Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Alicja Kowalska-Kulik

Protokolant: sekr. Ewelina Klimek

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2020 roku w Nowym Sączu

na rozprawie

odwołania D. Ł.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.

z dnia 7 stycznia 2020 roku znak: (...)

w sprawie D. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.

o wysokość emerytury

I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje D. Ł. rekompensatę od 19 września 2019 r.;

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. na rzecz D. Ł. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 98/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 21 grudnia 2020 r.

Decyzją z dnia 7 stycznia 2020 roku znak:(...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. - na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1924) - odmówił D. Ł. przyznania rekompensaty. Organ rentowy wskazał, że D. Ł. udowodniła 11 lat, 5 miesięcy i 5 dni pracy w warunkach szczególnych, nie wykazała zatem koniecznego 15 - letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, w związku z czym nie spełnia warunków do przyznania rekompensaty. Organ rentowy nie uwzględnił odwołującej okresu pracy w warunkach szczególnych od 1 stycznia 1983 r. do 28 lutego 1991 r., ponieważ zakład pracy w świadectwie pracy podał, że odwołująca była zatrudniona na stanowisku inspektora terapii zajęciowej, a świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych wydano w oparciu o oświadczenie odwołującej i angaże.

Od powyższej decyzji odwołała się D. Ł., wnosząc o jej zmianę i przyznanie jej prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu odwołująca wskazała, że w spornym okresie od 1 stycznia 1983 r. do 28 lutego 1991 r. wykonywała w Spółdzielni (...) w G. pracę w warunkach szczególnych jako fizykoterapeuta stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W powyższym okresie nie wykonywała innych prac, w szczególności nigdy nie pracowała jako instruktor terapii zajęciowej. Podniosła, że Warsztaty (...) (...)w Spółdzielni (...) w G. powstały dopiero w listopadzie 1996 r.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N., wniósł o jego oddalenie, podnosząc argumentację - jak w zaskarżonej decyzji.

Bezspornym w niniejszej sprawie jest, że D. Ł., urodzona (...), udowodniła 11 lat, 5 miesięcy i 5 dni pracy w warunkach szczególnych w okresach: od 1 marca 1991 r. do 7 marca 1993 r., od 1 kwietnia 1993 r. do 27 maja 1993 r., od 1 lipca 1993 r. do 8 marca 1994 r., od 19 marca 1994 r. do 2 stycznia 1995 r., od 7 stycznia 1995 r. do 16 marca 1998 r., od 21 marca 1998 r. do 24 września 1998 r., od 16 października 1998 r. do 25 października 1999 r., od 15 października 2001 r. do 31 października 2004 r. W okresach od 1 marca 1991 r. do 31 października 1999 r. odwołująca pracowała jako technik fizjoterapii. Wniosek o przyznanie rekompensaty odwołująca złożyła w dniu 27 września 2019 r. D. Ł. pobiera emeryturę od 19 września 2019 r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. Ł. ukończyła dwuletnie Zawodowe Studium Medyczne w K. w 1981 r., uzyskując tytuł technika elektroradiologa.

Odwołująca D. Ł. została zatrudniona w Spółdzielni (...) w G. w dniu 1 stycznia 1983 r. jako fizykoterapeuta w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony. Odwołująca została przeszkolona przez J. O., która również pracowała w w/w Spółdzielni jako fizykoterapeutka od 1977 r. Świadek U. M. była zatrudniona w poradni jako pielęgniarka od marca 1976 roku do końca czerwca 2007 roku.

