Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 sierpnia 2021 r.

Sąd Rejonowy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu

w składzie: Przewodniczący: Sędzia Maria Szymańska

po rozpoznaniu w dniu 24 sierpnia 2021 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy K. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o zasiłek pogrzebowy

w związku z odwołaniem od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 28 maja 2021 r. znak (...) - (...)

zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 28 maja 2021 r., znak (...) - (...), w ten sposób, że stwierdza, że K. C. nie jest zobowiązany do zwrotu zasiłku pogrzebowego po zmarłym (...) r. W. K. w kwocie 4 000 zł (cztery tysiące złotych) wraz z odsetkami.

Sygn. akt IV U 337/21

UZASADNIENIE

K. C. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 28 maja 2021 r., znak (...) - (...), w przedmiocie ustalenia, iż wypłacony odwołującemu zasiłek pogrzebowy po zmarłym w dniu (...) r. W. K. jest świadczeniem nienależnym i zobowiązał odwołującego do jego zwrotu. K. C. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 12 stycznia 2021 r. brat W. J. K. złożył w organie rentowym wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego w związku z pokryciem kosztów pogrzebu zmarłego. We wniosku upoważnił K. C., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Zakład (...), do odbioru zasiłku pogrzebowego. J. K. (1) zmarł w dniu (...) r. i na tej podstawie organ rentowy domaga się zwrotu wypłaconego w dniu 9 lutego 2021 r. zasiłku pogrzebowego argumentując żądanie wygaśnięciem pełnomocnictwa. W ocenie odwołującego nie można kwalifikować czynności dokonanej przez J. K. (1) za życia jako nieskutecznej ze względu na normę art. 103 k.c. J. K. (1) posiadając pełną zdolność do czynności prawnych upoważnił odwołującego w dniu 12 stycznia 2021 r. do odbioru zasiłku pogrzebowego i to data złożenia przedmiotowego oświadczenia jest istotna w niniejszej sprawie. Również spadkobiercy J. K. (1) nie odwołali złożonego oświadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Potwierdził, że skarżoną decyzją z dnia 28 maja 2021 r. zobowiązał odwołującego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku pogrzebowego po zmarłym w dniu (...) r. W. K. w kwocie 4 000 zł, którym został wypłacony w dniu 9 lutego 2021 r. zgodnie z upoważnieniem udzielonym przez J. K. (1). J. K. (1) zmarł w dniu (...) r., a zgodnie z art. 101 § 2 k.c. pełnomocnictwo wygasa ze śmiercią mocodawcy. Odwołujący, będący podmiotem zawodowo trudniącym się organizowaniem pochówku i czerpiącym z tej działalności zyski, nie jest w świetle art. 78 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uprawnionym do domagania się zwrotu kosztów w formie zasiłku pogrzebowego sprawiające pogrzeb i ponoszące jego koszty. Stąd wypłacone świadczenie jest świadczeniem nienależnym i podlega zwrotowi.

Sąd ustalił, co następuje:

W. K., ur. (...), od 20 grudnia 1996 r. pobierał rentę rodziną. W. K. zmarł w dniu (...) r.

( dowód : zaświadczenie k. 1 akt rentowych, odpis skrócony aktu zgonu k. 7 akt rentowych)

K. C. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Zakład (...) z siedzibą w G.. Odwołujący wykonał usługę pogrzebową zmarłego W. K..

( okoliczność bezsporna, a nadto dowód wniosek z załącznikami k. 2-12 akt rentowych)

J. K. (2), brat W. K., wnioskiem złożonym w dniu 12 stycznia 2021 r. wystąpił do organu rentowego o zasiłek pogrzebowy po zmarłym W. K.. Do wniosku załączono upoważnienie z dnia 8 stycznia 2021 r., w którym J. K. (2) upoważnił K. C. przedstawiciela Zakładu (...) w G. do przedłożenia wniosku wraz z kompletem dokumentów oraz wniósł o przekazanie zasiłku pogrzebowego na wskazane konto zakładu pogrzebowego. Do wniosku załączono również szereg dokumentów na okoliczność kosztów usługi pogrzebowej.

( dowód : wniosek z załącznikami k. 2-12 akt rentowych)

W dniu 9 lutego 2021 r. organ rentowy wypłacił zasiłek pogrzebowy w wysokości 4 000 zł, zgodnie z upoważnieniem J. K. (1), na rachunek bankowy Zakładu (...).

( okoliczność bezsporna)

J. K. (2) zmarł w dniu (...) r.

(okoliczność bezsporna)

Skarżoną decyzją z dnia 28 maja 2021 r., znak (...) - (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie art. 78 ust. 1-2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 53) oraz art. 84 ust. 1, ust. 2 pkt 2, ust. 4, ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz 423) zobowiązał K. C. Zakład (...) do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku pogrzebowego z funduszu rentowego po zmarłym (...) r. W. K. w kwocie 4 000 zł oraz wskazał, że przedmiotową kwotę wraz z odsetkami należy zwrócić na podany rachunek bankowy w terminie miesiąca od doręczenia decyzji.

( okoliczność bezsporna, a nadto dowód : decyzja k. 13-14 akt rentowych)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny był w przeważającej mierze bezsporny i został ustalony na podstawie zgodnych oświadczeń stron oraz dokumentów zawartych w załączonych aktach rentowych, które zostały uznane przez Sąd za wiarygodne i miarodajne dla ustalenia istotnych okoliczności faktycznych.

Bezspornym było mianowicie, iż odwołujący, na mocy dyspozycji zawartej we wniosku o zasiłek pogrzebowy z dnia 12 stycznia 2021 r. przez J. K. (2), otrzymał od organu rentowego kwotę 4 000 zł tytułem zasiłku pogrzebowego po zmarłym W. K.. Wypłata świadczenia nastąpiła 9 lutego 2021 r. Organ rentowy domagał się zwrotu wypłaconego świadczenia, które w ocenie organu rentowego było świadczeniem nienależnym albowiem J. K. (2) zmarł przed dokonaniem wypłaty, a tym samym wygasło udzielone przez niego pełnomocnictwo, zaś odwołujący nie dysponował własnym prawem do otrzymania wypłaconego zasiłku.

Stanowisko organu rentowego jest błędne, co skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji.

Prawo do zasiłku pogrzebowego regulują przepisy art. 77-81 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 53), dalej „ustawa emerytalna”. Zgodnie z art. 77 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci osoby pobierającej emeryturę lub rentę. Przepisy art. 78 i art. 79 ustawy emerytalnej wymieniają z kolei katalog podmiotów uprawnionych do otrzymania zasiłku pogrzebowego. Zgodnie z podstawową zasadą zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu (art. 78 ust. 1). Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu (art. 78 ust. 2). Zgodnie zaś z art. 79 ust. 1 ustawy emerytalnej w razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż wymieniona w art. 77 ust. 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż określona w art. 80 . Zasiłek pogrzebowy przysługuje w kwocie 4 000 zł (art. 80).

Nie ulegało wątpliwości prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym W. K., który pobierał świadczenie rentowe. Również ubiegający się o przyznanie zasiłku brat J. K. (2) był osobą do tego upoważnioną, o czym świadczy fakt przyznania zasiłku pogrzebowego. Wbrew uwagom organu rentowego odwołujący K. C. ani na etapie złożenia wniosku o przyznanie zasiłku pogrzebowego ani na etapie obecnym nie rości sobie własnego prawa do przedmiotowego świadczenia w oparciu o powołane przepisy ustawy emerytalnej, a jedynie w oparciu o upoważnienie do jego wypłaty udzielone przez uprawnionego J. K. (2) – upoważnienie z dnia 8 stycznia 2021 r., złożone wraz z wnioskiem z dnia 12 stycznia 2021 r. W świetle czynności podejmowanych przez organ rentowy w toku postępowania o przyznanie zasiłku pogrzebowego należało przyjąć, iż upoważnienie to zostało uznane za formalnie i faktycznie prawidłowe, co skutkowało wypłatą zasiłku pogrzebowego zgodnie z jego treścią na rachunek bankowy zakładu pogrzebowego prowadzonego przez odwołującego.

Stanowisko organu rentowego, iż wobec śmierci J. K. (2) przed wypłatą świadczenia, przekształca się ono w świadczenie nienależne w rozumieniu art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz 423; dalej „ustawa systemowa”) jest nieprawidłowe.

Na wstępie zwrócić należało uwagę na sprzeczność sentencji decyzji z treścią uzasadnienia w tym zakresie. W sentencji decyzji organ rentowy powołał art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, zgodnie z którym za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. Z kolei w uzasadnieniu decyzji przytoczono art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej, w której za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Żaden z powyższych przepisów nie miał zastosowania w niniejszej sprawie. Po pierwsze organ rentowy nie wykazał, że K. C. był pouczony o braku prawa do odebrania zasiłku pogrzebowego; w załączonych aktach rentowych brak jest decyzji przyznającej prawo do zasiłku pogrzebowego bądź jakiekolwiek dokumentu pozwalającego na ustalenie czy wraz z wypłatą świadczenia organ rentowy skierował do odwołującego decyzję lub pismo zawierające pouczenie i jakiej treści. Po drugiej organ rentowy w żaden sposób nie wskazał, a tym bardziej nie wykazał kiedy i w jaki sposób K. C. złożył nieprawdziwe zeznania lub fałszywe dowodu i jakie bądź w jakikolwiek sposób wprowadził organ rentowy świadomie w błąd. Przypomnieć należy, iż wniosek o przyznanie zasiłku pogrzebowego został złożony w dniu 12 stycznia 2021 r. przez uprawnionego J. K. (2), wniosek zgodnie z upoważnieniem złożył K. C.. Odwołujący nie składał własnego wniosku, dokumentów, zeznań czy oświadczeń. Co więcej, z dużą dozą prawdopodobieństwa należało przyjąć, iż K. C. nie miał wiedzy o śmierci J. K. (2), z którym był związany jedynie okolicznościową relacją zawodową – wykonaniem usługi pogrzebowej. W ocenie Sądu nie można odwołującemu postawić zarzutu, iż świadomie nie poinformował organu rentowego o śmierci osoby, która upoważniła go do odebrania zasiłku pogrzebowego za wykonaną usługę pochówku, pomijając nawet w tym miejscu, że nie miał takiego obowiązku (nie został on wykazany przez organ rentowy). Organ rentowy pomija, że to on był wykonawcą upoważnienia udzielonego przez J. K. (2) i miał możliwość jego weryfikacji, w tym w kontekście aktualności.

Niemniej, w ocenie Sądu, rację należy przyznać odwołującego, iż śmierć J. K. (2) nie miała wpływu na uprawnienie odwołującego. Przepis art. 101 § 2 k.c. nie ma zastosowania. Zwrócić należało uwagę, iż odwołujący nie legitymował się pełnomocnictwem udzielonym przez J. K. (2), a upoważnieniem do złożenia dokumentów – wniosku o zasiłek pogrzebowy, w którym J. K. (2) zawarł oświadczenie o sposobie wypłaty świadczenia na rzecz odwołującego. Upoważnienie to, jak wskazano powyżej, było formalnie i faktycznie prawidłowe i skuteczne, nie zostało też odwołane. Okoliczność, iż realizacja upoważnienia przed organ rentowy miała miejsce po śmierci J. K. (2) pozostaje bez wpływu na jego prawidłowość, ocenianą w dacie złożenia, oraz wynikające z niego uprawnienie odwołującego do odebrania świadczenia (zasiłku pogrzebowego).

Wypłacone w ten sposób świadczenie nie jest świadczeniem nienależnym wobec nie spełnienia żadnej z przesłanek art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, a tym samym odwołujący nie jest zobligowany do jego zwrotu na podstawie art. 84 ust. 1 ustawy systemowej. W konsekwencji Sąd zmienił decyzję w trybie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. stwierdzając, że K. C. nie jest obowiązany do zwrotu zasiłku pogrzebowego po zmarłym w dniu (...) r. W. K. w kwocie 4000 zł wraz z odsetkami.