Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka M. P. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na jej rzecz kwoty 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pisma procesowego podał, że w dacie śmierci M. K. (1) brak było podstaw do dochodzenia od pozwanego roszczeń z tytułu krzywdy poniesionej w związku ze śmiercią ojca.

Wyrokiem z dnia 19 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, w sprawie o sygn. akt I C 5249/12:

1. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 20.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 15 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

3. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.805,67 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje.

W dniu 21 października 2002 r. w B. miał miejsce wypadek drogowy, w wyniku którego M. K. (2) - ojciec powódki poniósł śmierć. Wypadek spowodował kierujący pojazdem marki S. - D. K., który nie dostosował prędkości do panujących warunków drogowych, wpadł w poślizg i zderzył się z samochodem, którym poruszali się rodzice powódki.

Sprawca zdarzenia posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym towarzystwie ubezpieczeniowym.

Powódka była silnie związana emocjonalnie z M. K. (1). Ojciec był tym z rodziców, który wychowywał powódkę pod względem emocjonalnym, wspierał ją duchowo, stanowił dla niej oparcie. Był najważniejszą osobą w jej życiu, osobą, na której mogła zawsze polegać i która okazywała jej miłość. Po założeniu rodziny przez powódkę ojciec nadal intensywnie uczestniczył w jej życiu. Pomagał powódce i jej mężowi w prowadzeniu gospodarstwa, układał kafelki, wykonywał prace związane z remontami, prace porządkowe. Niemal codziennie odwiedzał powódkę. Dużo czasu poświęcał wnukom. Często z nimi rozmawiał, chodził na spacery, zabierał na wycieczki, był wobec nich bardzo cierpliwy i łagodny. Uczył też wnuki jeździć samochodem. Został także ojcem chrzestnym wnuczki. Razem z powódką i jej mężem cieszył się z zakupu przez nich 10 ha gospodarstwa rolnego położonego na obrzeżach B.. W planach ojciec powódki miał budowę domu na wskazanej nieruchomości, tak, aby przy córce, zięciu i wnukach dożyć starości. Po śmierci ojca powódka czuła się osamotniona i pozbawiona wsparcia ze strony matki, która w trakcie wypadku doznała uszczerbku na - zdrowiu i także wymagała wsparcia i pomocy. Powódka po utracie ojca miała problemy z codziennym funkcjonowaniem, schudła 10 kg. Śmierć ojca spowodowała u powódki krzywdę i poczucie nieodwracalnej straty.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o wyrok wydany w sprawie karnej, zgodnie oświadczenia stron oraz dowód z przesłuchania powódki.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył przede wszystkim zasadności żądania. Pozwany kwestionował możliwość domagania się przez powódkę zadośćuczynienia w oparciu o art. 24 w zw. z art. 448 k.c. oraz swoją legitymację bierną w oparciu o treść art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 392 ze zm., dalej: ustawa).

Sąd Rejonowy wskazał, że do powstania szkody doszło przed wejściem w życie nowelizacji art. 446 k.c., dokonanej ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731) polegającej na dodaniu § 4, przewidującego expressis verbis możliwość przyznania przez sąd najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Dodanie § 4 do art. 446 k.c. wywołało wątpliwości odnośnie do relacji tego przepisu i art. 448 k.c. Wątpliwości te wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 października 2010 r., III CZP 76/10 (Biul. SN 2010, nr 10, s. 11, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 142), w której uznał, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Sąd Najwyższy wskazał, że art. 446 § 4 k.c. nie uchylił art. 448 k.c.

Ustosunkowując się do podniesionej przez pozwanego argumentacji Sąd I instancji stwierdził, iż na gruncie art. 34 ustawy, że skoro posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu szkodę, której następstwem jest między innymi śmierć, to w ramach zawartej umowy ubezpieczenia ubezpieczyciel przejmuje odpowiedzialność sprawcy.

W ocenie Sądu Rejonowego przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia należy uwzględnić indywidualne właściwości i subiektywne odczucia osoby pokrzywdzonej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1998 r.. II CKN 756/97, niepubl.).

Sąd I instancji uznał, że powódka udowodniła wszystkie przesłanki uzasadniające odpowiedzialność pozwanego, w tym udowodniła poniesioną szkodę. Należy podkreślić, że nie ulega wątpliwości, że o rozmiarze należnego zadośćuczynienia decyduje rozmiar doznanej krzywdy, zadośćuczynienie ma bowiem na celu naprawienie szkody niemajątkowej, wyrażającej się doznaną krzywdą w postaci cierpień fizycznych i psychicznych. Sąd jest uprawniony do miarkowania odszkodowania przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy.

Reasumując, Sąd Rejonowy ustalił, że kwota 20.000 zł dla powódki uwzględnia jej krzywdę i odpowiada ww. kryteriom. Dlatego też powództwo ponad kwotę 20.000 zł oddalił.

Odnośnie zasądzenia odsetek ustawowych od przyznanej kwoty zadośćuczynienia Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 363 § 2 k.c., tj. od dnia wydania wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 100 k.p.c.

Apelację od wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w części zasądzającej zadośćuczynienie na rzecz powódki w kwocie 20.000 zł (pkt 1) oraz co do wysokości zasądzonych na rzecz powódki kosztów procesu (pkt 3).

Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. wskutek przyjęcia, że śmierć ojca powódki M. K. (1) stanowi naruszenie dóbr osobistych w postaci zerwania więzi emocjonalnych oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki przyznania zadośćuczynienia w zasądzonej kwocie oraz naruszenie przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów, regulującego odpowiedzialność w ramach umowy gwarancyjnej odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych,

2.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie przez granic swobodnej oceny dowodów, wskutek uznania za udowodniony fakt, że wskutek śmierci M. K. (1) nastąpiło naruszenie dóbr osobistych powódki w postaci zerwania więzi emocjonalnej z ojcem oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki zasądzenia na rzecz powódki zadośćuczynienia w zaskarżonej wysokości.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 i oddalenie powództwa,

2.  zmianę wyroku w punkcie 3 poprzez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych,

ewentualnie:

3.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania – przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, które to ustalenia Sąd Okręgowy przyjmuje za własne i czyni je podstawą swojego rozstrzygnięcia bez potrzeby ponownego ich przytaczania. Również analiza materiału dowodowego została przeprowadzona prawidłowo, zebrane dowody zostały ocenione właściwie – bez naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Pozwany w ramach zarzutu naruszenia powyższego przepisu kwestionował wnioski Sądu Rejonowego, który uznał, że z uwagi na śmierć ojca powódki doszło do naruszenia jej dobra osobistego. Kwestia ta należy do sfery ocen prawnych i zostanie omówiona poniżej.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, podzielany również przez Sąd Odwoławczy, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. ( vide: uchwała z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10; wyrok z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10; wyrok z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 621/10; uchwała z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11; wyrok z dnia 15 marca 2012 r., CSK 314/11). Pojawiające się orzeczenia prezentujące odmienne stanowisko stanowią jedynie wyjątek potwierdzający powszechnie przyjętą i utrwaloną regułę.

Wszystkie z wymienionych wyżej orzeczeń wskazują, że więź rodzinna jest dobrem osobistym, a jego naruszenie uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. Ponadto zapadły one w sprawach, w których roszczenia były skierowane przeciwko ubezpieczycielom, a Sąd Najwyższy nie wyraził żadnych wątpliwości, co do tego, iż zakres odpowiedzialności ubezpieczycieli odpowiada zakresowi odpowiedzialności ubezpieczonych.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, należy wskazać, że powódka dochodziła zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej doznała wskutek śmierci jej ojca w wypadku samochodowym w dniu 21 października 2002 r., spowodowanym przez D. K. skazanego następnie prawomocnym wyrokiem sądu karnego. Działanie sprawcy, za którego pozwany odpowiada gwarancyjnie, było zawinione. Postępowanie dowodowe wykazało, że więź między powódką a zmarłym ojcem była bardzo silna. Tym samym przedwczesna śmierć osoby najbliższej naruszyła dobro osobiste powódki, jakim jest więź rodzinna, dająca możliwość funkcjonowania w pełnej rodzinie. Dochodzone zadośćuczynienie ma zatem zrekompensować krzywdę, jakiej doznała powódka przedwczesną utratą członka rodziny.

Sąd Odwoławczy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że fakt, iż do Kodeksu cywilnego wprowadzono zamianę w art. 446 poprzez dodanie § 4, w którym ustawodawca wprost przewidział możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, nie zmienia postaci rzeczy, że przed tą zmianą, tj. przed dniem 3 sierpnia 2008 r. również istniała podstawa prawna dochodzenia zadośćuczynienia. Podstawę tę stanowił art. 448 k.c., który dopuszczał możliwość domagania się zadośćuczynienia w stosownej wysokości, jeżeli zostało naruszone dobro osobiste. Żadnej przeszkody w tym względzie nie stanowił art. 34 ust. 1 ustawy. Rację ma zatem Sąd Rejonowy stwierdzając, że skoro, zgodnie z ww. przepisem, kierujący pojazdami mechanicznymi są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tych pojazdów szkodę, której następstwem jest m.in. śmierć, to w ramach zawartej umowy ubezpieczenia ubezpieczyciel przejmuje odpowiedzialność sprawcy także w zakresie możliwości dochodzenia stosownego zadośćuczynienia.

W ocenie Sądu Odwoławczego wysokość zasądzonej na rzecz powódki kwoty z tytułu zadośćuczynienia nie jest wygórowana i można ocenić, że w okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy jest to kwota odpowiednia. Spełnia ona swoją kompensacyjną funkcję, a jednocześnie przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość.

Z tych zasadniczych przyczyn apelacja w niniejszej sprawie nie mogła być uwzględniona i podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c. i § 6 pkt 5 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 490).