Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z 17 listopada 2020 r.

W pozwie strona powodowa (...) Sp. z o o. z siedzibą w G., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, domagała się zasądzenia od pozwanej J. D. kwoty 6874,18 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Wniosła także o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazano, że dochodzona wierzytelność wynika z umowy pożyczki pieniężnej zawartej 9 listopada 2017 r. Na dochodzoną pozwem sumę składają się kwoty: 3669,97 zł kapitału głównego, 2491,58 zł prowizji, 712,63 zł odsetek, w tym 224,09 zł tytułem skapitalizowanych odsetek umownych naliczonych od kapitału oraz 488,54 zł tytułem odsetek za opóźnienie naliczonych od kapitału oraz prowizji od dnia następującego po dniu wymagalności każdej raty i skapitalizowanych odsetek za opóźnienie od dnia wymagalności ostatniej raty pożyczki do dnia poprzedzającego wniesienia pozwu. (k. 1-3; 14-15; 26-30)

Pozwana J. D., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, w odpowiedzi na pozew podniosła, że umowę pożyczki zawarła w warunkach braku świadomości w zakresie skutków prawnych, jakie pociąga za sobą umowa pożyczki, z uwagi na podeszły wiek i problemy z czytaniem i pisaniem. Ponadto pozwana wskazała, że zastrzeżone w umowie opłaty nie są nadmiernie wygórowane i nie znajdują uzasadnienia w świetle zasad współżycia społecznego. Nadmieniono również, że powódka zawierając umowę z pozwaną wykorzystała przymusowe położenie, niedołęstwo i niedoświadczenie drugiej strony (k. 55-59).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 9 listopada 2017 r. J. D. zawarła z (...) sp. z.o.o. umowę pożyczki. Postanowienia umowne nie podlegały negocjacji, a umowa została zawarta z wykorzystaniem wzorca umownego. Umowa przewidywała zwrot pożyczki wraz z wszelkimi kosztami, opłatami oraz odsetkami w 24 ratach miesięcznych w wysokości 491,60 zł każda, płatnych zgodnie z załączonym do umowy harmonogramem spłat. Okres obowiązywania umowy ustalono od 9 listopada 2017 r. do 9 listopada 2019 r. Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę wynosiła 11789,40 zł i składała się z: całkowitej kwoty pożyczki - 6000 zł, opłaty przygotowawczej - 500 zł, prowizji - 4599,84 zł, odsetek naliczonych za cały okres kredytowania - 698,56 zł. Naliczona przez pożyczkodawcę prowizja miała być płatna co miesiąc w wysokości 191,66 zł jako należna z tytułu kosztów związanych z udzieloną pożyczką i pobierana przez cały czas obowiązywania umowy. Z kolei opłata przygotowawcza w wysokości 500 zł wedle umowy stanowić miała jednorazową opłatę należną pożyczkodawcy z tytułu czynności związanych z udzielaniem pożyczki i zawarciem umowy. W umowie wskazano, że oprocentowanie pożyczki jest stałe i wynosi 10% w stosunku rocznym, zaś rzeczywista stopa oprocentowania w dniu zawarcia umowy wynosiła 108,26%. Według § 7 umowy w razie opóźnienia ze spłatą pożyczki lub prowizji pożyczkodawca naliczy odsetki za opóźnienie w zapłacie. Stopa odsetek za opóźnienie została ustalona jako zmienna i równa dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie.

( dowód: zeznania pozwanej J. D. – k. 93v.; umowa pożyczki nr (...) – k. 16-19)

Pozwana J. D. początkowo regulowała raty, jednak z czasem zaprzestała ich spłaty. Pierwsza niezapłacona rata pożyczki stała się wymagalna 10 października 2018 r. Do dnia wniesienia pozwu J. D. dokonała wpłat na łączną kwotę 5407,60 zł, które zaliczono w kwocie 2830,03 zł tytułem należności głównej (kapitał główny i opłata przygotowawcza), 2108,26 zł tytułem prowizji, 469,31 zł tytułem odsetek umownych.

(okoliczność bezsporna)

Pismem z 12 listopada 2019 r. J. D. została wezwana do zapłaty zadłużenia z tytułu umowy pożyczki.

( dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania – k. 20-21 )

Ustalając powyższy stan faktyczny, Sąd oparł się na przedłożonych przez powoda dokumentach prywatnych, których autentyczność nie budziła wątpliwości oraz na zeznaniach pozwanej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

Bezspornym w sprawie jest fakt, że strony zawarły 9 listopada 2017 r. umowę pożyczki, zaś pozwana spłaciła jedynie część rat. Spornym pozostawała natomiast wysokość kwoty, jakiej domaga się powódka od pozwanej. Pozwana J. D. podnosiła zarzuty dotyczące nadmiernej wysokości opłat przewidzianych w umowie.

Przechodząc do oceny zarzutów podniesionych przez pozwaną wskazać należy, że umowa pożyczki z 9 listopada 2017 r. stanowi umowę o kredyt konsumencki, uregulowaną w ustawie z dnia z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2016.1528 j.t.), dalej jako u.k.k. W art. 36a u.k.k. wprowadzono limit pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, jakimi przedsiębiorca może obciążyć konsumenta w związku z zawarciem umowy pożyczki. W niniejszej sprawie, maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu mogły wynieść 5100 zł ((6000 zł x25%) + (6000 zł x 730/365 x 30%)), zaś faktycznie suma pozadsetkowych kosztów kredytu wyniosła 5099,84 zł. Na koszty te złożyła się opłata przygotowawcza w wysokości 500 zł oraz prowizja w kwocie 4599,84 zł.

Niemniej jednak okoliczność, że przyjęte w umowie koszty kredytu nie przekraczają maksymalnego pułapu wyznaczonego przez ustawę nie implikuje wniosku, że postanowienia umowne dotyczące opłat nie podlegają kontroli przez pryzmat innych norm prawnych chroniących konsumenta. Do takich regulacji należą przepisy art. 385 ¹ – 385 ³ k.c. dotyczące niedozwolonych klauzul umownych, które są skutkiem dostosowania prawa polskiego do wymagań dyrektywy 93/13/EWG. Trafność tej konstatacji potwierdza wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 26 marca 2020 r., C-779/18, w którym stwierdzono, że „Artykuł 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że z zakresu stosowania tej dyrektywy nie jest wyłączony warunek umowny, w którym ustala się całkowite pozaodsetkowe koszty kredytu z poszanowaniem maksymalnego pułapu przewidzianego w przepisie krajowym, niekoniecznie biorąc przy tym pod uwagę rzeczywiście ponoszone koszty.”

Stosownie do treści art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nie uzgodnione indywidualnie, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że pozwana jako konsument nie miała rzeczywistego wpływu na treść postanowień umownych, w tym dotyczących wysokości prowizji dla pożyczkodawcy, ponieważ umowa została zawarta z wykorzystaniem typowego wzorca stosowanego w działalności gospodarczej prowadzonej przez powódkę. Oceniając zaś wysokość zastrzeżonych w umowie przez powódkę na rzecz jej samej opłat i prowizji należy dojść do wniosku, że postanowienia umowne dotyczące prowizji w kwocie 4599,84 zł kształtują prawa i obowiązki pozwanej jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. O ile opłata przygotowawcza w wysokości 500 zł jako jednorazowa opłata z tytułu czynności związanych z udzieleniem pożyczki nie budzi wątpliwości Sądu, bowiem stosowanie takich opłat jest normalną praktyką także w działalności banków, o tyle dodatkowa prowizja, której wysokość stanowi blisko 76% kapitału pożyczki, wynoszącego 6000 zł, przy zastrzeżeniu maksymalnych odsetek umownych, zdaniem Sądu nadmiernie obciąża konsumenta. Z samej umowy wynika, że prowizja ta stanowić miała miesięczną opłatę w wysokości 191,66 zł należną pożyczkodawcy z tytułu kosztów związanych z udzieloną pożyczką, dodatkowo zaś powódka sprecyzowała, że wynagrodzenie to obejmuje obsługę klienta przez call center i stacjonarnie, obsługę biur informacji kredytowych, rozliczenie pożyczki, archiwizację dokumentacji oraz utrzymywane relacji w klientem (k. 29). W ocenie Sądu czynności te należą do rutynowo wykonywanych przez powódkę, która prowadzi działalność związaną z udzielaniem pożyczek i nie generują takich kosztów obsługi pożyczki pozwanej, by uzasadnione było obciążanie jej tak wysoką prowizją. Powodowa spółka nie może przerzucać ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej w sektorze parabankowym, jak i wszelkich związanych tym kosztów na pozwaną. Nie oznacza to oczywiście, że powódka nie mogła zastrzec dla siebie wynagrodzenia wyższego niż tylko opłata przygotowawcza (500 zł), niemniej wysokość prowizji przewidziana w umowie jest rażąco wysoka, a pozwana z pewnością nie zgodziłaby się na tak duże wynagrodzenie powódki, gdyby kwestia ta podlegała negocjacjom stron. Do takiego kryterium oceny postanowienia umownego pod kątem zgodności z dobrymi obyczajami nawiązuje się w orzecznictwie TSUE oraz SN, akcentując, że naruszenie równowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi (por. R. T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. G., W. 2018, art. 385(1), art. 385(2), art. 385(3 i powołane tam orzecznictwo). Jednocześnie Sąd oceniając, że dane postanowienie stanowi niedozwolone postanowienie umowne nie ma możliwości modyfikacji go poprzez obniżenie wysokości wynagrodzenia umownego.

Podsumowując, Sąd uznał, że umowa pożyczki, w zakresie w jakim przewidywała obciążenie pozwanych kosztami wynagrodzenia prowizyjnego zawierała niedozwolone klauzule umowne, a zatem żądanie jego zapłaty należało uznać za nienależne. Sąd zasądził natomiast od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1561,71 zł tytułem niespłaconego dotąd kapitału (3669,97 zł), pomniejszonego o wpłaty pozwanej, które powódka zaliczała na prowizję (2108,26 zł) oraz odsetki umowne w kwocie 224,09 zł naliczane od kwoty kapitału głównego. Nie zasądzono natomiast kwoty 712,63 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za opóźnienie, których powódka domagała się od kwoty niespłaconego kapitału oraz prowizji, bowiem jak wskazano wyżej brak było podstaw do jej naliczania, a zatem powódka powinna była zaliczać wpłaty dokonane przez pozwaną tytułem prowizji na kapitał i w tej części nie pozostawała w opóźnieniu.

O kosztach Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c. statuujący zasadę wzajemnego zniesienia kosztów. Roszczenie powódki zostało uwzględnione tylko w 26%, a zatem różnica w kosztach, jakie każda ze stron powinna ponieść wskutek określonego wyniku procesu nie jest istotna. Ponadto za zastosowaniem zasad słuszności przy rozstrzygnięciu o kosztach przemawia fakt, że powódka jest przedsiębiorcą, z którego działalnością wiąże się prowadzenie tego typu sporów sądowych, zaś pozwana znajduje się w trudniej sytuacji materialnej z powodu posiadanego zadłużenia i niezbyt wysokiej emerytury.

Zarządzenia:

1.  odnotować uzasadnienie;

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanej;

3.  kal. 14 dni.

N., 1 grudnia 2020 r.