D. Ł. od początku wykonywała pracę fizjoterapeutki w przychodni rehabilitacyjnej. Początkowo odwołująca oraz świadek J. O. pracowały na ul. (...) w G. w wynajmowanych przez spółdzielnię pomieszczeniach. Znajdował się tam gabinet lekarski oraz pomieszczenie do fizjoterapii. Przez cały czas odwołująca pracowała na jednym i tym samym stanowisku pracy jako fizjoterapeutka. Praca D. Ł. polegała na obsługiwaniu urządzeń medycznych do zabiegów fizjoterapeutycznych takich jak: Terapuls, Ultraton, lampa solux, ultradźwięki, magnetronik, laser, lampa kwarcowa, diadynamic. Urządzenia te były uruchamiane po rozpoczęciu pracy, musiały się nagrzać i pozostawały włączone przez cały dzień. Emitowały one szkodliwe promieniowanie jonizujące i elektromagnetyczne, działały na zasadzie emitowania wysokiej częstotliwości, ultradźwięków, wytwarzały pole elektromagnetyczne. Urządzenie Terapuls wytwarzało pole elektromagnetyczne o częstotliwości 27,12 Mhz, był to aparat z głowicą, którą odwołująca musiała ustawiać przy ciele pacjenta i w razie potrzeby korygować ustawienie podczas zabiegu, aby przebiegał on prawidłowo. Następne urządzenie to Ultraton D200, miał ciężką głowicę, którą należało trzymać podczas wykonywania zabiegu. Często ta głowica miała przebicia na ręce odwołującej, co było bardzo szkodliwe dla jej zdrowia. Częstotliwość pracy tego urządzenia wynosiła 0,8 mhz, co równa się 800 khz. Ultraton wymagał obsługi przez cały czas zabiegu, nie można było zostawić urządzenia podczas pracy. Kolejne urządzenie to lampa solux wytarzająca szkodliwe promienie podczerwone. W pomieszczeniu do fizjoterapii znajdował się jeszcze diadynamik, który wywarzał prądy stałe i zmienne. Urządzenie służyło do wykonywała jonoforezy. Odwołująca pracowała z J. O.w małym pomieszczeniu, w którym były dwie leżanki. Pracownice nie miały osobnego pomieszczenia i w związku z tym wszystkie czynności w ciągu dnia pracy wykonywały w jednym pokoju, gdzie znajdowała się aparatura do fizjoterapii. Z uwagi na powyższe nie mogły opuszczać tego pomieszczenia przez cały czas pracy. W spornym okresie zatrudnienia (od dnia 1 stycznia 1981 roku do dnia 28 lutego 1991 roku) odwołująca nie wykonywała żadnych innych czynności poza obsługą przedmiotowej aparatury. Odwołująca zatrudniona była w powyższym okresie na pełny etat, przy czym miała skrócony czas pracy, tzn. pracowała po 5 godzin i 15 minut dziennie (obowiązywały skrócone normy czasu pracy z uwagi na szkodliwe warunki dla zdrowia). Praca wykonywana przez odwołującą była pracą narażającą na działanie promieniowania jonizującego oraz narażającą na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 1,1 do 300,000 MHz w strefie zagrożenia.

W 1986 roku spółdzielnia i przychodnia rehabilitacyjna zostały przeniesione do nowych budynków Spółdzielni (...) w B.. Znajdowało się tam oddzielne pomieszczenie do fizjoterapii oraz sala gimnastyczna. Do nowego budynku w B. przeniesiono wszystkie w/w urządzenia. W pomieszczeniu gdzie pracowała odwołująca znajdowały się cztery kabinki z zasłonkami. Przedmiotowe kabiny były oddzielone płytami gipsowymi. W nowym miejscu pracy odwołująca wykonywała nadal w stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności fizykoterapeuty, obsługując w/w urządzenia.

Pomieszczenie do ćwiczeń dla pacjentów znajdowało się w innym budynku i odwołująca nie wykonywała tam żadnych czynności. Warsztat terapii zajęciowej został uruchomiony w spółdzielni ok. 10 lat po przeprowadzce do B.. W pomieszczeniach poradni rehabilitacyjnej nie było żadnych urządzeń i przyrządów do prowadzenia terapii zajęciowej.

W okresie od 24 marca 1983 r. do 31 grudnia 1983 r. oraz od 1 stycznia 1984 r. do 14 września 1984 r. odwołująca przebywała na zasiłku wychowawczym. Od 15 czerwca 1984 r. do 14 września 1984 r., przebywając na urlopie wychowawczym, była zatrudniona na ½ etatu. W okresie od 31 stycznia 1989 r. do 18 sierpnia 1989 r. korzystała z urlopu bezpłatnego.

Odwołująca do dnia 31 października 1999 r. wykonywała cały czas tę samą pracę fizykoterapeuty i w tym samym miejscu. Zmianie ulegali jedynie pracodawcy; od 1 marca 1991 r. był nim ZOZ w G., a od 1 stycznia 1997 r. ZOZ w N.. Wszelkie zmiany pracodawcy odbywały się na zasadzie przejęcia pracowników przez nowego pracodawcę. Faktycznie odwołująca wykonywała swoją pracę w tych samych pomieszczeniach i w tym samym miejscu przez cały okres zatrudnienia. Wykonywała identyczne czynności u każdego z pracodawców. Nigdy nie wykonywała w przychodni rehabilitacyjnej innych czynności poza obsługą urządzeń do fizjoterapii.

Na świadectwie pracy z dnia 1 marca 1991 r. wpisano, iż w spornym okresie odwołująca pracowała jako inspektor terapii zajęciowej. W aktach osobowych odwołującej znajduje się szereg angaży (ze spornego okresu) na których widnieje stanowisko fizykoterapeuta. Są też dwa angaże ze stanowiskiem inspektor i instruktor terapii zajęciowej. W legitymacji ubezpieczeniowej odwołującej przy dacie 1 stycznia 1983 r. wpisano stanowisko fizykoterapeuta. W książeczce szkoleniowej BHP wpisano jako zawód wyuczony technik kardiolog.

J. O., pracująca z odwołującą w 2015 r. starała się o emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych, której przyznania odmówił jej ZUS z uwagi na wpisanie w świadectwie pracy, iż w okresie od 1 maja 1978 r. do 28 lutego 1991 r. pracowała jako inspektor terapii zajęciowej. Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2015 r. sygn. akt IV U 1355/14 Sąd Okręgowy w Nowym Sączu przyznał J. O.emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia 1 czerwca 2014 r., uwzględniając okres jej pracy od 1 maja 1978 r. do 28 lutego 1991 r. na stanowisku fizykoterapeuty.

( dowód: umowa o pracę z dnia 1 stycznia 1983 r. – akta osobowe, świadectwo pracy z dnia 2.11.1999 r. k. 9 akt ZUS, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z załącznikiem k. 10-13 akt ZUS, świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 14, 15 akt ZUS, pismo SI (...) k. 39 akt ZUS, świadectwo pracy z dnia 1.03.1991 r. k. 4 akt kapitału początkowego, zeznania świadków: J. O., nagranie od min. 00:09:27 k. 53-54, U. M., nagranie od min. 00:35:07 k. 54, zeznania odwołującej D. Ł. nagranie od min. 00:50:01 k. 54-55,załączniki do odwołania – k. 18, akta osobowe – w załączeniu, akta tut. SąduIV U 1355/14dot. J. O. – w załączeniu

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy i aktach osobowych, której wiarygodności i mocy dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała w toku postępowania. Sąd oparł swoje ustalenia także na zeznaniach odwołującej się D. Ł., uznając je za wiarygodne, logiczne oraz zgodne z pozostałym materiałem zgromadzonym w sprawie, w tym z zeznaniami świadków: J. O. i U. M.. Zeznaniom świadków Sąd dał w całości wiarę jako logicznym, przekonującym i wzajemnie zbieżnym. Świadkowie zgodnie zeznali, iż w spornym okresie (tak jak i w późniejszym) odwołująca wykonywała wyłącznie czynności fizykoterapeuty, związane z obsługą aparatów do fizjoterapii. Zgodnie z zeznaniami świadków odwołująca nigdy nie prowadziła terapii zajęciowej. Warsztat terapii zajęciowej był zlokalizowany w innym budynku niż poradnia rehabilitacyjna i w żaden sposób jego funkcjonowanie nie było związane z działaniem gabinetów służących do prowadzenia zajęć fizjoterapeutycznych. Przez pozostałą część zatrudnienia, zwłaszcza kiedy przychodnia podlegała pod kolejne ZOZ-y odwołująca miała formalnie przydzielone stanowisko technika fizjoterapii. Tylko kiedy była pracownikiem Spółdzielni (...) w G. do lutego 1991 roku to otrzymywała różne angaże, w których wpisywano różne stanowiska pracy np. fizjoterapeuta, inspektor (instruktor) terapii zajęciowej. Większość angaży ze spornego okresu wymienia stanowisko fizjoterapeuty, stad też świadectwo pracy, na które powołała się ZUS nie może być uznane za rozstrzygające. O tym, iż wpisywane stanowiska nie zawsze odzwierciedlały faktycznie wykonywaną pracę świadczy choćby wpis w książeczce BHP odwołującej, w której wpisano technik kardiolog (praca, której również nie wykonywała). W sprawie tut. Sąd sygn. IV U 1355/14 dot. J. O., świadek A. K., wyjaśniła, iż wykonywana faktycznie praca nie zawsze pokrywała się ze stanowiskiem uwidocznionym w angażach. Wynikało to z tego, że w okresie tym wynagrodzenie było powiązane ze stanowiskiem pracy i aby można było przyznać pracownikowi podwyżkę należało zmienić jego stanowisko pracy. Z uwagi na powyższe aby odwołująca mogła otrzymać podwyżkę pracując jako fizjoterapeuta, powierzano jej stanowisko umożliwiające awans i podwyżkę wynagrodzenia. Z tej przyczyny odwołująca miała wpisane wyżej wycenione w tabeli płacowej stanowisko: instruktor terapii zajęciowej.

Pozostałe okoliczności sprawy uznał Sąd za bezsporne, bowiem nie były one kwestionowane przez strony. Również dokumenty przedstawione na stwierdzenie powyższych okoliczności zostały ocenione jako w pełni wiarygodne i prawdziwe.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie D. Ł. zasługuje na uwzględnienie.

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych zasadnie odmówił odwołującej przyznania rekompensaty.

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 ), rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. W myśl art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych , rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS (ust. 2). Wymienione przepisy ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: nienabycie prawa do emerytury pomostowej i osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Treść art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych może budzić wątpliwości. Literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o e. p. należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z ust. 2 art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń (Dz.U. z 2018 r. poz.1270 t.j.), dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Z kolei ust. 4 cyt. przepisu stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Z powyższego wynika, że w celu ustalenia, czy odwołująca się wykonywała pracę w warunkach szczególnych należy odwołać się do przepisów dotychczasowych, w szczególności do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43, z późn. zm.). Zgodnie z § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych, są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Za pracę w szczególnych warunkach uznać należy taką pracę, która spełnia kryteria określone w przepisach w/w rozporządzenia Rady Ministrów – a mianowicie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowiskach wymienionych w wykazie A lub B stanowiących załącznik do rozporządzenia. Oznacza to, iż praca wykonywana nawet w warunkach szkodliwych, wiążąca się z pewnymi zagrożeniami dla zdrowia, ale niewymieniona w w/w wykazach nie może być uznana za pracę w warunkach szczególnych.

Zgodnie z wykazem A dział XIV poz. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43, z późn. zm.), do prac w warunkach szczególnych zalicza się prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia.

Z ustalonego w niniejszej sprawie stanu faktycznego wynika jednoznacznie, że odwołująca D. Ł. pracowała w spornym okresie od 1 stycznia 1983 r. do 28 lutego 1991 r. jako fizykoterapeutka. Praca odwołującej polegała wyłącznie na obsługiwaniu specjalistycznej aparatury medycznej do zabiegów fizjoterapeutycznych, które to urządzenia emitowały szkodliwe promieniowanie. Odwołująca zatrudniona była na pełny etat, przy czym miała skrócony czas pracy tzn. pracowała dziennie 5 godzin i 15 minut, ponieważ przy obsłudze w/w aparatury, obowiązywały skrócone normy czasu pracy z uwagi na szkodliwe warunki dla zdrowia. Po 28 lutego 1991 r. nadal wykonywała dotychczasową prace fizykoterapeuty w tym samym miejscu, obsługując te same urządzenia (czego nie kwestionował organ rentowy). Postępowanie dowodowe wykazało, iż odwołująca nigdy nie prowadziła terapii zajęciowej.

W tej sytuacji należy stwierdzić, że odwołująca się pracowała w spornym okresie na stanowisku wymienionym w dziale XIV (prace różne) poz. 4 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia. Doliczenie tego okresu (po odjęciu okresów przebywania na urlopie wychowawczym i bezpłatnym) do okresu uwzględnionego przez ZUS, sprawia, iż odwołująca legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

W tym stanie rzeczy, Sąd - na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i wskazanych powyżej przepisów prawa materialnego - zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującej się rekompensatę od 19 września 2019 r., tj. od dnia przyznania emerytury.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2018 roku, poz. 265).

Sygn. akt IV U 98/20

Z:/

1.  odnotować uzasadnienie ,

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego r.pr. A. G.,

3.  kal. 14.

N., dnia 11 stycznia 2021 r.

Sędzia: