Pełny tekst orzeczenia

3.  PODSTAWA PRAWNA WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Oskarżony

☐

3.1. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania zgodna z zarzutem

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

☒

3.2. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania niezgodna z zarzutem

pierwszy

T. L.

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

W oparciu o zebrane i ocenione w sposób wskazany wyżej dowody Sąd uznał, że oskarżony w dniu 19 czerwca 2020 roku w Komornikach, przewidując możliwość pozbawienia życia M. G. (1) i godząc się na to ugodził go nożem w klatkę piersiową na wysokości VI żebra, powodując ranę kłutą penetrującą w głąb jamy opłucnowej lewej oraz ranę lewej komory serca z następową tamponadą serca oraz następowym nagłym zatrzymaniem krążenia z powodu utraty krwi, które skutkowało rozległym uszkodzeniem mózgu z powodu jego czasowego niedokrwienia, skutkującą zgonem pokrzywdzonego w dniu 29 lipca 2020 roku w Ośrodku (...) w B., czym dopuścił się zbrodni określonej w art. 148 § 1 k.k. Sąd uznał, że w oparciu o ustalony stan faktyczny sprawstwo i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości.

Analiza zebranych dowodów, w tym wyjaśnień oskarżonego, dokonana w oparciu o pewną chronologię zdarzeń, zestawiona z zasadami logiki i doświadczenia życiowego prowadzi do wniosku, że do zadania śmiertelnego ciosu pokrzywdzonemu doszło w trakcie kłótni z pokrzywdzonym, która za sprawą oskarżonego przekształciła się w ich bezpośrednie fizyczne starcie. Z wyjaśnień oskarżonego można wysnuć racjonalne przypuszczenie, że stan nietrzeźwości, w którym się znajdował, nie pozwalał mu na racjonalną ocenę sytuacji. Jak wskazano wcześniej oskarżony jest osobą wybuchową i impulsywną, skłonną do agresji. W trakcie ostrej wymiany zdań z pokrzywdzonym prowokował go i wręcz wyzywał do wyjścia z mieszkania i zmierzenia się z nim. Groził mu przy tym śmiercią. W tak emocjonalnym i nie do końca kontrolowanym wybuchu agresji, nie wiedziony żadnym racjonalnym powodem wyjął z torby i pochwy nóż, którym następnie ugodził pokrzywdzonego w okolice serca. Jego zachowanie bezpośrednio po zdarzeniu wskazuje przy tym, że wbrew własnym twierdzeniom miał świadomość tego, co zrobił. W ocenie Sądu analiza zebranych dowodów, w tym zeznań świadków, wyjaśnień samego oskarżonego prowadzi do wniosku, że noża nie użył w obawie przed pokrzywdzonym, którego sam wcześniej prowokował do zwarcia.

Przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. może zostać popełnione jedynie umyślnie, co wynika wprost ze znamienia czasownikowego użytego w tym przepisie. Chodzi przy tym o obie postaci umyślności, czyli w postaci zamiaru bezpośredniego albo w postaci zamiaru wynikowego. Dość zwięzłe w swojej treści określenie czynności sprawczej (zabija) sprowadza się faktycznie do konieczności ustalenia istnienia po stronie sprawcy takiego zachowania, któremu można będzie obiektywnie przypisać skutek w postaci śmierci człowieka. Ustalenia w zakresie realizacji przez sprawcę znamion tej zbrodni sprowadza się zatem do dokonania oceny istnienia obiektywnego związku między jego zachowaniem a skutkiem w postaci śmierci człowieka oraz wykazania po jego stronie zamiaru (bezpośredniego albo ewentualnego) pozbawienia życia człowieka.

Jak wynika z poczynionych w oparciu o zebrane dowody ustaleń w wyniku działania oskarżonego pokrzywdzony doznał rany kłutej penetrującej w głąb jamy opłucnowej lewej oraz rany lewej komory serca z następową tamponadą serca oraz następowym nagłym zatrzymaniem krążenia z powodu utraty krwi, które skutkowało rozległym uszkodzeniem mózgu z powodu jego czasowego niedokrwienia, która była bezpośrednia przyczyną jego śmierci. Powyższe wskazuje jednoznacznie, iż pomiędzy działaniem T. L. a skutkiem w postaci śmierci pokrzywdzonego istniał związek przyczynowy. Ustalone okoliczności zdarzenia pozwalają jednocześnie na uznanie, że ten związek przyczynowy wpisuje się w model tzw. obiektywnego przypisania. Z jednej strony istnieje bowiem normatywne powiązanie, polegające na stworzeniu ryzyka śmierci pokrzywdzonego poprzez zadanie ciosu nożem w okolicę klatki piersiowej, a to ryzyko urealniło się poprzez śmierć pokrzywdzonego (strona pozytywna obiektywnego przypisania), a z drugiej strony, tzw. negatywnej, wykluczone jest istnienie przesłanek negatywnych, czyli zdarzeń niezależnych od oskarżonego, które zwiększają ryzyko śmierci pokrzywdzonego (D. C., Nauka o obiektywnym przypisaniu skutku w orzecznictwie Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, Prokuratura i Prawo 2/2016). Z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej wynika w sposób jednoznaczny, że bezpośrednią przyczyną gwałtownej powolnej śmierci pokrzywdzonego była zadana przez oskarżonego rana kłuta serca z następowym krytycznym niedokrwieniem, nieodtlenieniem mózgu wiodącymi do jego śmierci. Charakter obrażeń spowodowanych przez oskarżonego był na tyle poważny, że pokrzywdzonego nie udało się uratować i to mimo udzielenia mu pomocy medycznej. Z dokumentacji medycznej wynika bowiem, że zabieg operacyjny został przeprowadzony nieco ponad godzinę po zadaniu rany pokrzywdzonemu. Bezpośrednio po zdarzeniu M. G. (1) wezwał karetkę pogotowia, która następnie z uwagi na rodzaj obrażeń zabrała go na (...) we W.. Z karty informacyjnej wynika, że po przyjęciu na (...) pokrzywdzony niezwłocznie został przekazany na blok operacyjny kardiochirurgiczny. Wynika z tego, że między zadaniem ciosu a udzieleniem specjalistycznej pomocy nie zaistniały żadne nieprzewidziane i nadzwyczajne okoliczności, które opóźniłyby leczenie, czy je wręcz uniemożliwiły. Komplikacje, które pojawiły się w związku z obrażeniami (zatrzymanie akcji serca i niedokrwienie mózgu) były naturalnym skutkiem tak zadanej rany, naruszającej newralgiczne dla życia organy (serce, tętnica). Stosunkowo odległy w czasie skutek w postaci śmierci pokrzywdzonego był zatem bezpośrednim następstwem działania oskarżonego. Na marginesie należy wskazać, że ocena zachowania oskarżonego w przypadku „skutecznego” leczenia pokrzywdzonego, sprowadzałaby się do przepisania mu usiłowania dokonania zabójstwa pokrzywdzonego.

Zdaniem Sądu ustalone okoliczności faktyczne ujawnione w toku postępowania, oceniane przez pryzmat właściwości osobistych oskarżonego, sposobu jego działania, zagrożenia dla życia pokrzywdzonego pozwalają na wyprowadzenie wniosku, że podejmując przypisanie mu działanie, zachowaniem swoim ujawnił, że jego skutek w postaci śmierci pokrzywdzonego objęty był jego zgodą, tj. przewidywał możliwość wystąpienia takiego skutku i na to się godził. Sąd przyjął zatem, wbrew stanowisku oskarżyciela, że oskarżony działała w zamiarze ewentualnym pozbawienia życia M. G. (1). W tym miejscu należy się zatem szczegółowo odnieść do kwestii zamiaru, z jakim działał oskarżony. Ustalenia w zakresie strony podmiotowej czynu są bowiem obowiązkiem Sądu, który przypisuje oskarżonemu sprawstwo i winę w dokonaniu zarzucanego mu czynu.

Art. 9 § 1 k.k. definiuje umyślność w popełnieniu czynu jako istniejący po stronie sprawcy zamiar jego popełnienia, to jest wolę jego popełnienia albo przewidywaną możliwość jego popełnienia z jednoczesnym godzeniem się na to. Pojęcia umyślności, czy zamiaru, którym posługuje się wskazany przepis są jednak specyficznymi pojęciami technicznymi, którym nadano odmienne znaczenie od używanego w języku potocznym (w tym języku są one równoznaczne i oznaczają chęć osiągniecia czegoś). W ujęciu kodeksowym ich zakres jest szerszy od potocznego. Z jednej strony dotyczą właśnie sytuacji, w której sprawca chce popełnić czyn zabroniony (zamiar bezpośredni, czyli tzw. dolus directus), a z drugiej odnoszą się do sytuacji, w której sprawca, przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego, na to się godzi (zamiar wynikowy, tzw. dolus eventualis).

Sam zamiar oznacza zachowanie ukierunkowane na osiągnięciu określonego celu z jednoczesnym sterowaniem takim zachowaniem przez sprawcę (ukierunkowywanie na ten cel). Ponadto w ramach samego zamiaru wyodrębnić można jego elementy składowe w postaci strony intelektualnej i wolutatywnej. ( red. Włodzimierz Wróbel, Andrzej Zoll, Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Cześć I. Komentarz do art. 1-52, wyd. V, WK 2016). Ta pierwsza sprowadza się do wyobrażenia celu i pozwala na rozpoznanie znaczenia czynu, a następnie na zadecydowanie o podjęciu określonego uzewnętrznionego zachowania. Strona wolutatywna oznacza natomiast dążenie do osiągnieciu celu oparte na motywacji, czyli sytuację, w której sprawca rozpoznaje możliwość realizacji określonego zachowania i decyduje się je ostatecznie zrealizować.

Na marginesie należy przy tym zaznaczyć, że termin „chce”, którym posługuje się przepis art. 9 § 1 k.k. nie może być utożsamiany z emocjonalnie nacechowanym pojęciem „pragnie”. Zamiar bezpośredni, na który składa się owo „chcenie” nie musi być bowiem w taki szczególny sposób zabarwiony i wystarczy jedynie, aby sprawca przejawiał w ten sposób akt swojej woli ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2003 r., II KK 232/02, LEX nr 78373). Ponadto ocena zamiaru, z którym działał sprawca winna obejmować analizę jego zachowania z punktu widzenia prawdopodobieństwa wywołania skutku (jednoznaczne zmierzanie do skutku). Bezpośredniego zamiaru spowodowania śmierci nie można bowiem przypisać wyłączne na podstawie stwierdzonej obojętności sprawcy wobec istniejącej u niego świadomości możliwości nastąpienia zgonu pokrzywdzonego (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 sierpnia 2013r., II AKa 266/13, Lex 1366152).

W kontekście elementów składowych zamiaru, z którym działa sprawca, dla oceny rodzaju tego zamiaru konieczne jest także dokonanie oceny osoby samego sprawcy. Chodzi tu o jego intelekt, właściwe mu psychofizyczne zdolności do oceny sytuacji oraz kojarzenia i przewidywania określonych skutków ludzkiego zachowania (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 25 maja 1995 r., II AKr 145/95, OSA 1995, z. 6, poz. 31). Skoro pierwszym elementem zamiaru jest jego część intelektualna, czyli umiejętność wyobrażenia sobie celu, która pozwala na rozpoznanie znaczenia czynu, to oczywistym staje się uwzględnienie tych osobistych cech sprawcy dla dokonania właściwej oceny zamiaru, z którym działał.

W okolicznościach, w jakich działał oskarżony konieczne jest wreszcie dostrzeżenie aspektu ewentualnego zakłócania jego procesu decyzyjnego przez stan nietrzeźwości. Z reguły bowiem w przypadku dokonania czynu pod wpływem alkoholu brak jest pełnej struktury procesu decyzyjnego. W takiej sytuacji także jest konieczne w zakresie przyjęcia określonego zamiaru sprawcy, poczynienie ustaleń, co do świadomości możliwości dokonania czynu zabronionego i doprowadzenia się do stanu nietrzeźwości, który osłabia lub wyłącza elementy kontrolne (Andrzej Zoll w: Kwalifikacja prawna czynu i wina niepoczytalnego sprawcy, w: Okoliczności wyłączające winę, red. J. Majewski, Toruń 2010). Do takich ustaleń niezbędna jest przy tym wiedza specjalna i stad też Sąd skorzystał w tym zakresie z opinii biegłych psychiatrów.

Zamiar bezpośredni, którego istnienie po stronie oskarżonej zarzucił w akcie oskarżenia prokurator, definiowany jest jedynie przez element woluntatywny, tj. chęć popełnienia czynu. Dla jego przyjęcia konieczna jest jednak także świadomość sprawcy co do celu i środków do tego prowadzących, czyli znamion czynu zabronionego, a następnie dopiero wola ich realizacji (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2017 r., II KK 104/17, LEX nr 228124). Nie ulega zatem wątpliwości, że w przypadku istnienia po stronie sprawcy pewności, co zrealizowania swoim zachowaniem czynu zabronionego lub wywołania przestępnego skutku, zachodzą podstawy do przyjęcia zamiaru bezpośredniego w jego działaniu.

Druga z postaci zamiaru określona w art. 9 § 1 k.k., czyli zamiar ewentualny polega na tym, że sprawca wprawdzie nie chce popełnić czynu zabronionego, ale przewiduje realną możliwość jego popełnienia i na to się godzi. Zamiar ewentualny jest godzeniem się z możliwością, a nie nieuchronnością popełnienia przestępstwa. Jego istnienie obiektywnie można ustalić w oparciu o okoliczności i sposób działania sprawcy np. liczbę zadanych ciosów, ich siłę, skierowanie tych ciosów na wrażliwe dla życia części ciała. Pozwala to na wnioskowanie o istnieniu po stronie sprawcy świadomości realnej możliwości zaistnienia skutków, które swym zachowaniem finalnie spowodował. Ponadto, jak wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie, samo zachowanie sprawcy i spowodowanie skutku nie dowodzi jeszcze umyślności przestępstwa. "Wniosek dotyczący zamiaru zabójstwa (choćby ewentualnego) nie może opierać się na samym fakcie użycia niebezpiecznego narzędzia oraz sposobu działania polegającego zwłaszcza na godzeniu w ważne dla życia okolice ciała pokrzywdzonego, lecz powinien znaleźć potwierdzenie w całokształcie okoliczności czynu oraz cechach osobowości sprawcy". (wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 maja 1995 r., II AKr 153/95, OSA 1998, z. 9, poz. 48).

Jak wynika z powyższych rozważań zamiar to określony proces zachodzący w psychice sprawcy, na który składa się szereg następujących po sobie procesów (intelektualnych i woluntatywnych), z których każdy wymaga wnikliwej analizy i oceny. Ocena ta musi być dokonywana z należytą wnikliwością i opierać się na odtworzeniu rzeczywistych przeżyć psychicznych sprawcy. Pomimo, że zamiar stanowi fakt psychologiczny, to podlega on dowodzeniu jak okoliczności przedmiotowe (postanowienie Sąd Najwyższego z dnia 25 lipca 2005 r., V KK 87/05, LEX nr 152493; M. Rodzynkiewicz, Próba prawnokarnej konstrukcji umyślności, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1990, z. 3–4, s. 71–73). W większości przypadków nie istnieje możliwość rekonstrukcji zaszłości psychicznych i dlatego też konieczne jest oparcie się przy takich ustaleniach na okolicznościach zewnętrznych, przedmiotowych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 grudnia 2006 r., II KK 92/06 OSNwSK 2006, nr 1, poz. 2576; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2007 r., V KK 226/06, Prokuratura i Prawo, 2007, nr 12, poz. 19). Dodatkowo pomocne przy ustaleniach strony podmiotowej sprawcy jest także wnioskowanie w oparciu o pewne jego właściwości osobiste (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 1985 r., I KR 320/84, OSNPG 1986, nr 2, poz. 17). Zatem ustalenia postaci zamiaru sprawcy dokonuje się na podstawie wszystkich okoliczności zdarzenia, w tym tych uzewnętrznionych, ze szczególnym uwzględnieniem pobudek zachowania sprawcy, jego właściwości osobistych, charakteru i stopnia rozwoju umysłowego. Jest to konieczne dla rozróżnienia postaci zamiaru, z jakim działa sprawca, co ma fundamentalne znaczenia dla właściwej oceny prawnokarnej takiego zachowania, w tym stopnia zawinienia. W konsekwencji stanowi także element wpływający na wymiar ewentualnej kary.

Nie może ulegać wątpliwości, że oskarżony nie planował popełnienia czynu. Wbrew twierdzeniom oskarżenia nie sposób w oparciu o zebrane dowody ułożyć racjonalny ciąg zdarzeń, zapoczątkowanych kłótnią oskarżonego i pokrzywdzonego w przeddzień tragicznego zajścia. T. L. znalazł się bowiem w bloku pokrzywdzonego zupełnie przypadkowo, korzystając ze spotkania z J. K.. Jego zachowanie nie odbiegało zasadniczo od podobnych wizyt, w trakcie których także spożywał alkohol i zachowywał się głośno i wyzywająco. Sama kłótnia z pokrzywdzonym nie była także czymś nadzwyczajnym, bo jak wynika z zebranych dowodów już wcześniej wielokrotnie M. G. (1) miał do oskarżonego pretensje o głośne zachowanie. Podobnie, jak już to zdarzało się wcześniej, oskarżony wdał się z pokrzywdzonym w kłótnię w związku z uwagami kierowanymi w jego stronę o głośne zachowanie. Jak sam stwierdził wszczął z tego powodu nawet awanturę, w trakcie której mieli wyzywać się wzajemnie z pokrzywdzonym. Abstrahując od intensywności i rzeczywistego charakteru zachowania samego pokrzywdzonego, niewątpliwie należy przyjąć, że bezpośrednim impulsem zachowania samego oskarżonego była kłótnia z pokrzywdzonym, której intensywność stopniowo narastała. Jak wynika z zeznań świadków oskarżony wyzywał wulgarnie pokrzywdzonego, który także podobnie zwracał się do T. L.. Oskarżony prowokował pokrzywdzonego, wywołując go z mieszkania, ewidentnie chcąc się z nim bić. Wystarczy to do przyjęcia, że oskarżony zamiar ataku na pokrzywdzonego podjął pod wpływem emocji, impulsywnie. Jednocześnie nie może ujść uwadze fakt, że to oskarżony niejako podkręcał emocje i prowokował całe zajście. Miał zatem możliwość uniknięcia kontynuacji takiego zachowania. Takie jego zachowanie przeczy podawanej przez niego wersji o działaniu w ramach obrony koniecznej. Analiza zachowania oskarżonego w takich okolicznościach prowadzi do wniosku, że decyzję o zadaniu ciosu pokrzywdzonemu podjął w sposób nagły, pod wpływem towarzyszących mu emocji, bez racjonalnego rozważenia okoliczności. Jest to zatem zachowanie opisywane w orzecznictwie jako tzw. zamiar nagły, stanowiący przeciwieństwo zamiaru przemyślanego (dolus praemeditatus). Przy jego opisywaniu podkreśla się, że sprawca działając pod wpływem emocji, impulsu nie dysponuje czasem i warunkami do przemyślenia swojego zachowania i w takich warunkach podejmuje decyzję, której w odmiennej sytuacji być może by nie podjął (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1995 r., III KRN 118/95, Prokuratura i Prawo 1996, nr 4, poz. 1). W praktyce orzeczniczej taki zamiar oznacza możliwość ustalenia po stronie sprawcy mniejszego stopnia winy. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że sposób działania oskarżonego był szczególnie niebezpieczny dla życia i zdrowia pokrzywdzonego. Ugodził on go w okolice serca, a mechanizm zadania tego ciosu był aktywny. Oskarżony nie skierował noża w sposób przypadkowy, czy nawet odruchowy, o czym świadczy miejsce zadania rany, w tym wysokość, na jakiej wbił narzędzie w ciało pokrzywdzonego (oskarżony ma ok. 176 cm wzrostu a rana została zadań na wysokości ok. 140 - 145 cm). Gdyby istotnie trzymał nóż w ręce i niejako odruchowo wbił go w ciało M. G. (1) z dużym prawdopodobieństwem trafiłby go w brzuch. Jednocześnie oskarżony już po samym zadaniu ciosu pozostał bierny. Nie kontynuowała ataku, nie powtarzał ciosów nożem. Jak wynika z zebranych dowodów, po zadanym ciosie pokrzywdzony jeszcze samodzielnie się oddalił i prawdopodobnie nie zdawał sobie sprawy z głębokości rany. Sam oskarżony także nie miał jeszcze świadomości faktycznych konsekwencji swojego działania. Można nawet uznać za prawdopodobne, że był przekonani, iż pokrzywdzony został jedynie przez niego zraniony. Wszystkie te okoliczności każą przyjmować, że oskarżony nie mógł mieć pewności, że dojdzie do śmierci pokrzywdzonego. Należy przy tym wskazać, że zaraz po zdarzeniu sam pokrzywdzony, nie uświadamiał sobie powagi i konsekwencji zdarzenia. Był przytomny, samodzielnie wezwał pomoc, rozmawiał z ratownikami w swoim mieszkaniu. Nie może przy tym ujść uwadze, że na takie jego zachowania mogły mieć wpływ także jego emocje i stan jego nietrzeźwości.

Analiza takich okoliczności, jak intelekt oskarżonego, jego wykształcenie, właściwe psychofizyczne zdolności oceny sytuacji w jakiej się znalazł oraz kojarzenia i przewidywania określonych skutków ludzkiego zachowania się, świadczą o tym, iż oskarżony przewidywał, iż działaniem swoim może spowodować realną możliwość wywołania skutku w postaci śmierci pokrzywdzonego i na skutek przedmiotowy się godził. Zadanie ciosu nożem w okolicę serca pokrzywdzonego musi budzić refleksję, co do możliwych skutków takiego zachowania. Tego rodzaju wiedzę posiada przeciętny człowiek, nie wymaga ona specjalistycznej wiedzy medycznej. Taki sposób działania oskarżonego musiał u niego wywoływać świadomość nie tylko spowodowania ciężkich obrażeń ciała, ale również możliwość wystąpienia skutku w postaci śmierci pokrzywdzonego.

Wszystkie powołane w tym miejscu okoliczności dają podstawę do dokonania logicznego ustalenia, że oskarżony dopuścił się pozbawienia życia pokrzywdzonego działając z zamiarem ewentualnym. Zwłaszcza sposób jego działania daje podstawy do przyjęcia, że miała świadomość możliwości spowodowania śmierci pokrzywdzonego. Zadał cios nożem z bliskiej odległości w okolicę serca pokrzywdzonego, którego to organu lewą komorę faktycznie przebił. Przewidywał zatem taki skutek swoje działania i to akceptował, ale też przewidywał i akceptował, że pokrzywdzony mimo wszystko może pozostać przy życiu. Przyjęcie w tych okolicznościach zamiaru bezpośredniego musiałoby nastąpić z pominięciem powołanych i omawianych wcześniej okoliczności i musiałoby być wynikiem nieobiektywnego traktowania wszystkich tych okoliczności.

Zebrane i ocenione przez Sąd dowody wskazują w sposób nie budzący wątpliwości, że skutek w postaci śmierci M. G. (1) objęty był zgodą oskarżonego. Brak jest podstaw do przyjęcia, zgodnie z twierdzeniami oskarżonego, że działał tylko z zamiarem spowodowania obrażeń ciała pokrzywdzonego, a skutek w postaci śmierci objęty był nieumyślnością. Jak wskazano wyżej, rozstrzygnięcie w zakresie zamiaru sprawcy i postaci tego zamiaru w sytuacji, w której, sprawca kwestionuje umyślność swojego działania i jego skutku, wymaga dokonania rekonstrukcji procesu motywacyjnego zachodzącego w psychice sprawcy na podstawie uzewnętrznionych przejawów jego zachowania. Jak wskazano wyżej analiza tych okoliczności prowadzi do zawartych w rozstrzygnięciu wniosków i nie pozwala na uznanie, aby skutek działania oskarżonego w postaci śmierci pokrzywdzonego był wynikiem tzw. świadomej nieumyślności. Ocena zebranych dowodów wskazuje, że oskarżony musiał uświadamiać sobie wysoki stopień prawdopodobieństwa realizacji znamion czynu zabronionego z art. 148 § 1 k.k. Jeszcze raz należy podkreślić, że zachowaniu oskarżonego towarzyszyło wysokie prawdopodobieństwo realizacji skutku w postaci śmierci pokrzywdzonego. Zdecydowanie się na zadanie ciosu nożem w okolicę serca, musi łączyć się ze świadomością i przewidywaniem, że takie działanie spowoduje śmiertelne obrażenia ciała.

Jak wynika z opinii sądowo – psychiatrycznych sprawność umysłowa oskarżonego mieści się w granicach normy, adekwatnie do warunków środowiska i uzyskanego wykształcenia. U oskarżonego nie stwierdzono choroby psychicznej ani upośledzenia umysłowego. Oskarżony doskonalone zna swoją reakcję na alkohol i skutki jego spożywania, w chwili zdarzenia doszło do tzw. upojenia prostego. Nie ma żadnych podstaw żeby przyjąć, że oskarżony działał w psychozie poalkoholowej. W chwili popełnienia czynu miał zachowaną pełną zdolność rozpoznania jego znaczenia oraz zupełną zdolność pokierowana swoim postępowaniem.

☐

3.3. Warunkowe umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach warunkowego umorzenia postępowania

☐

3.4. Umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach umorzenia postępowania

☐

3.5. Uniewinnienie

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach uniewinnienia

4.  KARY, Środki Karne, PRzepadek, Środki Kompensacyjne i
środki związane z poddaniem sprawcy próbie

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się
do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

T. L.

pierwszy

pierwszy

Wymierzając oskarżonemu karę Sąd kierował się dyrektywami wymiaru kary określonymi w art. 53 k.k. Tak wymierzona kara jest adekwatna do stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości czynu oskarżonego. Spełnia ona również cele prewencji ogólnej i szczególnej. Sąd miał na uwadze to, aby orzeczona kara odzwierciedlała stopień winy oskarżonego, na który niewątpliwie wpływa też postać zamiaru, z jakim działał. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że T. L. miał całkowitą swobodę podjęcia decyzji realizacji zachowania zgodnego z prawem. Jak wynika z opinii biegłych psychiatrów miał w chwili popełniania przestępstwa możliwość rozpoznania faktycznego i społecznego znaczenia czynu, którego się dopuścił. Jego rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny dawały mu także możliwość podjęcia decyzji o zachowaniu zgodnym w normami prawa. T. L. miał możliwość sterowania swoim postępowaniem, wręcz rezygnacji z sytuacji stwarzającej samo ryzyko popełnienia przestępstwa (rezygnacja z wywoływania pokrzywdzonego z mieszkania i dążenia do fizycznego z nim starcia, sama rezygnacja z wyjęcia noża).

Przy wymiarze kary Sąd miał ponadto na uwadze wysoki stopień społecznej szkodliwości dokonanego czynu. Rolą kary jest bowiem także spełnianie funkcji sprawiedliwościowej. To właśnie stopień społecznej szkodliwości czynu wpływa na wymiar kary w sposób, który zapewnia, że orzeczona kara z jednej strony nie będzie karą zbyt surową, a z drugiej zapobiegnie wymierzeniu kary zbyt łagodnej, orzeczonej poniżej tego stopnia. Wskazany wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu, oceniany poprzez okoliczności wymienione w art. 115 § 2 k.k. wynika w pierwszej kolejności z rodzaju dobra naruszonego przestępstwem i rozmiarem wyrządzonej przestępstwem szkody. Z całym naciskiem należy bowiem podkreślić, że życie ludzkie jest dobrem i wartością szczególną wśród norm etycznych. Stanowi ono najwyższą wartość w hierarchii dóbr chronionych prawem z perspektywy jednostki i całego społeczeństwa. Stanowi ono jedyne, niepowtarzalne i nieodtwarzalne dobro człowieka (J. Giezek, R. Kokot, Granice ludzkiego życia a jego prawna ochrona, [w:] B. Banaszak, A. Preisner - red., Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, Warszawa 2002, s. 101). Waga tego dobra podkreślona jest poprzez nadanie jego ochronie postaci normy konstytucyjnej (art. 38 Konstytucji RP). Waga tego dobra znajduje także swoje odzwierciedlenie w aksjologii obowiązującego kodeksu karnego, gdzie w przyjętej przez ustawodawcę gradacji dóbr znalazło się ono zaraz za dobrami w postaci bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego państwa.

Kolejnym elementem, składającym się na wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu oskarżonego jest sposób i okoliczności popełnienia czynu. Oskarżony działał pod znacznym wpływem alkoholu, którego oddziaływanie na swój organizm znał. Faktycznym powodem jego zachowania, w oczywisty sposób błahym, patrząc z dalszej perspektywy, była kłótnia z pokrzywdzonym, który miał prawo zwracać uwagę na sprzeczne z zasadami współżycia społecznego zachowanie oskarżonego. Można tutaj pokusić się wręcz o stwierdzanie, którym posługuje się nawet jeden z wykładowców akademickich, że sprawy o zabójstwo nie nadają się w większości na kanwę scenariusza filmowego, albowiem zazwyczaj ich schemat jest prosty: wszyscy wspólnie piją, potem jest kłótnia, pojawia się nóż i ktoś ginie ( (...) - Dział wykładów video katedry prawa karnego UJ). W pewnym uproszczeniu podobnie wyglądała sytuacja z udziałem oskarżonego. Oddaje to jednak klimat i tło całego zdarzenia.

Przy ustalaniu wymiaru kary Sąd miał także Sąd na uwadze postać zamiaru oskarżonego oraz jego motywację. Okolicznościami, które wymierzoną karę kształtowały były wreszcie dotychczasowy sposób życia oskarżonego, jego uprzednia niekaralność.

Oskarżony działał w zamiarze ewentualnym z motywacji, która nie znajduje żadnej akceptacji społecznej. Jak już wskazano przy okazji rozważań na temat zamiaru, jego postać wpływa na wymiar kary. Wynika to choćby wprost z uregulowania zawartego w art. 115 § 2 k.k., gdzie na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu, stanowiącej jedną z dyrektyw wymiaru kary, wpływa między innymi postać zamiaru. Postać tego zamiaru wpływa także na stopień winy, który także wymienionych jest wśród dyrektyw z art. 53 § 1 k.k. W tym kontekście przyjmuje się niższy stopień społecznej szkodliwości przy zamiarze ewentualnym aniżeli przy zamiarze bezpośrednim.

Motywacja sprawcy oznacza przeżycie psychiczne, stanowiące siłę motoryczną powodującą podjęcie działania, jaka ze stanu statycznego wyobrażenia o celu przenosi sprawcę do stanu dynamicznego jego realizacji (S. Pławski, Prawo karne w zarysie, cz. 1, Warszawa 1965, s. 158-159). W przypadku zachowania oskarżonego takie rozumienie motywacji jego dziania nie pozwala na usprawiedliwienie tego działania. W trakcie kłótni, którą sam sprowokował, zmierzał do bezpośredniego kontaktu fizycznego z pokrzywdzonym. Pod wpływem emocji towarzyszących ich scysji i w ramach tzw. zamiaru nagłego zdecydował się na zadanie pokrzywdzonemu ciosu nożem. Taka sytuacja motywacyjna, w tym postawa samego pokrzywdzonego także w ocenie Sadu wpływają na ocenę sposobu zachowania oskarżonego z punktu widzenia dyrektyw wymiaru kary.

Kary szczególne, jak kara 25 lat pozbawienia wolności, o której wymierzenie wnosił oskarżyciel publiczny i kara dożywotniego pozbawienia wolności, są karami o charakterze eliminacyjnymi. Przy ich wymiarze, oprócz okoliczności związanych z samym czynem Sąd winien żywić przekonanie, że sprawca stanowi tak długie zagrożenie dla porządku prawnego, że perspektywa jego poprawy i resocjalizacji rodzi konieczność tak długiego pozbawienia go wolności.

W odniesieniu do oskarżonego taka sytuacja nie zachodzi. Oskarżony dopuścił się przestępstwa działając w zamiarze ewentualnym, pod wpływem nieakceptowalnego impulsu. W takiej sytuacji, przystępując do wymierzania oskarżonemu kary, Sąd operował w granicach wymiaru kary wyznaczonych z jednej strony dyspozycją art. 148 § 1 k.k. a z drugiej treścią art. 37 k.k. czyli między 8 a 15 latami.

Okoliczności zdarzenia, w tym działanie z zamiarem ewentualnym, przyjmującym postać nagłego, sposób zachowania samego pokrzywdzonego, motywacja oskarżonego, jego dotychczasowy sposób życia, nie uzasadniały wymierzenia mu maksymalnej w tym układzie kary 15 lat pozbawienia wolności.

Przy uwzględnieniu wskazanych wyżej okoliczności Sąd wymierzył oskarżonemu karę 12 lat pozbawienia wolności, mając na uwadze także dyrektywę prewencji indywidualnej oznaczającą konieczność realizacji celów zapobiegawczych i wychowawczych wobec oskarżonego. Cel zapobiegawczy realizowany w stosunku do oskarżonego sprowadza się do jego odstraszenia od ponownego popełnienia przestępstwa. Natomiast oddziaływanie wychowawcze realizowane będzie poprzez ukształtowanie poprzez tak orzeczoną krytycznego stosunek do własnego czynu i do przestępstwa w ogóle.

Wszystkie te okoliczności dają podstawę do przyjęcia, że kara 12 lat pozbawienia wolności orzeczona przez Sąd jest karą uzasadnioną okolicznościami, a przy tym nie nazbyt surową z uwagi stopień winy oskarżonego.

Taka kara czyni zadość dyrektywom sędziowskiego wymiaru kary i winna być traktowana jako sprawiedliwa oraz należycie kształtować świadomość prawną w społeczeństwie.

T. L.

trzeci

pierwszy

Pokrzywdzeni H. G., M. K. (1), A. H. (1) i M. G. (2) w ustawowym terminie złożyli wnioski o orzeczenie wobec oskarżonego obowiązku naprawienia szkody.

Stosownie do treści art. 46 § 1 k.k. w razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; przepisów prawa cywilnego o możliwości zasądzenia renty nie stosuje się. Art. 46 § 2 k.k. stanowi natomiast, że jeżeli orzeczenie obowiązku określonego w § 1 jest znacznie utrudnione, sąd może orzec zamiast tego obowiązku nawiązkę w wysokości do 200 000 złotych na rzecz pokrzywdzonego, a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu. W razie gdy ustalono więcej niż jedną taką osobę, nawiązki orzeka się na rzecz każdej z nich.

W ocenie Sądu z uwag na treść samych wniosków, w tym faktyczny brak wykazania wielkości żądanych kwot odszkodowania, orzeczenie obowiązku określonego w art. 46 § 1 k.k. było właśnie znacznie utrudnione, co uzasadniało z kolei skorzystanie z instytucji przewidzianej w art. 46 § 2 k.k.

Kierując się wskazanymi wyżej regulacjami Sąd na podstawie art. 46 § 2 k.k. Sąd orzekł od oskarżonego na rzecz osób najbliższych dla zmarłego pokrzywdzonego nawiązki, o którym mowa w art. 46 § 2 k.k. W przypadku matki pokrzywdzonego śmierć pokrzywdzonego miała swój wymiar materialny, jak też spowodowała szkodę niemajątkową. Jak wynika z zebranych dowodów prowadziła ona wspólne gospodarstwo domowe z pokrzywdzonym i skutkiem jego śmierci było pogorszenie się jej sytuacji bytowej. Z drugiej strony, podobnie jak w przypadku rodzeństwa pokrzywdzonego jego śmierć spowodowała następstwa w sferze odczuwanych w związku z tym cierpień psychicznych. Oczywistym jest, że nagła śmierć osoby najbliższej jest traumatycznym przeżyciem, powodującym rozpacz, smutek a w dalszej konsekwencji poczucie samotności i pustki. W ocenie Sądu, z uwagi na te okoliczności, jak i dalszych następstw urazów psychicznych należało zasądzić na ich rzecz nawiązki, różnicując ich wysokość w odniesieniu do poszczególnych uprawnionych. Orzeczone kwoty tytułem nawiązki pozwolą chociażby częściowo zrekompensować pokrzywdzonym tak krzywdy, jak i szkody, co oczywiście nie zamyka im drogi w dochodzeniu dalszych roszczeń w sądzie cywilnym.

Orzeczenie nawiązki na rzecz osoby najbliższej dla zmarłego pokrzywdzonego, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu stanowi formę swoistego zryczałtowanego odszkodowania, przy którego określaniu sąd dokonuje oszacowania jego wysokości w granicach przybliżonych do wysokości wyrządzonej szkody. „Norma dekodowana z art. 46 § 2 k.k. chroni interesy pokrzywdzonego oraz osób, których sytuacja życiowa w wyniku śmierci spowodowanej przestępstwem uległa pogorszeniu i nałożenie nawiązki ma ją w pewnym stopniu zrekompensować, lecz nie zamykać drogi do odszkodowania. Od decyzji poszkodowanych w tej sytuacji zależy, czy będą dochodzić i dowodzić szkody i jej wysokości w dalszym ewentualnym postępowaniu cywilnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 maja2018 r., II AKa 106/18, LEX nr 2505792). Przy uwzględnieniu tych okoliczności oraz funkcji środka kompensacyjnego Sąd doszedł do przekonania, że sytuacja życiowa wszystkich najbliższych pokrzywdzonego uległa w sposób oczywisty pogorszeniu. Przepis art. 46 § 2 k.k. w żaden sposób nie definiuje tego pojęcia, a tym samym nie zawęża jego rozumienia jedynie do wymiaru materialnego. W konsekwencji należy przyjąć, że owo pogorszenie oznacza również zmianę komfortu życia wywołaną stratą osoby najbliższej i związanymi z tym cierpieniami psychicznymi, które wpływają również na sposób funkcjonowaniu człowieka w dalszym życiu, po stracie osoby bliskiej. Jak wskazano wyżej w przypadku H. G. pogorszenie sytuacji życiowej przybrało obie te postaci, a w odniesieniu do jego rodzeństwa polega przede wszystkim na negatywnych skutkach w zakresie przeżyć psychicznych i ich wpływu na ich dalsze funkcjonowanie.

5.  Inne ROZSTRZYGNIĘCIA ZAwarte w WYROKU

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

T. L.

drugi

pierwszy

Na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności Sąd zaliczył oskarżonej okres zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia od dnia 19 czerwca 2020r., godz. 22:50 do dnia 14 lipca 2021 roku, przyjmując jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności za równoważny jednemu dniowi kary pozbawienia wolności.

6.  inne zagadnienia

W tym miejscu sąd może odnieść się do innych kwestii mających znaczenie dla rozstrzygnięcia,
a niewyjaśnionych w innych częściach uzasadnienia, w tym do wyjaśnienia, dlaczego nie zastosował określonej instytucji prawa karnego, zwłaszcza w przypadku wnioskowania orzeczenia takiej instytucji przez stronę

7.  KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

czwarty

Wydatki na rzecz oskarżycielki posiłkowej stanowiły poniesione przez nią koszty ustanowienia zastępstwa procesowego, które mieszczą się w graniach określonych przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

piąty

Rozstrzygnięcie o kosztach oparto na treści art. 627 k.p.k. oraz art. 2 ust. 1 pkt. 5 ustawy o opłatach w sprawach karnych. Na koszty sądowe składały się koszty opinii biegłych, koszty informacji z KRK, ryczałt za wezwania, koszty stawiennictwa świadków.

Opłatę oskarżonemu wymierzono w oparciu o przepis art. 2 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych

7.  Podpis

sędzia Tomasz Krawczyk sędzia Andrzej Lewandowski