Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 110/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 3 grudnia 2020 roku sygn. akt II K 520/20

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

rażąca niewspółmierność kary orzeczonej wobec oskarżonych:

- A. Ż. w wymiarze 6 miesięcy pozbawienia wolności,

- M. S. w wymiarze 4 miesięcy pozbawienia wolności,

z warunkowym zawieszeniem ich wykonania na okres próby 2 lat

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

zarzut bezprzedmiotowy ze względu na zmianę zaskarżonego wyroku przez sąd odwoławczy i uniewinnienie oskarżonych A. Ż. i M. S. od popełnienia przypisanych im czynów

Wniosek

o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie oskarżonym A. Ż. i M. S. kar po 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania na okres próby 3 lat , oddanie pod dozór kuratora oraz orzeczenie obowiązku informowania sądu o przebiegu okresu próby, a w pozostałej części o utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

wniosek bezprzedmiotowy ze względu na zmianę zaskarżonego wyroku przez sąd odwoławczy i uniewinnienie oskarżonych A. Ż. i M. S. od popełnienia przypisanych im czynów

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Sąd odwoławczy z urzędu dostrzegł, że do skazania oskarżonych A. Ż. i M. S. doszło z obrazą prawa materialnego albowiem wymienieni nie wyczerpali znamion art. 160 & 2 k.k., gdyż ich działania i zaniechania, choć naruszyły wynikające z wiedzy i doświadczenia reguły ostrożności w postępowaniu z półtora miesięcznym dzieckiem, z powodu znajdowania się w stanie nietrzeźwości rzędu 2 mg/l przez pierwszą z wymienionych i stanu po użyciu alkoholu rzędu 0,17 mg/l przez drugiego z nich, to nie doprowadziły jeszcze do sytuacji narażenia niemowlęcia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Nie zaistniały też okoliczności niebezpieczne dla zdrowia dziecka, dopuszczenie do przebywania w których powodowałoby odpowiedzialność wyżej wymienionych za wykroczenie z art. 106 k.w.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Na wstępie należy zauważyć iż prokuratorski akt oskarżenia konstruuje zarzut z dekompletacją znamion czynu zabronionego z art. 160 & 2 kk poprzez pominięcie znamienia bezpośredniości narażenia i przypisuje oskarżonemu M. S. nieprawdziwie stan nietrzeźwości - co już powinno spotkać się z określoną reakcją procesową sądu I instancji.

Przechodząc do rozważań prawnych należy stwierdzić iż przedmiot ochrony w przypadku przestępstwa z art. 160 § 1 k.k., stanowi życie i zdrowie człowieka na etapie poprzedzającym naruszenie obu tych dóbr. Jak wiadomo, są one tak cenne, że trzeba je chronić nie tylko przed zachowaniami prowadzącymi do ich umyślnego lub nieumyślnego naruszenia, ale także przed takimi zachowaniami, które narażają je jedynie - umyślnie lub nieumyślnie - na bezpośrednie niebezpieczeństwo. Przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo w typie kwalifikowanym, o jakim mowa w art. 160 § 2 k.k. popełnić może jedynie ten, na kim ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo. Jest to zatem przestępstwo indywidualne niewłaściwe.

Ta ostatnia przesłanka oczywiście została spełniona w niniejszej sprawie: oskarżeni A. Ż. i M. S. mieli status tzw. gwaranta, a zatem tempore criminis mieli prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi, czyli powstaniu bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego. Akademickim przykładem są - jak w tej sprawie - oboje rodzice względem małoletniego dziecka ( mieli jedynie ograniczoną władzę rodzicielską w trybie zabezpieczenia poprzez ustanowienie nadzoru kuratora sądowego nad sposobem jej wykonywania - postanowieniem Sądu Rejonowego w Bełchatowie III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 11 lipca 2019 roku sygn. akt III Nsm 365/19 ).

