Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 13 września 2019 roku w sprawie z wniosku A. L. i M. L. z udziałem A. D., M. D., R. P., G. B. i E. B. o zasiedzenie, Sąd Rejonowy w Brzezinach:

1.  stwierdził, że udział spadkobierców M. (M.) R. wynoszący 36/192 (trzydzieści sześć sto dziewięćdziesiątych drugich) części w nieruchomości o powierzchni 0,0530 ha oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Brzezinach urządzona jest księga wieczysta (...) nabyli przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 2015 roku: A. syn J. i Z. i M. córka K. i Z. małżonkowie L. w 1/3 (jednej trzeciej) części, czyli udział 12/192 (dwunastu stu dziewięćdziesiątych drugich) we współwłasności nieruchomości, A. D. syn W. i B., w 1/3 (jednej trzeciej) części, czyli udział 12/192 (dwunastu stu dziewięćdziesiątych drugich) we współwłasności nieruchomości, M. D. córka W. i B. w 1/3 (jednej trzeciej) części, czyli udział 12/192 (dwunastu stu dziewięćdziesiątych drugich) we współwłasności nieruchomości;

2.  zasądził od Skarbu Państwa- Sąd Rejonowy w Brzezinach na rzecz adw. M. A. kwotę 1476 zł (tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu;

3.  ustalił, że w pozostałym zakresie każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego postanowienia wnieśli wnioskodawcy, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucili:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego - 197 k.c., poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż udziały współwłaścicieli są równe z jednoczesnym stwierdzeniem zasiedzenia nierównych udziałów na rzecz współwłaścicieli;

2.  naruszenie przepisów prawa proceduralnego - rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 18) w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata u urzędu poprzez ich błędne zastosowanie i bezzasadne przyjęcie niższej stawki, podczas gdy przy uwzględnieniu wartości przedmiotu sporu w przedmiotowej sprawie powinna zostać przyjęta stawka z § 8 pkt 6 rozporządzenia.

W oparciu o wskazane zarzuty wnioskodawcy wnieśli, na podstawie art. 386 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., o:

1.zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt 1 poprzez stwierdzenie, że udział spadkobierców M. (M.) R. wynoszący 36/192 (trzydzieści sześć sto dziewięćdziesiątych drugich) części w nieruchomości o powierzchni 0,0530 ha oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) dla której w Sądzie Rejonowym w Brzezinach urządzona jest księga wieczysta (...) nabyli przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 2015 roku: A. syn J. i Z. małżonkowie L. w ½ (jednej drugiej) części, A. D. syn W. i B. w ¼ (jednej czwartej) części;

2. zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt 2 i przyznanie pełnomocnikowi kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w kwocie 1800 zł powiększone o stawkę vat, czyli 2214 zł;

3. zasądzenie na rzecz uczestników kosztów postępowania apelacyjnego, a w wypadku braku podstaw do takiego rozstrzygnięcia o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, które to koszty nie zostały opłacone w całości ani w części.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawców uczestnicy A. D. i M. D. wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od wnioskodawców na rzecz A. D. i M. D. kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Na terminie rozprawy apelacyjnej pełnomocnik wnioskodawczyni podtrzymał stanowisko oraz wniósł o zasądzenie kosztów według norm przepisanych. Wnioskodawca przyłączył się do apelacji wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skutkowała uchyleniem zaskarżonego postanowienia.

Już na wstępie należy zaznaczyć, że zarzuty apelujących nie zasługują na uwzględnienie, natomiast Sąd Rejonowy dopuścił się poważnych uchybień procesowych mających istotny wpływ na wynik sprawy. Wniosek dotyczący zasiedzenia działki o numerze ewidencyjnym (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Brzezinach urządzona jest księga wieczysta (...), nie powinien zostać uwzględniony w zakresie, w jakim dotyczył uczestników postępowania M. D. i A. D.. Pomimo że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż przesłanki zasiedzenia, o których mowa w art. 172 § 2 k.c., zostały spełnione już w stosunku do ich poprzedników prawnych, to nie byli oni objęci wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia, więc brak było podstaw do stwierdzenia zasiedzenia na rzecz tychże osób. Bez znaczenia jest tu okres posiadania samoistnego działki o numerze (...), który wynosił więcej aniżeli ustawowo wymagany okres trzydziestu lat (w stosunku do posiadacza w złej wierze), a wniosek o stwierdzenie zasiedzenia nie powinien zostać uwzględniony. Takie rozumowanie Sądu pierwszej instancji należy uznać za błędne i pozostające w sprzeczności z przepisami prawa procesowego.

Ponadto podkreślenia wymaga fakt, iż z samych przepisów kodeksu postępowania cywilnego wynika związanie Sądu orzekającego w sprawie żądaniem wniosku tak co do osoby, na której rzecz nastąpiło zasiedzenie, jak i co do wskazanego w tymże wniosku terminu nabycia prawa. Postępowanie w sprawach o stwierdzenie zasiedzenia służy realizacji indywidualnych interesów poszczególnych podmiotów prawa cywilnego, dlatego jest ono wszczynane tylko na wniosek, do zgłoszenia którego uprawniony jest zainteresowany, czyli każdy, czyjego praw dotyczy wynik postępowania (art. 609 § 1 w związku z art. 510 § 1 k.p.c.). Wniosek powinien czynić zadość przepisom o pozwie, z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych (art. 511 § 1 k.p.c.). Zważyć należy, iż zgodnie z art. 677 § 1 k.p.c., który w postępowaniu w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia znajduje zastosowanie na podstawie art. 610 § 1 k.p.c., w sprawach, w których postępowanie nieprocesowe jest wszczynane na wniosek, sąd jest związany żądaniami wnioskodawców. Wyjątkiem od tej zasady jest art. 677 § 1 k.p.c., pozostający w ścisłym związku z regulacją zawartą w art. 670 zdanie pierwsze k.p.c., zgodnie z którą sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. Sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. Natomiast powyżej przytoczone przepisy nie mają zastosowania do nabycia własności przez zasiedzenie na rzecz konkretnych osób. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego musi wynikać, na czyją rzecz powinno nastąpić zasiedzenie, jak również muszą zostać spełnione wszystkie przesłanki zasiedzenia przez osoby inicjujące postępowanie. Jeżeli Sądowi wiadomo, jak w przedmiotowej sprawie, że przesłanki zasiedzenia zostały spełnione nie tylko przez wnioskodawców, to Sąd nie powinien stwierdzać zasiedzenia na rzecz tych osób z tej tylko przyczyny, iż osoby te nie zostały wskazane we wniosku. Takie samo stanowisko przedstawił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 października 2010 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I CSK 582/09 (LEX nr 661498). Sąd Najwyższy stwierdził, iż zawarte w art. 610 § 1 k.p.c. odesłanie do przepisów o stwierdzeniu nabycia spadku dotyczy jedynie regulacji odnoszących się do wezwania innych zainteresowanych przez ogłoszenie, a także do samego orzeczenia o zasiedzeniu, nie obejmuje natomiast przewidzianego w art. 670 k.p.c. obowiązku ustalania z urzędu kręgu uprawnionych do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie.

Podkreślenia wymaga fakt, iż w okolicznościach rozpoznawanej sprawy zachodziła konieczność badania i ustalania kręgu zainteresowanych prowadzonym postępowaniem dotyczącym zasiedzenia nieruchomości, natomiast Sąd Rejonowy uczynił to w sposób niedostateczny. Nie wszystkie osoby zainteresowane w sprawie były w należyty sposób powiadomione o toczącym się postępowaniu. Dotyczy to spadkobierców M. R., której udziały były przedmiotem zasiedzenia w niniejszej sprawie. Sąd jedynie ustalił miejsce pobytu G. B., E. B. i K. B., natomiast pomimo dwukrotnego wniosku pełnomocnika wnioskodawców, nie ustanowił kuratora dla nieznanych z miejsca pobytu Z. O., J. O., I. J., E. K., spadkobierców M. R.. Sąd ograniczył się do ogłoszeń wzywających do wzięcia udziału wszystkich zainteresowanych w toczącym się postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia. Z analizy dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy w postaci kopii akt I Ns II 801/65 Sądu Powiatowego dla (...) W. / k-193 /wynika, że spadkobiercą J. B. , jednej ze spadkobierczyń M. R., był jej mąż K. B., a spadkobiercami K. B. zmarłego 21 maja 1965 r. byli: S. L., W. L., S. B., J. F., W. L., H. L., K. K., U. L. i J. K.. Uczestniczące w postępowaniu G. B. i E. B. są spadkobierczyniami S. B.. Ci spadkobiercy udziałów należących do M. R. Sąd Rejonowy pominął.

Jednocześnie podkreślenia wymaga fakt, iż wprawdzie, jak ostatecznie zostało przyjęte w orzecznictwie Sądu Najwyższego, niewzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania, niewątpliwie jednak niewezwanie takiej osoby do udziału w sprawie stanowi bardzo poważne uchybienie procesowe mające wpływ na wynik sprawy (tak np. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2010 roku, III CZP 112/09, OSNC 2010/7-8/98). Zwrócono przy tym uwagę, że w postępowaniu nieprocesowym przewidziano skargę o wznowienie postępowania jako szczególny środek pozwalający wzruszać prawomocne orzeczenie co do istoty sprawy przez zainteresowanego, który nie wziął udziału w sprawie, a jego prawa zostały naruszone (art. 524 § 2 k.p.c.). Okoliczność ta wskazuje zatem, że sam fakt niewzięcia udziału przez zainteresowanego w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania (tak np. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 września 1967 roku, III CZP 60/67, OSNCP 1968, nr 3, poz. 37 i z dnia 18 grudnia 1974 roku, III CZP 88/74, OSNCP 1976, nr 1, poz. 4).

Niewątpliwie zatem brak zawiadomienia przez Sąd Rejonowy wszystkich zainteresowanych osób w sprawie i zignorowanie wniosku pełnomocnika wnioskodawców o ustalenie kuratora dla niektórych z uczestników, jakkolwiek nie skutkowało nieważnością postępowania z powodu pozbawienia tychże osób możności obrony ich praw w toczącym się postępowaniu, to z całą pewnością jednak stanowiło istotne uchybienie procesowe mające wpływ na wynik postępowania.

Należy podkreślić, sporządzone przez Sąd I instancji uzasadnienie nie poddaje się weryfikacji z uwagi na jego skrótowość i pominięcie w ustaleniach szeregu dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy.

Uwzględniając przytoczoną powyżej argumentację, w tym powołane orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy postanowił uchylić postanowienie w przedmiotowej sprawie. Natomiast nie było możliwe wydanie przez Sąd drugiej instancji orzeczenia reformatoryjnego, bowiem zachodzi konieczność ustosunkowania się do zagadnień kluczowych mających znaczenie dla rozpoznania sprawy, tj. ustalenia kręgu osób zainteresowanych w sprawie. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien w pierwszej kolejności prawidłowo ustalić krąg osób zainteresowanych w sprawie, rozpoznać złożone wnioski o ustanowienie kuratora dla nieznanych z miejsca pobytu, a nadto ustalić procesowe stanowisko wnioskodawców i uczestników postępowania w przedmiocie zasiedzenia.

Wobec powyższego na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. postanowienie podlegało uchyleniu, a sprawa została przekazana Sądowi Rejonowemu w Brzezinach do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia, w tym również rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.​

​