Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2014 r. w Krakowie

sprawy z wniosku S. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 maja 2013 r. sygn. akt VIII U 2250/12

I.  z m i e n i a zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyznaje S. M. emeryturę od dnia 1 listopada 2012 r., a w pozostałej części apelację oddala,

II.  koszty postępowania apelacyjnego między stronami wzajemnie znosi.

Sygn. Akt. III AUa 1546/13

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy – Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z dnia 15 maja 2013 r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 19 października 2012 r. w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy S. M. emeryturę od dnia 15 października 2012 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca S. M., ur. (...), na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadał wymagany co najmniej 25 letni okres składkowy i nieskładkowy. Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w K. uznał wnioskodawcy za wykazany okres 5 lat 4 miesięcy i 14 dni pracy w szczególnych warunkach przypadający od 12 maja 1975 r. do 1 października 1977 r., od 4 maja 1995 r. do 31 marca 1996 r., od 20 maja 1996 r. do 26 września 1996 r., od 28 września 1996 r. do 29 grudnia 1996 r., od 7 lipca 1997 r. do 31 grudnia 1997 r., od 2 stycznia 1998 r. do 18 lutego 1998 r., od 26 lutego 1998 r. do 25 października 1998 r. oraz od 29 października 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. Wnioskodawca w okresie od 24 września 1979 r. do 30 kwietnia 1993 r. pracował w Przedsiębiorstwie (...)w K. na stanowisku blacharza – dekarza z tym, że w okresie od 2 listopada 1988 r. do 15 sierpnia 1989 r. wykonywał pracę na budowie eksportowej w A. będąc zatrudnionym przy wykonywaniu kanałów kablowych. Wnioskodawca, jako blacharz – dekarz, pracował na budowach na zewnątrz przy dachach i blacharce, przy podokiennikach, przy obróbce parapetów i balkonów. Wszystkie prace były wykonywane na wysokości. Przy pracy wnioskodawca był ubezpieczony linami, szelkami i pasami. Pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. W Przedsiębiorstwie(...)nie było zatrudnionych osób tylko na stanowisku dekarza. Dekarz był do krycia papą a blacharz do krycia blachą. W okresie od 16 października 1994 r. do 30 kwietnia1995 r., wnioskodawca pracował w Szkole(...)w C. jako palacz. Piece grzewcze nie były zautomatyzowane a wszystkie prace były wykonywane ręcznie. Sąd Okręgowy wskazał, że odnośnie pozostałych okresów pracy, a to od 9 maja 1972 r. do 24 kwietnia 1973 r. oraz od 6 lutego 1978 r. do 31 sierpnia 1979 r., wnioskodawca nie przedstawił żadnych środków dowodowych na okoliczność wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co uniemożliwia ich zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy podniósł, że zgodnie z treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r., poz. 1440) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa powyżej, przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Przepis art. 32 wyżej cytowanej ustawy stanowi natomiast, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Wiek emerytalny, o którym mowa w ustępie 1 powyższego artykułu, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury ustala się na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 43, poz. 8 ze zm.). Paragraf 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy uwypuklił, iż z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że wnioskodawca w okresie od 24 września 1979 r. do 30 kwietnia 1993 r. - z przerwą mającą miejsce od 2 listopada 1988 r. do 15 sierpnia 1989 r. - pracował w Przedsiębiorstwie(...)w K. na stanowisku blacharza – dekarza, a jego praca odpowiadała zatrudnieniu, o którym mowa w wykazie A dziale V „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” poz. 9 „prace dekarskie” rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze. W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu Okręgowego, wnioskodawca spełnił wszystkie warunki konieczne do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, albowiem posiada wymagany przez przepisy ustawy ogólny staż emerytalny oraz staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat, a w(...)r. ukończył 60 lat. Wnioskodawca nabył zatem prawo do wcześniejszej emerytury począwszy od dnia złożenia wniosku, to jest od dnia 15 października 2012 r., albowiem w myśl art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych świadczenie wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do niego, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Z powyższych względów Sąd Okręgowy na zasadzie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy S. M. emeryturę od dnia 15 października 2012 r.

Apelację od wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w K. zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r., poz. 1440) w związku z art. 32 powołanej ustawy oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 43, poz. 8 ze zm.) wobec sprzeczności istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału. Wskazując na tak sformułowane zarzuty organ rentowy domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania. W uzasadnieniu wywodów apelacji organ rentowy podniósł, że ustalenia dokonane zaskarżonym wyrokiem w przedmiocie charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie od 24 września 1979 r. do 30 kwietnia 1993 r. w ramach zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)w K., jak również zajmowanego stanowiska zostały oparte wyłącznie na nie zasługujących na wiarę zeznaniach świadków. Świadkowie potwierdzili, że wnioskodawca pracował przez cały czas z nimi w jednej brygadzie na stanowisku blacharza – dekarza a z dokumentacji płacowej jednoznacznie wynika, iż korzystał on w tym czasie z urlopu bezpłatnego w celu podjęcia pracy na eksporcie. Zeznania świadków pozostają w sprzeczności także z kartami wynagrodzeń, w których za lata 1979 – 1991 podane jest stanowisko „blacharz”, zaś za pozostałe lata nie są one opisane. Organ rentowy zarzucił ponadto, że skoro świadkowie nie otrzymywali jakichkolwiek dodatków z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie(...)w K., to nie wykonywali pracy, o której mowa w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Okręgowy prowadząc pobieżne postępowanie wyjaśniające całkowicie też pominął warunek rozwiązania stosunku pracy jako ustawową przesłankę do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, co również skutkuje wydaniem wadliwego wyroku w zakresie daty przyznania prawa do emerytury.

Wnioskodawca w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, motywując swoje stanowisko tym, że świadkowie potwierdzili w sposób wyczerpujący, iż wykonywał prace dekarskie, a co warte podkreślenia, na dużych wysokościach. Taki stan rzeczy obrazuje również zaświadczenie lekarskie z dnia (...)które dołączył do odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W rozpoznawanej sprawie w pierwszej kolejności należy ustosunkować się do zarzutów naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisów prawa procesowego, albowiem dopiero w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy można odnieść się do zarzutów dotyczących obrazy prawa materialnego (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 r., II CKN 18/97, OSNC 1997 nr 8, poz.112). Wbrew twierdzeniom organu rentowego, w szczególności w świetle dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c., brak jest podstaw do uwzględnienia wywiedzionego w apelacji zarzutu dokonania zaskarżonym wyrokiem ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Formułując powyższy zarzut organ rentowy podnosi, iż Sąd pierwszej instancji bezpodstawnie obdarzył walorem wiarygodności zeznania zawnioskowanych przez wnioskodawcę świadków, ponieważ są one ogólnikowe i lakoniczne i nie znajdują oparcia w jakichkolwiek dokumentach dotyczących zatrudnienia wnioskodawcy. Ze stanowiskiem takim nie sposób się zgodzić, albowiem za sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego należałoby uznać takie zeznania, w których świadkowie po upływie 20 lat potrafiliby precyzyjnie wskazywać daty oraz okresy nieobecności wnioskodawcy w trakcie trwania zatrudnienia w Przedsiębiorstwie(...)w K. w latach 1979 -1993 r. a podkreślenia wymaga, że w sposób wystarczający i nie budzący wątpliwości określili oni charakter i rodzaj czynności wykonywanych przez wnioskodawcę. Godzi się w tym miejscu zauważyć, że zeznania T. S. i R. G. korespondują ze świadectwem pracy wnioskodawcy z dnia(...) (a.r.) wydanym przez Przedsiębiorstwo(...)w K., w którym jako stanowisko pracy wskazano stanowisko „blacharza – dekarza” a pracując na budowie eksportowej w okresie od 14 sierpnia 1989 r. do 31 marca 1990 r. wnioskodawca zatrudniony była na tym samym stanowisku pracy, to jest jako „blacharz – dekarz”. Z przedmiotowych kartotek wynika również, że wnioskodawca poza pracą na budowach eksportowych przebywał na urlopie bezpłatnym w sumie 17 dni w 1984 r. oraz 18 dni w 1985 r. Ponadto samo wskazanie w kartotekach wynagrodzeń stanowiska pracy jako „blacharz” nie daje podstaw do przyjęcia, że taką pracę wnioskodawca wyłącznie wykonywał, tym bardziej, że jest to pierwszy człon nazwy wskazanego w świadectwie pracy stanowiska pracy a prace blacharskie nierozerwalnie wiążą się z pracami dekarskimi, o których mowa w wykazie A dziale V poz. 9 załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 43, poz. 8 ze zm.). Dekarz jest to osoba zajmująca się pokrywaniem i naprawianiem dachów – pokryciami takimi jak dachówki ceramiczne, blacho –dachówkami, wierzbą, masą bitumiczną, płytami z tworzyw sztucznych, blachą itp. Poza tym dekarz zabezpiecza dach i budynek przed zwilgoceniem poprzez zakładanie rur spustowych, rynien, okapników (www.praca .pl). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 września 2011 r., II UK 30/11 (M.P.Pr 2012 nr 1, str. 47 - 48) stwierdził, iż na prace dekarskie, a więc dotyczące pokrywania dachów, mogą składać się również jako nieodzowne określone prace blacharskie, jednak tylko te, które funkcjonalnie łączą się z pokrywaniem dachów czyli nie tylko z wykonywaniem dachów z blachy, lecz również z wykonywaniem koniecznych elementów dachu, gdy pokrycie wykonywane jest z innego materiału. W przypadku takiego ujmowania i wykonywania pracy blacharskiej nazwa stanowiska „blacharz – dekarz” nie powinna przesądzać, że nie były wykonywane prace dekarskie jako prace wyszczególnione w wykazie A dziale V poz. 9 cytowanego powyżej rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. O takich zaś pracach zeznawali świadkowie słuchani przed Sądem pierwszej instancji, którzy pracowali wspólnie z wnioskodawcą a to: R. G. i T. S.. Świadkowie zeznawali, że prace wykonywane były na wysokości, w tym wykonywali pokrycia dachem bloków mieszkalnych a praca dekarska jest szkodliwa przede wszystkim z racji wykonywania jej na wysokości i w określonych warunkach atmosferycznych. Za wiarygodnością zeznań świadków w tym przedmiocie przemawia dołączone do odpowiedzi na apelację świadectwo o stanie zdrowia z dnia(...)które stwierdza zdolność do pracy wnioskodawcy na stanowisku blacharza – dekarza na wysokości na okres jednego roku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie można także zgodzić się z podniesionym w uzasadnieniu apelacji zarzutem, iż zeznania świadków nie mogą w rozpoznawanej sprawie stanowić dostatecznej podstawy do dokonania ustaleń co do rodzaju pracy wykonywanej przez wnioskodawcę. W orzecznictwie sądowym (tak: wyroki Sądów Apelacyjnych: w Szczecinie z dnia 20 września 2012 r. III AUa 374/12, LEX nr 1223476; w Łodzi z dnia 3 kwietnia 2013 r. III AUa 1267/12, LEX nr 1312036; w Białymstoku z dnia 17 kwietnia 2013 r. III AUa 10430/12, LEX nr 1314677) zgodnie przyjmuje się, że dowód z zeznań świadków, z uwagi na szczególny i wyjątkowy charakter prawa do emerytury w obniżonym wieku, nie może przesądzać o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, wówczas, gdy fakty wynikające z zeznań świadków nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji pracowniczej. Taka sytuacja, co zaznaczono w rozważaniach dokonanych powyżej, nie ma w tej sprawie miejsca, albowiem stanowisko pracy wnioskodawcy jako „blacharz – dekarz” potwierdza świadectwo pracy oraz świadectwo o stanie zdrowia. Sama nazwa pracodawcy wskazuje także, że przedmiotem działalności było zajmowanie się pracami budowlanymi, a te wymagają prac dekarskich.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy prawidłowo zaliczył wnioskodawcy do okresu pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)w K. w okresie od 24 września 1979 r. do 30 kwietnia 1993 r. - z przerwą mającą miejsce od 2 listopada 1988 r. do 15 sierpnia 1989 r., kiedy wnioskodawca wykonywał pracę na budowie eksportowej w (...)będąc zatrudnionym przy wykonywaniu kanałów kablowych. Z tego okresu należy jeszcze wyłączyć okres urlopów bezpłatnych w wymiarze 35 dni zaznaczonych na kartach wynagrodzeń oraz miesięczny okres pracy na budowie eksportowej w(...)na stanowisku tokarza, albowiem takie stanowisko pracy nie jest wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wyłączenie powyższych okresów (10 miesięcy i 18 dni) i tak powoduje, że z tytułu zatrudnienia na stanowisku „blacharza – dekarza” w Przedsiębiorstwie (...)w K. należy zaliczyć wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych 12 lat i 8 miesięcy. W ocenie Sądu Apelacyjnego do pracy w warunkach szczególnych Sąd Okręgowy prawidłowo zaliczył wnioskodawcy także okres zatrudnienia od 16 października 1994 r. do 30 kwietnia1995 r. w Szkole(...)w C. na stanowisku palacza a organ rentowy w apelacji co do prawidłowości zaliczenia tego okresu do pracy w warunkach szczególnych nie zawarł jakichkolwiek zarzutów. Łącznie powyższe okresy wraz z uznanymi przez organ rentowy zaskarżoną decyzją dają wymagany w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okres 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Zasadnie jedynie organ rentowy zarzucił w uzasadnieniu apelacji, iż Sąd Okręgowy przyznając wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 15 października 2012 r. naruszył przepisy prawa materialnego, a to art. 184 w związku z art. 100 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Generalną zasadą prawa emerytalno-rentowego jest, że świadczenia wypłaca się na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury lub renty (tj. spełnienia ustawowych warunków), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie. Stosownie natomiast do treści art. 100 cytowanej powyżej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Art. 184 ust. 1 i 2 cytowanej powyżej ustawy w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r. do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym wymagał osiągnięcia wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy ubezpieczony posiadał okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Ponadto nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r., II UK 274/11, LEX nr 1215285). Z przedłożonego w postępowaniu apelacyjnym świadectwa pracy wynika, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki do nabycia emerytury stosownie do treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dniem 1 listopada 2012 r., albowiem w tej dacie ukończył 60 rok życia, nie pozostawał w stosunku pracy, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz na dzień 1 grudnia 1999 r. posiadał wymagany 25 letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy zaskarżonym wyrokiem nie mógł przyznać wnioskodawcy emerytury od dnia, w którym złożony został wniosek do organu rentowego, ponieważ samo złożenie wniosku o emeryturę w dniu 15 października 2012 r. r. nie mogło skutkować przyznaniem świadczenia od tej daty, albowiem prawo do emerytury w przypadku wnioskodawcy powstało dopiero z dniem 1 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 2012 r., II UK 235/11 (OSNP 2013 nr 7- 8, poz. 87) przyjął, że nie ma jednak przeszkód, aby sąd ubezpieczeń społecznych przyznał prawo do emerytury z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie spełnienia warunku rozwiązania stosunku pracy w trakcie postępowania sądowego, po stwierdzeniu spełnienia pozostałych przesłanek tego prawa.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok tylko w ten sposób, że przyznał emeryturę S. M. od dnia 1 listopada 2012 r. a na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w pozostałym zakresie jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 100 k.p.c.