Zachowanie sprawcy przestępstwa z art. 160 k.k. opisane jednak zostało za pomocą znamienia czasownikowego " naraża" (bez bliższej charakterystyki). Chodzi tutaj zatem o wszelkie zachowania, które można by określić jako powodowanie narażenia. Określenie to nie wskazuje żadnego skonkretyzowanego sposobu zachowania ani jakiejkolwiek czynności, która wywoływałaby stan narażenia człowieka na niebezpieczeństwo, lecz stanowi zbiorcze określenie dla wszystkich zachowań, które skutek taki mogą wywołać. W istocie zatem ustawodawca zwraca w pierwszej kolejności uwagę na konieczność występowania kauzalnego powiązania między podejmowanym przez podmiot zachowaniem a skutkiem w postaci wywołania stanu narażenia. Aby jednak podmiot mógł zostać uznany za sprawcę narażenia, jego zachowanie musi naruszać wynikające z wiedzy i doświadczenia reguły postępowania z takimi dobrami jak życie i zdrowie, stwarzając niedające się zaakceptować prawdopodobieństwo ich naruszenia. Zachowanie podmiotu odpowiadać musi również normatywnym kryteriom prawnokarnego przypisania, których spełnienie otwiera dopiero możliwość nadania mu statusu sprawcy. Sprawcą nie jest bowiem każdy, kto obiektywnie przyczynia się do narażenia, lecz jedynie ten, kto naraża na niebezpieczeństwo swoim nieodpowiednim (nieostrożnym) zachowaniem.

Przestępstwo określone w art. 160 § 1 może być popełnione tylko przez działanie (zob. wyrok SA w Łodzi z dnia 9 marca 1995 r., II AKr 40/95, Prok. i Pr.-wkł. 1995, Nr 6, poz. 23). Natomiast zaniechanie może być podstawą odpowiedzialności za sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa tylko wtedy, gdy na sprawcy ciąży prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi w postaci narażenia na niebezpieczeństwo, czyli gdy zrealizowane są znamiona kwalifikujące z art. 160 § 2, które charakteryzują podmiot jako osobę zobowiązaną do opieki. Dlatego też przestępstwo w typie kwalifikowanym, określone w art. 160 § 2, może być popełnione zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie.

Istotne, że przestępstwa stypizowane w art. 160 § 1-3 k.k. mają charakter skutkowy (materialny) i należą do kategorii przestępstw z konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo. Skutkiem jest w ich przypadku sprowadzenie przez sprawcę określonego stanu rzeczy, który charakteryzuje się tym, że towarzyszy mu pewien obiektywnie istniejący potencjał niebezpieczeństwa utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Tak ujęty skutek, oznaczający narażenie dobra prawnego na niebezpieczeństwo, może (choć oczywiście nie musi) przerodzić się w jego naruszenie. Stan narażenia jest bowiem chronologicznie wcześniejszy i - jako taki - występuje na przedpolu naruszenia dobra prawnego. Przypisanie tak ujętego skutku wymaga dwukrotnego odniesienia się do zagadnień probabilistycznych, tzn. do ustalenia, że - po pierwsze - swoim nieodpowiednim zachowaniem sprawca zwiększył ponad społecznie dopuszczalną miarę prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnego skutku oraz że - po drugie - skutek ów przybrał postać realnego, znaczącego wzrostu niebezpieczeństwa (tzn. prawdopodobieństwa) utraty życia przez inną osobę albo wystąpienia ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Mówiąc jeszcze inaczej - negatywnie oceniane zachowanie sprawcy realizuje znamiona przestępstwa stypizowanego w art. 160 k.k., gdy istotnie zwiększa ono prawdopodobieństwo znaczącego wzrostu niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia człowieka.

W tej sprawie w ogóle takiego stanu nie uprawdopodobniono, przyjmując w opisie czynów zaskarżonego wyroku, że samo znajdowanie się w stanie nietrzeźwości rzędu 2 mg/l przez A. Ż. i w stanie po użyciu alkoholu rzędu 0,17 mg/l przez M. S., powoduje narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia dziecka, którym z racji niemowlęcego wieku należy się - obiektywnie - cały czas opiekować i mieć je na oku. W tej sprawie odniesiono się zatem wyłącznie wstępnie do zagadnienia probabilistycznego, a mianowicie wyłącznie ustalenia nieodpowiedniego zachowania sprawcy bez wskazania, w jaki sposób oskarżeni zwiększyli ponad społecznie dopuszczalną miarę prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnego skutku oraz nie wykazując, że ów skutek przybrał postać realnego, znaczącego wzrostu niebezpieczeństwa (tzn. prawdopodobieństwa) utraty życia przez inną osobę.

