Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie II Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia (del.) Anna Bonkowska

Protokolant: Malwina Bulik

po rozpoznaniu w dniu 04 października 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. P.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.
na rzecz J. P. kwotę 277 202,11 zł (dwieście siedemdziesiąt siedem tysięcy dwieście dwa złote jedenaście groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 lutego 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.
na rzecz J. P. kwotę 24 678 zł (dwadzieścia cztery tysiące sześćset siedemdziesiąt osiem złotych), tytułem zwrotu kosztów procesu;

oraz sprawy z powództwa J. P.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.
na rzecz J. P. kwotę 86 822,05 zł (osiemdziesiąt sześć tysięcy osiemset dwadzieścia dwa złote pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 lutego 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.
na rzecz J. P. kwotę 9 759 zł (dziewięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt dziewięć złotych), tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powód J. P. pozwem z dnia 14 marca 2017 r. wystąpił przeciwko pozwanemu (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 277.202,11 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 lutego 2017 r. do dnia zapłaty. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że zawarł z pozwanym jako konsument dwie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) w wariantach V i VI. Pozwany wystawił dwie polisy – nr (...) i nr (...). Działający w imieniu pozwanego przedstawiciel ustnie przedstawił powodowi warunki umów, skupiając się na zyskach i korzyściach, które z tych umów miały wynikać, prezentował produkt jako bezpieczny, dając tym samym do zrozumienia, że nie można na nim stracić. Zdaniem powoda, doradca sprawiał wrażenie nie tylko człowieka wiarygodnego, ale przede wszystkim profesjonalisty o dużej wiedzy na temat oferowanych produktów. Przedstawiciel pozwanego nie omawiał
z powodem treści Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (dalej OWU). Powód nie został także poinformowany o opłatach i innych potrąceniach, które miały być pobrane w przypadku wypowiedzenia umowy przed okresem na jaki została zawarta. Powód wskazał, że nawet sama lektura OWU nie wystarcza, aby konsument zorientował się, że rozwiązanie umowy przed terminem wiąże się z utratą znacznej części środków zgromadzonych na rachunku. Co więcej, treść OWU była skomplikowana, napisana fachowym i trudnym językiem. Powód wskazał, że zgodnie z postanowieniami OWU w przypadku rozwiązania umowy przed ustalonym w umowie okresem pozwany miał prawo pobrać tytułem opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu ponad 200% środków zgromadzonych na prowadzonym na jego rzecz rachunku, jeżeli rozwiązanie umowy miało miejsce w pierwszym i drugim roku obowiązywania umowy, a stopniowo mniejszy odsetek zgromadzonych na tym rachunku środków, jeżeli rozwiązanie umowy miało miejsce w kolejnych latach obowiązywania umowy.

Powód wskazał, że po pewnym czasie od zwarcia umów okazało się, że zamiast gromadzić oszczędności ponosi on stratę. Zdecydował się rozwiązać umowy, jednak wówczas okazało się, że nie tylko nie uzyskał obiecanego zysku, ale także nie odzyska wszystkich środków, które zgromadził na rachunkach. Umowa nr (...) została rozwiązana w dniu 19 września 2016 r., a umowa nr (...) w dniu 17 maja 2016 r., czyli w piątym roku ich trwania. Na rachunkach prowadzonych dla umowy nr (...) powód zgromadził kwotę 280.420,65 zł, tymczasem pozwany zatrzymał z tej umowy kwotę 92.789,23 zł, tj. ponad 33% zgromadzonych środków.
Z kolei na rachunkach prowadzonych dla umowy nr (...) powód zgromadził kwotę 444.687,05 zł, tymczasem pozwany zatrzymał z tej umowy kwotę 184.412,88 zł, tj. prawie 42% zgromadzonych środków. Powód wskazał, że o fakcie istnienia w umowie opłat skutkujących zatrzymaniem tak znacznej części środków zgromadzonych na prowadzonych dla niego rachunkach oraz o ich wysokości dowiedział się dopiero na etapie rozwiązywania umowy.

W ocenie powoda, pobrane przez pozwanego opłaty likwidacyjne i opłaty od wykupu należy uznać za rażąco wygórowane i jako takie stanowiące świadczenie nienależne na podstawie art. 410 k.c. Niniejszym pozwem powód dochodzi sumy kwot zatrzymanych z tytułu obu umów w wysokości 277.202,11 zł (92.789,23 zł + 184.412,88 zł).

Powód wskazał, że treść OWU wraz z Tabelą opłat i limitów nie daje podstaw do zatrzymania przez pozwanego jakichkolwiek kwot ze środków zgromadzonych na rachunkach. Zdaniem powoda, postanowienia wzorców umownych odnoszące się do opłat likwidacyjnych
i opłaty od wykupu stanowią klauzule niedozwolone, wykazując daleko idącą sprzeczność
z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa, a w szczególności z art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz z art. 385 ³ pkt 2, 8, 12, 13, 14, 16, 17 i 22 k.c. Powód wskazał, że treść postanowień wzorców umownych odnoszących się w szczególności do opłat likwidacyjnych i opłaty od wykupu jest nieczytelna i niezrozumiała dla przeciętnego konsumenta. Pozwany posługuje się tu mnóstwem definicji, które w swym definiensie odsyłają do innych definicji. Cała regulacja dotycząca prawa zatrzymania środków jest tak napisana, że wprowadza w błąd, ukrywając w gąszczu przepisów niekorzystne dla konsumenta postanowienia umowy. Treść OWU daje konsumentowi prawo rozwiązania umowy w każdym czasie, ale faktycznie to prawo zostaje ograniczone przez wprowadzenie opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu. Zdaniem powoda, w niniejszej sprawie pozwany w ogóle nie wyjaśnił w OWU zasad kształtowania kwoty opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu, a mechanizm ich ustalania był zawiły i niezrozumiały oraz wyłącznie zależny od woli pozwanego. Ponadto niezasadne jest utrzymywanie przez pozwanego, że ze środków pobranych z rachunku powoda pokrywane były koszty działalności akwizycyjnej, prowizje agentów oraz inne koszty związane
z zawarciem umowy. W ocenie powoda, koszty te dotyczą wyłącznie nawiązania umowy oraz ewentualnie jej wykonywania, a nie jej wypowiedzenia czy rozwiązania. Poza tym tego rodzaju koszty są wydatkami ponoszonymi w związku z prowadzeniem przez pozwanego działalności gospodarczej. Zarówno OWU, jak i wzorzec umowy w żaden sposób nie wskazywały, w jaki sposób koszty te mają być pokrywane z opłat likwidacyjnych czy opłaty od wykupu (pozew – k. 2-10).

Pozwany (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że umowy zawarte z powodem wygasły na skutek nieopłacenia przez niego składki podstawowej. W wyniku rozwiązania umów pozwany pobrał opłatę likwidacyjną w wysokości 180.000 zł (polisa nr (...)) i 90.000 zł (polisa
nr (...)) oraz opłatę od wykupu w wysokości 4.360,39 zł (polisa nr (...)) i 2.757,66 zł (polisa nr (...)). Suma pobranych opłat likwidacyjnych i opłat od wykupu wyniosła 277.118,05 zł. Pozwany wskazał, że postanowienia umów były jasne i rzetelne, zgodne z dobrymi obyczajami oraz nie godziły w uzasadnione interesy powoda. Przed zawarciem umów J. P. otrzymał kompletną dokumentację, przekazano mu kluczowe informacje dotyczące jego obowiązków umownych, uprzedzono klienta o długoterminowości umowy, jej celu gospodarczym oraz o istnieniu i ewentualnej dotkliwości opłat likwidacyjnych, pobieranych w razie przedwczesnego rozwiązania umowy. Ponadto pobrane opłaty odpowiadały rzeczywiście poniesionym kosztom. Pozwany wskazał ponadto, że roszczenie powoda jest skierowane także do środków, które nie stanowią wcale surogatu składek powoda, a środków w kwocie 36.000 zł, które na rachunek powoda wpłacił sam pozwany licząc, że zachęci go do lojalnego trwania przez umówiony okres, tzw. bonus. Na wypadek uwzględnienia przez Sąd żądania powoda, pozwany wniósł o oddalenie roszczenia w zakresie kwoty 36.000 zł ze względu na nadużycie prawa podmiotowego w tym zakresie.

Pozwany wskazał, że powód był związany postanowieniami § 44 OWU w zw. z ust. 11 (piąty wiersz) Tabeli opłat. Na podstawie powyższego zapisu w razie rozwiązania umowy przez powoda w piątym roku polisowym pozwany był uprawniony do pobrania opłaty w wysokości 1,5 składki podstawowej należnej za rok polisowy. Powód zobowiązał się opłacać składkę podstawową w wysokości 5.000 zł oraz 10.000 zł miesięcznie (składka podstawowa należna za pierwszy rok polisy wynosiła odpowiednio po 60.000 zł i 120.000 zł). Zdaniem pozwanego, na mocy obu umów powód zobowiązał się zatem do uiszczenia kwoty 270.000 zł, tytułem opłat likwidacyjnych w razie ich rozwiązania w piątym roku polisowym. Opłata likwidacyjna opiewała zatem na ściśle określoną kwotę dla każdego kolejnego roku polisowego, nie stanowiąc ryczałtu od wartości rachunku ubezpieczenia.

Pozwany podniósł, że musiał wprowadzić mechanizm rozliczania kosztów związanych
z umowami rozwiązanymi przedwcześnie, gdyż w innym przypadku Towarzystwo (...) poniosłoby stratę, na co nie mogło sobie pozwolić w świetle obowiązującego wówczas art. 18 ust. 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Celem opłaty likwidacyjnej było pokrycie kosztów Towarzystwa na wypadek rozwiązania umowy przez ubezpieczającego, skutkujące niemożnością pokrycia kosztów z periodycznych opłat. W ocenie pozwanego, opłata jest zgodna z dobrymi obyczajami i nie narusza rażąco interesów powoda. Zdaniem pozwanego, również opłata
od wykupu w wysokości 1% nie może zostać uznana za sprzeczną z dobrymi obyczajami. Opłata ta nie jest wygórowana, a wręcz niska.

W ocenie pozwanego, opłata likwidacyjna określa wprost główne świadczenie na rzecz powoda, będąc także głównym świadczeniem umownym samego powoda na rzecz pozwanego
i jako taka w ogóle nie może podlegać kontroli pod kątem abuzywności.

Pozwany wskazał, że w niniejszej sprawie poniósł koszty, które dla obu umów wyniosły łącznie 263.048 zł, na które złożyły się: 108.000 zł + 57.000 zł, tytułem kwoty zapłaconej prowizji, 5.480,22 zł + 2.800,76 zł, tytułem pozaprowizyjnych kosztów akwizycji, 39.376,42 zł + 14.391,40 zł, tytułem kosztów administracyjnych związanych z umową i 24.000 zł + 12.000 zł, tytułem przyznanego bonusu.

Na wypadek uznania przez Sąd roszczenia powoda w zakresie kwoty pobranej od niego tytułem opłaty likwidacyjnej za zasadne, pozwany wniósł o uwzględnienie roszczenia jedynie do wysokości wynikającej z decyzji Prezesa UOKiK z dnia 2 listopada 2015 r. nr (...) oraz porozumienia zawartego pomiędzy pozwanym a Prezesem UOKiK z dnia 20 grudnia 2016 r., które wskazują dopuszczalny poziom opłat w umowach ubezpieczenia na życie. W ocenie pozwanego, nawet w przypadku stwierdzenia abuzywności zakwestionowanego postanowienia, ma on prawo zatrzymać opłatę likwidacyjną w wysokości 12% wartości rachunku podstawowego. Powództwo powinno zostać zatem oddalone co do kwoty 85.416,65 zł, zgodnie z decyzją Prezesa UOKiK. Zdaniem pozwanego, zasądzenie całej opłaty na rzecz powoda prowadziłoby do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego i niesłusznego, nadmiernego poszkodowania Towarzystwa (...) (odpowiedź na pozew – k. 75-81v).

W piśmie procesowym z dnia 27 października 2017 r. powód zaprzeczył, aby otrzymał od pozwanego jakiekolwiek bonusy czy premie. Na potwierdzenie powyższego powód wskazał, po pierwsze, że nigdzie w OWU nie zostało scharakteryzowane pojęcie „bonusu”, jego konstrukcja, warunki przyznania czy zwrotu. Po drugie, § 16 ust. 5 OWU reguluje kwestię matematycznego działania w systemie zwiększenia składki podstawowej o określony wskaźnik procentowy, co miało na celu utrzymanie korzystnego dla klienta stanu jego rachunków, nie zaś kwestię przyznawania bonusów. Gwałtowany spadek wartości składek po zawarciu umowy mógł skutkować odstąpieniem klienta od umowy lub jej szybszym rozwiązaniem. Co więcej, poprzez przyznanie bonusu pozwana sama zyskała mogąc inwestować większe kwoty we własne fundusze. Po trzecie, nigdzie nie uregulowano kwestii zwrotu przyznawanych bonusów w razie przedterminowego rozwiązania umowy. Nawet gdyby doszło do faktycznego przekazania środków na rzecz powoda, to pozwany nie miałby podstaw, aby domagać się ich zwrotu. Po czwarte, powód nie był informowany o istnieniu bonusu, a o jego istnieniu dowiedział się dopiero na etapie postępowania sądowego.

Powód zakwestionował oświadczenia złożone przez pozwanego, w których pracownik Towarzystwa (...) poinformował o wysokości prowizji uiszczonej na rzecz pośrednika (...) Bank SA oraz złożone przez pozwanego szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia. Powód zaprzeczył, aby pozwany poniósł koszty wymienione w tych dokumentach. Zdaniem powoda, konsument powinien znać m.in. wysokość prowizji należnej agentowi przed zawarciem umowy, jeśli ostatecznie to on miał pokryć ten koszt (pismo procesowe powoda z dnia 27 października 2017 r. – k. 117-128).

W piśmie procesowym z dnia 17 listopada 2017 r. pozwany wskazał, że powód niekonsekwentnie twierdzi najpierw, że nie otrzymał bonusu od Towarzystwa (...),
a następnie podnosi, że nie wiedział o otrzymaniu środków pieniężnych. W ocenie pozwanego, niezawinione przez niego rozwiązanie umowy z jednoczesnym żądaniem przez powoda zapłaty premii jest nadużyciem prawa podmiotowego, działaniem sprzecznym z dobrymi obyczajami oraz zasadami współżycia społecznego.

Pozwany wskazał, że nie sposób zgodzić się z twierdzeniami powoda, jakoby z OWU nie wynikały zasady ustalania wysokości kosztów. Zdaniem Towarzystwa (...), skoro wartość wykupu była obliczana na poczet kosztów, to oczywistym jest, że koszty odpowiadały kwocie zatrzymanej przez pozwanego (pismo procesowe pozwanego z dnia17 listopada 2017 r. – k. 139-144).

W piśmie procesowym z dnia 27 grudnia 2017 r. powód wskazał, że potrącenie części należących do niego środków przez pozwanego ma charakter ryczałtowy, w orzecznictwie zaś ugruntowany jest pogląd, że taki sposób pobierania kosztów jest niedopuszczalny. Pozwany mógłby pobrać koszty, gdyby wprost przewidział to w umowie i wskazał, o jakie koszty chodzi
i w jakiej wysokości (pismo procesowe powoda z dnia 27 grudnia 2017 r. – k. 188-200).

W dniu 14 marca 2017 r. powód J. P. wystąpił również z innym pozwem przeciwko (...) SA, w którym wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 86.822,05 zł wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 lutego 2017 r. do dnia zapłaty. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód wskazał, że dochodzi zapłaty kwoty zatrzymanej przez pozwanego na skutek rozwiązania umowy ubezpieczenia objętej polisą
nr (...). Sprawa została zarejestrowana w tutejszym Sądzie pod sygnaturą akt XXV C 2217/17 (pozew – k. 2-10 akt o sygn. XXV C 2217/17).

Pozwany (...) SA wniósł o oddalenie powództwa wniesionego w sprawie zarejestrowanej pod sygnaturą akt XXV C 2217/17 w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (sprzeciw od nakazu zapłaty – k. 57-66v akt o sygn. XXV C 2217/17).

Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie połączył sprawę zarejestrowaną pod sygnaturą akt XXV C 2217/17 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą z powództwa J. P. przeciwko (...) SA toczącą się przed Sądem Okręgowym w Warszawie pod sygnaturą akt II C 634/17 (postanowienie – k. 96 akt o sygn. XXV C 2217/17).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12 września 2011 r. J. P. zawarł umowę ubezpieczenia na życie
z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) z (...) spółką akcyjną z siedzibą w W. (dalej (...) SA).
W związku z zawarciem umowy spółka wystawiła polisę nr (...). Umowa została zawarta w wariancie V z sumą ubezpieczenia w wysokości 100 zł i ze składką podstawową opłacaną miesięcznie w wysokości 5.000 zł. Przedmiotem ubezpieczenia było życie ubezpieczonego. Ubezpieczenie obejmowało śmierć ubezpieczonego w okresie odpowiedzialności Towarzystwa z tytułu udzielenia ochrony ubezpieczeniowej. Świadczenie ubezpieczeniowe, które miało być należne w przypadku śmierci ubezpieczonego w okresie udzielenia ochrony ubezpieczeniowej miało stanowić sumę ubezpieczenia powiększoną o wartość polisy. Składki miały być podzielone pomiędzy następujące fundusze kapitałowe: (...) Akcji (25%), (...)Akcje (25%), (...) Akcji (25%) i (...) Akcja (25%) (polisa nr (...) – k. 20-20v akt o sygn. XXV C 2217/17; § 5 i 6 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia – k. 22-27v; wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia – k. 242-244).

W tym samym roku, tj. w dniu 18 października 2011 r. J. P. zawarł drugą umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) z (...) SA. W związku z zawarciem umowy spółka wystawiła polisę nr (...). Umowa została zawarta w wariancie V z sumą ubezpieczenia w wysokości 100 zł i ze składką podstawową opłacaną miesięcznie w wysokości 5.000 zł. Składki miały być podzielone pomiędzy następujące fundusze kapitałowe: (...) – (...) (...) Akcji (25%), (...) – (...) Akcje (25%), (...) – (...) Akcji (25%) i (...) – (...) Akcja (25%) (polisa nr (...) – k. 20-20v; wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie – k. 181-183).

W dniu 14 lutego 2012 r. J. P. zawarł kolejną, trzecią już umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) z (...) SA. Na potwierdzenie zawarcia umowy spółka wystawiła polisę nr (...). Umowa została zawarta w wariancie VI z sumą ubezpieczenia w wysokości 100 zł i ze składką podstawową opłacaną miesięcznie w wysokości 10.000 zł. Składki miały być podzielone pomiędzy następujące fundusze kapitałowe: (...) Akcji (30%),(...) Akcje (17%), (...) Akcji Małych i Średnich Spółek (17%), (...) (13%), (...) Akcji (13%) i (...) – Akcji (10%) (polisa nr (...) – k. 21-21v; wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie – k. 178-180).

J. P. negocjował z Towarzystwem (...) za pośrednictwem agenta wysokość składek podstawowych (przesłuchanie powoda J. P. – k. 463-465).

Integralną częścią powyższych umów były Ogólne Warunki Ubezpieczenia z indeksem (...) (dalej OWU) oraz Tabele opłat i limitów z indeksami (...) i (...).

Treść OWU przewidywała, że podstawowym obowiązkiem ubezpieczającego będzie opłata składki podstawowej (§ 13 ust. 1 OWU). Towarzystwo (...) zobowiązane zaś zostało do wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego, wartości polisy lub odpowiednio jej części oraz do dokonywania alokacji składek podstawowych i składek dodatkowych zgodnie z dyspozycją ubezpieczającego (§ 14 ust. 2 i 3 OWU).

Z § 16 ust. 5 OWU wynikało, że w pierwszym roku polisy każda wpłacona przez ubezpieczającego składka podstawowa przed dokonaniem alokacji zostanie zwiększona o wskazany w Tabeli opłat i limitów wskaźnik procentowy, właściwy dla wybranego przez ubezpieczającego wariantu ubezpieczenia.

W § 33 pkt 3 OWU wskazano, że umowa ubezpieczenia ulega rozwiązaniu po upływie 90 dni od dnia zakończenia okresu prolongaty – jeżeli wymagalne składki podstawowe nie zostały zapłacone w tym terminie mimo uprzedniego wezwania przez Towarzystwo do ich zapłaty w terminie nie krótszym niż 7 dni, jeżeli okres prolongaty rozpoczął się przed piątą rocznicą polisy, chyba że do dnia upływu tego okresu ubezpieczający opłaci wymagalne składki podstawowe i doręczy Towarzystwu wniosek o wznowienie umowy ubezpieczenia.

W celu inwestowania środków pochodzących ze składek podstawowych oraz składek dodatkowych w § 36 ust. 1 OWU przewidziano, że Towarzystwo zaoferuje ubezpieczającym ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe, różniące się strukturą i kategoriami lokat, a tym samym wynikami inwestycyjnymi i profilem ryzyka.

W § 40 ust. 1 OWU zastrzeżono, że Towarzystwo będzie pobierać następujące opłaty: 1) opłatę za ryzyko ubezpieczeniowe, 2) opłatę administracyjną, 3) opłatę za zarządzanie, 4) opłatę likwidacyjną, 5) opłatę od wykupu i 6) opłatę operacyjną. Strony postanowiły w § 40 ust. 2 OWU, że jeżeli umowa ubezpieczenia ulegnie rozwiązaniu, to wówczas Towarzystwo pobierze opłaty za ryzyko ubezpieczeniowe, administracyjną i za zarządzanie w wysokości proporcjonalnej do okresu, za który są należne.

W § 44 ust. 1-4 OWU wskazano, że opłata likwidacyjna będzie pobrana od kwot należnych ubezpieczającemu z tytułu: 1) wypłaty wartości polisy, z wyłączeniem wypłaty wartości polisy wskutek wypowiedzenia umowy ubezpieczenia przez ubezpieczającego w przypadku określonym w § 51 ust. 8 OWU; 2) wypłaty części wartości podstawowej polisy, w przypadku złożenia wniosku o dokonanie takiej wypłaty lub w przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia przez ubezpieczającego w okresie pierwszych dziesięciu lat polisy z zastrzeżeniem postanowień § 19 ust. 7 OWU. Opłata likwidacyjna została określona jako iloczyn wskaźnika określonego w Tabeli opłat i limitów oraz łącznej wysokości składki podstawowej należnej za pierwszy rok polisy, z zastrzeżeniem, że w przypadku wypłaty części wartości podstawowej polisy opłata likwidacyjna może być pobrana w proporcji, w jakiej kwota części wartości podstawowej polisy pozostała w dniu naliczenia opłaty likwidacyjnej do wartości podstawowej polisy. Opłata likwidacyjna miała być pobrana przez Towarzystwo w dniu umorzenia jednostek uczestnictwa, dokonanego w celu wypłaty wartości polisy lub części wartości podstawowej polisy poprzez potrącenie opłaty likwidacyjnej z kwoty należnej beneficjentowi wykupu. W przypadku, jeżeli wartość podstawowa polisy jest niższa od należnej opłaty likwidacyjnej, Towarzystwo mogło pobrać opłatę likwidacyjną w wysokości wartości podstawowej polisy.

W § 45 ust. 1-3 OWU wskazano z kolei, że opłata od wykupu mogła być pobrana od kwot należnych ubezpieczającemu z tytułu: 1) wypłaty wartości polisy, z wyłączeniem wypłaty wartości polisy wskutek wypowiedzenia umowy ubezpieczenia przez ubezpieczającego w przypadku określonym w § 51 ust. 8 OWU; 2) wypłaty części wartości podstawowej polisy, w przypadku złożenia wniosku o dokonanie takiej wypłaty w okresie pierwszych dwudziestu lat polisy. Opłata od wykupu została określona procentowo w stosunku w jakim w dniu jej naliczenia pozostała do wypłaty wartości podstawowej polisy lub odpowiednio do wypłaty części wartości podstawowej. Opłata od wykupu mogła być pobrana przez Towarzystwo w dniu umorzenia jednostek uczestnictwa, dokonanego w celu wypłaty wartości podstawowej polisy lub części wartości podstawowej polisy poprzez potrącenie tej opłaty z kwoty należnej beneficjentowi wykupu.

W pkt 12 Tabeli opłat i limitów określono, że wysokość opłaty likwidacyjnej w piątym roku polisy wynosi 1,5 składki podstawowej należnej za jeden rok polisy, zaś w szóstym roku polisy – 1,4 składki podstawowej należnej za 1 rok polisy. Z kolei w pkt 13 Tabeli wskazano, że wysokość opłaty od wykupu od 1 do 10 roku polisy wynosi 1% wypłacanej wartości podstawowej polisy (Ogólne Warunki Ubezpieczenia – k. 22-27v; Tabele opłat i limitów – k. 29-33).

Przed zawarciem umów J. P. złożył podpis pod oświadczeniami, w których wskazał, że został pouczony o tym, iż wybrany „Plan Inwestycyjny” jest umową ubezpieczenia na życie związaną z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi o charakterze inwestycyjnym z minimalną gwarantowaną sumą ubezpieczenia oraz że został zapoznany z profilami ryzyka inwestycyjnego właściwymi dla poszczególnych ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych i świadomie zawiera umowy ubezpieczenia po dokonaniu analizy swoich potrzeb i oczekiwań, akceptując długoterminowy horyzont inwestycyjny. Ponadto J. P. złożył podpis pod oświadczeniami, w których wskazał, że przed zawarciem umów ubezpieczenia otrzymał i zapoznał się z treścią OWU do produktu pod nazwą (...) z indeksem (...) oraz treścią Regulaminów ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych oferowanych do umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi – „Plan Inwestycyjny” z indeksem (...) wraz z wykazem oferowanych ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych (wnioski o zawarcie umów ubezpieczenia na życie – k. 166-169, 242-244).

Umowy ubezpieczenia zostały zawarte pomiędzy J. P. a (...) SA za pośrednictwem agenta (...) Bank SA, reprezentowanego przez pracownika M. O.. Za pośrednictwo przy zawarciu umów agent pobrał prowizję. Podpisanie umów miało miejsce w siedzibie (...) Bank SA (oświadczenia – k. 94-95 akt o sygn. II C 634/17;k. 76 akt o sygn. XXV C 2217/17; potwierdzenia przelewów – k. 184-186; zeznania świadka M. O. – k. 449-451; przesłuchanie powoda J. P. – k. 463-465).

W trakcie trwania umowy objętej polisą nr (...) J. P. opłacił składki w łącznej wysokości 450.000 zł na rachunku podstawowym i 10.000 zł na rachunku dodatkowym (dokument pod nazwą „Szczegółowe dane dotyczące umowy ubezpieczenia” – k. 93-93v).

W trakcie trwania umowy objętej polisą nr (...) J. P. opłacił składki w łącznej wysokości 270.000 zł (dokument pod nazwą „Szczegółowe dane dotyczące umowy ubezpieczenia” – k. 75-75v akt o sygn. XXV C 2217/17).

W trakcie trwania umowy objętej polisą nr (...) J. P. opłacił składki w łącznej wysokości 265.000 zł na rachunku podstawowym i 5.000 zł na rachunku dodatkowym (dokument pod nazwą „Szczegółowe dane dotyczące umowy ubezpieczenia” – k. 92-92v).

Towarzystwo (...) wpłaciło ze środków własnych na rachunki J. P. tzw. bonusy w następującej wysokości: 12.000 zł z tytułu umowy objętej polisą nr (...), 12.000 zł z tytułu umowy objętej polisą nr (...) i 24.000 zł z tytułu umowy objętej polisą nr (...) (zestawienia operacji dokonywanych na kontach regularnych polis – k. 145-165, 223-241).

Po pewnym czasie J. P. zaprzestał uiszczania składek z uwagi na brak uzyskiwania zysków z tytułu zawartych umów (przesłuchanie powoda J. P. – k. 463-465).

Pismem z dnia 23 maja 2016 r. (...) SA poinformowała J. P., że w związku z zaległościami w płatnościach składek z tytułu polisy nr (...) w dniu 17 maja 2016 r. została rozwiązana umowa ubezpieczenia. Towarzystwo (...) poinformowało jednocześnie, że w wyniku rozwiązania umowy doszło do umorzenia wszystkich jednostek na polisie. Spółka (...) przedstawiła rozliczenie rachunków J. P., które obejmowało rozliczenie rachunku podstawowego w kwocie 436.039,26 zł i rachunku dodatkowego w kwocie 8.647,79 zł. (...) SA dokonała potrącenia naliczonych opłat w kwocie 184.412,88 zł ze środków zgromadzonych na rachunkach. Ostatecznie wypłacono J. P. kwotę 260.274,17 zł. Kwota potrąceń stanowiła ok. 41% środków zgromadzonych na rachunku (pismo (...) SA z dnia 23 maja 2016 r. – k. 35-35v).

Pismem z dnia 19 września 2016 r. (...) SA poinformowała J. P., że w związku z zaległościami w płatnościach składek z tytułu polisy nr (...) w dniu 13 września 2016 r. została rozwiązana umowa ubezpieczenia. Towarzystwo (...) poinformowało jednocześnie, że w wyniku rozwiązania umowy doszło do umorzenia wszystkich jednostek na polisie. Spółka (...) przedstawiła rozliczenie rachunków J. P., które obejmowało rozliczenie rachunku podstawowego w kwocie 278.976,65 zł. (...) SA dokonała potrącenia naliczonych opłat w kwocie 86.822,05 zł ze środków zgromadzonych na rachunku. Ostatecznie wypłacono J. P. kwotę 192.154,60 zł. Kwota potrąceń stanowiła ok. 31% środków zgromadzonych na rachunku (pismo (...) SA z dnia 19 września 2016 r. – k. 30-30v akt o sygn. XXV C 2217/17).

Pismem z dnia 23 września 2016 r. (...) SA poinformowała J. P., że w związku z zaległościami w płatnościach składek z tytułu polisy nr (...) w dniu 19 września 2016 r. została rozwiązana umowa ubezpieczenia. Towarzystwo (...) poinformowało jednocześnie, że w wyniku rozwiązania umowy doszło do umorzenia wszystkich jednostek na polisie. Spółka (...) przedstawiła rozliczenie rachunków J. P., które obejmowało rozliczenie rachunku podstawowego w kwocie 275.766,19 zł i rachunku dodatkowego w kwocie 4.654,46 zł. (...) SA dokonała potrącenia naliczonych opłat w kwocie 92.789,23 zł ze środków zgromadzonych na rachunkach. Ostatecznie wypłacono J. P. kwotę 187.631,42 zł. Kwota potrąceń stanowiła ok. 33% środków zgromadzonych na rachunku (pismo (...) SA z dnia 23 września 2016 r. – k. 34-34v).

W trakcie trwania umowy objętej polisą nr (...) Towarzystwo (...) pobrało od J. P. opłaty w łącznej wysokości 204.529,77 zł, na które składały się: opłata za zarządzanie rachunkiem podstawowym w kwocie 18.644,75 zł, opłata za zarządzanie rachunkiem dodatkowym w kwocie 352,93 zł, opłata administracyjna w kwocie 615,44 zł, opłata za ryzyko w kwocie 50,21 zł, opłata operacyjna w kwocie 506,05 zł, opłata likwidacyjna w kwocie 180.000 zł i opłata od wykupu w kwocie 4.360,39 zł (dokument pod nazwą „Szczegółowe dane dotyczące umowy ubezpieczenia” – k. 93-93v).

W trakcie trwania umowy objętej polisą nr (...) Towarzystwo (...) pobrało od J. P. opłaty w łącznej wysokości 101.887,17 zł, na które składały się: opłata za zarządzanie rachunkiem w kwocie 13.998,49 zł, opłata administracyjna w kwocie 720,23 zł, opłata za ryzyko w kwocie 51,45 zł, opłata operacyjna w kwocie 327,23 zł, opłata likwidacyjna w kwocie 84.000 zł i opłata od wykupu w kwocie 2.789,77 zł (dokument pod nazwą „Szczegółowe dane dotyczące umowy ubezpieczenia” – k. 75-75v akt o sygn. XXV C 2217/17).

W trakcie trwania umowy objętej polisą nr (...) Towarzystwo (...) pobrało od J. P. opłaty w łącznej wysokości 107.522,70 zł, na które składały się: opłata za zarządzanie rachunkiem podstawowym w kwocie 13.466,87 zł, opłata za zarządzanie rachunkiem dodatkowym w kwocie 213,07 zł, opłata administracyjna w kwocie 709,45 zł, opłata za ryzyko w kwocie 50,48 zł, opłata operacyjna w kwocie 325,17 zł, opłata likwidacyjna w kwocie 90.000 zł i opłata od wykupu w kwocie 2.757,66 zł (dokument pod nazwą „Szczegółowe dane dotyczące umowy ubezpieczenia” – k. 92-92v).

W dniu 20 grudnia 2016 r. doszło do zawarcia porozumienia między (...) SA a Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, na mocy którego Towarzystwo (...) zobowiązało się do ograniczenia kwot pobieranych w wyniku zastosowania opłaty likwidacyjnej lub wskaźnika wykupu w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia przez ubezpieczającego, w tym rozwiązania umowy wskutek nieopłacania składek, w odniesieniu do umów ubezpieczenia ze składką regularną i opłatą likwidacyjną zawartych m.in. w OWU z indeksem (...)obowiązujących z (...). Na mocy porozumienia Towarzystwo (...) zobowiązało się do ustalenia wysokości opłaty likwidacyjnej na poziomie 12% (jako procent wartości rachunku podstawowego) w piątym roku polisy (porozumienie z dnia 20 grudnia 2016 r. z załącznikami – k. 36-39).

Pismami z dnia 18 stycznia 2017 r. J. P. wezwał (...) SA do zapłaty kwoty 92.789,23 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia rozwiązania umowy, z tytułu rozwiązania umowy objętej polisą nr (...) oraz kwoty 86.822,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia rozwiązania umowy, z tytułu rozwiązania umowy objętej polisą nr (...), w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od dnia doręczenia pisma. W dniu 20 stycznia 2017 r. J. P. wystosował do (...) SA kolejne wezwanie dotyczące rozwiązania umowy objętej polisą nr (...), w którym zażądał od spółki zapłaty kwoty 184.412,88 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia rozwiązania umowy. Pisma z dnia 18 stycznia 2017 r. i pismo z dnia 20 stycznia 2017 r. zostało doręczone Towarzystwu (...) w dniu 8 lutego 2017 r. (wezwania do zapłaty – k. 63-66; k. 46-47 akt o sygn. XXV C 2217/17; zwrotne potwierdzenie odbioru – k. 69-69v; k. 49-49v akt o sygn. XXV C 2217/17).

Pismami z dnia 20 lutego 2017 r. (...) SA poinformowało J. P., że nie znajduje podstaw do zapłaty kwot wskazanych w wezwaniach (pisma (...) SA z dnia 20 lutego 2017 r. – k. 67-68v; k. 48-48v akt o sygn. XXV C 2217/17).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wskazanych dowodów, w tym dokumentów i ich odpisów oraz częściowo na podstawie przesłuchania powoda J. P.. Sąd uznał przedstawione dokumenty i ich odpisy za wiarygodny materiał dowodowy poza oświadczeniami złożonymi przez pracowników pozwanego, które miały dowodzić wysokości poniesionych kosztów prowizji przy zawieraniu umów ubezpieczenia. Sąd uznał zeznania powoda za wiarygodne jedynie częściowo.

Niewielkie znaczenie miały zeznania świadka M. O.. Świadek potwierdził, że zna powoda i że jako pracownik banku pośredniczył przy zawieraniu umów ubezpieczenia między stronami niniejszego sporu. Świadek nie pamiętał jednak istotnych szczegółów dotyczących zawarcia tych umów, albowiem od sześciu lat nie jest już pracownikiem (...) Bank SA.

Powód zakwestionował w niniejszej sprawie następujące dokumenty złożone przez pozwanego: 1) „Szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia”, 2) oświadczenia pracowników pozwanego o wysokości zapłaconej prowizji i 3) potwierdzenia przelewów dokonanych na rzecz (...) Bank SA z tytułu prowizji, wskazując, że są to wewnętrzne dokumenty Towarzystwa (...) sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że powód kwestionował przyznanie mu przez pozwanego tzw. bonusów. Sąd przyjął w stanie faktycznym, że powód otrzymał od Towarzystwa (...) określone kwoty pieniężne: 12.000 zł, 12.000 zł i 24.000 zł, które zostały następnie zainwestowane w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych. Fakt ten wynika zarówno z dokumentów pod tytułem „Szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia”, jak i z zestawień operacji dokonanych na kontach regularnych polis. Nie może umknąć uwadze fakt, że zestawienia te zostały złożone nie tylko przez pozwanego, ale także przez samego powoda (jako załącznik do pozwu – k. 40-62v). Powód musiał zdawać sobie sprawę z przyznanych bonusów, skoro dysponował tymi dokumentami przed wniesieniem pozwu. Tym samym Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda w zakresie, w jakim twierdził, że nie wiedział o przyznaniu tzw. bonusów. J. P. wskazał, że przeglądał zestawienia operacji i zorientowałby się, gdyby środków było więcej (k. 464). Zeznania powoda w tej części nie są wiarygodne, ponieważ w zestawieniach wprost użyto słowa „bonus”, określając jego wartość i wskazując ile jednostek zostało nabytych, jakiego funduszu kapitałowego i za jaką cenę.

Powód kwestionował również wysokość prowizji zapłaconej przez pozwanego na rzecz (...) Bank SA. Niewątpliwie pozwany poniósł koszty związane z wynagrodzeniem agenta za pośrednictwo przy zawieraniu umów ubezpieczenia. W toku postępowania dowodowego nie udało się jednak ustalić, jak wysokie były te koszty. W ocenie Sądu, rację ma powód twierdząc, że oświadczenia pracowników Towarzystwa (...) o wysokości tych kosztów są mało wiarygodne. Również z potwierdzeń przelewów dokonanych na rzecz (...) Bank SA nie wynika, jaką prowizję zapłacił pozwany z tytułu trzech umów zawartych z powodem. Potwierdzenia przelewów dotyczą bowiem prowizji za pośrednictwo przy zawieraniu wielu umów z różnymi klientami.

Sąd oddalił wniosek pozwanego o zwrócenie się do (...) Bank SA o ujawnienie informacji objętych tajemnicą bankową (k. 206). Przedmiotem postępowania nie było ustalenie, jakie korzyści uzyskał powód od (...) Bank SA w związku z zawarciem kilku umów ubezpieczenia, ale zasadność obniżenia kwot polis o opłaty likwidacyjne i opłaty od wykupu. Uwzględnienie wniosku pozwanego prowadziłoby jedynie do przedłużenia postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwa były zasadne w całości. W niniejszym postępowaniu w sprawach połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia powód domagał się od pozwanego zapłaty kwot pobranych przez pozwanego na skutek rozwiązania z powodem umów ubezpieczenia na życie, w wysokości 92.789,23 zł (polisa nr (...)), 184.412,88 zł (polisa nr (...)) i 86.822,05 zł (polisa nr (...)), wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 lutego 2017 r. do dnia zapłaty. Jako podstawę swojego roszczenia powód wskazał art. 410 k.c.

Spornym w rozpoznawanych sprawach był przede wszystkim sposób rozliczenia stron w związku z rozwiązaniem umów ubezpieczenia. Powód kwestionował bowiem zasadność potrąceń dokonanych przez pozwanego przy ostatecznym rozliczeniu. Zdaniem J. P., potrącenia te nie miały podstawy prawnej z uwagi na niedozwolony charakter zapisów umowy przewidujących opłatę likwidacyjną i opłatę za wykup. Spornym między stronami było także to, czy postanowienia umów oraz treść OWU były jasne i rzetelne oraz zgodne z dobrymi obyczajami, czy opłaty pobrane przez pozwanego na skutek rozwiązania umów ubezpieczenia były rażąco wygórowane, czy opłata likwidacyjna i opłata za wykup są świadczeniami głównymi, a zatem czy postanowienia OWU wprowadzające do stosunku prawnego łączącego strony opłatę likwidacyjną i opłatę za wykup mogły zostać poddane kontroli pod kątem ich abuzywności na podstawie art. 385 ¹ k.c. oraz wreszcie czy powód otrzymał od pozwanego tzw. bonusy, które powinny zostać zwrócone Towarzystwu (...).

W niniejszej sprawie w dniach 12 września 2011 r., 18 października 2011 r. i 14 lutego 2012 r. powód zawarł z pozwanym trzy umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi objęte kolejno polisami nr (...). Na podstawie zawartych umów powód był zobowiązany do opłacania miesięcznej składki w wysokości po 5.000 zł miesięcznie w przypadku polis nr (...) i 10.000 zł w przypadku polisy nr (...). Na skutek zaległości w płatnościach składek pozwany rozwiązał z powodem umowy ubezpieczenia i dokonał potrąceń z kwot zgromadzonych na rachunkach J. P.. Z polisy nr (...) Towarzystwo (...) potrąciło kwotę 86.822,05 zł, z polisy nr (...) kwotę 92.789,23 zł, zaś z polisy nr (...) kwotę 184.412,88 zł. Potrącone kwoty stanowiły wartość opłat likwidacyjnych i opłat od wykupu, które zostały przewidziane w OWU na skutek rozwiązania umowy. Zgodnie z treścią § 44 ust. 1 OWU opłata likwidacyjna była pobierana w przypadku wypowiedzenia umowy w okresie pierwszych dziesięciu lat polisy. Zgodnie natomiast z § 45 ust. 1 OWU opłata od wykupu przysługiwała w przypadku wypłaty wartości polisy.

W ocenie Sądu, niezasadny był zarzut powoda dotyczący niejasnych sformułowań zawartych w treści OWU. Zdaniem J. P., treść OWU była skomplikowana, napisana fachowym i trudnym językiem. Powód wskazał, że lektura treści zawartych w OWU nie wystarczyła, aby zorientować się, że rozwiązanie umowy przed terminem wiąże się z utratą znacznej części środków zgromadzonych na rachunku.

Z § 44 ust. 2 OWU wynika, że opłata likwidacyjna stanowi iloczyn wskaźnika określonego w tabeli opłat i limitów oraz łącznej wysokości składki podstawowej należnej za pierwszy rok polisy. Umowy objęte polisami nr (...) zostały rozwiązane w piątym roku obowiązywania polisy, natomiast umowę objętą polisą nr (...) rozwiązano w szóstym roku obowiązywania polisy. Zgodnie z pkt 12 Tabeli opłat i limitów o indeksie (...), wysokość opłaty likwidacyjnej w piątym roku obowiązywania umowy wynosi 1,5 składki podstawowej należnej za 1 rok polisy, natomiast w szóstym roku obowiązywania umowy – 1,4 składki podstawowej należnej za 1 rok polisy. Z kolei zgodnie z § 45 ust. 2 OWU oplata od wykupu jest określana procentowo w stosunku w jakim w dniu jej naliczenia pozostaje do wypłaty wartości podstawowej polisy lub odpowiednio do wypłaty części wartości podstawowej. Zgodnie z pkt 13 Tabeli opłat i limitów o indeksie (...), wysokość opłaty od wykupu od 1 do 10 roku polisy wynosi 1% wypłacanej wartości podstawowej polisy.

Polisa nr (...) określała wysokość składki podstawowej na kwotę 5.000 zł miesięcznie. Składka należna za pierwszy rok polisy wynosiła zatem 60.000 zł (5.000 zł x 12 miesięcy). Wysokość opłaty likwidacyjnej wyniosła 90.000 zł (1,5 x 60.000 zł), ponieważ umowa została rozwiązana w piątym roku jej obowiązywania. Na dzień rozwiązania umowy objętej polisą nr (...) pozwany wyliczył wartość podstawową środków zgromadzonych na rachunku powoda na kwotę 275.766,19 zł. Opłata od wykupu wyniosła zatem 2.757,66 zł (275.766,19 zł x 0,01). Polisa nr (...) również określała wysokość składki podstawowej na kwotę 5.000 zł miesięcznie. Składka należna za pierwszy rok polisy wynosiła zatem 60.000 zł (5.000 zł x 12 miesięcy). Umowa objęta polisą nr (...) została rozwiązana nie w piątym, ale w szóstym roku jej obowiązywania, należało zatem pomnożyć wysokość składki podstawowej należnej za pierwszy rok polisy ze wskaźnikiem w wysokości 1,4. Wysokość opłaty likwidacyjnej wyniosła zatem 84.000 zł (1,4 x 60.000 zł). Na dzień rozwiązania umowy objętej polisą nr (...) pozwany wyliczył wartość podstawową środków zgromadzonych na rachunku powoda na kwotę 278.976,65 zł. Opłata od wykupu wyniosła zatem 2.789,77 zł (278.976,65 zł x 0,01). Wreszcie polisa nr (...) określała wysokość składki podstawowej na kwotę 10.000 zł miesięcznie. Składka należna za pierwszy rok polisy wynosiła zatem 120.000 zł (10.000 zł x 12 miesięcy). Wysokość opłaty likwidacyjnej wyniosła 180.000 zł (1,5 x 120.000 zł), ponieważ umowa została rozwiązana w piątym roku jej obowiązywania. Na dzień rozwiązania umowy objętej polisą nr (...) pozwany wyliczył wartość podstawową środków zgromadzonych na rachunku powoda na kwotę 436.039,26 zł. Opłata od wykupu wyniosła zatem 4.360,39 zł (436.039,26 zł x 0,01).

Mając na uwadze treść § 44 i 45 OWU oraz powyższe obliczenia należy uznać, że postanowienia dotyczące wysokości opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu były jasne, a obliczenie tych opłat nie nastręczało większych trudności.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1-4 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Zgodnie natomiast z art. 385 ² k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Postanowienie umowy może zostać uznane za niedozwolone postanowienie umowne po kumulatywnym spełnieniu następujących czterech przesłanek: 1) umowa jest zawarta z konsumentem, 2) postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidualnie, 3) postanowienie ukształtowało prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, przy czym przesłanki w postaci: „sprzeczności z dobrymi obyczajami” i „rażące naruszenia interesów konsumenta” muszą wystąpić łącznie, 4) postanowienie nie dotyczy głównych świadczeń stron określonych w sposób jednoznaczny.

Oceniając powyższe przesłanki należy zauważyć, że po pierwsze, J. P. ma status konsumenta, ponieważ zawarł on z pozwanym umowy ubezpieczenia na życie we własnym imieniu jako osoba fizyczna. Przedmiotem ubezpieczenia było życie ubezpieczonego, a zatem trudno byłoby sobie wyobrazić, aby umowy te zawierane były przez podmioty inne niż osoby fizyczne lub aby osoba fizyczna podpisywała je w związku z prowadzoną działalnością zawodową lub gospodarczą. Po drugie, postanowienia OWU nie były uzgodnione z powodem indywidulanie, gdyż nie miał on rzeczywistego wpływu na ich treść. Zawarcie umów w tym przypadku stanowiło jedynie akceptację wcześniej sformułowanych przez Towarzystwo (...) postanowień wynikających z określonego wzorca. Niewątpliwym jest, że treść OWU nie jest uzgadniana z żadnym z kolejnych klientów pozwanego, gdyż stanowią one wzorzec stosowany powszechnie przy tego rodzaju umowach. Pozwany wskazywał w toku postępowania, że powód miał możliwość zapoznania się z treścią OWU przed zawarciem umowy, gdyż otrzymał on kompletną dokumentację i informacje dotyczące jego obowiązków umownych. Zdaniem Sądu, samo zapoznanie się z treścią umowy, czy uświadomienie konsumentowi treści jej postanowień nie oznacza możliwości jej negocjowania. Postanowienia OWU zostały narzucone stronie powodowej, a ich niezaakceptowanie oznaczałoby niemożność zawarcia konkretnej umowy. Powód mógł negocjować tylko wysokość składki podstawowej, co nie oznacza jednak, że umowa została uzgodniona indywidualnie. Wysokość składki stanowi bowiem niewielki fragment jej postanowień w połączeniu z treścią OWU. Po trzecie, opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu nie można uznać za główne świadczenia stron. Należy przypomnieć, że przedmiotem zawartych umów było życie ubezpieczonego, zaś podstawowym obowiązkiem ubezpieczającego było opłacanie składki podstawowej (§ 5 ust. 1 i § 13 ust. 1 OWU). W umowach wskazano wysokość składki podstawowej oraz częstotliwość jej opłacania. Oznacza to, że J. P. miał obowiązek w każdym miesiącu opłacać składkę podstawową, która była następnie alokowana zgodnie z jego dyspozycją. Opłata likwidacyjna i opłata od wykupu nie były natomiast należne zawsze, albowiem warunkiem ich pobrania było przedwczesne rozwiązanie umowy. Okoliczności te przesądzają o ubocznym charakterze tych świadczeń, a zatem Sąd mógł poddać kontroli postanowienia ustanawiające wskazane opłaty pod kątem ich abuzywności na podstawie art. 385 ¹ k.c.

Odnosząc się do czwartej, ostatniej już przesłanki Sąd uznał, że postanowienia umowne dotyczące opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych wskazuje się, że w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Obie, wskazane w tym przepisie, formuły prawne służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, Pr.Bankowe 2006/3/8, Biul.SN 2005/11/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2013 r., I CSK 149/13, OSNC 2014/10/103, LEX nr 1413038, Biul.SN 2014/2/14, M.Prawn. 2014/17/923; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 maja 2009 r., VI ACa 1473/08, LEX nr 785833; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 września 2012 r., VI ACa 461/12, LEX nr 1223500).

Sąd podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 września 2017 r. (I ACa 983/16, LEX nr 2381508), w którym wskazano, że za uznaniem za abuzywne zapisów ogólnych warunków umowy regulujących sposób naliczenia opłaty likwidacyjnej w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy przemawiają takie okoliczności jak: wysokość opłaty likwidacyjnej w stosunku do kwoty zgromadzonej przez ubezpieczonego (ponad 50% wartości), sposób jej naliczenia, niejako automatycznie, w oderwaniu od jakichkolwiek kosztów poniesionych przez pozwaną, jak też w sposób naruszający równowagę kontraktową, bo wprowadzający konsumenta w błąd, niejasny z uwagi na skomplikowany algorytm wyliczenia wartości wykupu i opłaty likwidacyjnej, powiązanie jej z niezdefiniowanymi i niedającymi się zweryfikować kosztami akwizycji, czy wynagrodzeń pracowników. Nie sposób w tych okolicznościach uznać, że gdyby konsument miał wiedzę i świadomość rzeczywistej wysokości opłaty, powiązania jej z wynagrodzeniem agenta ubezpieczeniowego, proporcji w stosunku do zgromadzonych przez niego środków, to zgodziłby się na zawarcie umowy tej treści.

W doktrynie wskazuje się, że w stosunkach z konsumentami szczególne znaczenie mają te oceny zachowań podmiotów w świetle dobrych obyczajów, które odwołują się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Im powinny odpowiadać zachowania stron stosunku, także w fazie przedumownej. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości, będą uznawane za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak w szczególności kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Z kolei postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta, jeżeli poważnie, znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron („Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna" A. Kidyba (red.), Z. Gawlik, A. Janiak, G. Kozieł, A. Olejniczak, A. Pyrzyńska, T. Sokołowski).

Z OWU będących integralną częścią umów ubezpieczenia zawartych przez powoda nie wynika, w jakim celu Towarzystwo (...) pobiera opłatę likwidacyjną i opłatę od wykupu w razie przedwczesnego rozwiązania umów. Cel pobierania tych opłat jest tym bardziej niejasny w kontekście szeregu innych opłat przewidzianych w treści OWU, takich jak: opłata za ryzyko ubezpieczeniowe (§ 41 OWU), opłata administracyjna (§ 42 OWU), która przysługuje Towarzystwu za obsługę umowy ubezpieczenia i opłata za zarządzanie (§ 43), którą pobiera pozwany za zarządzanie aktywami każdego ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego, którego jednostki uczestnictwa były zewidencjonowane na rachunku podstawowym i rachunku dodatkowym ubezpieczającego. Pozwany podnosił, że poniósł koszty prowizji, pozaprowizyjne koszty akwizycji oraz koszty administracyjne związane z umową. W ocenie Sądu, nie jest jasne, która z opłat wymienionych w § 40 ust. 1 OWU pochłania wyżej wymienione koszty. Wątpliwości Sądu budzi pobierana przez pozwanego opłata administracyjna, która ma na celu zwrot Towarzystwu (...) kosztów związanych z obsługą umowy ubezpieczenia. Nie wiadomo zatem, czy obsługa umowy dotyczy także kosztów prowizji, akwizycji i innych kosztów administracyjnych. Niemożliwe jest zatem ustalenie, co składało się na wysokość opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu oraz jaki był cel ich pobierania. Powód, występujący jako konsument w niniejszym sporze, nie wiedział tego na pewno w chwili zawierania przedmiotowych umów, ponieważ z treści OWU nie wynika, aby opłata likwidacyjna miała związek z kosztami ponoszonymi przez pozwanego takimi jak choćby prowizja czy akwizycja.

Nawet gdyby przyjąć, że opłata likwidacyjna służyła pokryciu kosztów prowizji i akwizycji pośrednika, to powód przed podpisaniem umów powinien zostać poinformowany o tym fakcie, a także o wysokości tych kosztów. Należy zauważyć, że wysokości prowizji nie udało się ustalić nawet na etapie postępowania sądowego. Wprawdzie pozwany złożył oświadczenia swoich pracowników o wysokości prowizji zapłaconej na rzecz (...) Bank SA przy zawieraniu umów z powodem, to jednak dokumenty te nie stanowiły dowodu w niniejszej sprawie. Powód zakwestionował te oświadczenia wskazując, że są to wewnętrzne pisma pozwanego, a zatem są one mało wiarygodne. Poza oświadczeniami pozwany złożył także wydruki z potwierdzeniami przelewów dokonanych na rzecz (...) Bank SA, z których wynika, że Towarzystwo (...) wypłaciło na rzecz pośrednika kwoty 1.105.069,77 zł, 5.717.867,35 zł i 669.801,51 zł (k. 184-186). Kwoty te nie dotyczą jednak tylko umów zawartych z powodem, ale wszystkich umów zawieranych przez pozwanego z różnymi osobami za pośrednictwem (...) Bank SA w określonym przedziale czasowym. Wiedząc o zakwestionowaniu przez drugą stronę oświadczeń o wysokości uiszczonej prowizji pozwany powinien przedłożyć np. zaświadczenie wydane przez (...) Bank SA bądź umowę zawartą ze wskazanym podmiotem, z której wynikałaby wysokość poniesionych kosztów.

Postanowienia OWU wprowadzające do stosunku prawnego łączącego strony opłatę likwidacyjną i opłatę za wykup, bez jednoznacznego wskazania, że opłaty te służą pokryciu znacznych kosztów akwizycji i prowizji pośrednika, kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

W ocenie Sądu, pozwany nadając świadczeniu nazwę opłata likwidacyjna wprowadził powoda w błąd. Wykładnia językowa pojęcia „opłata likwidacyjna” jest bardzo wąska i dla typowego konsumenta oznacza, że będzie to koszt tylko i wyłącznie czynności związanych z likwidacją polisy a nie wszelkich działań Towarzystwa (...) związanych z umową. Jak już wyżej wskazano, w OWU nie sposób doszukać się informacji, które wskazywałyby za co dokładnie pobierana jest opłata likwidacyjna i opłata od wykupu. Należy w tym miejscu podkreślić, że powód dopiero na etapie postępowania sądowego dowiedział się, że opłata likwidacyjna służy pokryciu m.in. wynagrodzenia prowizyjnego agenta. Zarówno OWU, jak i wzorzec umowy w żaden sposób nie wskazywały, w jaki sposób koszty prowizji mają być pokrywane z opłat likwidacyjnych czy opłat od wykupu. W ocenie Sądu, konsument powinien znać m.in. wysokość prowizji należnej agentowi przed zawarciem umowy, jeśli to on miał ostatecznie ten koszt pokryć. Na rozprawie w dniu 4 października 2019 r. powód wprost wskazał, że gdyby w chwili zawierania umów miał wiedzę i świadomość rzeczywistych opłat pobieranych przez pozwanego, to nigdy nie zgodziły się podpisać umów o tak dużym ryzyku (k. 465).

Zdaniem Sądu, również wysokość pobranych opłat likwidacyjnych, w stosunku do kwot zgromadzonych na rachunkach przez ubezpieczonego przemawia za uznaniem za abuzywne postanowień OWU regulujących sposób naliczenia opłaty likwidacyjnej. W przypadku polisy nr (...) kwota potrącenia opłaty likwidacyjnej stanowiła ok. 30% środków zgromadzonych na rachunku powoda (84.000 zł z 278.976,65 zł), w przypadku polisy nr (...) ok. 33% (90.000 zł z 275.766,19 zł), zaś w przypadku polisy nr (...) aż ok. 41% środków (180.000 zł z 436.039,26 zł). Nie tylko Sąd w niniejszym postępowaniu uznał, że wysokość opłaty likwidacyjnej rażąco narusza interesy powoda. Podobne stanowisko zajął również Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oceniając wysokość opłaty likwidacyjnej w stosunkach między pozwanym a jego klientami, zawierającymi umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...). Pozwany (...) SA zawarł porozumienie z Prezesem UOKiK, na mocy którego Towarzystwo (...) zobowiązało się do ograniczenia kwot pobieranych w wyniku zastosowania opłaty likwidacyjnej lub wskaźnika wykupu w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia przez ubezpieczającego, w tym rozwiązania umowy wskutek nieopłacania składek, w odniesieniu do umów ubezpieczenia ze składką regularną i opłatą likwidacyjną zawartych m.in. w OWU z indeksem (...)obowiązujących z (...), mających zastosowanie również do umów zawartych z powodem J. P.. Na mocy porozumienia Towarzystwo (...) zobowiązało się do ustalenia wysokości opłaty likwidacyjnej na poziomie 12%. Podkreślenia wymaga fakt, że sam Prezes UOKiK uznał, że opłaty likwidacyjne pobierane przez Towarzystwo są zbyt wysokie i godzą w interesy konsumentów.

W uzasadnieniu do wyroku z dnia 18 grudnia 2013 r., wydanego w sprawie o sygn. akt I CSK 149/13 (OSNC 2014/10/103, LEX nr 1413038, Biul.SN 2014/2/14, M.Prawn. 2014/17/923) Sąd Najwyższy wskazał, że postanowienie ogólnych warunków umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, przewidujące, że w razie wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego przed upływem 10 lat od daty zawarcia umowy, ubezpieczyciel pobiera opłatę likwidacyjną powodującą utratę wszystkich lub znacznej części zgromadzonych na rachunku ubezpieczającego środków finansowych, rażąco narusza interesy konsumenta i stanowi niedozwolone postanowienie umowne w świetle art. 385 ¹ zdanie pierwsze k.c.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że pozwany postąpił niezgodnie z dobrymi obyczajami, nielojalnie wobec powoda, wprowadzając go w błąd użytą nazwą świadczenia. Ponadto, rażąco naruszył jego interesy pozbawiając go znacznej części środków zgromadzonych przez niego na rachunkach ubezpieczeniowych. Treść OWU nie wyjaśnia celowości pobierania przez Towarzystwo (...) opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu, przyczyn ich pobierania, jak również nie wiąże tych opłat z jakimikolwiek innymi kosztami.

Ustalenie przez Sąd, że zakwestionowane przez powoda postanowienia OWU mają charakter klauzul niedozwolonych, oznacza, że brak było podstaw do pobrania przez pozwanego opłat likwidacyjnych i opłat od wykupu.

Należy zauważyć, że sankcją wynikającą z art. 385 ¹ § 1 k.c. jest brak związania stron abuzywnym postanowieniem bez możliwości uzupełnienia tej części stosunku prawnego, z jednoczesnym pozostawieniem w mocy postanowień umowy w pozostałym zakresie. W konsekwencji roszczenie powoda o zasądzenie łącznej kwoty 364.024,16 zł (92.789,23 zł + 184.412,88 zł + 86.822,05 zł) znajduje swą podstawę prawną w art. 405 k.c. i 410 k.c., tj. przepisach o nienależnym świadczeniu.

Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Zgodnie z art. 410 k.c., przepisy powyższe stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W pismach informujących o rozwiązaniu umów ubezpieczenia z dnia 23 maja 2016 r., 19 września 2016 r. i 23 września 2016 r. pozwany wskazał, że kwota potrąceń z tytułu umowy nr (...) wynosi 92.789,23 zł (k. 34), z tytułu umowy nr (...) – 184.412,88 zł (k. 35) i z tytułu umowy nr (...) – 86.822,05 zł (k. 30 akt o sygn. XXV C 2217/17).

Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 277.202,11 zł (umowy objęte polisami nr (...)), której zapłaty dochodził w niniejszym postępowaniu oraz kwotę 86.822,05 zł (umowa objęta polisą nr (...)), której zapłaty żądał w sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt XXV C 2217/17. Sąd zasądził zatem na rzecz powoda łączną kwotę 364.024,16 zł.

Sąd zasądził na rzecz powoda również ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 364.024,16 zł od dnia 16 lutego 2017 r. do dnia zapłaty zgodnie z żądaniem pozwu.

Zgodnie bowiem z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Z powyższego przepisu wynika zatem, że odsetki od świadczenia pieniężnego należą się wierzycielowi zawsze w przypadku opóźnienia dłużnika w spełnieniu świadczenia, niezależnie do tego, czy wierzyciel poniósł z tytułu opóźnienia jakąś szkodę. Jedyną przesłanką jaką powinien wykazać wierzyciel jest fakt opóźnienia w spełnieniu świadczenia przez dłużnika.

Powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 86.822,05 zł pismem z dnia 18 stycznia 2017 r. (polisa nr (...)), kwoty 92.789,23 zł pismem z dnia 18 stycznia 2017 r. (polisa nr (...)) oraz kwoty 184.412,88 zł pismem z dnia 20 stycznia 2017 r. (polisa nr (...)) w terminie 7 dni od dnia odebrania powyższych wezwań. Powyższe pisma zostały doręczone pozwanemu w dniu 8 lutego 2017 r. Mając zatem na uwadze 7-dniowy termin na spełnienie świadczenia, termin zapłaty upłynął w dniu 15 lutego 2017 r. Oznacza to, że powód był uprawniony do żądania ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia następnego, czyli od dnia 16 lutego 2017 r., gdyż wówczas pozwany pozostawał już w opóźnieniu z zapłatą należnych powodowi kwot.

Pozwany podnosił w toku postępowania, że roszczenie powoda jest skierowane także do środków, które nie stanowią wcale surogatu jego składek, a środków, które na rachunki powoda wpłacił sam pozwany licząc, że zachęci go do lojalnego trwania przez umówiony okres, tzw. bonusy. Powód zaprzeczał z kolei, aby otrzymał od pozwanego jakiekolwiek bonusy czy premie.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że powód dochodził w niniejszym postępowaniu zwrotu opłat likwidacyjnych i opłat od wykupu, które zostały pobrane przez pozwanego na skutek rozwiązania trzech umów ubezpieczenia. Opłaty te nie pozostawały w jakimkolwiek związku z tzw. bonusami, ponieważ przedmiotem sporu była ocena zasadności obniżenia kwot polis o opłaty likwidacyjne i opłaty od wykupu. Jak już wcześniej wskazano, powód zakwestionował, aby otrzymał od pozwanego jakiekolwiek środki pieniężne. Zdaniem powoda, dokumenty pod tytułem „Szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia” zostały sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania i nie mogą stanowić dowodu przyznania bonusów. Pozwany oprócz „Szczegółowych danych dotyczących umów ubezpieczenia” przedłożył do akt sprawy zestawienia operacji dokonanych na kontach regularnych polis, z których wynika, że pozwany przyznał powodowi bonusy i że za kwoty te nabyto określoną liczbę jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych. Pozwany nie wskazał jednak, w jakim zakresie zainwestowanie bonusów w jednostki ostatecznie przyczyniło się do wysokości wypłaconych powodowi kwot z trzech polis. Samo zainwestowanie określonych środków wcale nie oznacza uzyskania korzyści, istotny jest bowiem ostateczny efekt w relacji do wszystkich środków wpłaconych przez powoda, a zainwestowanych przez pozwanego. Nie ulega bowiem wątpliwości, że inwestycja w jednostki funduszy kapitałowych wiąże się z pewnym ryzykiem inwestycyjnym, którego wyeliminowanie jest niemożliwe. Nie wszystkie inwestycje wiążą się z zyskiem, część z nich może przynosić stratę. Sama treść OWU wskazuje, że inwestowanie środków pochodzących ze składek podstawowych oraz składek dodatkowych w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych związane jest z ryzykiem inwestycyjnym (§ 36 ust. 3 OWU). Pozwany nie przedstawił żadnych wyliczeń, z których wynikałoby, że środki należące do Towarzystwa (...), wpłacone na rachunki powoda i następnie zainwestowane w jednostki funduszy kapitałowych, doprowadziły do wzrostu aktywów należących do J. P.. Złożone zestawienia operacji dokonywanych na kontach regularnych polis obrazują jedynie wpłaty i wypłaty dokonywane na rachunkach powoda. Przykładowo można wskazać operację polegającą na wpłaceniu w dniu 13 września 2011 r. bonusu w kwocie 250 zł. Za bonus ten nabyto 2,50702 jednostek funduszu kapitałowego (...) Akcji za cenę jednostkową 99,72 zł (k. 223v). Z zestawienia tego nie wynika już, jak zainwestowana kwota 250 zł wpłynęła na wartość środków zgromadzonych na rachunku i pochodzących ze składek podstawowych powoda na dzień jej zainwestowania oraz na dzień umorzenia jednostek na polisie. Nawet gdyby pozwany wykazał, że w wyniku przyznania bonusów powód uzyskał określoną korzyść, to i tak nie doszłoby do pomniejszenia należności przysługującej wobec Towarzystwa (...) z uwagi na niezłożenie oświadczenia o potrąceniu. Jeżeli pozwany uważa, że przysługuje mu wobec powoda określona wierzytelność, to powinien zgłosić zarzut potrącenia. Taki zarzut nie został jednak zgłoszony
w toku niniejszego postępowania.

Mając na uwadze powyższe rozważania faktycznie i prawne, Sąd uwzględnił powództwa
w całości jako zasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Wobec uwzględnienia powództw w całości za stronę przegrywającą sprawę należy uznać pozwanego. Dlatego też Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda zwrot kosztów procesu w wysokości 24 678 zł, na które składają się: opłata sądowa od pozwu w wysokości 13.861 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 10.800 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Sąd przyznał koszty zastępstwa procesowego na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804).

Na koszty procesu zasądzone w sprawie połączonej (poprzednia sygnatura akt XXV C 2217/17) w kwocie 9 759 zł składają się opłata od pozwu 4.342 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 5.400 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Sąd przyznał koszty zastępstwa procesowego na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804).