Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy Warszawa Praga w W. IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Marcin Łochowski (spr.)

Sędziowie SO Paweł Iwaniuk

SO Beata Janiszewska

Protokolant Karolina Zalewska-Zbiciak

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z wniosku S. B. i P. B.

z udziałem A. K., J. K., K. K. i K. w I.

o ustanowienie służebności drogi koniecznej

na skutek apelacji uczestników A. K. i J. K. od postanowienia Sądu Rejonowego w N. z dnia 16 maja 2013 r., sygn. akt I Ns 338/09

postanawia:

I. zmienić zaskarżone postanowienie w części, tj. w pkt 1. i 2. w ten sposób, że oddalić wniosek;

II. zasądzić solidarnie od S. B. i P. B. solidarnie na rzecz A. K. i J. K. kwotę 320 zł (trzysta dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt IV Ca 1075/13

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja uczestników jest zasadna, a podniesione w niej zarzuty muszą skutkować zmianą zaskarżonego postanowienia i oddaleniem wniosku o ustanowienie służebności drogi koniecznej.

W pierwszej kolejności wymaga podkreślenia, że Sąd Okręgowy podziela – co do zasady – ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, szczegółowo opisane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia (k.433-436) i przyjmuje je za własne. Nie można jedynie przychylić się do ustalenia Sądu Rejonowego, iż nieruchomość stanowiąca własność wnioskodawców nie ma dostępu do budynków gospodarskich. Nie sposób ponadto zgodzić się z dokonaną przez Sąd I instancji oceną prawną ustalonego stanu faktycznego.

Z treści art. 145 § 1 k.c. wynika, że właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna), jeżeli jego nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do niej budynków gospodarskich.

Podstawową przesłanką ustanowienia służebności drogi koniecznej dla nieruchomości jest zatem brak dostępu lub nieodpowiedni dostęp do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich. Ustanowienie służebności drogi koniecznej następuje w stosunkach sąsiedzkich, ze względu na ukształtowaną strukturę geodezyjną i własnościową nieruchomości.

Nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nieruchomość wnioskodawców (działka ewidencyjna nr (...)) ma dostęp do drogi publicznej, ponieważ – co jest bezsporne – graniczy na odcinku 13,27 metrów z działką ewidencyjną nr (...) mającą status drogi publicznej (mapa – k.4). Pozostaje zatem do rozważania, czy dostęp ten jest odpowiedni lub czy wnioskodawcy mają odpowiedni dostęp do należących do nieruchomości budynków gospodarskich.

Z uwagi na brak definicji ustawowej pojęcia odpowiedniego dostępu przyjmuje się, że chodzi o jego potoczne rozumienie. W tym zaś ujęciu „odpowiedni” to „odpowiadający przeznaczeniu”, „spełniający wymagane warunki” ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2012 r., IV CSK 34/12). Odpowiedni dostęp do drogi publicznej zależy więc od potrzeb nieruchomości wymagającej tej drogi ( zob. m.in.: postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2000 r., IV CKN 172/00, z dnia 19 marca 2002 r., IV CKN 895/00, z dnia 21 marca 2003 r., II CKN 1256/00). Odpowiednim jest zaś taki dostęp do drogi publicznej, który pozwala właścicielowi korzystać z całej nieruchomości (nie tylko z jej części) zgodnie z jej przeznaczeniem. Innymi słowy, jest to dostęp, który zapewnia niezbędną łączność umożliwiającą normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości. Tak rozumiany dostęp obejmuje również zaplecze budynku wchodzące w skład nieruchomości, umożliwiające racjonalne korzystanie z niej. Nie można przy tym pominąć znaczenia ułatwień cywilizacyjnych dla właściciela nieruchomości w postaci np. możliwości dojazdu, parkowania i garażowania pojazdów własnych oraz obcych ( zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2000 r., V CSK 1306/00).

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy nietrafnie przyjął, ustalając stan faktyczny, że działka wnioskodawców, nie posiada odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, umożliwiającego korzystanie z całej nieruchomości, w tym z posadowionych na tej nieruchomości budynków, położonych za budynkiem mieszkalnym. Należy zauważyć, że dostęp do części nieruchomości położonej za budynkiem mieszkalnym może być realizowany w granicach nieruchomości wnioskodawców. Niesporne jest przecież, iż odległość między granicą działki a ścianą budynku mieszkalnego wynosi około 2,5 m (mapa – k.4, opinia biegłego – k.36).

Prawdą jest, że zgodnie z § 13 ust. 2 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz.U. Nr 124 z 2009 r., poz. 1030) minimalna szerokość drogi pożarowej w obrębie miasta oraz na terenie działki, na której jest usytuowany obiekt budowlany, o którym mowa w § 12 ust. 1 pkt 3 i 4 tego rozporządzenia, powinna wynosić nie mniej niż 3,5 m. Uszło jednak uwadze Sądu Rejonowego, że droga pożarowa o szerokości 3,5 m powinna być doprowadzona tylko do budynku zawierającego strefę pożarową produkcyjną lub magazynową oraz do strefy pożarowej poza budynkiem, obejmującej urządzenia technologiczne, plac składowy lub wiatę, jeżeli gęstość obciążenia ogniowego wymienionych stref pożarowych przekracza 500 MJ/m ² i zachodzi co najmniej jeden z warunków: powierzchnia strefy pożarowej przekracza 1.000 m ² lub występuje pomieszczenie zagrożone wybuchem (§ 12 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia) albo budynku zawierającego strefę pożarową produkcyjną lub magazynową o gęstości obciążenia ogniowego poniżej 500 MJ/m ² o powierzchni przekraczającej 20.000 m ² (§ 12 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia). Nie ulega wątpliwości, że takich budynków na nieruchomości wnioskodawców nie ma. Co więcej, na nieruchomości wnioskodawców w ogóle nie są posadowione budynki lub obiekty budowlane wskazane w § 12 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia (zob. także § 209 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz.U. Nr 75 z 2002 r., poz. 690 ze zm.). Inaczej rzecz ujmując, przepisy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych w zakresie dróg przeciwpożarowych w ogóle nie mają zastosowania do nieruchomości wnioskodawców. Tym samym sięganie do kryterium szerokości drogi pożarowej, określonej w § 13 ww. rozporządzenia jako miernika odpowiedniości dostępu do drogi publicznej jest całkowicie chybione.

Innymi słowy, nie w każdej sytuacji, gdy właściciel nie ma zapewnionego dojazdu do części nieruchomości o szerokości 3,5 m można mówić o „nieodpowiednim” dostępie do drogi publicznej z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej. Po pierwsze, nie budzi wątpliwości, że dostęp do części nieruchomości dla celów przeciwpożarowych nie jest konieczny dla zwykłego, codziennego korzystania z nieruchomości, ale służy wyłącznie w sytuacjach nadzwyczajnych, z reguły bardzo rzadkich. Nie można zatem uznać, że taki sposób korzystania „odpowiada przeznaczeniu” nieruchomości. Po drugie, aby uznać, że dostęp do części nieruchomości jest nieodpowiedni w rozumieniu art. 145 § 1 k.c. z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej, wnioskodawcy musieliby wykazać, iż warunkiem koniecznym skutecznej akcji gaśniczej byłoby istnienie dojazdu do części nieruchomości położonej za budynkiem mieszkalnym o większej niż obecnie szerokości. Takiego dowodu wnioskodawcy nie przeprowadzili (art. 6 k.c.).

W toku postępowania wnioskodawcy nie wykazali również, z jakich innych przyczyn dostęp do części nieruchomości położonej za budynkiem mieszkalnym jest nieodpowiedni w rozumieniu art. 145 § 1 k.c. W szczególności nie wskazali na taki sposób wykorzystywania tej nieruchomości, który czyniłby niezbędnym zapewnienie dostępu do tej części nieruchomości o szerokości przekraczającej 2,5 m. Enigmatyczne odwoływanie się do konieczności przeprowadzenia remontu (wniosek – k.1), parkowania samochodów, czy składowania opału (stanowisko wnioskodawczyni – k.416) nie jest wystarczające do uznania, że zapewnienie dostępu do części nieruchomości położonej za budynkiem o szerokości ponad 2,5 jest niezbędne do korzystania z tej nieruchomości w sposób zgodny z jej przeznaczeniem. Wnioskodawcy nie udowodnili, że niemożliwe jest przetransportowanie materiałów budowlanych i opału za budynek mieszkalny w inny sposób, np. przez wyładowanie ich przed budynkiem mieszkalnym i przetransportowanie mniejszymi partiami za ten budynek. Brak również podstaw do uznania, iż samochód wnioskodawców nie może być parkowany w innym miejscu niż za budynkiem (art. 6 k.c.).

Już tylko z tych przyczyn należało przyjąć, że wnioskodawcy nie wykazali, aby nie mieli odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, w rozumieniu możliwości dostępu do części nieruchomości położonej za budynkiem mieszkalnym.

Nadto, Sąd Okręgowy podziela pogląd, zgodnie z którym właściciel, którego nieruchomość przylega do drogi publicznej, ale który tak zabudowuje swoją nieruchomość, że zamyka sobie dojazd do dalej od drogi położonych części nieruchomości, nie może żądać od sąsiadów ustanowienia służebności drogowej dla uzyskania dojazdu do tych części swej nieruchomości. Innymi słowy, nieodpowiedni dostęp do drogi publicznej, wywołany wzniesieniem budynku na całej szerokości nieruchomości, nie uzasadnia żądania ustanowienia w postępowaniu sądowym służebności drogi koniecznej. Własność podlega bowiem równej dla wszystkich ochronie prawnej, w razie utrudnienia dostępu do części nieruchomości, wynikającego z autonomicznego aktu woli właściciela, nie może on domagać się z tego powodu ingerencji w cudze prawo własności, zakładającej pierwszeństwo w ochronie jego prawa. Stanowisko takie należy uznać za utrwalone w orzecznictwie Sądu Najwyższego ( zob. postanowienie z dnia 13 marca 1975 r., III CRN 488/74, postanowienie z dnia 18 września 1998 r., III CKN 609/97 oraz postanowienie z dnia 19 stycznia 2001, I CKN 322/00).

Zdaniem Sądu Okręgowego nie można również przyjąć, że nieruchomość wnioskodawców nie ma odpowiedniego dostępu do należących do niej budynków gospodarskich (art. 145 § 1 k.c. in fine). Brak dostępu do zabudowań gospodarskich występuje tylko w razie takiego położenia nieruchomości rolnej i działki siedliskowej, przy którym są one przegrodzone cudzymi gruntami. Wówczas właśnie nieruchomość rolna nie ma dostępu do „należących do niej” (a właściwie do gospodarstwa rolnego) zabudowań zlokalizowanych na działce siedliskowej. Ustanowienie służebności drogi koniecznej na podstawie art. 145 § 1 k.c. dopuszczalne jest więc wtedy, gdy wchodzące w skład gospodarstwa rolnego odrębne nieruchomości mają odpowiedni dostęp do drogi publicznej, ale brak jest odpowiedniego dostępu z jednej nieruchomości (działki) do należących do niej budynków gospodarskich położonych na drugiej nieruchomości (działce).

W niniejszej sprawie brak zatem było przesłanek, które uzasadniałyby ustanowienie służebności drogi koniecznej do należących do nieruchomości wnioskodawców budynków gospodarskich. Przedmiotowe budynki nie znajdują się bowiem na dwóch działkach, które oddzielałaby nieruchomość osoby trzeciej. Budynki te posadowione są przecież bez wątpienia na jednej działce (tej samej nieruchomości).

Dlatego też, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w zaskarżonej części, tj. w pkt 1. i 2. w ten sposób, że w oparciu o art. 145 § 1 k.c. oddalił wniosek o ustanowienie służebności drogi koniecznej, jako bezzasadny.

Nadto, Sąd Okręgowy na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zasądził solidarnie od wnioskodawców S. B. i P. B. solidarnie na rzecz uczestników A. K. i J. K. kwotę 320 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej. Interesy stron w niniejszym postępowaniu były bowiem sprzeczne, a przegranymi w tym sporze są bez wątpienia wnioskodawcy.

Na koszty postępowania w instancji odwoławczej składają się: wynagrodzenie pełnomocnika uczestników w kwocie 120 zł, ustalone stosownie do treści § 7 pkt 3 w zw. § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490) oraz opłata sądowa od apelacji w wysokości 200 zł.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.