Oczywiście skutek czynu zabronionego określonego w art. 160 § 1k.k. może urzeczywistniać się także w zwiększeniu stopnia narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, które wystąpiło już wcześniej, ale jeśli zarzuconym zachowaniem jest zaniechanie ciążącego na oskarżonych obowiązku zapobiegnięcia skutkowi, to warunkiem pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 160 § 2 k.k. jest obiektywne przypisanie im takiego skutku. Będzie on spełniony wtedy, gdy zostanie dowiedzione, że pożądane zachowanie alternatywne, polegające na wykonaniu przez oskarżonego ciążącego na nim obowiązku, zapobiegłoby realnemu i znaczącemu wzrostowi stopnia tego narażenia (por. postanowienie SN z dnia 3 czerwca 2004 r., V KK 37/04, OSNKW 2004, nr 7-8, poz. 73, z glosą J. Giezka, Palestra 2005, nr 1-2, s. 262 i n.). I taka okoliczność nie została wskazana.

Niebezpieczeństwo, o jakim mowa w art. 160 k.k. interpretowane jest zazwyczaj jako obiektywna sytuacja, stanowiąca pewien szczególny układ rzeczy i zjawisk o charakterze dynamicznym, z którego rozwojem wiąże się wysokie prawdopodobieństwo nastąpienia uszczerbku obejmującego dobro prawne. Jedną z cech niebezpieczeństwa jest zaś to, że określana tym pojęciem sytuacja ma właściwość przechodzenia w inny stan. Niebezpieczeństwo samo w sobie jest więc zmianą w świecie zewnętrznym, która - właśnie ze względu na swój dynamiczny charakter - zawiera w sobie potencjał prowadzący do dalszej zmiany (zob. wyrok SN z dnia 3 grudnia 1999 r., II KKN 377/97, Prok. i Pr.-wkł. 2000, Nr 4, poz. 2). W przypadku zaniechania gwaranta skutek, o jakim mowa w art. 160 & 1 k.k. będzie polegał zarówno na wywołaniu stanu zwiększającego niebezpieczeństwo, jak i na utrzymaniu się poziomu owego niebezpieczeństwa zastanego przez gwaranta w chwili aktualizacji jego obowiązku działania. Wynika to z treści obowiązku gwaranta, którego zadaniem jest nie tylko podjęcie działań zapobiegających pojawieniu się konkretnego niebezpieczeństwa dla chronionego dobra, ale także podjęcie wszelkich działań zmierzających do obniżenia stopnia konkretnego niebezpieczeństwa dla dobra istniejącego już w chwili aktualizacji jego obowiązku. Myśl ta znalazła również odzwierciedlenie w wypowiedziach Sądu Najwyższego, który stwierdził m.in., że skutkiem należącym do znamion strony przedmiotowej występku z art. 160 § 2 k.k. jest nie tylko wywołanie takiej sytuacji, w której ofiara znajduje się - nie będąc uprzednio - w położeniu grożącym mu bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia, ale również na utrzymaniu (nie odwróceniu, nie zmniejszeniu) istniejącego już poziomu tego niebezpieczeństwa w czasie, kiedy urzeczywistnił się obowiązek działania gwaranta (wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2013 r. IV KK 43/13, LEX nr 1318212).

