Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Bernard Chazan

Sędziowie: SA Bogdan Świerczakowski (spr.)

SA Przemysław Kurzawa

Protokolant: Katarzyna Iwanicka

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)z siedzibą w W.

przeciwko M. D.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 29 stycznia 2020 r., sygn. akt II C 908/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...)z siedzibą w W. na rzecz M. D. kwotę 4050 (cztery tysiące pięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Przemysław Kurzawa Bernard Chazan Bogdan Świerczakowski

Sygn. akt V ACa 373/20

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 25 października 2017 r. powód (...). z siedzibą w W. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym, aby (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. (jako dłużnik) oraz M. D. (jako poręczyciel) zapłacili solidarnie kwotę 183.592,12 zł wraz z odsetkami umownymi według stopy procentowej w wysokości 14 % w stosunku rocznym od kwoty kapitału w wysokości 166.571,79 zł od dnia 18 października 2017 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu, w tym koszty zastępstwa procesowego.

W dniu 13 grudnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym uwzględnił powództwo. Pozwany (...) sp. z o.o w W. nie złożył zarzutów od nakazu zapłaty i w stosunku do niego nakaz zapłaty się uprawomocnił.

Zarzuty od nakazu zapłaty wniósł pozwany M. D., zaskarżając nakaz zapłaty w całości. Pozwany zarzucił powodowi, że nie wykazał istnienia zobowiązania, wysokości dochodzonych roszczeń, wysokości i terminów naliczania odsetek, nie wyjaśnił, co składa się na dochodzoną przez niego kwotę ani nie przedstawił dowodów pozwalających zweryfikować, jaka kwota kredytu została rzeczywiście wykorzystana w okresie trwania umowy. Poza tym zdaniem pozwanego(...)powinien w pierwszej kolejności skorzystać z gwarancji udzielonej przez (...)

Na rozprawie z dnia 17 stycznia 2020 r. Sąd postanowieniem z urzędu uchylił nieprawomocny w stosunku do pozwanego M. D. nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 13 grudnia 2017, sygn.. III Nc 389/17 i postanowił rozpoznawać sprawę w dalszym ciągu z pominięciem przepisów o postepowaniu nakazowym.

Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 6.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawa faktyczna wyroku jest następująca.

W dniu 17 czerwca 2016 r. (...) Sp. z o.o. (obecnie: (...) sp. z o.o.) zawarła z (...) z siedzibą w W. umowę o kredyt w rachunku bieżącym w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis o nr (...) Zgodnie z jej treścią (...) sp. z o.o. zostanie udostępniony kredyt w rachunku bieżącym, przez należy rozumieć możliwość wystąpienia zadłużenia do wysokości kwoty kredytu na rachunku bieżącym (...) nr (...). Kwota kredytu wyniosła 500.000 zł. Zgodnie z § 5 ust. 2 umowy, kredyt zostanie wykorzystany przez Kredytobiorcę w formie obciążenia przez (...) zgodnie z dyspozycją składaną przez Kredytobiorcę z zastrzeżeniem obowiązujących w Banku procedur dotyczących godzin przyjmowania dyspozycji płatniczych oraz terminach ich realizacji. Termin spłaty kredytu przewidywał § 7 umowy, zgodnie z którym kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kredyt wraz ze wszystkimi należnościami przysługującymi Bankowi na podstawie umowy kredytu do dnia 16 czerwca 2018 r. („Data ostatecznej Spłaty Kredytu”). Każda spłata części lub całości wykorzystanego kredytu w okresie obowiązywania umowy kredytu powoduje odnowienie kwoty dostępnego kredytobiorcy kredytu i daje mu możliwość wielokrotnego wykorzystania środków do wysokości udostępnionego kredytu, pod warunkiem, że w żadnym momencie kwota wykorzystanego i niespłaconego nie przewyższa kwoty kredytu określonej w § 3 umowy kredytu. Z kolei zgodnie z § 8 umowy, od kwoty odsetek pozostającego do spłaty kredytu, Bank naliczał odsetki według zmiennej stopy procentowej określonej suma stopy WIBOR dla depozytów jednomiesięcznych notowanej na 2 dni robocze przed pierwszym wykorzystaniem Kredytu, a następnie notowanej na 2 dni robocze przez rozpoczęciem każdego okresu odsetkowego oraz marży w wysokość 2,5% w stosunku rocznym, przy czym, jeżeli stopa procentowa WIBOR osiągnie wartość ujemną, Strony będą przyjmować, że wynosi zero. Odsetki naliczane miały być w terminach miesięcznych.

Strony ustaliły również, że w przypadku gdy Kredytobiorca nie zapłaci Bankowi w dniu wymagalności jakiejkolwiek raty należnej z tytułu Kredytu, prowizji lub kosztów do pokrycia, których Kredytobiorca zobowiązany jest na podstawie umowy kredytu, kredytobiorca zapłaci odsetki za opóźnienie naliczone od wymagalnej i niespłacanej kwoty, w wysokości równej dwukrotności sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych rocznie w okresach dziennych (§ 9 umowy o kredyt- k. 23). W § 12 umowy przewidziano zabezpieczenia wykonania zobowiązań kredytobiorcy z tytułu umowy kredytu. Zgodnie z § 12 ust. 1 pkt a (...) Sp. z o.o. jako kredytobiorca zobowiązał się ustanowić na rzecz Banku zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań z tytułu umowy gwarancje spłaty kredytu do kwoty 300.000 zł stanowiącej 60% kwoty kredytu, ważną do 16 września 2017r. udzielona przez Bank (...) w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis wraz z zabezpieczającymi wekslem własnym in blanco opiewającym na kwotę 200% udzielonej gwarancji wraz należnymi odsetkami i kosztami wraz z deklaracją wekslową. Drugim zabezpieczeniem było poręczenie cywilno-prawne M. D. zgodnie z umową poręczenia nr (...)/ (...)/ (...) z dnia 17 czerwca 2016 r.

W dniu 17 czerwca 2016 r. została zawarta pomiędzy Bankiem (...) spółka akcyjna z siedzibą w W., a M. D. umowa poręczenia nr (...)w celu zabezpieczenia spłaty wierzytelności przysługującej Bankowi z tytułu kredytu udzielonego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. przez Bank w kwocie 500.000 zł na podstawie umowę o kredyt w rachunku bieżącym w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis o nr (...)na mocy której M. D. udzielił poręczenia do dnia 30 czerwca 2019r. do kwoty 600.000 zł.

W dniu 16 maja 2017r. pomiędzy M. D. a (...) Sp. z o.o. w W. została zawarta umowa zbycia udziałów w Spółce (...) Sp. z o.o.

Pismem z dnia 10 lipca 2017 r. Bank (...) w W. wezwał M. D. jako poręczyciela do zapłaty kwoty 421.023,09 zł, na którą składa się kwota 416.429,47 zł; kwota odsetek umownych 760,19 zł oraz kwota odsetek od zadłużenia przedterminowego 3.88,43 zł, w związku z wystąpieniem opóźnieniem w spłacie należności z tytułu umowy o kredyt. W odpowiedzi M. D. podniósł, że (...)nie wykazał istnienia zobowiązania dłużnika, niezwłocznie nie został zawiadomiony o opóźnieniu dłużnika, (...)powinien skorzystać wpierw z gwarancji udzielonej przez (...) oraz dochodzić długów dłużnika (...) sp. z o.o. od jej spółki matki.

Pismem z dnia 11 września 2017 r. (...) w W. poinformował, że M. D. został powiadomiony bezzwłocznie o występującym zadłużeniu oraz, że wybór, od którego z podmiotów będzie dochodził należności z umowy o kredyt, należy do wierzyciela i nie stoi temu na przeszkodzie obowiązek współdziałania, a pismem z dnia 14 września 2017 r. pozwany został powiadomiony, że (...) w W. wystąpił do (...) z wezwaniem do zapłaty z tytułu udzielonej (...) sp. z o.o. (obecnie: (...) sp. z o.o.) gwarancji spłaty. (...) z dnia 11 września 2017 r. wypłacił (...)w W. z tytułu gwarancji kwotę w wysokości 249.857,68 zł.

Przedsądowymi wezwaniami do zapłaty z dnia 19 września 2017 r. (...)w W. wezwał (...) sp. z o.o. oraz M. D. do zapłaty należności wynikających z umowy kredytu w nieprzekraczalnym terminie do dnia 26 września 2017 r. Wezwanie do zapłaty dotyczyło kwoty 181.675,40 zł, na którą składała się kwota kapitału kredytu: 166.571,79 zł, kwota odsetek umownych 760,19 zł oraz kwota odsetek za opóźnienie od wymagalnej i niespłacanej kwoty: 14.343,42 zł.

W dniu 18 października 2017r. zostały sporządzone wyciągi z ksiąg (...) w których wskazano, że wymagalne zadłużenie spółki (...) Sp. z o.o. w W. z tytułu umowy o kredyt w rachunku bieżącym w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis o nr (...)z 17 czerwca 2016r., a M. D. z tytułu umowy poręczenia z dnia 17 czerwca 2016 r., według stanu na dzień 18 października 2017 r. wynosi 183.592,12 zł, na którą składają się: kwota kapitału 166 571,79 zł, kwota odsetek umownych 760,19 zł naliczonych od kwoty kapitału kredytu według stopy 4,16% od dnia 31 maja 2017 r. do 15 czerwca 2017 r., kwota odsetek za opóźnienie w wysokości 16.260,14 zł naliczonej według stopy 14% p.a. od dnia 16 czerwca 2017r. do 17 października 2017r.

W dniu 28 czerwca 2019 r. (...)wystawił rozliczenie kredytu w rachunku bieżącym z tytułu umowy z dnia 17 czerwca 2016 r .

W ramach oceny dowodów Sąd I instancji stwierdził, że nie dał wiary szczegółowemu rozliczeniu z dnia 28 czerwca 2019 r. dotyczącemu kredytu w rachunku bieżącym z dnia 17 czerwca 2016 r., jako nierzetelnemu. W wskazanym dokumencie zostały podane opis i kwoty transakcji, kapitału, odsetki umowne, odsetki za opóźnienie i saldo. W punkcie 14 tabeli po wpłacie 200.000 zł wskazano, że saldo kredytu zmniejszyło się i wynosi – 298.436,61 zł. W następnym punkcie wskazano, że wpłacono 190.000 zł zaliczając na kapitał, w kolumnie „saldo” widnieje jednak kwota – 488.436,61 zł, co oznacza, że mimo wpłaty zadłużenie się zwiększa. W konsekwencji Sąd nie mógł przyjąć za podstawę ustaleń faktycznych danych wskazanych w wymienionym dokumencie.

Zdaniem Sądu Okręgowego powództwo nie zasługiwało a uwzględnienie jako nieudowodnione.

Powód wnosił o zasądzenie od pozwanego kwoty 183.592,12 zł wraz z odsetkami z tytułu poręczenia za zobowiązanie wynikające z umowy kredytu, zdefiniowanej w art. 69 ustawy - Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997r. Zgodnie z art. 876 § 1 k.c. przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Natomiast zgodnie z treścią art. 876 § 2 k.c. oświadczenie woli poręczyciela dla swej ważności wymaga formy pisemnej (forma ad solemnitatem). Stosownie do art. 881 k.c. w braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny. Poręczenie jest zabezpieczeniem akcesoryjnym, co oznacza to, że poręczyciel odpowiada jak współdłużnik solidarny, a zatem jego dług staje się wymagalny z chwilą, gdy dłużnik główny opóźni się ze spełnieniem swego świadczenia.

Powód wykazał fakt zawarcia umowy kredytu i umowy poręczenia, przedkładając stosowne dokumenty. Odnośnie zakwestionowanego umocowania osób zawierających umowy w imieniu (...), to zgodnie z art. 97 k.c. osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa. Powyższy przepis, przewiduje dorozumiane pełnomocnictwo ustawowe. Jeżeli zakład pracy powierza swojemu pracownikowi stanowisko, z którym wiąże się prowadzenie poszczególnych rodzajów czynności, które mają doprowadzić do określonych skutków prawnych, to należy uznać, że jest on upoważniony do składania oświadczeń woli w imieniu banku, w sprawach objętych jego zakresem obowiązków. Wymieniony przepis odnosi się do wszystkich osób, które mają faktyczną możliwość dokonywania czynności prawnych w obiektach przedsiębiorstwa i ma zastosowanie zawsze, gdy przedsiębiorstwo nie poinformowało w sposób wyraźny swoich klientów, o tym, że konkretne osoby czynne w jego lokalu nie są umocowane do zawierania umów. Zatem brak przedstawienia pełnomocnictw dla osób podpisanych w imieniu (...)pod umową o kredyt nie może skutkować więc nieważnością umowy. Uwagi te dotyczą w równej mierze umowy poręczenia, z tym, że zgodnie z art. 876 § 2 k.c. oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. Jako, że oświadczenie woli M. D. zawarte w formie pisemnej nie stanowi przedmiotu sporu, Sąd przyjął, że również umowa poręczenia została skutecznie zawarta.

Nie ma racji również pozwany twierdząc, że powód nie wykazał pełnej treści umowy o kredyt, ponieważ załączniki w postaci regulaminu i tabeli opłat i prowizji załączonych do pisma z dnia 3 lipca 2019 r. nie są podpisane ze strony spółki- kredytobiorcy. Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli (art. 78 k.p.c.). Podpisanie umowy, zawierającej wszystkie postanowienia przedmiotowo istotne umowy o kredyt ( essentialia negotii) wystarcza do skutecznego zawarcia umowy. Pozwany nie zakwestionował żadnego postanowienia zawartego w regulaminie, ani kwot przedstawionych w tabeli opłat i prowizji. Jak wynika z załączonych dokumentów, Regulamin obowiązuje od 1 lutego 2016 r., zaś Tabela opłat i prowizji od 4 października 2013 r. Pozwany nie wykazał, że okresie zawierania umowy o kredyt (...) korzystał z regulaminów i tabeli opłat o innym brzmieniu, lub że w przypadku badanej umowy do omawianych wzorców umów wprowadzono zmiany w trakcie negocjacji.

Wbrew twierdzeniom pozwanego (...)nie miał obowiązku w pierwszej kolejności wykorzystać w całości gwarancję udzieloną przez (...). Umowa łącząca strony nie nakłada bowiem na wierzyciela obowiązku zaspokojenia się z gwarancji, a dopiero w następnej kolejności z poręczenia udzielonego przez pozwanego, zaś z ustawowej regulacji umowy poręczenia wynika, że właśnie wierzyciel powinien mieć możliwość dochodzenia należności zarówno od dłużnika, jak i od wierzyciela, w zależności od swojej decyzji. Zgodnie z art. 881 k.c. w braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny.

Pomimo skutecznie zawartych: umowy o kredyt i umowy poręczenia, powództwo zostało oddalone, a to ze względu na niewykazanie istnienia zobowiązania i wysokości roszczenia.

Zgodnie z art. 883 k.c. poręczyciel może podnieść przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują dłużnikowi. Nie traci powyższych zarzutów, chociażby dłużnik zrzekł się ich albo uznał roszczenie wierzyciela. Wobec tego bez znaczenia dla wykazania wysokości roszczenia jest okoliczność, że w postepowaniu przeciwko Spółce (...) Sp. z o.o. w W. w sprawie XX GNc 473/18 o zapłatę kwoty wypłaconej gwarancji (...), czy nawet w niniejszym postepowaniu, pozwana spółka nie kwestionowała żądań pozwu.

Pozwany M. D. zakwestionował istnienie zobowiązania podnosząc, ze powód w żaden sposób nie wykazał, czy kredyt odnawialny pozostawiony do dyspozycji Spółki został wykorzystany, w jakiej części, na co były zaliczane wpłaty dokonywane przez pozwaną Spółkę.

Powód załączył wyciągi z ksiąg (...). W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że wyciąg z ksiąg (...) jest jedynie jednostronnym oświadczeniem, które nie korzysta z przewidzianej w art. 95 ust. 1 ustawy - Prawo bankowe , mocy prawnej dokumentów urzędowych. Stosownie bowiem do art. 95 ust.1a tej ustawy, moc prawna dokumentów urzędowych, jakimi są między innymi wyciągi z ksiąg bankowych podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, nie obowiązuje w postępowaniu cywilnym. Wyciąg z ksiąg bankowych należy zatem traktować jako oświadczenie strony równoważne jej twierdzeniu, dokument prywatny o ograniczonej mocy dowodowej, podobnie jak wezwania do zapłaty. Jako dokument prywatny stwierdza jedynie, że w księgach rachunkowych (...), po stronie pozwanego zapisano zadłużenie o wysokości w nim wskazanej wynikające z zawartej umowy kredytu. Nie przesądza zatem istnienia i wysokości wierzytelności powoda wobec pozwanego dochodzonej w tej sprawie.

Jak stanowi art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Powołany przepis traktuje o ciężarze dowodu w sensie materialnoprawnym wskazując, kogo obciążają skutki niepowodzenia procesu udowadniania (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2011 r., sygn. I CSK517/10, LEX nr 960502 oraz z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 25/10, LEX nr 885020). Z przepisem tym odpowiednio skorelowane są przepisy art. 3 k.p.c. i art. 232 k.p.c. , zgodnie z którymi, to na stronach spoczywa obowiązek przedstawiania dowodów, co do okoliczności sprawy oraz to strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne.

Zgodnie z § 2 umowy poręczenia poręczyciel zobowiązuje się wykonać zobowiązanie za dłużnika w przypadku, gdy dłużnik nie wykona tego zobowiązania w terminie i na warunkach określonych w umowie kredytu. Powód nie wykazał, że na rachunku bieżącym wystąpiło zadłużenie, którego kredytobiorca nie spłacił w terminie (§ 2 i 7 umowy o kredyt). Stosownie do § 5 ust. 2 umowy, kredyt miał być wykorzystywany w formie obciążenia przez (...) rachunku bieżącego kredytobiorcy zgodnie z dyspozycją składaną przez kredytobiorcę. Powód nie przedstawił bezpośrednich dowodów świadczących o obciążeniu rachunku, jak i tych powiązanych z dyspozycjami pozwanego. Przedstawiony przez (...) dokument w postaci szczegółowego rozliczenia z dnia 28 czerwca 2019 r. nie może stanowić wiarygodnej podstawy do wykazania przekazania przez powoda Spółce (...) środków do dyspozycji oraz salda zadłużenia. Powód nie udowodnił okoliczności związanych z przekazaniem środków do dyspozycji kredytobiorcy, jak i salda zadłużenia wynikającego z umowy. Sąd nie dał wiary szczegółowemu rozliczeniu z dnia 28 czerwca 2019 r. dot. kredytu w rachunku bieżącym z dnia 17 czerwca 2016 r., jako nierzetelnemu. Jedyny złożony przez powoda dokument zawiera oczywiste i niewyjaśnione przez stronę powołującą na nie błędy. Nie jest zadaniem sądu dociekanie, czy w treści rozliczenia przedstawionej przez stronę znajduje się błąd i na czym on polega, czy jest on po stronie salda czy opisu transakcji, w szczególności, gdy pełnomocnik powoda nie stawia się na rozprawę i nie reaguje na zarzuty strony pozwanej. Powód nie przedstawił również dokumentów źródłowych potwierdzających dokonanie transakcji, które stanowiłyby jednocześnie podstawę do weryfikacji rozliczenia z 26 czerwca 2019r.

Negatywna ocena wiarygodności przedstawionych dokumentów, w tym przede wszystkim rozliczenia z dnia 28 czerwca 2019 r., nie pozwala na ustalenie na ich podstawie wysokości salda zadłużenia. Dokument został podpisany przez dwóch pełnomocników (...), a pomimo to zawiera oczywiste błędy, wytknięte przez pozwanego na rozprawie w dniu 17 stycznia 2020 r. i w załączniku do tej rozprawy. Strona powodowa nie odniosła się do tych błędów i nie przedstawiła odpowiednich wyjaśnień. Proces cywilny ukształtowany jest zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za gromadzenie materiału procesowego (zasada kontradyktoryjności). To strony mają dążyć do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie mogą być bierne i liczyć na skorzystanie w dalszym toku postępowania ze środka odwoławczego, w którym mogłyby zarzucić sądowi niewyjaśnienie rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych (T. Ereciński, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016, art. 3, ust. 5). Nie należy do sądu wyręczanie stron w tym zakresie.

Poza tym wątpliwości co do wysokości ewentualnego zadłużenia z tytułu umowy o kredyt budzi okoliczność związana z wykorzystaniem gwarancji udzielonej przez (...) w kwocie 249.857,68 zł mimo, że(...)otrzymał gwarancję spłaty kredytu do kwoty 300.000 zł. Przyjmując zaś prawidłowość wpisów w rozliczeniu z 28 czerwca 2019 r. po stronie wpłat od dnia 19 czerwca 2016 r. należałoby przyjąć, że nie istnieje żadne zobowiązanie z tytułu umowy o kredyt. Wobec niewykazania wysokości zobowiązania po stronie dłużnika (...) Sp. z o.o. w W. powództwo w stosunku do poręczyciela należało oddalić. Bowiem o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika (art. 879 § 2 k.c.).

Na koniec Sąd wyjaśnił, że uchylił z urzędu na rozprawie w dniu 17 stycznia 2020 r. nakaz zapłaty nieprawomocny w stosunku do pozwanego M. D. na podstawie art. 11 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019r. poz. 1469). Zgodnie z wymienionym przepisem, w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym, w których powód wniósł o wydanie nakazu zapłaty wyłącznie na podstawie dokumentów określonych w art. 485 § 3 ustawy zmienianej w art. 1 nieprawomocny nakaz zapłaty sąd z urzędu uchyla w całości postanowieniem, po czym rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu z pominięciem przepisów o postępowaniu nakazowym. Orzeczenie o kosztach między stronami Sąd uzasadnił treścią art. 98 § 1 k.p.c. i przepisów wykonawczych.

Powód wniósł apelację, skarżąc wyrok w całości. Zarzucił naruszenia: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., art. 6 k.c. w zw. z art. 232 zd. 1 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. Skarżący wniósł o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Apelacja zawiera nadto wnioski dowodowe.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów za drugą instancję. Wniósł nadto o pominięcie wniosków dowodowych zgłoszonych w apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. wymienia szereg dokumentów złożonych do akt sprawy, co ma dowodzić, że wbrew stanowisku Sądu I instancji, powód przedstawił dowody wskazujące na wysokość i wymagalność dochodzonego roszczenia. Wszystkie one zostały wszakże wzięte przez Sąd pod uwagę i przejrzyście ocenione, przy czym umowa kredytu i umowa poręczenia posłużyły wręcz do dokonania ustaleń faktycznych i ich wartość dowodowa nie została kwestionowana. Ocena tych dwóch dowodów nie powinna więc budzić jakichkolwiek zastrzeżeń skarżącego. Trzeci z wymienionych w zarzucie dokumentów to „Wyciąg z ksiąg rachunkowych”. Sąd jasno wyłożył znaczenie tego dokumentu, wiążąc je (słusznie) z treścią art. 245 k.p.c. Jakkolwiek wyciąg z ksiąg (...) nadal jest dokumentem stanowiącym środek dowodowy w postępowaniu cywilnym, to w obecnym stanie prawnym nie korzysta już z domniemania autentyczności i prawdziwości dokumentu urzędowego na podstawie 244 § 1 k.p.c. (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2020 r., II CZ 11/20). W sytuacji wyraźnego zakwestionowania treści tego dokumentu przez pozwanego M. D. już w zarzutach od nakazu zapłaty, powód nie powinien oczekiwać, że na jego podstawie Sąd ustali istnienie i wysokość wierzytelności, lecz przedstawić stosowne dokumenty na poparcie roszczenia, obrazujące uruchomienie i przepływy środków pieniężnych na koncie obsługującym udzieloną pozwanej spółce, portfelową linię gwarancyjną. Sąd Okręgowy w pełni zasadnie przy tym zwrócił uwagę na prawo poręczyciela do podnoszenia własnych zarzutów, niezależnie od wyniku sprawy w stosunku do dłużnika głównego (kredytobiorcy).

Czwarty z dokumentów wymienionych w pierwszym zarzucie, tj. „Szczegółowe rozliczenie”, także został przez Sąd I instancji przekonująco omówiony, z uwzględnieniem zarówno charakteru tego dokumentu (również dokumentu prywatnego), jak i jego niespójności, widocznej już prima facie, w szczególności odnośnie pozycji nr (...) „wpłata 190.000.00”, powiększającej (zamiast pomniejszać) dług o taką kwotę. O ile przyjąć ową tabelę za miarodajną, to jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, ostateczne saldo nie powinno być ujemne lecz dodatnie (-166.571,79 + 190.000 = 23.428,21). Zastrzeżenia budzą także pozycje odsetkowe (nr 3,6,8 i 11), odnotowane jako „spłata”, a również każdorazowo powiększające dług. Trzeba zaznaczyć, że rozliczenie załączone do pisma powoda datowanego na 3 lipca 2019 r. nie zostało opatrzone w tym piśmie żadnym komentarzem, który tłumaczyłby, bądź uzupełniał dane zawarte w tabeli. Nie dołączono do niego żadnych dokumentów źródłowych, nawet dyspozycji obciążenia rachunku. Na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku pozwany szeroko rozwinął swoje stanowisko ustnie i przede wszystkim na piśmie, między innymi odnosząc się do omawianego rozliczenia kredytu. Wskazał na oczywiste błędy, w szczególności opisaną niezgodność odnośnie kwoty 190.000 zł, czyniącą dokument niewiarygodnym (załącznik do protokołu rozprawy – k.456-464). Powód w ogóle nie zareagował na twierdzenia pozwanego. Nie usprawiedliwia go nieobecność na rozprawie pełnomocnika, ponieważ wobec przedstawienia nowego dowodu w toku procesu powinien się liczyć z odniesieniem się do niego przez przeciwnika procesowego, nawet jeśli nie uświadamiał sobie błędów w dokumencie. W dodatku należy zauważyć, że Sąd odroczył ogłoszenie wyroku na prawie dwa tygodnie. Mógł więc jeszcze powód zapoznać się z aktami sprawy odpowiednio zareagować, nie wykluczając aktywności dowodowej połączonej z wnioskiem o otwarcie rozprawy na nowo, zwłaszcza, gdyby nieobecność pełnomocnika na rozprawie okazała się w jakiś sposób usprawiedliwiona.

Twierdzenie skarżącego w ramach drugiej postaci zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., że rozliczenie kredytu dowodzi nie tylko salda, ale również „okoliczności związane z przekazaniem środków do dyspozycji kredytobiorcy”, jest również całkowicie chybione. Powód złożył dokument prywatny, który dowodzi tylko sporządzenia go przez podpisane pod nim osoby i nie korzysta z domniemania prawdziwości treści. W dodatku, jak to już zaznaczono, zawiera treść oczywiście błędną, wewnętrznie sprzeczną. Niepodobna w tej sytuacji poczytać go za wiarygodny dowód, mający znaczenie przypisywane mu w zarzucie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Kolejne zarzuty zasługują na ocenę zbieżną z już zaprezentowaną. W świetle przedstawionej argumentacji nie może się ostać twierdzenie, że powód udowodnił okoliczności związane z przekazaniem środków do dyspozycji kredytobiorcy bądź też wysokości salda zadłużenia spółki. Dowolne jest również zapatrywanie skarżącego, jakoby dokumenty prywatne jakie złożył, pozwoliły na uwzględnienie powództwa.

Zgodnie z art. 381 k.p.c. sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. W tym przypadku nie zachodzi wyjątek z art. 381 in fine k.p.c. Powód mógł powołać w postępowaniu pierwszoinstancyjnym dowody jakie zgłosił w apelacji, czego nawet nie kwestionuje (apelacja nie zawiera odniesienia się do wskazanej reguły dowodzenia). Nieporozumieniem jest twierdzenie, że niedopuszczenie dowodu z przesłuchania świadka uniemożliwi rozpoznanie istoty sprawy. Istotę sprawy rozpoznał już Sąd Okręgowy, badając zasadność powództwa i oddalając je jako nieudowodnione. Z kolei, co wydaje się oczywiste, nie można kwalifikować jako nierozpoznanie istoty sprawy zastosowania art. 381 k.p.c. w postępowaniu apelacyjnym. Odnośnie oferowanych dowodów należy jeszcze zaznaczyć, że rozliczenie o nowej treści jest również tylko dokumentem prywatnym, nie korzystającym z domniemania prawdziwości jego zawartości. Tym tylko się różni od poprzedniego, że pozycja oznaczona numerem 15 (190.000 zł) została dostosowana do wysokości salda. Wobec dalszego zaniechania złożenia jakichkolwiek dokumentów źródłowych można byłoby jednak równie dobrze dokonać operacji odwrotnej, tj. dostosować wysokość salda do pozycji nr 15 w dotychczasowym kształcie. Zeznania świadka, który sporządzał dokument również nie mogłyby zastąpić dokumentów obrazujących uruchomienie kredytu i dokonane operacje finansowe. Nawet potwierdzenie przez K. R., że się pomyliła sporządzając zestawienie, nie mogłoby być uznane za wystarczający dowód zaistnienia okoliczności, które powinny mieć odzwierciedlenie w dokumentacji finansowej. Uwagi przedstawione na temat potencjalnej wartości oferowanych w postępowaniu apelacyjnym dowodów mają takie znaczenie, że dodatkowo uzasadniają pominięcie spóźnionych dowodów.

Z przedstawionych względów, przyjmując za swoje ustalenia Sądu I instancji i podzielając ocenę prawną przedstawioną przez ten Sąd, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił. Orzeczenie o kosztach za drugą instancję zapadło stosownie do wyniku sprawy (art. 99 w zw. z art. 98 k.p.c.) i obejmuje wynagrodzenie radcy prawnego reprezentującego pozwanego, w stawce minimalnej.

Bogdan Świerczakowski Bernard Chazan Przemysław Kurzawa