dokładnie sprecyzowane wszystkie elementy składające się na hipotezę czy dyspozycję normy prawnej, a ocena konkretnego stanu faktycznego zostaje przerzucona na organ stosujący prawo. Istotą i funkcją klauzul generalnych w prawie cywilnym, jest możliwość uwzględnienia w ocenie różnego rodzaju okoliczności faktycznych reguł pozaprawnych o charakterze słusznościowym lub etycznym.

Zarzut nadużycia prawa odnosi się do sposobu wykonywania prawa, jego stosowania przez uprawnionego, który działając w granicach prawa, czyni z niego użytek, który jest nie do pogodzenia z zasadami współżycia społecznego lub społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa.

W polskim systemie prawnym istnieje domniemanie korzystania z prawa w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego, a norma z art. 5 kc ma charakter wyjątkowy i nie może prowadzić do utraty prawa podmiotowego.

2. Rozpatrując zachowanie powoda na płaszczyźnie wykonywania prawa jako wierzyciela kredytowego – wbrew zarzutom apelacji – nie można mu zarzucać zachowania, które byłyby w jakikolwiek sposób sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Pozwana jest dłużnikiem rzeczowym i wyrażając zgodę na obciążenie hipoteką swojej nieruchomości w celu zabezpieczenia spłaty kredytu, jednocześnie zgodziła na to, że powód będzie egzekwował wierzytelność kredytową z tej nieruchomości.

Należy podzielić pogląd Sądu pierwszej instancji, że każda osoba decydująca się na zaciągnięcie kredytu czy też jego rzeczowe zabezpieczenie, powinna się liczyć z obowiązkiem jego spłaty i nie może przerzucać na drugą stronę kontraktu ryzyka, że w razie zmiany stosunków, jej zobowiązanie nie zostanie spełnione.

Odpowiedzialność dłużnika rzeczowego wobec wierzyciela nie ma charakteru subsydiarnego, pomocniczego i tenże wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia niezależnie od dłużnika głównego. W szczególności warunkiem dochodzenia należności od dłużnika rzeczowego, nie jest uprzednia bezskuteczność egzekucji z majątku dłużnika głównego. Dlatego pozwana nie może powoływać się na okoliczności dotyczące dłużnika głównego – pozwanego T. K., który ma zdolność kredytową, uznał powództwo i zadeklarował spłatę kredytu w ratach. Powód uzyskał zabezpieczenie rzeczowe i może z niego korzystać.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 385 k.p.c. należało orzec jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach w punkcie 2 orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i § 2 pkt 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. poz. 1804 ze zm.).

O kosztach w punkcie 3 orzeczono na podstawie § 8 pkt 6 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. poz. 1714).

Jacek Nowicki Bogusława Żuber Małgorzata Gulczyńska