Skutek w postaci realnego i znaczącego wzrostu stopnia narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo (należący do znamion art. 160 k.k.) może zostać przypisany nie tylko wtedy, gdy w przypadku zgodnego z prawem zachowania alternatywnego do tak ujętego skutku ponad wszelką wątpliwość nie doszłoby, ale także wówczas - gdy nie mając pewności co do wartości kauzalnej owego zachowania - możemy jedynie stwierdzić, że w przypadku jego podjęcia prawdopodobieństwo tego, że realny i znaczący wzrost stopnia narażenia nie nastąpi, okazałoby się dostatecznie duże.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że widoczny jest brak owego jeszcze jednego, a koniecznego zdarzenia, które obiektywnie mogłoby - w powiązaniu ze stanem upojenia alkoholowego oskarżonej, czy stanem po użyciu alkoholu oskarżonego - spowodować narażenie na wystąpienie rozważanego skutku. Mogłoby to być przykładowo gorączkowanie dziecka czy też nudności i wymioty, którymi dziecko mogłoby się zachłysnąć etc. W tej sprawie wiadomo tylko tyle, że w dniu 10. 07. 2019 roku około godz. 20.00 w czasie wizyty kuratora społecznego A. M. (1) w miejscu zamieszkania konkubentów przebywała w nim wyłącznie oskarżona A. Ż. i jej dorosła córka J. Ś.. Oskarżony M. S. przyszedł do domu parę minut później wraz z niemowlakiem, z którym odbył wizytę w szpitalu w celu czyszczenia ucha przez lekarza, po incydencie polegającym na wlaniu się mleka do ucha, prawdopodobnie podczas przekręcenia głowy na bok. Wezwani telefonicznie przez kuratora funkcjonariusze policji S. B. i K. K. podczas przeprowadzanej interwencji zastali dziecko śpiące w łóżeczku, nie posiadające na odkrytych częściach ciała obrażeń, w mieszkaniu panujący ogólny ład i porządek oraz zastali rodziców spokojnych i komunikatywnych, poruszających się o własnych siłach i twierdzących, że w ciągu dnia wypili po dwa piwa, a nadto dorosłą córkę A. J. Ś. i zawiadamiającą A. M. (1). Tak więc obecni na miejscu świadkowie - ww. funkcjonariusze policji i kurator społeczny A. M. (1) , czy też J. Ś. takiego działania czy zaniechania rozumianego jako potencjalną sytuację zagrożenia nie stwierdzili.

Z karty informacyjnej z leczenia szpitalnego w Oddziale Pediatrycznym Szpitala Wojewódzkiego w B., do którego wezwane przez policję pogotowie przewiozło chłopca wynika, że rozpoznano podczas konsultacji otolaryngologicznej zapalenie ucha zewnętrznego prawego, przejawiające się wyciekiem usznym oraz stwierdzono dość dobry stan kliniczny przy przyjęciu, bez gorączki.

