Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2012 r. w Szczecinie

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W..

o uchylenie decyzji z 12 listopada 2004 roku o przeliczenie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 29 maja 2012 r. sygn. akt VI U 466/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 512/12

UZASADNIENIE

Organ rentowy decyzją z dnia 30 marca 2012 roku odmówił wznowienia postępowania zakończonego prawomocną decyzją z dnia 12 listopada 2004. W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z przepisem art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 153 poz. 1227 tj. z 2009 roku ze zmianami) brak podstaw do uchylenie tej decyzji, gdyż jej podstawą prawną był art. 114 ust 1 ustawy, a nie uchylony art. 114 ust. 1a ustawy.

Ubezpieczony J. K. wniósł o ponowne ustalenie wysokości jego emerytury uznając decyzję z dnia 12 listopada 2004 roku za wydaną z naruszeniem prawa, co potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28.02.2012 roku wydanym w sprawie K 5/11.

Wyrokiem z dnia 29 maja 2012r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim oddalił odwołanie J. K., ustalając, że ubezpieczony wniosek o emeryturę złożył w dniu 5.01.1998 roku. Do wniosku dołączył zaświadczenia o wynagrodzeniu i zatrudnieniu z K. Zakładów (...) w K. i Zespołu Szkół w K.. Organ rentowy przyznał skarżącemu prawo do emerytury ustalając jej wysokość w oparciu o wskaźnik 198,85%. W dniu 16.08.2004 roku ubezpieczony wystąpił o przeliczenie emerytury dołączając zaświadczenia o wynagrodzeniu i zatrudnieniu z K. Zakładów (...) w K. i Zespołu Szkół w K.. Po ich analizie ZUS na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy, wydał decyzję z dnia 12.11.2004 roku obniżającą wysokość emerytury skarżącego do wskaźnika 183,82%. Tej decyzji ubezpieczony nie zaskarżył. W dniu 02.03.2012 roku wnioskodawca wystąpił o ponowne ustalenie wysokości emerytury od 2004 roku, albowiem jej obniżenie w tym roku było niezgodne z prawem, co potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28.02.2012 roku.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego sprawy Sąd Okręgowy, przywołując treść art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych doszedł do przekonania, że odwołanie okazało się niezasadne. Zdaniem Sądu pierwszej instancji nie było do końca prawidłowe odwołanie się przez organ rentowy do przepisów k.p.a., albowiem ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w sposób wyczerpujący normuje instytucję ponownego ustalenia wysokości świadczenia ustalonego prawomocną decyzją organu rentowego. Potwierdza to postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2003 roku wydane w sprawie III KKO 18/02 w którym stwierdzono: ostateczne decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od których nie wniesiono odwołania do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych mogą być uchylone, zmienione lub unieważnione na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jedynie z urzędu, a nie na wniosek strony (publikowane w OSNP 2004/5/91). Z uwagi na to, że jako podstawę prawną decyzji podano także art. 114 ustawy, Sąd Okręgowy ostatecznie nie znalazł podstaw do zakwestionowanie wydanej decyzji. Analizując treść tego przepisu Sąd pierwszej instancji wskazuje na dwie odrębne sytuacje faktyczne objęte w/w normą prawną. Pierwsza sytuacja to stan w którym decyzja organu rentowego nie podlegała kontroli sądowej i druga, w której nastąpiła sądowa kontrola decyzji. W pierwszej sytuacji, która zachodzi w rozpoznawanej sprawie, do wznowienia postępowania służy norma zawarta w przepisie art. 114 ust. 1 ustawy. Wznowienie postępowania możliwe jest zatem tylko jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. W rozpatrywanej sprawie wnioskodawca wskazał na okoliczność uznania za niezgodny z Konstytucją przepisu art. 114 ust. 1a ustawy i na tym twierdzeniu oparł żądanie ustalenia wyższego świadczenia emerytalnego, od 2004 roku. W ocenie Sądu Okręgowego prawidłowa subsumcja opisanego stanu faktycznego do normy określonej w art. 114 ustawy emerytalnej nakazywała uznanie odwołania za nieuzasadnione. Ubezpieczony nie przedłożył żadnego dowodu, jak również nie wskazał żadnej okoliczności które podważałyby zasadność decyzji z dnia 12 listopada 2004 roku. Takową okolicznością, a już na pewno dowodem, nie mogło być orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 roku. Wyrok ten wyłączył z porządku prawnego art. 114 ust 1a ustawy, ale materiał dowodowy wskazywał, że decyzja z dnia 12 listopada 2012 roku została wydana w oparciu o art. 114 ust 1 ustawy, a ten przepis nie został zakwestionowany i obowiązuje od wejścia w życie ustawy. Ubezpieczony miałby rację gdyby decyzją z 2004 roku organ rentowy naprawiał swój błąd polegający na zawyżeniu emerytury ubezpieczonego. Tymczasem bezspornie obniżenie emerytury wnioskodawcy wynikało z korekty podstawy wymiaru składki dokonanej przez pracodawców skarżącego, czyli nie można mówić o błędzie strony pozwanej. W sytuacji kiedy organ rentowy otrzymał nowe dokumenty i stwierdził rozbieżności z dokumentami złożonymi wcześniej, to miał obowiązek te sprzeczności wyjaśnić. Ostateczne odpowiedzi pracodawców spowodowały, że obniżono emeryturę skarżącego, ale właśnie dlatego, że nowe dowody (z 2004 roku) wykazały, że w 1998 roku zawyżono emeryturę ubezpieczonego. Reasumując zatem przeprowadzone rozważanie należało uznać, że nie było podstaw do ponownego ustalenie wysokości emerytury skarżącego od dnia 12 listopada 2004 roku , gdyż nie było żadnych przesłanek podważających decyzję wówczas wydaną. Z uwagi na powyższe na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy odwołanie oddalił.

Apelację od powyższego wyroku wniósł J. K. i zarzucił temu rozstrzygnięciu:

1.  Złożone uzasadnienie przez organ rentowy z dnia 17 kwietnia 2012r. jest niezgodne z prawdą,

2.  Ubezpieczony nie zgadza się z wydanym w dniu 29 maja 2012r. wraz z uzasadnieniem wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim.

W uzasadnieniu ubezpieczony stwierdził, że kłamstwem jest, że ZUS w decyzji z dnia 12.11.2004r. podał art. 114 ust. 1 z dnia 17.12.1998r. jako podstawę prawną obniżenia emerytury. Decyzja z dnia 12.11.2004r. nie zawierała w ogóle żadnego artykułu podstawy prawnej. Dalej skarżący podtrzymał stwierdzenie, że decyzja z dnia 12.11.2004r. została wydana przez ZUS z naruszeniem prawa, co potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 lutego 2012r. Ubezpieczony podniósł, że nie składał w dniu 5 stycznia 1998r. do ZUS o emeryturę. Wniosek składał główny pracodawca. Ubezpieczony do przygotowanej dokumentacji nie miał wglądu. ZUS wydając decyzję z dnia 12.11.2004r. bez żadnego artykułu ustawy prawnej, gdzie obniżono mu emeryturę na WWW 183,82%.

Tak argumentując ubezpieczony wniósł o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim i przywrócenie mu świadczenia emerytalnego z wwpw 198,85% wraz z wyrównaniem, odsetkami i waloryzacją od 01.12.2004r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego okazała się bezzasadna.

Ponowna analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a także zarzutów podniesionych w apelacji prowadzi, zdaniem Sądu Apelacyjnego, do wniosku, że zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego jest prawidłowy. Wyjaśniono jednoznacznie istotne dla sprawy okoliczności. Sąd Apelacyjny podziela więc i przyjmuje za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji co do opisanego przezeń stanu faktycznego, jak również podziela ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sąd ten dokonał również trafnej interpretacji przepisów mających zastosowanie w niniejszej sprawie. Powyższe czyni zbytecznym ponowne przytaczanie ustaleń oraz szczegółowych rozważań zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98).

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była decyzja organu rentowego z dnia 30 marca 2012r. o odmowie J. K. prawa do uchylenia decyzji z dnia 12 stycznia 2004r. przeliczającej wysokość emerytury.

Zasadą wprowadzoną w ustawie z dnia z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) jest powstawanie i ustawanie prawa do świadczeń w niej przewidzianych ex lege (art. 100 i art. 101 ustawy), zaś potwierdzająca to uprawnienie decyzja ma charakter deklaratoryjny. Przytoczona ustawa przewiduje różne środki służące zmianie takich decyzji, w tym możliwość wzruszenia w każdym czasie ustaleń stanowiących podstawę prawomocnych orzeczeń na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy, także przez wydanie nowej decyzji organu rentowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 180/09, niepubl.). Stosownie do powołanego przepisu, prawo do świadczeń ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń. Taka sytuacja wystąpiła w 2004r. W dniu 16.08.2004r. ubezpieczony wystąpił z ponownym wnioskiem o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury. Do wniosku dołączył zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z tytułu zatrudnienia w (...) S.A. w K. w latach 1976-1979. W związku ze złożonym wnioskiem organ rentowy dokonał analizy sprawy i wszczął postępowanie mające na celu wyjaśnienie rozbieżności powstałych przy wskazaniu podstaw wymiaru składek wykazanych w złożonych organowi rentowemu zaświadczeniach o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Płatnik składek - Zespół Szkół w K. w wyjaśnieniach z dnia 22.09.2004r. podał, iż w zaświadczeniu z 1997r. miedzy innymi w roku 1991 wliczono niesłusznie do wynagrodzenia trzynastkę wypłaconą za rok 1990, a w roku 1994, niesłusznie do podstawy wymiaru wliczono nagrodę jubileuszową. Wówczas to więc, w wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego płatnik składek, w naprawieniu swoich wcześniejszych uchybień przedłożył nowe dowody mające wpływ na wysokość świadczenia, a organ rentowy w decyzji dnia 12.11.2004r. dokonał przeliczenia emerytury od 01.12.2004r. tj. od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym wydano obecnie kwestionowaną przez ubezpieczonego decyzję.

Należy podkreślić, że działanie organu rentowego było zasadne, także przy uwzględnieniu obecnie obowiązujących przepisów prawa. W orzecznictwie sądowym zwraca się uwagę, że utrzymanie w mocy wadliwej decyzji przyznającej prawo do świadczenia w sytuacji, gdy innym zainteresowanym w takiej samej sytuacji odmówiono prawa do emerytury zgodnie z obowiązującymi przepisami, stanowi naruszenie zasady równości i sprawiedliwości. Za wprowadzeniem obowiązku doprowadzenia do stanu zgodnego z prawem przemawia również interes ogółu ubezpieczonych, objętych przymusem podlegania ubezpieczeniu i tworzących solidarną wspólnotę ryzyka; płacący składki finansują świadczenie osób, wobec których ziściło się określone ryzyko socjalne. Organ rentowy nie dysponuje bowiem „własnymi” środkami finansowymi, lecz jedynie zarządza środkami pochodzącymi – ujmując rzecz w pewnym uproszczeniu – ze składek (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2005 r., sygn. akt III UK 191/04, Lex nr 603790).

Wracając zaś do realiów rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że zestawienie wszystkich wyżej wskazanych okoliczności w sposób jasny i precyzyjny pozwala stwierdzić, że podstawą wydania decyzji nie był art. 114 ust. 1a ustawy emerytalno-rentowej, a art. 114 ust. 1 tej ustawy. Redakcja uchylonego już obecnie art. 114 ust. 1a ustawy FUS wskazywała, że przepis ten uprawniał organ rentowy do wszczęcia postępowania z urzędu w celu weryfikacji ustalonego prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości – w oparciu o odmienną ocenę przedłożonych w przeszłości dowodów. Natomiast w badanej sprawie, jak już to wyżej wyjaśniono zostały przedłożone nowe dowody (prawidłowe zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wystawione przez płatnika składek). Wydanie decyzji z 2004r., z którą się ubezpieczony de facto nie zgadza, nie było więc wynikiem odmiennej oceny zebranych dowodów, a to z możliwością takiej weryfikacji decyzji organu rentowego nie zgadzał się Trybunał Konstytucyjny, stwierdzając niezgodność z Konstytucją art. 114 ust. 1a ustawy emerytalno-rentowej (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012r., sygn. akt K 5/11).

Jednocześnie należy podkreślić, że analiza dokumentacji zgromadzonej w niniejszej sprawie, w zestawieniu z treścią odwołania ubezpieczonego nakazuje stwierdzić, że takich „nowych dowodów” nie przedstawił obecnie ubezpieczony. W świetle wyżej zaprezentowanego wywodu nie sposób zgodzić się bowiem z argumentacją skarżącego, iż to, że w decyzji z dnia 12 listopada 2004r. brak wyraźnego wskazania art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, pozwala na stwierdzenie, iż decyzja ta została wydana na podstawie art. 114 ust. 1a ustawy. Sąd Odwoławczy dostrzega przy tym, że takie twierdzenie, z uwagi na treść przywoływanego przez skarżącego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012r., byłoby korzystne, jednak w sprawie brak tak podstaw faktycznych jak i prawnych aby zgodzić się z ubezpieczonym. Prawidłowo więc Sąd Okręgowy uznał, że nie było podstaw do ponownego ustalenia wysokości emerytury skarżącego od dnia 12 listopada 2004r., skarżący także nie przedstawił żadnych przesłanek podważających decyzję wówczas wydaną.

Mając na uwadze przedstawioną argumentację Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Anna Polak