Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Elżbieta Zalewska – Statuch

Sędziowie: Barbara Bojakowska

Katarzyna Powalska

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2021 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko Z. L. i K. L.

o ustanowienie rozdzielności majątkowej

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 28 września 2020 roku, sygn. akt III RC 122/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza solidarnie od pozwanych Z. L. i K. L. na rzecz powoda M. W. 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym .

Sygn. akt I Ca 451/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Łasku, w sprawie z powództwa M. W. przeciwko Z. L. i K. L. o ustanowienie rozdzielności majątkowej, ustanowił rozdzielność majątkową pomiędzy Z. L. a K. L. w miejsce wspólności ustawowej majątkowej wynikającej
z zawartego przez nich w 26 grudnia 1981 roku związku małżeńskiego zarejestrowanego
w Urzędzie Stanu Cywilnego w W. z dniem uprawomocnienia się wyroku (pkt 1) oraz zasądził solidarnie od Z. L. i K. L. na rzecz M. W. 239 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a w pozostałym zakresie nie obciążył kosztami procesu (pkt 2).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Z. L. i K. O. 26 grudnia 1981 roku w W. zawarli związek małżeński. Wspólność ustawowa małżonków wynikająca z zawartego przez nich małżeństwa nie była przez pozwanych modyfikowana umownie. Pozwani pozostają w ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej. Prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, nie pozostają w separacji faktycznej.

M. W. przysługuje względem Z. L. wierzytelność (nieprzedawniona) wynikająca z nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym 30 grudnia 2014 roku w sprawie II Nc 1474/14 przez Sąd Rejonowy Lublin Zachód w Lublinie II Wydział Cywilny. Opisanym nakazem zapłaty zasądzono od Z. L. na rzecz powoda 11840 zł z ustawowymi odsetkami od 9 grudnia 2014 roku
do dnia zapłaty oraz 148 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Nakaz zapłaty uprawomocnił się, została 15 kwietnia 2015 roku nadana klauzula wykonalności.

Zobowiązanie Z. L. wynika z pożyczki typu ,,chwilówka”.

M. W. wszczął postępowanie egzekucyjne przed komornikiem sądowym przy Sądzie Rejonowym w Łasku K. S.. Postępowanie toczy się pod sygnaturą KM 911/15.

Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Łasku K. S. prowadził przeciwko dłużnikowi Z. L. 11 postępowań z wniosków różnych wierzycieli. Łączne zobowiązanie na dzień 11 grudnia 2017 roku Z. L. przekraczało 248000 zł. Dłużnik pobiera świadczenie emerytalno – rentowe z Wojskowego Biura Emerytalnego. Wpływające potrącenia dzielone są do poszczególnych spraw
na podstawie sporządzonego planu podziału zgodnie z art. 1023 § 2 k.p.c.

11 grudnia 2017 roku komornik sądowy skierował do M. W. jako wierzyciela informację o wysłuchaniu wierzyciela przed umorzeniem postępowania w trybie art. 827 k.p.c.

Kwoty uzyskiwane z planu podziału świadczenia emerytalno-rentowego na spłatę niniejszego zobowiązania są niewielkie i pomimo ustaleń planu na poziomie około 1000 zł miesięcznie, nie przekraczają 100 zł miesięcznie.

Z. L. i K. L. figurują jako właściciele na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości: gruntowej położonej w miejscowości L. K. nr (...), nieruchomości gruntowej objętej
K.. nr (...), położonej w miejscowości M. gmina W.
K.. nr (...), w miejscowości L. K.. nr (...), udziału 3/15 części nieruchomości w miejscowości (...). nr (...), udziału 288/576 w nieruchomości położonej w miejscowości J. gmina W.
K.. nr (...), udziału 17/18 części niewydzielonej nieruchomości
w miejscowości J. K.. nr (...).

Zaległość w sprawie Km 911/15 wynosi 11 840 zł, odsetki 879,95 zł.

Pozwany Z. L. pozostaje dłużnikiem nie tylko M. W.,
ale także innych podmiotów, wobec których nie reguluje przysługujących im należności, przez co toczą się z jego udziałem inne niż w sprawie niniejszej postępowania egzekucyjne.

Stan faktyczny ustalono na podstawie powołanych dowodów uznanych
za wiarygodne, była to głównie dokumentacja pochodząca od komornika sądowego.

Sąd, powołując się na art. 52 § 1a kro stwierdził, że w sprawie występują przesłanki
do ustanowienia rozdzielności majątkowej wskazane w powołanym przepisie. Zaspokojenie wierzytelności powoda wymaga dokonania podziału majątku wspólnego aby móc prowadzić egzekucję z nieruchomości, albowiem małżonkowie wpisani są jako właściciele nieruchomości w udziale 1/1 części na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej. Wierzyciel, zdaniem sądu uprawdopodobnił, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Podniesiono również, że pomimo długotrwałego prowadzenia postępowania egzekucyjnego nadal do spłaty pozostaje w zasadzie kwota wyjściowa, wynikająca z nakazu zapłaty, albowiem kwoty wynikające z planu spłaty ze świadczenia emerytalno-rentowego dłużnika nie są wystarczające do wyegzekwowania należności, nie ma też innych składników majątku dłużnika, z których możliwa jest egzekucja.

Mając na względzie powyższe, sąd ustanowił pomiędzy rozdzielność majątkową,
a jako datę jej ustalenia wskazał datę w której wyrok będzie prawomocny.

Sąd obciążył na podstawie art. 98 k.p.c. pozwanych solidarnie kosztami niezbędnymi do wytoczenia powództwa, jakie poniósł wierzyciel (opłata sądowa 200 zł, opłaty skarbowe za wydanie odpisu aktu małżeństwa i opłata skarbowa za udzielenie pełnomocnictwa).

W pozostałym zakresie nie obciążono pozwanych kosztami procesu na podstawie
art. 102 k.p.c. uznając, że sytuacja majątkowa pozwanych jest trudna i dodatkowe obciążanie ich kosztami postępowania sądowego byłoby nieuzasadnione, zwłaszcza że pełnomocnik powoda nie był obecny na żadnym z terminów rozpraw.

Apelację od powyższego wyroku złożyli pozwani, zaskarżając wyrok w całości zarzucając:

1/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a to przepisu art. 5 k.c. przez jego niezastosowanie w konsekwencji niewyłączenie na jego podstawie zastosowania w sprawie art. 52 § 1a kro.,

2/ naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną
a nie swobodną ocenę dowodów z przesłuchania pozwanych polegającą na pominięciu faktu, że pozwani nieruchomości gruntowe wchodzące w skład ich majątku wspólnego otrzymali
w darowiźnie rodziców pozwanej K. L. oraz że pozwana K. L.
o długu zaciągniętym u powoda przez pozwanego Z. L. dowiedziała się tuż przed terminem rozprawy w niniejszej sprawie,

3/ naruszenie przepisu art. 52 § 1a kro. przez jego błędną wykładnię polegającą
na przyjęciu, że powód uprawdopodobnił, że zaspokojenie jego wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków, w sytuacji gdy egzekucja z majątku osobistego pozwanego nie jest całkowicie bezskuteczna, albowiem powód zgodnie z planem podziału świadczenia emerytalno - rentowego otrzymuje miesięcznie kwotę około
100 zł miesięcznie.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku
w pkt. 1 oraz pkt. 2 w części zasądzającej na rzecz M. W. 239 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania obu instancji według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi
za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Kontrola instancyjna nie wykazała żadnych uchybień przepisom prawa. Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne dotyczące okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy znajdują odzwierciedlenie w przytoczonych na ich poparcie dowodach. Stąd ustalenia te oraz wyprowadzone na ich podstawie wnioski prawne Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje
za własne.

Ustosunkowując się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. zwrócić uwagę należy,
iż przepis ten stanowi zasadniczą podstawę prawną, określającą kompetencje sądu w zakresie oceny materiału procesowego. Na tej podstawie sąd porównuje i waży walor wiarygodności poszczególnych dowodów oferowanych przez strony i ich wartość (moc dowodową)
dla poczynienia ustaleń istotnych dla sprawy. Przypomnieć należy, iż Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez stronę skarżącą stanu faktycznego przyjętego przez nią na podstawie własnej oceny dowodów; strona skarżąca może tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (por.m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000/7-8 poz. 139 i z 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, OSNC 2000/10 poz. 189). Strona musi wykazać, że ocena ta nie da się pogodzić z zasadami logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego lub też jest oceną niepełną, bo nie biorącą pod rozwagę w ramach jej dokonywania, istotnej części materiału procesowego.

Określonej tymi granicami rzeczowej polemiki z oceną sądu nie może więc zastąpić przedstawienie oceny własnej przeprowadzonych w sprawie dowodów i wynikających z niej wniosków w zakresie ustaleń, które to ustalenia (uznawane przez autora zarzutu
za odpowiadające rzeczywistemu stanowi rzeczy) są przeciwne konstatacjom faktycznym dokonanym przez sąd.

Zarzut ten nie jest usprawiedliwiony nawet wówczas, gdy wnioski w zakresie ustaleń sformułowane przez apelującego – oparte na dowodach zgromadzonych w postępowaniu rozpoznawczym były równie usprawiedliwione jak te, które chociaż odmienne, sformułował sąd na potrzeby orzeczenia poddanego kontroli instancyjnej. Swobodna ocena dowodów
jest bowiem jednym z podstawowych atrybutów kompetencji jurysdykcyjnej sądu rozstrzygającego sprawę.

Analizując zatem uzasadnienie zarzutów apelacji w odniesieniu do przedstawionego sposobu wykładni art. 233 kpc nie można dopatrzeć się w nich wskazania przyczyn dla których ocena dowodów i wyciągnięte z nich wnioski powinny zostać uznane za wadliwe. Strona skarżąca przywołuje jedynie jako argument przeciwko prawidłowości wydanego wyroku, że „nieruchomości gruntowe wchodzące w skład ich majątku wspólnego otrzymali w darowiźnie rodziców pozwanej”, a takie sformułowanie nie jest wystarczającym do wykazania w czym skarżący upatrują wadliwości w sposobie dokonanej przez sąd pierwszej instancji ocenie dowodów dowody i wyprowadzonych z tych ustaleń wniosków.
Prezentowany przez stronę skarżącą sposób argumentacji nie zawiera więc sfery motywacyjnej odpowiadającej kryteriom wynikającym z art. 233 k.p.c., co czyni tak skonstruowany zarzut nieskutecznym.

Wbrew skarżącym, nie można zgodzić się również z ich stanowiskiem, że w sprawie doszło do naruszenia art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie.

Klauzula generalna niedopuszczalności czynienia ze swego prawa użytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego ma na celu zapobieganie stosowaniu prawa w sposób prowadzący do skutków nieetycznych lub rozmijających się w sposób zasadniczy z celem danej regulacji prawnej. Jeśli więc uwzględnienie powództwa, zgodnego z literą prawa, powodowałoby skutki rażąco niesprawiedliwe i krzywdzące (summum ius summa iniuria), nie dające się zaakceptować z punktu widzenia norm moralnych i wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie, art. 5 k.c. zezwala na jego oddalenie. Przepis ten służy ocenie wykonywania wszystkich praw podmiotowych, niezależnie od ich przynależności
do określonej gałęzi prawa cywilnego. Usuwa natomiast spod ochrony takie wykonywanie prawa podmiotowego, które na tę ochronę nie zasługuje ze względów teleologicznych (społeczno – gospodarcze przeznaczenie prawa) oraz aksjologicznych (zasady współżycia społecznego). Możliwość powoływania się na ten przepis istnieje jednak tylko w przypadku
- verba legis - "czynienia użytku ze swego prawa", a więc nie ma on zastosowania w tych stanach faktycznych, w których określony skutek prawny, choć niekorzystny dla strony, występuje z mocy prawa, którą to sąd jest zobowiązany uwzględnić.

Art. 5 k.c. stosujemy więc, co do zasady, wówczas, gdy istnieje potrzeba ochrony drugiej strony stosunku prawnego, jej słusznego interesu, który na tę ochronę zasługuje i wówczas, gdyby w inny sposób nie można zabezpieczyć interesu zagrożonego wykonywaniem prawa podmiotowego i nie ma innych mechanizmów prawnych zapewniających tę ochronę.

Nie można zatem uznać, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej między pozwanymi powinno być oddalone w oparciu o wyżej wskazaną klauzulę generalną.

Bezsprzecznie powodowi przysługuje względem Z. L. nieprzedawniona wierzytelność. Z okoliczności sprawy wynika również, że pozwany
nie spłacili swojego zobowiązania, czego konsekwencją była konieczność wystąpienia przez wierzyciela na drogę postępowania egzekucyjnego, celem egzekucji swojego długu,
co do którego prowadzona jest obecnie egzekucja w sprawie KM 911/15. Jednak z uwagi
na fakt, że przeciwko dłużnikowi prowadzono ponadto 11 postępowań egzekucyjnych
i wobec którego zobowiązanie przekraczało 248000 zł, to kwoty uzyskiwane z planu podziału świadczenia emerytalno – rentowego (jedynego składnika majątku dłużnika, z którego można prowadzić egzekucję) nie były wystarczające i nadal nie są dostateczne, aby doszło wyegzekwowania należności powoda.

Dlatego też, skoro pozwany wraz z żoną posiadają majątek w postaci nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego, to nie można mówić, aby powód dochodzący ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami nadużywał wobec pozwanych swojego prawa. Powód bowiem dochodzi swoich praw, dążąc do stworzenia podstawy prawnej umożliwiającego realne zaspokojenie przysługującej mu wierzytelności. Nie można przy tym zapominać, że skutkiem uwzględnienia powództwa wierzyciela o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest wyłącznie otwarcie się możliwości zaspokojenia należności wierzyciela z udziałów małżonka dłużnika w przedmiotach należących do majątku wspólnego.

W tej sytuacji zarzuty apelacji kwestionujące brak uwzględnienia przez Sąd Rejonowy klauzuli generalnej z art. 5 k.c. należało uznać za nieuzasadnione i pozbawione jakichkolwiek podstaw.

Niezasadne jest również twierdzenie skarżących, że w sprawie doszło do naruszenia art. 52 § 1a kro. Wskazać trzeba, że ww. przepis przyznaje wierzycielowi legitymację procesową do wystąpienia z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej i dotyczy sytuacji, w której uprawnienie do żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej ma wierzyciel jednego z małżonków. Skorzystanie więc z tego uprawnienia wymaga istnienia po stronie powoda przymiotu wierzyciela. Do wykazania tego przymiotu jest wystarczający ważny tytuł wykonawczy wystawiony na rzecz powoda przeciwko jednemu z małżonków. Wierzyciel powinien wykazać istnienie stwierdzonej tytułem wykonawczym wierzytelności w stosunku do jednego z małżonków i uprawdopodobnić, że zaspokojenie tej wierzytelności wymaga podziału majątku wspólnego. Wierzyciel nie musi wykazywać ani ważnych powodów, ani bezskuteczności egzekucji. Nie jest też konieczne uprzednie skierowanie egzekucji do majątku osobistego dłużnika oraz do składników jego majątku wymienionych
w art. 41 § 2 kro i wykazywanie jej bezskuteczności. Ustanowienie przez sąd rozdzielności oznacza ustanie ustawowej wspólności majątkowej i przynależenie do majątku każdego
z małżonków udziału w dotychczasowym majątku wspólnym (zobacz: np. Sąd Okręgowy
w K. w wyroku z 13.10.2017 r., sygn. akt I 1 Ca 327/17).

Wbrew apelującym powód udowodnił, że przysługuje mu wierzytelność wobec pozwanego. Uprawdopodobnił też, że zaspokojenie tej wierzytelności nie jest możliwe
ani z majątku osobistego pozwanego, gdyż takiego pozwany nie posiada, ani z majątku wspólnego pozwanych. Pamiętać przy tym należy, iż ustawodawca wyłącza zastosowanie szczególnych przepisów o postępowaniu dowodowym, jeżeli ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu (art. 243 k.p.c.). Podkreśla się, iż uprawdopodobnienie nie stwarza stanu pewności co do istnienia stanu faktycznego, ale stwarza stan uwiarygodnienia zaistnienia danego stanu faktycznego. Podlega jednak ocenie sądu zgodnie
z zasadą swobodnej oceny środków dowodowych.

W doktrynie wskazuje się, iż najczęściej do uprawdopodobnienia danych okoliczności faktycznych wystarcza pisemne oświadczenie osoby trzeciej, pojawił się nawet pogląd,
iż do uprawdopodobnienia okoliczności, o których mowa w art. 52 § 1a kro. wystarczy pisemne oświadczenie wierzyciela, iż dla zaspokojenia wierzytelności wymagany jest podział majątku wspólnego małżonków, jeżeli w oświadczeniu wierzyciel wskaże na okoliczności, dotyczące np. charakteru wierzytelności, uzasadniające przypuszczenie, iż bardziej korzystne dla wierzyciela będzie zaspokojenie się z części majątku wspólnego, która przypadnie małżonkowi dłużnikowi po podziale, niż prowadzenie egzekucji z niektórych składników majątku wspólnego (por. G. Jędrejek Powództwo o ustanowienie przymusowego ustroju majątkowego [w:] Intercyzy. Pojęcie. Treść. Dochodzenie roszczeń Rozdział V. Dochodzenie przez osoby trzecie roszczeń wynikających z umów majątkowych małżonków).

Termin "uprawdopodobnienie" nie jest definiowany przez przepisy prawa, należy więc w tym zakresie posiłkować się poglądami doktryny prawa cywilnego oraz stwierdzeniami zaczerpniętymi z orzeczeń sądowych. Sąd Najwyższy w orzeczeniach z 19 czerwca 1951 r.
(C 398/51; OSN 1951, nr 3, poz. 89), 9 września 1961 r. (IV CZ 54/61; OSPiKA 1962, nr 11, poz. 289) stwierdził, że sąd może uznać jakieś twierdzenie za uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy "nabierze przekonania", iż tak właśnie jest. Istotnym jest, że nie musi to zostać udowodnione.

W tych warunkach trzeba zauważyć, że kluczowym w sprawie było ustalenie, że dług pozwanego wobec powoda jest jednym z wielu, jakie go obciążają, nie został z niego zaspokojony, co więcej, ma tendencje wzrostową, a jedynym majątkiem (wspólnym
z żoną) są nieruchomości wskazane w pozwie.

Wbrew skarżącym nie ma zatem znaczenie w sprawie w jaki sposób małżonkowie stali się właścicielami nieruchomości na prawach wspólności ustawowej, gdyż kwestia
ta nie podlega badaniu w sprawie o ustalenie rozdzielności majątkowej między małżonkami.

Wobec powyższego dokonując analizy wymienionych okoliczności, zdaniem Sądu Okręgowego, słusznie Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo, co w konsekwencji przesądza
o nietrafności sformułowanego w apelacji zarzutu naruszenia przepisu art. 52 § 1a kro.

Z tych przyczyn apelacja pozwanych, jako całkowicie bezzasadna, na podstawie
art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu, o czym orzeczono jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego, należnych od pozwanych na rzecz powoda Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, który pozwani przegrali w instancji odwoławczej w całości.

Sąd zasądził więc od pozwanych solidarnie na rzecz powoda 360 zł z tytułu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym, ustalając ich wysokość w oparciu
o § 4 ust. 1 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 256).