Opinia sądowo - medyczna, uwzględniająca owo leczenie oraz całokształt dokumentacji medycznej dziecka, a nadto okoliczności wynikające ze wszystkich zgromadzonych w sprawie dowodów osobowych, jednoznacznie stwierdziła brak podstaw do przyjęcia aby po urodzeniu F. S. ( a więc i w dacie 10 lipca 2019 roku tj. w dacie inkryminowanych czynów ) doszło do jego narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w wyniku stanu nietrzeźwości rodziców. Według opiniującej biegłej realizowana była opieka medyczna nad chłopcem. Nie było danych na wystąpienie u niego urazów, natomiast incydent przedostania się mleka do przewodu słuchowego czy powikłania infekcyjne mogą wystąpić niezależnie od stanu trzeźwości rodziców ( opinia sądowo - lekarska karta 105 - 119 ). Jednocześnie biegła A. M. (2) - specjalista medycyny sądowej słusznie zauważyła, że stan nietrzeźwości może być przyczyną zaburzeń krytycyzmu, niezborności ruchów, zaburzeń mowy, zaburzeń równowagi. Zatem sprawowanie opieki nad dzieckiem w takim stanie jest postepowaniem lekkomyślnym, które może narazić podopiecznego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w sytuacji np. spowodowania urazu u dziecka, niewłaściwej pielęgnacji, zaniechania karmienia czy braku prawidłowej reakcji w sytuacji nagłej. W tym miejscu z całą mocą należy podkreślić, że żadna z wymienionych sytuacji w przedmiotowej sprawie nie zaistniała. Nie były to również warunki nietypowe czy ekstremalne lecz domowe zacisze, w którym nie doszło do sytuacji groźnej dla życia lub zdrowia dziecka. Było ono zaopiekowane przez ojca M. S., który był pod nieznacznym, minimalnym działaniem alkoholu - dwóch małoprocentowych piw, spożytych na przestrzeni kilku godzin, nie pozbawiających go zdolności postrzegania i świadomego kontaktowania z rzeczywistością. Prawidłowo przecież rozpoznał uraz ucha u dziecka, dostrzegł potrzebę udzielenia mu fachowej pomocy medycznej i udał się z dzieckiem do szpitala, w którym nawet nikt z personelu medycznego nie zauważył niczego niewłaściwego w jego zachowaniu. Po przybyciu do miejsca zamieszkania, gdyby nie wizyta kuratora i zabranie chłopca do szpitala, kontynuowałby opiekę nad nim, a stan upojenia alkoholowego matki nie stwarzał sytuacji zagrażającej życiu i zdrowiu dziecka, bo wystarczyła w zupełności piecza sprawowana przez niemalże trzeźwego ojca. Nie ma przecież obowiązku jednoczesnego wykonywania obowiązku opieki przez obojga rodziców, z których jedno często pracuje zawodowo, realizuje zakupy czy nawet odpoczywa. Odmienne założenie byłoby absurdalne, zważywszy na sytuację dzieci wychowywanych w niepełnych rodzinach i zaopiekowanych przez tylko jednego rodzica. Nawet niewykazana jednoznacznie w tej sprawie sytuacja pozostawania dziecka w łóżeczku pod czasową opieką śpiącego nietrzeźwego rodzica nie różniłaby się ( w aspekcie zagrożenia ) od sytuacji pozostawania takiego dziecka pod opieką wyczerpanej i zmęczonej samotnej matki, która zasypia nastawiając budzenie za 2/3 godziny. Sąd nie zakłada jednakże aby taką matkę stawiano w stan oskarżenia. Sama natomiast nietrzeźwość osoby sprawującej opiekę nad małym dzieckiem nie wystarcza do stwierdzenia takiego stanu o jakim mowa w dyspozycji art.160 § 1k.k. Niewątpliwie nietrzeźwość opiekuna jest dalece niepożądana, ale sama w sobie takiego skutku nie stwarza. Może natomiast mieć znaczący wpływ na jakość opieki i w pewnych sytuacjach potęgować zagrożenie. Nie ma podstaw do postawienia tezy by półtoramiesięczne dziecko "spuszczone z oka" na krótki czas, pozostające w miejscu bezpiecznym np. w łóżeczku dziecięcym znajdowało się w stanie bezpośredniego zagrożenia. Co więcej taka teza byłaby sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego i zdrowym rozsądkiem. Doświadczenie uczy, że żadne dziecko nie pozostaje pod nieustanną opieką. Opiekun musi wszak także spać czy wykonywać czynności związane z dbaniem o własną higienę. Z pewnością opiekun może "spuścić dziecko z oka" o ile jest ono bezpieczne. Bezpieczeństwo zaś związane jest z brakiem bezpośredniego zagrożenia. Bezpośrednie zagrożenie będzie się materializować wówczas gdy zaistnieje jakaś okoliczność, która zagrożenie uczyni bezpośrednim. Tak będzie gdy zaistnieje np. możliwość upadku dziecka z wysokości ( przy takim wieku dziecka upadek z łóżeczka może być bardzo niebezpieczny ). Oskarżyciel publiczny nie dowodził, że istniała okoliczność materializująca tak właśnie rozumiany stan zagrożenia. W zarzutach aktu oskarżenia ograniczył się do wskazania stanu nietrzeźwości rodziców dziecka, a stan zagrożenia miał wynikać z bliżej nieokreślonego zachowania sprawców.

Jak można wnioskować z opisu czynów przypisanych oskarżonym, oskarżyciel a następnie sąd rejonowy uznali, że znamiona przestępstwa z art.160 § 2 k.k. zostają wyczerpane w sytuacji, gdy sprawcy w czasie sprawowania opieki nad dzieckiem znajdowali się: odpowiednio w stanie nietrzeźwości w przypadku matki dziecka i w stanie po użyciu alkoholu w przypadku ojca dziecka. Takie założenie stoi jednak w jaskrawej sprzeczności z treścią przepisu, na podstawie którego nastąpiło skazanie. Zgodnie bowiem z dyspozycją art.160 § 2 k.k. sprawca swoim zachowaniem musi narazić osobę, co do której ciąży na nim obowiązek opieki na na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Przestępstwo to ma charakter skutkowy, a skutkiem jest właśnie owo narażenie na opisane niebezpieczeństwo. Co więcej narażenie to musi być realne i wystąpić bezpośrednio. Tymczasem ani oskarżyciel ani sąd rejonowy nie wskazali w opisach czynów na czym to niebezpieczeństwo miałoby polegać. ( podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie III k 17/10 - lex).

W tej sprawie nie ma również dowodów na zaniechanie oskarżonych. Oskarżeni A. Ż. i M. S. mieli status gwaranta i ciążył na nich obowiązek, którego wykonanie zapobiegłoby pojawieniu się bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, ale jednak w postępowaniu nie wykazano (bo też takiego zdarzenia po prostu nie było), jakie to zaniechanie zdaje się stanowić klarowną podstawę prawnokarnego przypisania skutku w postaci narażenia dziecka na takie niebezpieczeństwo. Niebezpieczeństwo przed zaniechaniem gwaranta jeszcze nie zaistniało. Innymi słowy nie można wskazać w tej sprawie niebezpieczeństwa " wyjściowego", które stwarzało duże prawdopodobieństwo wystąpienia skutku w postaci naruszenia dobra prawnego (tzn. śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu), a wykonanie ciążącego na sprawcy obowiązku prawdopodobieństwo to istotnie by zmniejszyło, dzięki czemu skutek w postaci naruszenia dobra prawnego znacznie by się oddalił.

Podkreślić też należy, że stan niebezpieczeństwa typizowany jako skutek przestępstw z art. 160 § 1-3 k.k. musi wiązać się z bezpośrednim zagrożeniem dla życia lub zdrowia. Niebezpieczeństwo staje się zaś bezpośrednie wówczas, gdy zachodzi sytuacja niewymagająca dla swojego dalszego rozwoju włączenia się w dany układ zdarzeń elementu dodatkowego, w szczególności zaś podjęcia ze strony sprawcy jakiegokolwiek działania dynamizującego ten układ w wyższym stopniu. Chodzi zatem wyłącznie o takie działania, które stwarzają konkretne, realne i natychmiastowe zagrożenie dla życia lub zdrowia ofiary. Określenie " bezpośrednie" wyklucza natomiast możliwość objęcia nim przypadków, w których niebezpieczeństwo wprawdzie istnieje, ale jego realizacja zależy od ewentualnych dalszych działań sprawcy bądź innych osób (zob. wyrok SA w Katowicach z dnia 20 marca 2003 r., II AKa 18/03, KZS 2003, z. 7-8, poz. 69). Tak zdaje się rozumować rzecznik aktu oskarżenia, który z samego stanu upojenia wywodzi niebezpieczeństwo narażenia ( przy czym nawet nie wskazuje na bezpośredniość narażenia, bo w zarzutach aktu oskarżenia brak tego znamienia; uzupełnione zostało przez sąd pierwszej instancji w wyroku ).

Zamiar ewentualny współkształtujący stronę podmiotową przestępstwa z art. 160 § 1 i 2 k.k. wiąże się ze świadomością znaczenia podejmowanych czynności w perspektywie możliwego skutku. Nie chodzi przy tym o świadomość jakiejkolwiek możliwości wystąpienia konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, ale wyłącznie świadomość wysokiego prawdopodobieństwa takiego skutku, ocenianego w kontekście konkretnych okoliczności faktycznych, bo tylko wówczas można mówić o "bezpośredniości" niebezpieczeństwa (wyrok SN z dnia 8 grudnia 2011 r., II KK 177/11, OSNKW 2012, Nr 3, poz. 29).

Sąd odwoławczy rozważał także kwalifikację czynów jako wykroczeń z art. 106 k.w., ale analiza tego przepisu utwierdziła go, że oskarżonym A. Ż. i M. S. nie tylko nie można przypisać przestępstwa, ale nawet nie można przypisać wykroczenia. Powołany przepis stanowi, że kto mając obowiązek opieki lub nadzoru nad małoletnim do lat 7 albo nad inną osobą niezdolną rozpoznać lub obronić się przed niebezpieczeństwem, dopuszcza do jej przebywania w okolicznościach niebezpiecznych dla zdrowia człowieka, podlega karze grzywny albo karze nagany. Jak wskazuje się w piśmiennictwie i judykaturze, odpowiedzialności wymienionej w tym przepisie podlega osoba, która dopuściła się rażącego zaniedbania obowiązków wynikających z konieczności zagwarantowania maksimum bezpieczeństwa określonym w przepisie osobom. Przykładem takiego postępowania może być uczestnictwo matki w spotkaniu towarzyskim zorganizowanym w domku nad jeziorem, gdy w tym czasie dziecko samodzielnie spaceruje nad brzegiem, będąc poza zasięgiem wzroku osób dorosłych. Dotyczy to również pozostawienia bez nadzoru osoby, która nie jest zdolna zarówno do rozpoznania, jak i obronienia się przed niebezpieczeństwem. Ustawodawca nie penalizuje samego faktu "bycia pod wpływem alkoholu" przez rodziców czy też opiekunów sprawujących bezpośrednią pieczę nad małoletnimi poniżej 7 roku życia i nie wprowadza wymogu ich całkowitej abstynencji, nawet jeśli pozostające pod ich pieczą dziecko jest niemowlęciem. To, że spożyty alkohol może wywołać zachowanie nieadekwatne do sytuacji, to jednak nie sposób przyjąć, że w każdym przypadku osoba znajdująca się pod jego działaniem nie daje żadnych gwarancji należytego sprawowania pieczy nad małym dzieckiem i że w każdym przypadku ów stan opiekuna oznacza, że dziecko przebywa w okolicznościach niebezpiecznych dla zdrowia.

Zachowanie oskarżonych, a w szczególności A. Ż. z pewnością było niewłaściwe. Na obojgu rodzicach - matce i ojcu spoczywał obowiązek troszczenia się o niemowlę, a na matce szczególna troska i dbałość o bezpieczeństwo małego dziecka. Powinna zachować się odpowiedzialnie i przykładnie. Sami oskarżeni zresztą przyznając się do zarzucanych czynów, też to zrozumieli. Oskarżona podjęła leczenie odwykowe.

Wypada jednak zauważyć, że nie każde zachowanie, nawet jeśli ocenia się je ze względów kulturowych i społecznych jako godne potępienia, jest sankcjonowane przepisami prawa karnego. Właściwą reakcją w tej sprawie była interwencja sądu rodzinnego, który postanowieniem z dnia 11 lipca 2019 roku sygn. akt III Nsm 365/19 zmienił wcześniejsze postanowienie Sąd Rejonowego w Bełchatowie w ten sposób, że w trybie zabezpieczenia umieścił małoletniego F. S. w pieczy zastępczej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego. Nie była to natomiast sprawa dla sądu karnego, gdyż nie doszło do popełnienia przestępstwa.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok i uniewinnił oskarżonych A. Ż. i M. S. od popełnienia przypisanych im czynów

Zwięźle o powodach zmiany

Powody zmiany wyroku zostały przedstawione w pkt. 4.1 niniejszego opracowania.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Koszty postępowania w sprawie ponosi Skarb Państwa stosownie do zasady z art. 632 pkt. 2 k.p.k. Mając na uwadze, że pomoc prawna z tytułu reprezentowania małoletniego w postępowaniu odwoławczym nie została opłacona, sąd odwoławczy zasądził na rzecz kuratora - adwokata kwotę 516,60 złotych na podstawie. § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. 2013.1476) w zw. z § 4 ust.1 i 3, § 17 ust. 1 pkt.4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

rozstrzygnięcie o karze

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana