Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 18 listopada 2017 roku, do Sądu Rejonowego w Golubiu-Dobrzyniu wpłynął pozew A. P. (1) oraz H. P. przeciwko pozwanemu P. P. (1), w którym powódki domagały się od pozwanego alimentów w kwocie po 1800,00 zł miesięcznie na rzecz A. P. (1) oraz w kwocie po 1600,00 zł miesięcznie na rzecz H. P.- płatnych z góry do 10-tego każdego miesiąca, począwszy od dnia wniesienia pozwu. Powódki wniosły ponadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódek kosztów z tytułu zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto powódki wniosły o zabezpieczenie powództwa na czas trwania niniejszego postępowania poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz każdej z powódek kwoty po 1500,00 zł miesięcznie, płatnej do 10-tego każdego miesiąca.

W uzasadnieniu pozwu, powódka A. P. (1) podała, iż pozostaje w związku małżeńskim z pozwanym P. P. (1). Ze związku stron urodziły się dzieci, które są już dorosłe. Jednakże powódka H. P. – najmłodsza córka stron nadal jest niesamodzielna. H. P. uczęszcza do (...) Szkoły Zawodowej w Zespole Szkół Centrum (...) w G..

Powódka A. P. (1) wskazała, iż wraz z pozwanym są współwłaścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 23,77 ha położonego w miejscowości S., a nadto wydzierżawiają grunty rolne o powierzchni 14,67 ha. Za prowadzenie gospodarstwa rolnego stronom przyznano dotację unijną w kwocie 35 000,00 zł rocznie. Dochody małżonków z gospodarstwa rolnego związane są z uprawą ziemi rolnej i hodowli tuczników. Powódka A. P. (1) wskazała, iż dochód z gospodarstwa opiewa na kwotę około 100 000,00 zł rocznie tj. około 8 400,00 zł miesięcznie. Pozwany dysponuje ponadto rentą inwalidzką w kwocie 1 829,84 zł, a powódka A. P. (1) pobiera rentę inwalidzką w kwocie 570,00 zł. Wskazała nadto, iż od wielu miesięcy pozwany nie łoży na jej i ich nadal uczącej się córki utrzymanie, zużywa na własne potrzeby cały osiągany z prowadzenia gospodarstwa rolnego dochód.

Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2018 roku sąd zabezpieczył powództwo poprzez zobowiązanie pozwanego P. P. (1) do łożenia na utrzymanie powódek A. P. (1) oraz H. P. kwot po 1500 zł miesięcznie na rzecz każdej z nich tytułem alimentów, płatnych do dnia 10-tego każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w płatności każdej z rat, począwszy od 10-tego grudnia 2017 roku.

W dniu 28 lutego 2018 roku sąd na podstawie przepisu art. 445 § 2 kpc (z uwagi na złożenie przez pozwanego pozwu o rozwód) zawiesił z urzędu postępowanie w sprawie w zakresie powództwa A. P. (1) o zabezpieczenie potrzeb rodziny od dnia 16 lutego 2018 roku- z dniem 16 lutego 2018 roku oraz na zgodny wniosek stron - w zakresie powództwa A. P. (1) o zabezpieczenie potrzeb rodziny za okres od dnia 27 listopada 2017 roku do dnia 15 lutego 2018 roku a także w zakresie powództwa H. P. o alimenty.

Wobec zakończenia prawomocnym wyrokiem sprawy o rozwód pomiędzy P. P. (1) a A. P. (1), prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Toruniu, a wobec tego złożenia wniosku o podjęcie postępowania - postanowieniem z dnia 5 grudnia 2019 roku sąd podjął postępowanie w sprawie.

Na rozprawie w dniu 10 stycznia 2020 roku pełnomocnik powódek cofnął powództwo w zakresie alimentów na rzecz A. P. (1) za okres od dnia złożenia pozwu do dnia złożenia pozwu o rozwód, wobec czego sąd umorzył postępowanie.

Na rozprawie w dniu 7 lutego 2020 roku pełnomocnik powódki wskazał, iż popiera wytoczone powództwo o alimenty, przy czym dodał, że dla zaspokojenia podstawowych potrzeb powódki byłyby wystarczające alimenty w kwocie po 950 zł. Pełnomocnik pozwanego wniósł natomiast o oddalenie powództwa w całości, wskazując, iż powódka H. P. jest już dorosła, uczy się w systemie zaocznym i tym samym może podjąć pracę zarobkową.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. P. (1) w dniu wniesienia powództwa pozostawała z pozwanym P. P. (1) w związku małżeńskim. Strony wspólnie prowadziły gospodarstwo rolne położone w miejscowości S. o powierzchni 23,77 ha, ponadto wydzierżawiali grunty rolne o powierzchni 14,67 ha. Małżonkowie są rodzicami trójki obecnie już pełnoletnich dzieci, w tym H. P.. W trakcie małżeństwa rodzina żyła na dobrym poziomie, dochody z gospodarstwa rolnego wystarczały na zaspokojenie wszystkich potrzeb, dzieci korzystały z odpłatnych korepetycji. Małżonkowie nie zaciągali żadnych pożyczek na bieżące potrzeby, tylko kredyty inwestycyjne, które zawsze były na bieżące spłacane . Jeden z kredytów był spłacanych dwa razy w roku po 15.000 zł . Łączny przychód z prowadzenia gospodarstwa rolnego w trakcie małżeństwa A. i P. P. (1) wynosił około 311 978,00 zł rocznie, a koszty prowadzenia tegoż gospodarstwa około 212 220,00 zł. Roczny zatem dochód z gospodarstwa wynosił około 100 000,00 zł.

bezsporne, a nadto dowód: zeznania powódki k. 121-123, zeznania powoda – k. 123v, zeznania A. P. – k. 88v-90v, faktury VAT – k. 8-16, 22-37, 40, odpis zupełny aktu małżeństwa – k. 52

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 28 stycznia 2019 roku małżeństwo P. P. (1) oraz A. P. (1), zawarte w dniu 5 maja 1990 roku zostało rozwiązane przez rozwód bez orzekania o winie. Sąd zasądził od P. P. (1) na rzecz A. P. (1) alimenty w kwocie po 1 500,00 zł miesięcznie płatne do 10- tego każdego miesiąca z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat. dowód: wyrok SO w Toruniu z dnia z dnia 28 stycznia 2019 roku – k. 180 akt I C 363/18 (kopia - k. 73-74 niniejszych akt)

H. P. ur. się 26 lipca 1998 roku, ma 21 lat, jest uczennicą trzeciej klasy liceum dla dorosłych w T.. Uczy się w trybie zaocznym. Zajęcia odbywają się w co drugi weekend, w pozostałe dni uczy się samodzielnie i pisze prace zaliczeniowe. W bieżącym roku zamierza zdawać maturę. Nie ma stałej pracy, w wakacje pracowała dorywczo, była w stanie zarobić około 500,00 zł miesięcznie- pracowała jako kelnerka, sprzedawała na jarmarkach.

Jej starsze rodzeństwo ma ukończone studia wyższe. H. P. nauka zawsze sprawiała trudność. Ponieważ obecnie nie stać jej na prywatne korepetycje w nauce pomaga jej brat oraz siostra A. P. (3) wraz z mężem. Korzysta także niekiedy w tygodniu z darmowych zajęć dodatkowych oferowanych przez szkołę. Obecnie mieszka wraz z matką w T. w wynajętym mieszkaniu składającym się z dwóch pokoi, kuchni i łazienki, o łącznej powierzchni około 38 m2. Czynsz za najem tegoż mieszkania opiewa na kwotę 850,00 zł. Do tego dochodzą opłaty. H. P. miesięcznie na swoje koszty utrzymania wydaje około 1.000 zł, na co składa się: koszt żywności- 600,00 zł, koszt lekarstw, witamin- 150,00 zł, koszt środków higieny, czystości, wizyt u fryzjera – 150 zł, zakup biletu miesięcznego- 60,00 zł, dodatkowe koszty w tym rozrywka- 200,00 zł. Ponadto raz na 4 miesiące korzysta z wizyty u ortodonty, co stanowi wydatek 100 zł. Szkoła do której uczęszcza jest darmowa. Korzysta w niej również z darmowych porad psychologa. Jej matka A. P. (1) oprócz alimentów od pozwanego uzyskuje wyłącznie dochód z tytułu renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w kwocie 584,39 zł miesięcznie. Została uznana za całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym do listopada 2020 roku.

dowód: zeznania powódki k. 121-123, zaświadczenie ze szkoły k. 110, umowa najmu lokalu- k. 86, zeznania A. P. (3) – k. 88v-90v, decyzja KRUS – k. 111, odpis skrócony aktu urodzenia – k. 53, wypis z treści orzeczenia KRUS – k. 81

P. P. (1) ma 57 lat, mieszka w S., sam zajmuje dom i nim dysponuje, zarządza całym gospodarstwem rolnym stanowiącym wspólność majątkową z A. P. (1). Areał gospodarstwa jest taki sam jak w trakcie małżeństwa. Jego wydatki to: koszt wyżywienia- około 800 zł miesięcznie, telefon 72 zł miesięcznie, prąd 40 zł miesięcznie, podatek od nieruchomości -500 zł na kwartał, 18.000 zł rocznie z tytułu czynszów dzierżawy plus kwota 400 zł oraz rocznie wartość jednego świniaka. Ponosi ponadto koszty ubezpieczenia samochodów swojego i żony. Oprócz dochodów z gospodarstwa rolnego, tj. około 50.000 zł rocznie uzyskuje rentę wojskową w kwocie około 1900 zł. Otrzymuje dopłaty bezpośrednie z UE. Uprawia głównie rzepak, pszenicę, kukurydzę, pszenżyto, jednak z obawy przed zajęciem komorniczym, sprzedaje uprawy na inne osoby. W listopadzie 2019 roku zmodernizował chlewnię za kwotę około 10 000 zł. Nie zaciągał na tą inwestycję żadnych kredytów. W chlewni trzyma trzodę chlewną. Nie spłaca obecnie kredytów, powstały zadłużenia, banki wypowiadają umowy. Pozwany nie uiszcza dobrowolnie alimentów zabezpieczonych na rzecz powódki H. P., są on egzekwowane przez komornika. Stąd też pozwany ma zajęcie egzekucyjne na rencie inwalidzkiej. P. P. (1) cierpi na schorzenia ortopedyczne, nie korzysta jednak regularnie z porad żadnego specjalisty.

dowód: zeznania pozwanego k. 123-125, decyzja z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych k. 18, zaświadczenie o wpłatach wystawione przez komornika z dnia 30 stycznia 2020 roku- k. 112, umowy sprzedaży środków ochrony roślin i nawozów – k. 119-120

Sąd zważył co następuje:

Przedstawiony stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, zeznania świadka A. P. (3) oraz przesłuchanie powódki i pozwanego.

Sąd uznał za wiarygodne dowody w postaci dokumentów złożonych przez strony do akt sprawy, gdyż nie było podstaw do ich podważenia. Żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności ani prawdziwości treści w nich zawartych.

Sąd tylko w części uznał za wiarygodne z zeznania pozwanego. Sąd nie dał wiary pozwanemu odnośnie tego, że uzyskiwane przez niego dochody są na tyle niskie, że starczają tylko na zaspokojenie jego podstawowych potrzeb. Jak słusznie zauważyła powódka i świadek, w trakcie małżeństwa P. i A. P. (1) z gospodarstwa rolnego utrzymywała się cała pięcioosobowa rodzina. Nawet pozwany przyznał, że stopa życiowa rodziny była na dobrym poziomie, na nic nie brakowało. Obecnie areał gospodarstwa jest taki sam, pozwany uprawia ziemię, otrzymuje dopłaty bezpośrednie z UE, a nadto ma rentę wojskową, której nie miał, kiedy cała rodzina zamieszkiwała razem. Wbrew twierdzeniom pozwanego, sąd ustalił, że pozwany nie tylko uprawia ziemię, ale także hoduje trzodę. Nielogicznym jest aby pozwany zainwestował w chlewnię 10.000 zł (co ważne – nie musiał zaciągać żadnych kredytów) tylko po to aby następnie nieodpłatnie, bądź za drobną pomoc w gospodarstwie, udostępniać ją sąsiadowi.

Odnośnie zeznań powódki sąd uznał je zasadniczo za wiarygodne. Wskazane przez powódkę koszty jej utrzymania mieściły się w rozsądnych granicach, pozostawały w zgodzie z zasadami współżycia społecznego. Wątpliwości budzi jedynie kwota 300 zł miesięcznie na ubiór, która jest w ocenie sądu wygórowana.

Powództwo należało uznać za zasadne częściowo.

Zgodnie z treścią art. 128 kro, obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Obowiązek alimentacyjny obejmuje zatem, dostarczanie środków utrzymania i środków wychowania. Pod pojęciem dostarczania środków utrzymania należy rozumieć zaspokajanie normalnych, bieżących potrzeb uprawnionego w postaci pożywienia, ubrania, mieszkania, opału, niezbędnych przedmiotów umożliwiających przebywanie w środowisku i rodzinie. Dostarczanie środków wychowania obejmuje natomiast, powinność starań o zdrowie uprawnionego, o jego rozwój fizyczny i umysłowy, stworzenie możliwości zdobycia wykształcenia, zapewnienie dostępu do dóbr kultury.

Zgodnie z treścią art. 135 § 1 kro, zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie ( § 2 art. 135 kro).

Pojęcia „usprawiedliwione potrzeby” oraz „możliwości zarobkowe i majątkowe” zostały szczegółowo omówione w uchwale Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 roku (M.P z 1988 r. Nr 6, poz. 60). W uchwale tej stwierdzono, iż pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować, ponieważ nie ma jednego stałego kryterium odniesienia. Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech osoby uprawnionej oraz od splotu okoliczności natury społecznej i gospodarczej, w których osoba uprawniona się znajduje. Nie jest możliwe ustalenie katalogu usprawiedliwionych potrzeb podlegających zaspokojeniu w ramach obowiązku alimentacyjnego i odróżnienie ich od tych, które jako objaw zbytku lub z innych przyczyn nie powinny być uwzględnione. W każdym razie zakres obowiązku alimentacyjnego wyznaczać będą poszczególne sytuacje uprawnionego i zobowiązanego, konkretne warunki społeczno-ekonomiczne oraz cele i funkcje obowiązku alimentacyjnego. Dopiero na tym tle będzie można określić potrzeby życiowe- materialne i intelektualne uprawnionego. Zakres potrzeb dziecka, które powinny być przez rodziców zaspokojone, wyznacza treść art. 96 kro, według którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie- odpowiednio do jego uzdolnień- do pracy dla dobra społeczeństwa. Stosownie do tej dyrektywy rodzice w zależności od swych możliwości są obowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokojenia zarówno jego potrzeb fizycznych (wyżywienia, mieszkania, odzieży, higieny osobistej, leczenia w razie choroby), jak i duchowych (kulturalnych), także środki wychowania (kształcenia ogólnego, zawodowego) według zdolności, dostarczania rozrywek i wypoczynku.

Zgodnie z utrwaloną w orzecznictwie zasadą, dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami i to zarówno wtedy, gdy żyją z nimi wspólnie, jak i wtedy, gdy żyją oddzielnie. Oznacza to, że rodzice powinni zapewnić dziecku warunki materialne odpowiadające tym, w jakich żyją sami. Nie będzie to jednak dotyczyło potrzeb będących przejawem zbytku. Przez ustawowe określenie "możliwości zarobkowe i majątkowe" rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz te zarobki i te dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych. Możliwości zarobkowe zobowiązanego nie mogą być zawsze utożsamiane z faktycznie osiąganymi zarobkami.

Zdaniem sądu, nie może budzić wątpliwości to, że na pozwanym ciąży obowiązek alimentacyjny wobec powódki H. P., gdyż jest ona jego córką.

W przedmiotowej sprawie, powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego alimentów w kwocie 1600,00 zł miesięcznie, podnosząc, że pozwany nie łoży na jej utrzymanie, a powódka po opuszczeniu rodzinnego domu wraz z matką, jeszcze nie usamodzielniła się. Powódka nie ma żadnego dochodu, mieszka z matką w wynajmowanym mieszkaniu. Jej mama A. P. (1) jest niezdolna do pracy i otrzymuje rentę inwalidzką w kwocie około 580 zł miesięcznie. Powódka nie może podjąć pracy z uwagi na kontynuowanie nauki- szkoły średniej dla dorosłych. W okresie wakacji była w stanie dorobić sobie około 500 zł miesięcznie.

Sąd przychylił się do stanowiska powódki, że nie uzyskała ona jeszcze możności całkowicie samodzielnego utrzymania się. Należy podkreślić, że obowiązek alimentacyjny nie jest w żaden sposób limitowany wiekiem uprawnionego, stąd mimo osiągnięcia pełnoletności, dziecko jest nadal uprawnione do świadczeń alimentacyjnych, pod tym wszakże warunkiem, iż nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. W orzecznictwie Sądu Najwyższego za jedną z przesłanek od których istnienia zależny jest obowiązek alimentacyjny, pomimo osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, uznaje się pobieranie przez dziecko odpowiedniej ze względu na jego możliwości i zdolności nauki celem przygotowania się do przyszłej pracy, w tym nauki w szkołach wyższych (wyrok S.N. z 14.11.1997r. III CKN 257/97 OSNC 1998/4/70).

Po dokonaniu analizy materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, sąd uznał, iż zasadne jest ustalenie po stronie pozwanego obowiązku alimentacyjnego w kwocie po 950 zł miesięcznie na rzecz powódki, która dotąd nie uzyskała samodzielności, gdyż uczy się i nie ma doświadczenia zawodowego, przez co znalezienie stałej pracy jest utrudnione. Matka powódki wynajmuje dla siebie i córki mieszkanie w T., utrzymuje je i w ten sposób przyczynia się do utrzymania powódki. Nie można pomijać faktu, że matka powódki jest stale okresowo niezdolna do pracy i jej jedynym dochodem jest renta inwalidzka w kwocie około 580 zł oraz alimenty zasądzone od pozwanego. Trudno tym samym oczekiwać aby obecnie przyczyniała się w większym stopniu do utrzymania powódki. Pozwany zaś nie chce partycypować dobrowolnie w kosztach utrzymania córki. Obecnie powódka uzyskuje tylko dochody z pracy sezonowej w wakacje. Zdaniem sądu dochody te powinny wystarczyć powódce na zaspokojenie jej potrzeb w zakresie rozrywki, hobby. Zdaniem sądu brak jest także przeszkód do tego, aby powódka podejmowała się drobnych prac dorywczych, także w trakcie roku szkolnego, i w ten sposób zapewniła sobie środki na rozrywkę. Wbrew twierdzeniom pozwanego powódka nie ma możliwości podjęcia pracy w pełnym wymiarze. Priorytetem dla niej jest obecnie zdaniem matury, co wiąże się z koniecznością poświęcenia dużej ilości czasu na naukę, tym bardziej, że powódka nie jest osobą wybitnie uzdolnioną.

Nie zwalnia pozwanego od łożenia na utrzymanie pełnoletniej uczącej się córki fakt, iż jak twierdzi pozwany „obrzydło” mu już prowadzenie gospodarstwa ze starannością. Jak wskazano bowiem wyżej, w sprawach alimentacyjnych możliwości zarobkowe zobowiązanego nie mogą być zawsze utożsamiane z faktycznie osiąganymi zarobkami i obejmują one także wysokość zarobków, które zobowiązany jest w stanie uzyskać, lecz nie osiąga ich z przyczyn nie zasługujących na usprawiedliwienie. W niniejszej sprawie, pozwany ma możliwości osiągania dochodów z gospodarstwa na wysokim poziomie, a ewentualny brak takich dochodów wynikać może jedynie z jego zaniedbań. W ocenie sądu ma on jednak możliwości zarobkowe, które są na tyle wystarczające, aby uzyskać dochody na pokrycie alimentów zasądzonych przez sąd.

Reasumując, sąd stanął na stanowisku, że kwota 950,00 zł miesięcznie tytułem alimentów będzie adekwatna do stanu majątkowego i możliwości zarobkowych pozwanego, a także w części zapewni zaspokojenie podstawowych potrzeb powódki. Żądanie zasądzenia kwoty 1600 zł miesięcznie było żądaniem wygórowanym.

Mając na uwadze powyższe, sąd na podstawie art. 128 kro w zw. z art. 133 kro w zw. z art. 135 § 1 kro, zasądził od pozwanego P. P. (1) na rzecz powódki H. P. tytułem alimentów kwotę 950,00 zł miesięcznie, poczynając od dnia 27 listopada 2017 roku (od dnia wpływu pozwu do sądu), w pozostałym zakresie oddalił powództwo.

Na zasadzie art. 102 kpc z uwagi na brak stałych dochodów nie obciążono powódki kosztami sądowymi w zakresie oddalonego powództwa.

Sąd zasądził od pozwanego P. P. (1) na rzecz Skarbu Państwa kwotę 566,40 zł tytułem części opłaty od pozwu, od której zwolniona była powódka H. P.. Wartość przedmiotu sporu w zakresie H. P. wyniosła 19 200 zł (1600 zł x12), stąd też opłata sądowa od pozwu to kwota 960 zł (19 200 zł x 5%). Powódka wygrała sprawę w zakresie 59% . Wobec tego pozwany został zobowiązany do zapłaty kwoty 566,40 zł ( 59% z 960 zł).

Sąd w oparciu o art. 100 kpc zniósł wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego. Jak podnosi się w orzecznictwie, wzajemnie zniesienie kosztów procesu między stronami jest słuszne wówczas, gdy obie strony są w takim samym lub zbliżonym zakresie stopniu przegrywającym i wygrywającym i zarazem wysokość kosztów każdej ze stron jest zbliżona ( postanowienie SN z dnia 11 września 2013 roku, III Cz 37/13.

Wyrokowi nadano rygor natychmiastowej wykonalności w punkcie pierwszym, na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 kpc.

sędzia Karolina Głazińska-Izdebska