Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 09 października 2020 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Ludmiła Dulka - Twarogowska

Protokolant: stażysta Zuzanna Witkowska

po rozpoznaniu w dniu 09 października 2020 roku w Wąbrzeźnie na rozprawie

przeciwko A. K.

- o zapłatę

1) oddala powództwo w całości;

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

ZARZĄDZENIE

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

W., dnia 09 października 2020 r.

Sygn. akt I C 944/19 upr

UZASADNIENIE

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, iż przedmiotowa wierzytelność wynika z umowy pożyczki z dnia 29 sierpnia 2017 roku zawartej przez pozwaną z (...) Sp. z o.o., która następnie została scedowana na rzecz powoda. Na kwotę dochodzoną pozwem składały się: 5.324,97 zł niespłaconej pożyczki, 191,15 zł odsetek umownych w wysokości 10% wynikających z umowy, 32,67 zł odsetek umownych za opóźnienie naliczonych w wysokości 14 % od zaległych rat kapitałowych począwszy od dnia następnego po dniu ich wymagalności do 16 lipca 2019 roku oraz 72,45 zł odsetek umownych za opóźnienie w wysokości 14 % liczonych od niezapłaconej należności głównej począwszy od 17 lipca 2019 roku do 18 sierpnia 2019 roku (k.3-5).

W skutecznie wniesionym sprzeciwie pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, podnosząc m.in. zarzut nieudowodnienia legitymacji czynnej przez powoda, a także kwestionując bardzo wysokie koszty udzielenia pożyczki (k.6v-8).

W toku procesu strony podtrzymały swoje stanowiska (k.16-22, 106).

Sprawa została rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 sierpnia 2017 roku (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. (pożyczkodawca) zawarła A. K. (pożyczkobiorca) umowę pożyczki nr (...) na okres do 15 sierpnia 2020 roku, na podstawie której wypłaciła jej kwotę 5.000,00 zł. Zgodnie z umową całkowita kwota do zapłaty wnosiła 11.563,79 zł i obejmowała oprócz zwrotu kwoty pożyczki netto, także całkowity koszt pożyczki, na który składały się: prowizja w wysokości 5.000,00 zł i odsetki kapitałowe za cały okres obowiązywania umowy w kwocie 1.563,79 zł w wysokości 10% w stosunku rocznym naliczone od kwoty brutto pożyczki. Całkowita kwota do zapłaty miała zostać zwrócona przez pożyczkobiorcę w 36 miesięcznych ratach, płatnych w wysokości po 323,00 zł (za wyjątkiem ostatniej 258,79 zł), do 15 dnia każdego kolejnego miesiąca, począwszy od 15 września 2017 roku.

Dowody:

- umowa pożyczki wraz z formularzem informacyjnym (k.45-49);

- harmonogram spłat (k.50);

- raport realizacji zlecenia płatności (k.52).

Dowody:

- umowa sprzedaży wierzytelności przyszłych w ramach procesu sekurytyzacji z 26.11.2014 r. (k.32-40);

- wyciąg z listy wierzytelności nr 151 z 31.08.2017r. (k.41-42, 51, 61-63).

Pismem z 29 kwietnia 2019 roku powód wezwał A. K. do zapłaty w terminie 5 dni zaległości wynoszącej 648,08 zł, pod rygorem wypowiedzenia umowy. Następnie w piśmie z 16 lipca 2019 roku zawarł wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym, wzywając do zapłaty w terminie 3 dni kwoty 5.550,86 zł.

Dowody:

- wezwanie do zapłaty (k.54);

- wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z dowodem doręczenia (k.53, 44).

W okresie od 15 września 2017 roku do 18 lutego 2019 roku A. K. dokonała spłaty zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...) w łącznej wysokości 5.827,00 zł.

Okoliczność bezsporna.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione.

Podstawę prawną roszczenia powoda stanowił art. 720 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki w świetle unormowań kodeksu cywilnego może mieć zarówno charakter odpłatny, jak i nieodpłatny, a do głównych świadczeń stron należy zaliczyć udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony okres czasu (po stronie pożyczkodawcy) oraz zwrot tych środków (po stronie pożyczkobiorcy).

Strona powodowa swoją legitymację czynną oparła na art. 509 § 1 k.c. stanowiącym, iż wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Natomiast z treści § 2 powołanego wyżej przepisu wynika, że wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa.

W ocenie Sądu powód za pomocą umowy sprzedaży wierzytelności przyszłych w ramach procesu sekurytyzacji z dnia 26 listopada 2014 roku oraz wyciągu z listy wierzytelności nr 151 z dnia 31 sierpnia 2017 roku wykazał, iż jest czynnie legitymowany do zainicjowania niniejszego postępowania.

Za pomocą przedłożonych dokumentów udowodnił także, iż doszło do zawarcia umowy pożyczki pomiędzy pozwaną i pierwotnym wierzycielem, wypłaty pozwanej kwoty pożyczki oraz dokonania przez A. K. spłaty w wysokości 5.827 zł na poczet zaciągniętego zobowiązania (ostatnia okoliczność była bezsporna między stronami).

Wątpliwości Sądu wzbudziła ważność zapisów umowy pożyczki w zakresie naliczonej prowizji – co Sąd jest zobowiązany brać pod uwagę z urzędu (por. wyroki SN z 23.02.2017r. – sygn. V CSK 361/16, z 03.11.2010r.- sygn. V CSK 142/10).

Podkreślić trzeba, iż ani ustawa o kredycie konsumenckim, ani ustawa prawo bankowe nie definiują pojęcia „prowizji”. Także w literaturze prawniczej nie ma zgodności co do treści tego zwrotu. Uważa się, że ma ona charakter wynagrodzenia za dokonanie konkretnej czynności, np. bankowej, jednakże nie w znaczeniu wynagrodzenia za oddanie kapitału do dyspozycji pożyczkodawcy (gdyż tę rolę spełniają odsetki kapitałowe, stąd potrzeba ograniczenia ich wysokości na stosunkowo niskim poziomie), ale wynagrodzenia za konkretną czynność, czyli zawarcie samej umowy.

Ani w umowie, ani też w żadnym z pism powoda złożonym w toku postępowania nie określono według jakich kryteriów kwota ta została ustalona. Stąd dokonując porównania wysokości prowizji obciążającej pozwaną – 5.000 zł (stanowiącej 100% faktycznie uzyskanej pożyczki) z wartością odsetek umownych będących wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału (faktycznie uzyskanej pożyczki) – 781,89 zł, Sąd doszedł do przekonania, iż w istocie prowizja ta nie stanowiła wyłącznie ekwiwalentu za zawarcie/obsługę pożyczki, ale była dla pożyczkodawcy dodatkowym wynagrodzeniem za oddanie kapitału do dyspozycji pozwanej – do tego w wysokości rażąco wygórowanej. Trzeba mieć bowiem na względzie, że kwota ta nie miała żadnego uzasadnienia w rzeczywistej wysokości opłat ponoszonych przy zawieraniu tego rodzaju umów. Tym samym pełniła funkcję dodatkowych odsetek, stąd zastrzeżenie jej w umowie stanowiło naruszenie przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹ k.c.), a zatem jako mające na celu obejście ustawy – było nieważne (art. 58 § 1 k.c.).

Zgodnie z art. 58 § 1 – 3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Wobec braku przepisu przewidującego inny skutek zastrzeżenia zawyżonej opłaty dodatkowej (prowizji) – postanowienie to jest nieważne, a zatem Sąd nie mógł uwzględnić żądania w tym zakresie. Pogląd o możliwości potraktowania prowizji jako sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych został zresztą wielokrotnie wyrażony w orzecznictwie. Sąd w niniejszym składzie w pełni podziela stanowisko, że postanowienia umowne, wprowadzające wygórowaną prowizję (ewentualnie inne dodatkowe opłaty), nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych (vide: wyrok SA w Katowicach z 25.02.2015r., sygn. V ACa 622/14, Legalis nr 1203351).

Podkreślenia także wymaga, iż tak wygórowana prowizja (w stosunku do wysokości pożyczki i czasu na jaki została udzielona) pozostaje w sprzeczności z zasadą swobody umów, o której mowa w art. 353 ¹ k.c. Zawiera w sobie bowiem nadmierny element obciążenia pożyczkobiorcy, prowadzący do zachwiania równowagi stron stosunku zobowiązaniowego, tym samym narusza zasady współżycia społecznego. Wobec tego, że zasady współżycia społecznego ograniczają zasadę swobody umów (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 2 i 3 k.c.) w/wymieniona umowa również z tego powodu była częściowo, bezwzględnie nieważna w omawianym zakresie na podstawie art. 58 § 2 k.c. w zw. art. 58 § 3 k.c. Zarówno art. 353 ¹ k.c., jak i art. 58 § 1 i 2 k.c. w sposób jednoznaczny zakreślają bowiem granicę, w jakich strony mogą dokonywać czynności prawnych. Prawo chroni uczciwość obrotu i zabrania rażącego naruszania reguł słuszności kontraktowej.

Nie sposób zgodzić się z argumentem, iż już samo nie przekroczenie w niniejszym przypadku limitu pozaodsetkowych kosztów pożyczki określonego przepisami ustawy o kredycie konsumenckim legalizuje tego rodzaju postanowienie umowne. Art. 36a u.k.k. ustanawia bowiem jedynie górną granicę tych kosztów, powyżej której konsument nigdy nie będzie nimi obciążony (art. 36a ust. 3 u.k.k.), stanowiące świadczenie nienależne. Sam fakt, iż naliczone przez pożyczkodawcę dodatkowe opłaty i wynagrodzenia ich nie przekraczają, nie oznacza jednak, że w konkretnym wypadku nie mają one na celu obejścia prawa bądź nie mogą zostać uznane za naliczone na podstawie niedozwolonych klauzul umownych. Zatem sama wysokość tych kosztów (poniżej ustawowego limitu) musi być poddana ocenie czy to z punktu widzenia przepisów art. 58 § 1 i 2 k.c. lub przepisu art. 385 ¹ k.c. Taka też jest utrwalająca się linia orzecznicza w sądach powszechnych.

Mając na względzie powyższe rozważania, na gruncie przedmiotowej umowy pożyczki pozwaną obciążał zatem jedynie zwrot kwoty pożyczki - 5.000,00 zł wraz z odsetkami kapitałowymi do dnia rozwiązania umowy (tj. 16 lipca 2019 roku), do tego naliczonymi z pominięciem nienależnej prowizji – 667,16 zł (łącznie 5.667,16 zł). Skoro jednak dokonała ona już spłaty pożyczki w zakresie kwoty 5.827 zł, oznaczało to, iż spełniła w całości swoje zobowiązanie. Zatem powództwo należało w całości oddalić, o czym Sąd orzekł w pkt 1 wyroku.

O kosztach pełnomocnika wyznaczonego z urzędu dla pozwanej Sąd orzekł w myśl § 8 pkt 4 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 03 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U.2019.68 j.t.), ustalając ich wysokość na kwotę 1.200 zł + VAT – zasądzając powyższą kwotę od strony powodowej, jako przegrywającej sprawę (art. 98 § 1 k.p.c.).

Sędzia

L. T.

ZARZĄDZENIE

W., dnia 02 listopada 2020 r.

Sędzia Ludmiła Dulka-Twarogowska