Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2020 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Ludmiła Dulka - Twarogowska

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2020 roku w Wąbrzeźnie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa G. C., A. Z. i A. G.

przeciwko S. T.

- o zapłatę

1) oddala powództwo w całości;

2) ustala, że koszty procesu ponosi strona powodowa.

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

POUCZENIE

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...) C;

2.  (...)

3.  (...)

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

W., dnia 20 lipca 2020 r.

Sygn. akt I C 99/20 upr

UZASADNIENIE

W pozwie z 06 listopada 2019 roku G. C., A. Z. i A. G. domagali się zasądzenia solidarnie na swoją rzecz od S. T. kwoty 1.064,97 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od 06 listopada 2019 roku do dnia zapłaty, a także kosztów procesu.

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazał, iż przedmiotowa wierzytelność wynika z umowy pożyczki z dnia 22 marca 2017 roku zawartej przez pozwanego z (...) Finanse Sp. z o.o. Na kwotę dochodzoną pozwem składały się: 955,40 zł niespłaconego kapitału oraz 109,57 zł odsetek umownych za opóźnienie od niespłaconego kapitału liczonych od dnia wymagalności pożyczki 01 stycznia 2019 roku do 05 listopada 2019 roku (k.3-6).

Postanowieniem z 14 stycznia 2020 roku Sąd Rejonowy (...) w L. stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym i rozpoznanie sprawy przekazał do Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie, jako Sądu właściwości ogólnej pozwanego (k.7).

Uzupełniając braki formalne pozwu powód podtrzymał swoje żądanie (k.11a-13).

Pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew.

Sprawa została rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 22 marca 2017 roku (...) Finanse Sp. z o.o. z siedzibą w T. (pożyczkodawca) zawarła ze S. T. (pożyczkobiorca) umowę pożyczki gotówkowej nr (...) na okres od 22 marca 2017 roku do 30 marca 2019 roku, na podstawie której wypłaciła mu kwotę 3.000 zł. Zgodnie z umową całkowita kwota do zapłaty wnosiła 5.825,63 zł i obejmowała, oprócz zwrotu całkowitej kwoty pożyczki, także całkowity koszt pożyczki, na który składały się: odsetki kapitałowe za cały okres obowiązywania umowy w kwocie 575,63 zł (10% w stosunku rocznym) i prowizja w kwocie 2.250,00 zł. Całkowita kwota do zapłaty miała zostać zwrócona przez pożyczkobiorcę w 24 miesięcznych ratach, płatnych w wysokości po 242,26 zł (za wyjątkiem pierwszej 253,65 zł), do 30 dnia każdego kolejnego miesiąca, począwszy od 30 kwietnia 2017 roku.

Dowody:

- umowa pożyczki (k.20-21);

- harmonogram spłat (k.22).

W dniu 23 marca 2017 roku (...) Finanse Sp. z o.o. z siedzibą w T. (cedent) zawarła z A. Z., A. G. i G. C., prowadzącymi działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod firmą (...), A. G., (...) S.C. w T. (cesjonariusz) umowę przelewu wierzytelności z tytułu wskazanej wyżej umowy pożyczki, którą cesjonariusz następnie zbył na rzecz A. P. na podstawie umowy przeniesienia prawa majątkowego nr (...) z 27 marca 2017 roku. Z kolei w oparciu o umowę z dnia 29 listopada 2018 roku A. P. przelał powierniczo wierzytelność na rzecz powodów.

Dowody:

- umowa przelewu wierzytelności z 23.03.2017 r. wraz z pełnomocnictwami i KRS (k.23-28);

- umowa przeniesienia prawa majątkowego nr (...) (k.29-30);

- umowa powierniczego przelewu wierzytelności z 29.11.2018 r. wraz z pełnomocnictwem (k.31-33).

Pismem z 08 października 2018 roku powodowie, w związku z brakiem dokonania wymaganych spłat dwóch rat: nr 17 w wysokości 236,97 zł – płatnej do 30 sierpnia 2018 roku oraz nr 18 w kwocie 242,26 zł – płatnej do 30 września 2018 roku, wezwali S. T. do niezwłocznej zapłaty zaległości wynoszącej 483,32 zł (w tym odsetki za opóźnienie 4,07 zł), pod rygorem wypowiedzenia umowy. Następnie w piśmie z 17 grudnia 2018 roku zawarli wypowiedzenie umowy z 7-dniowym okresem wypowiedzenia pod warunkiem braku spłaty zadłużenia wynoszącego co najmniej 981,67 zł.

Dowody:

- wezwanie do zapłaty (k.34);

- wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z dowodem doręczenia (k.35-36).

Pismem z 12 września 2019 roku pozwany został wezwany do zapłaty na rzecz powoda kwoty 1.045,18 zł z tytułu zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...), w tym 955,40 zł kapitału pożyczki i 89,78 zł odsetek od zadłużenia przeterminowanego, liczonych od kapitału pożyczki, od dnia następnego po upływie okresu wypowiedzenia do 12 września 2019 roku.

Dowód:

- przedsądowe wezwanie do zapłaty z awizem (k.37-38).

S. T. dokonał spłaty zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...) w łącznej wysokości co najmniej 3.892,84 zł (16 pełnych rat oraz 5,29 zł z siedemnastej raty).

Dowody:

- harmonogram (k.22);

- wezwanie do zapłaty z 08.10.2018 r. (k.34).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione.

Na wstępie wskazać należy, iż w niniejszym przypadku zachodziły przesłanki z art. 339 § 1 k.p.c. do wydania wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym. Mianowicie pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew. Zgodnie z § 2 cyt. art., w przypadku, o którym mowa w § 1, przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż o ile wątpliwości nie wzbudziły: posiadanie legitymacji powodów do wytoczenia powództwa, (znalazło to potwierdzenie w przedłożonych dokumentach oraz w art. 509 k.c.), zawarcie umowy pożyczki (art. 720 k.c.) oraz wypłata pozwanemu kwoty pożyczki i dokonanie przez S. T. spłaty w wysokości co najmniej 3.892,84 zł (wynikało to z porównania wysokości rat z harmonogramu spłaty pożyczki oraz wezwania do zapłaty z dnia 08 października 2018 roku), to uzasadnione wątpliwości wzbudziła ważność zapisów umowy pożyczki w zakresie naliczonej prowizji – co Sąd był zobowiązany brać pod uwagę z urzędu (por. wyroki SN z 23.02.2017r. – sygn. V CSK 361/16, z 03.11.2010r.- sygn. V CSK 142/10).

Podkreślić trzeba, iż ani ustawa o kredycie konsumenckim, ani ustawa prawo bankowe nie definiują pojęcia „prowizji”. Także w literaturze prawniczej nie ma zgodności co do treści tego zwrotu. Uważa się, że ma ona charakter wynagrodzenia za dokonanie konkretnej czynności, np. bankowej, jednakże nie w znaczeniu wynagrodzenia za oddanie kapitału do dyspozycji pożyczkodawcy (gdyż tę rolę spełniają odsetki kapitałowe, stąd potrzeba ograniczenia ich wysokości na stosunkowo niskim poziomie), ale wynagrodzenia za konkretną czynność, czyli zawarcie samej umowy.

Ani w umowie, ani też w żadnym z pism powodów złożonym w toku postępowania nie określono według jakich kryteriów kwota ta została ustalona. Stąd dokonując porównania wysokości prowizji obciążającej pozwanego – 2.250 zł (stanowiącej 75% faktycznie uzyskanej pożyczki w kwocie 3.000 zł) z wartością odsetek umownych będących wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału (faktycznie uzyskanej pożyczki) – 328,91 zł, Sąd doszedł do przekonania, iż w istocie prowizja ta nie stanowiła wyłącznie ekwiwalentu za zawarcie/obsługę pożyczki, ale była dla pożyczkodawcy dodatkowym wynagrodzeniem za oddanie kapitału do dyspozycji pozwanemu – do tego w wysokości rażąco wygórowanej. Trzeba mieć bowiem na względzie, że kwota ta nie miała żadnego uzasadnienia w rzeczywistej wysokości opłat ponoszonych przy zawieraniu tego rodzaju umów. Tym samym pełniła funkcję dodatkowych odsetek, stąd zastrzeżenie jej w umowie stanowiło naruszenie przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹ k.c.), a zatem jako mające na celu obejście ustawy – nieważne (art. 58 § 1 k.c.).

Zgodnie z art. 58 § 1 – 3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Wobec braku przepisu przewidującego inny skutek zastrzeżenia zawyżonej opłaty dodatkowej (prowizji) – postanowienie to jest nieważne, a zatem Sąd nie mógł uwzględnić żądania w tym zakresie. Pogląd o możliwości potraktowania prowizji jako sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych został zresztą wielokrotnie wyrażony w orzecznictwie. Sąd w niniejszym składzie w pełni podziela stanowisko, że postanowienia umowne, wprowadzające wygórowaną prowizję (ewentualnie inne dodatkowe opłaty), nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych (vide: wyrok SA w Katowicach z 25.02.2015r., sygn. V ACa 622/14, Legalis nr 1203351).

Podkreślenia także wymaga, iż tak wygórowana prowizja (w stosunku do wysokości pożyczki i czasu na jaki została udzielona) pozostaje w sprzeczności z zasadą swobody umów, o której mowa w art. 353 ¹ k.c. Zawiera w sobie bowiem nadmierny element obciążenia pożyczkobiorcy, prowadzący do zachwiania równowagi stron stosunku zobowiązaniowego, tym samym narusza zasady współżycia społecznego. Wobec tego, że zasady współżycia społecznego ograniczają zasadę swobody umów (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 2 i 3 k.c.) w/wymieniona umowa również z tego powodu była częściowo, bezwzględnie nieważna w omawianym zakresie na podstawie art. 58 § 2 k.c. w zw. art. 58 § 3 k.c. Zarówno art. 353 ¹ k.c., jak i art. 58 § 1 i 2 k.c. w sposób jednoznaczny zakreślają bowiem granicę, w jakich strony mogą dokonywać czynności prawnych. Prawo chroni uczciwość obrotu i zabrania rażącego naruszania reguł słuszności kontraktowej.

Nie sposób zgodzić się z ewentualnym argumentem, iż już samo nie przekroczenie w niniejszym przypadku limitu pozaodsetkowych kosztów pożyczki określonego przepisami ustawy o kredycie konsumenckim legalizuje tego rodzaju postanowienie umowne. Art. 36a u.k.k. ustanawia bowiem jedynie górną granicę tych kosztów, powyżej której konsument nigdy nie będzie nimi obciążony (art. 36a ust. 3 u.k.k.), stanowiące świadczenie nienależne. Sam fakt, iż naliczone przez pożyczkodawcę dodatkowe opłaty i wynagrodzenia ich nie przekraczają, nie oznacza jednak, że w konkretnym wypadku nie mają one na celu obejścia prawa bądź nie mogą zostać uznane za naliczone na podstawie niedozwolonych klauzul umownych. Zatem sama wysokość tych kosztów (poniżej ustawowego limitu) musi być poddana ocenie czy to z punktu widzenia przepisów art. 58 § 1 i 2 k.c. lub przepisu art. 385 ¹ k.c. Taka też jest utrwalająca się linia orzecznicza w sądach powszechnych.

Mając na względzie powyższe rozważania, na gruncie przedmiotowej umowy pożyczki pozwanego obciążał zatem jedynie zwrot kwoty pożyczki - 3.000,00 zł wraz z odsetkami kapitałowymi do dnia rozwiązania umowy, do tego naliczonymi z pominięciem nienależnej prowizji – 322,05 zł (łącznie 3.322,05 zł). Skoro jednak dokonał on już spłaty pożyczki w zakresie kwoty 3.892,84 zł, oznaczało to, iż spełnił w całości swoje zobowiązanie. Zatem powództwo należało w całości oddalić, o czym Sąd orzekł w pkt 1 wyroku.

W pkt 2 wyroku Sąd ustalił - zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania określoną w art. 98 § 1 k.p.c.- że koszty procesu ponosi strona powodowa, która w całości przegrała spór sądowy.

Sędzia

L. T.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

(...)

3.  (...)

W., dnia 28 września 2020 r.

Sędzia Ludmiła Dulka-Twarogowska