Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2014 r. w Szczecinie

sprawy K. O.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 maja 2013 r. sygn. akt VII U 2807/12

oddala apelację.

SSA Barbara Białecka SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak

III A Ua 597/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2010 r., nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, działając na podstawie art. 15b w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (powoływana dalej jako: policyjna ustawa emerytalna) oraz na podstawie otrzymanej z IPN informacji nr (...) z dnia 29 czerwca 2010 r., ponownie ustalił wysokość należnej K. O. emerytury, stwierdzając, że od dnia 1 września 2010 r. miesięczna wysokość tego świadczenia dla ubezpieczonego wynosi 1.637,16 zł, przy przyjęciu, iż podstawa wymiaru emerytury to 4.418,68 zł. Do ustalenia wysokości emerytury, z uwzględnieniem okresów służby wskazanych w informacji IPN, przyjęto wysługę emerytalną z tytułu zasadniczej służby wojskowej od 22 października 1963 r. do 5 listopada 1965 r. (2 lata i 15 dni), służby w UOP w okresie od 1 sierpnia 1990 r. do 15 maja 1998 r. (7 lat 9 miesięcy i 15 dni), służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów od 1 grudnia 1965 r. do 31 lipca 1990 r. (24 lata i 8 miesięcy), jak również okresy składkowe przypadające przed służbą od 5 lutego 1963 r. do 21 października 1963 r. (8 miesięcy i 17 dni). Emerytura z tytułu wysługi wyniosła 44,57% podstawy wymiaru.

W odwołaniu od powyższej decyzji K. O. wniósł o jej zmianę w części odnoszącej się do ponownego ustalenia wysokości świadczenia oraz o przyznanie prawa do emerytury obliczonej w wysokości 40% podstawy wymiaru za 15 lat służby i przy zastosowaniu wskaźnika 2,6% podstawy wymiaru za każdy dalszy rok służby, przy uwzględnieniu okresów składkowych i nieskładkowych wskazując, że jest emerytowanym oficerem polskich służb specjalnych, w których zatrudniony był od 1 grudnia 1965 r. i po pozytywnej weryfikacji kontynuował pracę w UOP do 15 maja 1998 r. Ubezpieczony podkreślił, że przez cały okres swojej służby realizował zadania na rzecz kontrwywiadowczej ochrony kraju, a przy wykonywaniu obowiązków służbowych zawsze przestrzegał obowiązujących przepisów prawa i w tym zakresie nigdy nie był karany sądownie, czy dyscyplinarnie. W ocenie K. O. zaskarżona decyzja jest niezgodna z art. 58a ust. 1 i 2 policyjnej ustawy emerytalnej. Natomiast ustawa nowelizująca z dnia 23 stycznia 2009 r., na podstawie której stał się przypadkową ofiarą zmian ustrojowych oraz odwetu politycznego, nie odpowiada konstytucyjnym wzorcom państwa prawa, zasadom ochrony praw człowieka i obywatela, w tym przyjętym w ratyfikowanych przez Polskę umowach międzynarodowych. Dla poparcia stanowiska w tym zakresie ubezpieczony powołał się na zdanie odrębne złożone do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2010 r. i nadto wskazał, że ustawa ta jest rażąco sprzeczna z rezolucją Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 1096 z dnia 27 czerwca 1996 r., wzywającą do zapewnienia zgodności ustaw i środków z wymogami państwa opartego na rządach prawa i zaleceniem zakończenia rozliczeń z okresem komunistycznym w okresie 10 lat, który to okres dawno minął. W ocenie odwołującego ustawa pozostaje również w skrajanej sprzeczności z przyjętymi przez Polskę zobowiązaniami prawnomiędzynarodowymi, w tym z Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

W odpowiedzi na odwołanie organ emerytalny wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację, która legła u podstaw wydania zaskarżonej decyzji, a przemawiającą za jej słusznością.

Wyrokiem z dnia 9 maja 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 25 czerwca 1998 r. ubezpieczony - kapitan K. O. nabył prawo do emerytury policyjnej na podstawie policyjnej ustawy emerytalnej.

Do wysługi lat obliczonej do celów emerytalnych uwzględniono okres:

- zasadniczej służby wojskowej od 22 października 1963 r. do 5 listopada 1965 r. w wymiarze 2 lat i 14 dni,

- służby w Policji od 1 grudnia 1965 r. do 31 lipca 1990 r. w wymiarze 24 lat, 8 miesięcy i 1 dnia,

- służby w UOP od 1 sierpnia 1990 r. do 15 maja 1998 r. w wymiarze 7 lat, 9 miesięcy i 15 dni,

- od 5 lutego 1963 r. do 21 października 1963 r. w wymiarze 8 miesięcy i 17 dni z tytułu zatrudnienia w (...) w N. jako okres składkowy przypadający przed służbą.

Emerytura z tytułu wysługi wyniosła 75% podstawy jej wymiaru, tj. 1.866,96 zł brutto.

Decyzjami z dnia 27 lutego 2009 r. i z 26 lutego 2010 r. organ rentowy dokonał waloryzacji przysługującej ubezpieczonemu emerytury. Świadczenie to od 1 marca 2010 r. wyniosło 2.722,75 zł brutto.

Pismem z dnia 29 czerwca 2010 r. „Informacja o przebiegu służby nr (...) roku” Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu przekazał organowi rentowemu informację, że K. O. w okresie od dnia 1 grudnia 1965 r. do 31 lipca 1990 r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mówi art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 roku oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r., nr 63, poz. 425 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa lustracyjna).

K. O. pełnił służbę:

- od 1 grudnia 1965 r. jako inspektor Samodzielnej (...) Komendy Wojewódzkiej MO w S.,

- od 16 marca 1966 r. jako oficer operacyjny Wydziału (...) Wojewódzkiej MO w S.,

- od 1 sierpnia 1973 r. jako starszy inspektor Wydziału(...) Wojewódzkiej MO w S.,

- od 1 listopada 1980 r. jako kierownik sekcji Wydziału (...) Wojewódzkiego (...) w S. i Komendy Wojewódzkiej MO w S..

Na podstawie ustalonego bezspornego między stronami stanu faktycznego oraz uregulowań prawnych przedstawionych poniżej Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że z dniem 16 marca 2009 r. weszła w życie ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. nr 24, poz. 145; powoływana dalej jako: ustawa zmieniająca), która wprowadziła do policyjnej ustawy emerytalnej przepis art. 15b, określający zasady obliczania wysokości emerytury dla osób, które pozostawały w służbie przed 2 stycznia 1999 r. i pełniły służbę w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej. Natomiast stosownie do art. 2 ust. 1 tej ostatnio wskazanej ustawy organami bezpieczeństwa państwa, w rozumieniu ustawy, są:

1)  Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego;

2)  Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;

3)  Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego;

4)  jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3, a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;

5)  instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych;

6)  Akademia Spraw Wewnętrznych;

7)  Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza;

8)  Zarząd Główny Służby Wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki;

9)  Informacja Wojskowa;

10)  Wojskowa Służba Wewnętrzna;

11)  Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego;

12)  inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych;

Z kolei, w ust. 3 wskazano, że jednostkami Służby Bezpieczeństwa, w rozumieniu ustawy, są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

Dalej Sąd Okręgowy podniósł, że stosownie do treści przepisu art. 15b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0,7% podstawy wymiaru - za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990;

2) 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4.

W ust. 2 wskazano, że przepisy art. 14 i 15 stosuje się odpowiednio.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył przy tym, że przepis art. 15b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej jest przepisem szczególnym w porównaniu do art. 15 tej ustawy, bowiem zmienia zasady liczenia emerytury policyjnej dla określonej grupy osób, określając odrębną zasadę liczenia wysokości emerytury dla takich funkcjonariuszy, którzy pełnili służbę w organach bezpieczeństwa państwa. Art. 15 ust. 1 dotyczy funkcjonariusza, który pozostawał w służbie przed 2 stycznia 1999 r. i który nie pełnił służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej. Jednocześnie sąd meriti zwrócił uwagę, że art. 15 ust. 2 mówi o odpowiednim stosowaniu przepisów art. 14 i 15, a to oznacza, że nie zmieniono zasad liczenia emerytur policyjnych w innych przypadkach, tj. np.: doliczania do wysługi emerytalnej okresów przypadających po zwolnieniu ze służby, uwzględniania okresów składkowych i nieskładkowych poprzedzających służbę itd.

Uwzględniając powyższe regulacje prawne, Sąd Okręgowy uznał, że wbrew temu co twierdzi odwołujący się, nie doszło w sprawie do niewłaściwego zastosowania przez organ rentowy art. 15b policyjnej ustawy emerytalnej, a wysokość emerytury K. O. obliczono w sposób prawidłowy.

Następnie sąd pierwszej instancji stwierdził, że poddana do oceny decyzja ma charakter techniczny, wykonawczy, bowiem na organy rentowe, w tym na Biuro Emerytalno-Rentowe MSWiA, nałożono obowiązek wykonania nowych przepisów poprzez wydanie decyzji o ponownym ustaleniu wysokości świadczenia. Organ winien taką decyzję wydać stosując aktualne w dacie wydawania decyzji wskaźniki. Decyzja taka ma charakter przeliczeniowy, a ich skutkiem może być obniżenie wysokości świadczenia.

Zatem, w ocenie sądu meriti, z powyższego jasno wynika, że ubezpieczony, chcąc wzruszyć tego rodzaju decyzję winien wykazać, iż zastosowane przez organ rentowy wskaźniki były nieprawidłowe, że organ rentowy popełnił błąd rachunkowy, że nie wziął pod uwagę wszystkich okresów wysługi lat. Natomiast w niniejszej sprawie ubezpieczony nie wykazał nieprawidłowości wydanej decyzji, komentował natomiast zasadność i słuszność wydania regulacji, w oparciu o które, dokonano przeliczenia świadczenia. W swym stanowisku krytycznie odniósł się tak do motywów, którymi kierował się ustawodawca, jak i legalności przyjętych rozwiązań poprzez stwierdzenie, że obniżając mu świadczenie naruszono szereg zasad konstytucyjnych i praw fundamentalnych, chronionych również przepisami aktów prawa międzynarodowego.

W odpowiedzi na stanowisko ubezpieczonego sąd meriti podkreślił, że tak długo, jak dana regulacja, nie zostanie podważona w ramach ustanowionych procedur i usunięta z obrotu prawnego, obowiązuje i nie jest zadaniem żadnego organu, w tym Sądu Ubezpieczeń Społecznych, ocena takiej regulacji pod kątem jej zasadności. Sąd może jedynie interpretować jej zapisy, precyzując zakres i stosowanie. Nie może jednak oceniać ustawodawcy oraz motywów, które legły u podstaw przygotowania określonej regulacji.

Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostawała kwestia indywidualnych motywacji dobrowolnego wybierania służby przez dziesiątki tysięcy osób, głównie młodych mężczyzn, w organach bezpieczeństwa Polski Ludowej. Z tytułu świadomego i dobrowolnego udziału w służbach bezpieczeństwa państwa o strukturze komunistyczno-totalitarnej, które zwalczały najbardziej podstawowe, bo przyrodzone prawa człowieka i wolności obywatelskie, wykluczone jest nabywanie lub utrzymanie przez osoby uczestniczące w tym systemie represji politycznych jedynie przywilejów zaopatrzeniowych z tytułu służby państwowej, która z natury i istoty jej pełnienia powinna służyć przestrzeganiu przyrodzonych praw człowieka i narodu oraz podstawowych wolności i swobód obywatelskich, a nie zwalczaniu tych elementarnych wartości jednostek i narodów. Zdaniem tego Sądu również fakt dopuszczenia ubezpieczonego do dalszego pełnienia służby publicznej w 1990 r. (po uprzednim zweryfikowaniu) nie mógł mieć wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Dopuszczenie do dalszego pełnienia służby publicznej w organach bezpieczeństwa demokratycznego państwa prawnego odrodzonego w Polsce po roku 1990 nie stanowi rehabilitacji za czas służby w strukturach organów bezpieczeństwa państwa totalitarnego według prawnych standardów demokratycznego państwa prawnego, które nie ma obowiązku ani prawa do utrzymywania przywilejów z tytułu bezprawnego zniewalania przyrodzonych praw i swobód obywatelskich przez służby bezpieczeństwa totalitarnego bezprawia państwowego. Dopuszczenie do dalszej służby już w warunkach demokratycznego państwa i porządku prawnego, po tzw. pozytywnym zweryfikowaniu przydatności do służby, nie zmienia oceny wcześniejszej służby w organach totalitarnej państwowej przemocy politycznej, która w warunkach demokratycznego państwa prawnego nie może być tytułem do dalszego utrzymywania lub korzystania z przywilejów uzyskanych z nielegalnej, niegodnej lub niegodziwej służby z natury rzeczy i z punktu widzenia podstawowych, bo przyrodzonych naturze ludzkiej standardów prawnych i obywatelskich demokratycznego państwa prawnego, tj. przywilejów z tytułu służby w organach, które w istocie rzeczy były strukturami niebezpieczeństwa państwa totalitarnego, przeznaczonymi do zwalczania ruchów niepodległościowo-wolnościowych i demokratycznych dążeń oraz aspiracji do odzyskania lub przywrócenia podstawowych praw i wolności obywatelskich.

Sąd pierwszej instancji krytycznie ocenił także powoływanie się na jakiekolwiek argumenty zmierzające do utrzymania przywilejów nabytych z tytułu lub w związku z uczestnictwem w systemie zniewolenia i stosowania represji politycznych przez służby niebezpieczeństwa państwa komunistyczno-totalitarnego. Powoływanie się na zasadę praw nabytych, które w istocie rzeczy zmierza do utrzymania przywilejów nabytych niesłusznie, niegodnie lub niegodziwie z tytułu lub związku z uczestnictwem w strukturach służb niebezpieczeństwa totalitarnego PRL, które zwalczały przyrodzone prawa człowieka i narodu oraz podstawowe wolności obywatelskie, nie stanowi prawnej, prawniczej ani etyczno-moralnej podstawy do kontestowania zgodnej z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej legalności zmian ustawodawczych zmierzających do zrównoważenia uprawnień zaopatrzeniowych byłych funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa państwa totalitarnego i co istotne - tylko za okresy takiej represyjnej służby - do standardów i poziomu powszechnych uprawnień emerytalno-rentowych ogółu ubezpieczonych obywateli. Odpowiada to konstytucyjnym zasadom urzeczywistniania nie tylko zasady sprawiedliwości społecznej, ale realizuje ustawodawczy i jurysdykcyjny obowiązek zapewnienia reguł elementarnej przyzwoitości, które wymagają, aby przywileje zaopatrzeniowe sprawców lub uczestników systemu zniewolenia i stosowania totalitarnych represji politycznych PRL, uzyskane w okresach i z takiego nielegalnego, niegodnego lub niegodziwego tytułu, nie odbiegały znacząco od standardów świadczeń emerytalno-rentowych wynikających z powszechnego systemu świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Z bezprawnego tytułu i okresów uczestnictwa w zwalczaniu przyrodzonych praw człowieka i narodu oraz podstawowych wolności obywatelskich nie sposób prawnie ani racjonalnie wywodzić żądania utrzymania niesłusznie, niegodnie lub niegodziwie nabytych przywilejów z zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych. Tak uzyskane przywileje nie podlegają ochronie w demokratycznym porządku prawa krajowego, wspólnotowego i międzynarodowego, ponieważ osoby zwalczające przyrodzone prawa człowieka i narodu oraz podstawowe wolności obywatelskie nie mają prawa podmiotowego ani tytułu moralnego domagania się utrzymania przywilejów zaopatrzeniowych za okresy zniewalania dążeń niepodległościowych, wolnościowych i demokratycznych narodu polskiego (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r., II UZP 2/11, OSNP 2011/15-16/210). Sąd Okręgowy w pełni podzielił powyższe stanowisko Sądu Najwyższego i uznał, że jedynie podjęcie odważnej próby udzielenia przez funkcjonariusza pomocy ofierze represji politycznych zasługuje na aprobatę. Ta pozytywna ocena znalazła zresztą swój wyraz w treści przepisu art. 13a ust. 4 pkt 3, dodanego do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy przez ustawę z dnia 23 stycznia 2009 r.

Z kolei, mając na uwadze pozostałe zarzuty odwołującego się (a dotyczące niezgodność przepisu art. 15b z Konstytucją RP), Sąd Okręgowy podkreślił, że aktualnie konstytucyjność art. 15b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej została już przesądzona przez Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 24 lutego 2010 r., K 6/09 (OTK-A 2010/2/15) orzekł, że ten przepis jest zgodny z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 i art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 Konstytucji. Na mocy art. 190 ust. Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, co oznacza, że organy administracyjne jak i sądy zobowiązane są je stosować. Dlatego też wszelkie zarzuty, sformułowane w odwołaniu, a odnoszące się do naruszenia przepisów Konstytucji, nie mogą być uwzględnione.

Niezależnie od powyższego, za chybione sąd meriti uznał również zarzuty K. O. zmierzające do wykazania sprzeczności przepisów ustawy zmieniającej z dnia 23 stycznia 2009 r. z przepisami Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r., ratyfikowanej przez Polskę w dniu 19 stycznia 1993 r. (Dz. U. nr 61, poz. 284), a mianowicie jej art. 6 - prawo do rzetelnego procesu, art. 7 - zakaz karania bez podstawy prawnej i art. 14 - zakaz dyskryminacji z następujących przyczyn. Sąd zwrócił uwagę, że skarżący miał prawo odwołać się od decyzji ponownie ustalającej wysokość jego emerytury do niezawisłego i bezstronnego sądu i z tego prawa skorzystał, a sprawa była rozpoznana w postępowaniu jawnym, i w jej toku badana była zgodność tej decyzji z obowiązującym prawem. Zaskarżona decyzja nie została wydana w trybie postępowania karnego, gdyż przepis art. 15b ustawy nie stanowi o odpowiedzialności karnej, lecz reguluje zasady ustalania wysokości emerytur dla funkcjonariuszy Policji, którzy pełnili służbę w organach bezpieczeństwa państwa. Natomiast w odniesieniu do zarzutu dyskryminacji, to sąd meriti podniósł, że w tej kwestii wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w sprawie K 6/09 odnosząc się do zgodności art. 15b ust. 1 z art. 32 Konstytucji. Jedynie dla porządku sąd meriti zauważył przy tym, że art. 14 tej konwencji wyraża zasadę niedyskryminacji i stanowi, iż korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn. Wspólną cechą wszystkich funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, którą przyjął ustawodawca stanowiąc ustawę z dnia 23 stycznia 2009 r., jest ich służba w określonych w tej ustawie organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990. Ta cecha różni istotnie tych funkcjonariuszy od pozostałych funkcjonariuszy służb mundurowych pełniących służbę przed 1990 r. Cechę tę Trybunał Konstytucyjny, w wyżej powołanym wyroku w sprawie K 6/09 uznał za istotną (relewantną), gdyż, jak wskazał, znajduje to podstawę w zasadzie sprawiedliwości społecznej i preambule Konstytucji.

Sąd Okręgowy nie podzielił również stanowiska ubezpieczonego, że przepisy ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. są sprzeczne z zawartą w preambule Konwencji zasadą rządów prawa oraz ochroną praw nabytych. Ten zapis nie może być interpretowany jako dający tytuł do emerytury określonej wysokości i tak orzekł, między innymi, Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 28 kwietnia 2009 r. w sprawie R. przeciwko Polsce (skarga nr (...)) uznając, że pozbawienie w wyniku prawomocnego orzeczenia o kłamstwie lustracyjnym skarżącej statusu sędziego w stanie spoczynku i związanego z tym uprzywilejowanego uposażenia emerytalnego, nie stanowiło ingerencji w jej prawo do ochrony własności określone w art. 1 (...) Konwencji. Stwierdzając podobieństwo rozstrzyganej sprawy do spraw ze skarg przeciwko Polsce z lat 1995-1997 osób, które na podstawie ustawy pozbawione zostały statusu kombatanta i utraciły związane z tym uprawnienia do świadczeń społecznych z powodu współpracy z komunistycznymi służbami bezpieczeństwa, Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że art. 1 protokołu nr (...) do Konwencji "nie może być interpretowany jako dający tytuł do emerytury określonej wysokości. Trybunał zauważył, że skarżący (w sprawach ustawy kombatanckiej) zachowali prawo do zwykłej emerytury według powszechnego systemu emerytalnego. (...). Trybunał stwierdził, że (podobnie jak skarżący wcześniej ustawę kombatancką), skarżąca utraciła status sędziego w stanie spoczynku i związane z tym specjalne świadczenie emerytalne i że było to rezultatem złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego. Sposób ingerencji w uprawnienia emerytalne skarżącej nie jest jednak sprzeczny z prawami własnościowymi skarżącej chronionymi przez art. 1 Protokołu nr (...) do Konwencji (§ 75)”. Tym samym obniżenie uprzywilejowanego świadczenia skarżącego nie narusza zasady ochrony własności.

Poza tym kwestie interpretacyjne art. 15b, rozstrzygnięte zostały przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 marca 2011 r., II UZP 2/11, LEX nr 707999), w której Sąd ten stwierdził, że „Za każdy rok pełnienia służby w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (j. t. Dz. U. z 2007 r., nr 63, poz. 425 ze zm.), emerytura wynosi 0,7% podstawy jej wymiaru (art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (j. t. Dz. U. z 2004 r., nr 8, poz. 67 ze zm.), co oznacza, że wysokość emerytury wyliczanej wyłącznie za okresy pełnienia takiej służby może być niższa od 40% podstawy wymiaru tego świadczenia.”. W tym kontekście sąd meriti wskazał, że literalne brzmienie przepisu art. 15b ust. 1 pkt 1 wskazuje wprost, iż ustawodawca odstąpił tu od przyjętej w art. 15 ust. 1 zasady liczenia podstawy wymiaru emerytury i nakazał, w przypadku funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa (wprost wymieniona grupa podmiotów, niewątpliwie węższa od kręgu podmiotów, którego dotyczy art. 15 - wszyscy funkcjonariusze) liczyć: 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990 i dopiero w dalszej kolejności odpowiednio zastosować dyspozycję art. 15 (a więc np.: do podwyższeń). Podkreślił przy tym, że w pkt 1 ust. 1 art. 15b nie zawarto żadnego ograniczenia zastosowania mnożnika 0,7%. Zarówno zastosowana technika legislacyjna, nie tożsame kręgi adresatów normy (w art. 15b węższy krąg ograniczony do funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa), użyte sformułowania "za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990" jak i umiejscowienie przepisu art. 15b (po art. 15) świadczy o tym, że jest to przepis szczególny w stosunku do art. 15 ust. 1, a co za tym idzie nie może być mowy o ograniczeniu zastosowania mnożnika 0,7% do okresów służby następujących po 15 latach.

Nadto Sąd Okręgowy stwierdził, że ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. przyznaje wszystkim grupom objętych jej stosowaniem funkcjonariuszy, prawo do uzyskania świadczenia emerytalnego po 15 latach służby. Stąd nie będzie wyjątkiem "przechodzenie" na emeryturę z chwilą uzyskania odpowiedniej wysługi lat (15). Wskazuje to, że intencją ustawodawcy, nie mogło być ograniczenie stosowania dyspozycji art. 15b ust. 1 pkt 1 jedynie do służby przypadającej po upływie 15 lat pracy (założenie racjonalnego ustawodawcy). Przyjęcie takiego założenia w prosty sposób mogłoby bowiem doprowadzić, wbrew użytemu sformułowaniu "za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990", do braku możliwości zastosowania dyspozycji ustawy do dużej grupy funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa lub zastosowania mnożnika 0,7% jedynie do krótkiego okresu "pracy" przypadającego po upływie 15 lat służby.

Następnie Sąd Okręgowy miał na uwadze, że wynikająca z preambuły ustawy zmieniającej intencja ustawodawcy w oczywisty sposób była odmienna. Ponadto, zgodnie z ogólną regułą interpretacyjną, nakazującą takim samym sformułowaniom nadawać taki sam sens a innym różny, Sąd ten podkreślił, że art. 15 ust. 1 pkt 1 stanowi, iż emerytura dla funkcjonariusza, który pozostawał w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby i wzrasta o 2,6% podstawy wymiaru za każdy dalszy rok tej służby. Tak więc należy uznać, że w art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawodawca nie miał na myśli każdego dalszego (po 15 latach) roku służby lecz każdy rok służby (wszystkie lata) przypadający w latach 1944-1990, w tym te lata, które przypadają przed osiągnięciem 15 letniego stażu, co wyklucza możliwość przyznania odwołującemu prawa do 40% podstawy wymiaru emerytury za 15 lat służby.

Mając na uwadze wszystkie przedstawione powyżej okoliczności, sąd pierwszej instancji stwierdził, że brak było podstaw do wzruszenia wydanej w sprawie decyzji i w tej sytuacji, stosownie do przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie ubezpieczonego zostało oddalone.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się K. O., który w wywiedzionej apelacji wniósł o jego zmianę poprzez ustalenie wysokości emerytury policyjnej z uwzględnieniem 40% podstawy wymiaru świadczenia za pierwsze 15 lat służby, zgodnie z art. 15 policyjnej ustawy emerytalnej oraz o zasądzenie kosztów postępowania, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności art. 15 i art. 15b policyjnej ustawy emerytalnej poprzez pominięcie art. 15 przy ustaleniu wysokości emerytury policyjnej i zastosowanie wyłącznie art. 15b tej ustawy.

W uzasadnieniu apelujący między innymi podniósł, że zgodnie z art. 15 policyjnej ustawy emerytalnej każdemu funkcjonariuszowi, który pozostawał w służbie przed 2 stycznia 1999 r. przysługuje świadczenie emerytalne w wysokości 40% po odbyciu 15 lat służby. Natomiast przepis art. 15b powołanej ustawy, nakazuje ustalić świadczenia emerytalne z zastosowaniem mnożnika 0,7% podstawy wymiaru emerytury za każdy następny roku służby, jeżeli funkcjonariusz służył w organach bezpieczeństwa Państwa. Wynika to z art. 2 ustawy zmieniającej z 2009 r. Powyższe stanowisko wynika wprost zdaniem skarżącego z woli ustawodawcy, gdyż w taki sposób przepisy były interpretowane przez przedstawicieli Sejmu oraz sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Nadto apelujący podniósł, że w doktrynie występuję stanowisko, według którego nawet jeżeli przepisy dotyczące ustalania wysokości emerytury pozwalają na ich różną interpretację, należy stosować interpretację, która jest korzystna dla osoby ubezpieczonej.

Skarżący zakwestionował także możliwość stosowania w niniejszej sprawie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r., II UZP 2/11, rozstrzygającej kwestię interpretacji art. 15b policyjnej ustawy emerytalnej, bowiem nie ma ona mocy zasady prawnej, a została wydana w składzie 3 sędziów.

Następnie ubezpieczony zarzucił, że przepisy ustawy zmieniającej z 2009 r. budzą wątpliwości co do zgodności z wyrażonymi w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r., ratyfikowanej przez Polskę w dniu 19 stycznia 1993 r. (Dz. U. nr 61, poz. 284; powoływana dalej jako „Konwencja rzymska”):

1)  zasadą prawa do rzetelnego procesu wynikającego z art. 6,

2)  zasadą legalności i nie działania prawa wstecz - art. 7,

3)  prawem do skutecznego środka odwoławczego wnikającego z art. 13,

4)  zasadą zakazu dyskryminacji z art. 14

5)  oraz wskazaną w art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji zasadą ochrony własności.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja K. O. okazała się nieuzasadniona.

W ocenie Sądu Apelacyjnego sąd pierwszej instancji wyjaśnił bardzo szczegółowo wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Sąd odwoławczy akceptuje więc w całości ustalenia faktyczne i ocenę prawną sądu pierwszej instancji, co do zaskarżonej przez ubezpieczonego decyzji, traktując je jak własne i nie widząc konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej wykładni przepisów prawa materialnego tj. art. 15 oraz art. 15b ust. 1 pkt 1 policyjnej ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy wskazał, że regulacja zawarta w art. 15b policyjnej ustawy emerytalnej została uznana przez Trybunał Konstytucyjny za zgodną z Konstytucją RP – art. 2 – zasadą państwa demokratycznego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, art. 10 - zasadą podziału władzy, art. 30 – poszanowania godności człowieka jako źródła wolności i praw, art. 32 – zasadą równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji, art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 – zasadą własności w odniesieniu do praw nabytych. Przy czym, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z mocy art. 190 ust. 1 Konstytucji mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Sąd Okręgowy powołując się na wyrok Trybunału z dnia 24 lutego 2010 r., K 6/09, zastosował się do wymogu konstytucyjnego bezwzględnego stosowania w praktyce orzeczniczej wyroków Trybunału i niedopuszczalności ich weryfikacji. Natomiast okoliczność, że podczas procesu legislacyjnego zmierzającego do uchwalenia ustawy zgłaszane były poprawki, które w wyniku prac sejmu były odrzucone, jest dla sprawy obojętna.

Ustosunkowując się do dalszych zarzutów apelującego sąd drugiej instancji zauważa, że Konstytucja RP zawiera w swoich zapisach wszelkie zasady Konwencji rzymskiej. Zatem zgodnie z jej art. 90 ust. 1 nie zachodzi podstawa do oceny zgodności przepisu prawnego z zasadami ujętymi w Konwencji po uprzednim zbadaniu zgodności tego przepisu z zasadami polskiej Konstytucji. Tym niemniej wskazać wypada, że Europejski Trybunał Praw Człowieka w dniu 14 maja 2013 r., w sprawie C. i inni przeciwko Polsce nr (...), wydał decyzję, w której uznał za niedopuszczalne skargi byłych pracowników służb bezpieczeństwa w sprawie obniżek ich emerytur. Trybunał uznał, że jeśli obowiązująca ustawa przewiduje prawo do świadczenia pieniężnego, ustawa taka powinna być uważana za tworzącą prawa wynikające z tytułu własności na podstawie art. 1 Protokołu 1 do Konwencji rzymskiej. Odebranie takiego świadczenia może więc stanowić ingerencję w prawo własności, która musi zawsze być uzasadniona. W odniesieniu do emerytur skarżących Trybunał stwierdził, że przepisy ustawy zmieniającej z 2009 r. spowodowały odebranie skarżącym części emerytur, które otrzymywali do 1 stycznia 2010 r. Stanowiły więc ingerencję w prawo własności. Jednakże Trybunał doszedł do wniosku, że miała ona podstawy prawne oraz nie naruszała istoty praw emerytalnych skarżących. Nie podzielił więc stanowiska skarżących, którzy podnosili, że raz otrzymane prawa są nietykalne i nie mogą być im odebrane. W zgodzie z art. 1 Protokołu 1 do Konwencji rzymskiej uprawnienia legislacyjne państwa rozciągają się również na możliwość obniżenia oraz zmiany kwoty wypłacanych świadczeń. Ponadto Trybunał podkreślił, że skarżącym nie odebrano całości świadczenia. Ograniczono jedynie ich przywileje przyznane w czasach komunizmu. Nie można więc stwierdzić, by państwo w sposób nieproporcjonalny dokonało ingerencji w ich prawa. Zdaniem Trybunału wszystkie skargi były całkowicie bezzasadne oraz sprzeczne z postanowieniami Konwencji rzymskiej, zaś art. 13 Konwencji nie miał zastosowania. Trybunał uznał, że zasadniczo system obniżek świadczeń emerytalnych byłych pracowników polskich służb bezpieczeństwa nie obciążył nadmiernie skarżących: nie zostali oni pozbawieni środków utrzymania, a sam system pozostawał wciąż bardziej korzystny w porównaniu do innych systemów emerytalnych. Ponadto Trybunał odnotował, że praca skarżących w służbach bezpieczeństwa, która przyczyniała się do naruszeń praw i wolności gwarantowanych przez Konwencję rzymską powinna być traktowana jako okoliczność uzasadniająca i usprawiedliwiająca wyodrębnienie kategorii osób świadczących taką pracę i objęcie ich obniżeniem świadczeń emerytalnych. Zdaniem Trybunału Polskie władze podjęły działania konieczne dla osiągnięcia usprawiedliwionego celu. W ocenie Trybunału Polskie władze położyły kres przywilejom emerytalnym przysługującym członkom byłych komunistycznych służb bezpieczeństwa i zapewniły tym samym sprawiedliwość systemu emerytalnego.

Ponadto podnieść trzeba, że także w ocenie komentatorów ograniczanie przywilejów byłych funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa PRL jest urzeczywistnieniem zasady sprawiedliwości społecznej, którą definiują w oparciu o kryteria i wartości konwencyjne. Zasada ta nie może być przywoływana w obronie przywilejów sprzecznych ze swoim fundamentem aksjologicznym. Tak pojmowanej sprawiedliwości społecznej nie da się pogodzić z utrzymywaniem przywilejów związanych ze służbą w organach bezpieczeństwa reżimu totalitarnego. Na tych organach oparte było bowiem funkcjonowanie aparatury naruszającej podstawowe prawa człowieka. Konsekwencją powyższego jest to, że w obecnych uwarunkowaniach ustrojowych Rzeczpospolitej Polskiej nakierowanych na takie wartości, jak demokracja i urzeczywistnienie praw człowieka, przywileje płynące z przynależności do organów bezpieczeństwa nie są nienaruszalne i mogą, a nawet powinny być ograniczane. To jest bowiem właśnie kierunek działań służących urzeczywistnieniu sprawiedliwości społecznej (glosa Jakuba Bartoszewicza do decyzji nr 15189/10 Trybunału z dnia 14 maja 2013 r.).

Odnośnie zarzutu wydania orzeczenia przez sąd pierwszej instancji przy uwzględnieniu stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale z dnia 3 marca 2011 r., II UZP 2/11, podkreślić trzeba, że Sąd Okręgowy samodzielnie przeprowadził interpretację art. 15, w tym art. 15b, policyjnej ustawy emerytalnej, a następnie wskazał, iż stanowisko to znajduje potwierdzenie w przedstawionym orzeczeniu Sądu Najwyższego. Również sąd odwoławczy rozpoznając niniejszą sprawę w całości podziela omawiane stanowisko Sądu Najwyższego, nie widząc konieczności szczegółowego powtarzania argumentacji tam przytoczonej.

Podsumowując Sąd Apelacyjny stwierdza, że skoro okres służby pełnionej przez K. O. od 1 grudnia 1965 r. do 31 lipca 1990 r. był okresem służby w organach wymienionych w art. 2 ust. 1 i 3 ustawy lustracyjnej (instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych), to zaskarżona decyzja organu rentowego z dnia 9 sierpnia 2010 r. oraz zaskarżony wyrok sądu pierwszej instancji są prawidłowe i zgodne z przepisami.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelacje K. O. jako nieuzasadnioną.

SSA Barbara Białecka SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak