Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Daria Stanek (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2019 r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

w sprawie z powództwa J. P. (1)

przeciwko (...) & (...) w H. oraz (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

zażalenia J. P. (1) na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych z 26 listopada 2018 r. w przedmiocie odmowy zwolnienia powoda od kosztów sądowych, sygn. akt VII P 42/18.

postanawia:

oddalić zażalenie.

SSA Daria Stanek

Sygn. akt III APz 27/18

UZASADNIENIE

Powód J. P. (1) pozwem skierowanym przeciwko (...) & (...) w H. oraz (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G. wniósł o zasądzenie kwoty 250 000 USD tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia za całkowitą niezdolność do pracy na morzu wskutek choroby zawodowej.

Powód wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych w całości, wskazując, że otrzymuje emeryturę w wysokości 879,84 zł oraz 1372,50 z tytułu wynajmu mieszkania i z tych kwot musi utrzymać się wspólnie z żoną. Posiada samochód marki F. (...) z 2014 r. oraz dwa mieszkania w G. przy ul. (...) o powierzchni 87,20 m 2 oraz 55 m 2, przy czym mniejsze mieszkanie wynajmuje za kwotę 1372,50 zł miesięcznie. Zobowiązania miesięczne wynoszą: 950 zł - opłata za mieszkanie, 110 zł - opłata za media, 120 zł - opłata za telefony komórkowe, 70,83 zł – opłata za ubezpieczenie mieszkań, 225 zł - opłata za ubezpieczenie samochodu, 1387,50 zł - miesięczna rata za operację biodra prawego u E. P..
W związku z tym, że uzyskiwane dochody nie wystarczają na pokrycie opłat, powód korzysta też ze wsparcia finansowego syna J. P. (2).

Postanowieniem z 3 października 2018 r. Sąd Okręgowy zarządził dochodzenie co do stanu majątkowego strony poprzez zobowiązanie powoda do złożenia wyciągów z wszystkich rachunków bankowych powódki i domowników za ostatnie 6 miesięcy, złożenia umowy najmu, złożenia wykazu darowizn pieniężnych od syna J. P. (2) za ostatnie 12 miesięcy
i wskazania, czy powyższe kwoty zostały zgłoszone do Urzędu Skarbowego, złożenia dokumentu potwierdzającego poniesiony koszt operacji biodra prawego u E. P. oraz spłacanych rat miesięcznych w kwocie 1387,50 zł, złożenia kopii zeznania podatkowego powoda i domowników za rok 2017

Powód w wykonaniu powyższego postanowienia wskazał, że za operację biodra prawego E. P. zapłacił gotówką jednorazowo z oszczędności, które miał wraz z żoną z poprzednich okresów i obecnie nie ponosi kosztów z tytułu operacji żony i mylnie rozpisał tę kwotę na miesiące w swoim oświadczeniu majątkowym. Powód załączył wyciąg rachunkowy z konta walutowego w (...) Bank z saldem 31,56 USD oraz z konta walutowego w (...) Bank należącym do żony z saldem końcowym 48,31 EUR. Powód nie złożył wyciągów bankowych prowadzonych w złotówkach. Przedstawił nadto kopię oświadczenia J. P. (2) o przekazaniu w formie gotówki kwoty 9000 zł w okresie ostatnich 12 miesięcy wraz z informacją, że dokonane darowizny nie zostały zgłoszone do Urzędu Skarbowego. Powód dołączył kopię umowy najmu mieszkania wraz z aneksem, z którego wynika, że najemca jest zobowiązany do płacenia czynszu w wysokości 1500 zł miesięcznie oraz 316 zł czynszu letniego i 516 zł czynszu zimowego – bezpośrednio do administracji wraz z zeznaniem o wysokości uzyskanego przychodu oraz roczne obliczenie podatku przez organ rentowy.

Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z 26 listopada 2018 r. oddalił wniosek powoda, sygn. akt VII P 42/18.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art.102 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

W przedmiotowej sprawie, zdaniem Sądu I instancji, powód nie wykazał, że nie może ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Sąd wskazał, że dane podane przez powoda w oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania są co najmniej niepełne.

W pkt. 7 oświadczenia powód wskazał jako stałe wydatki kwotę 1387,50 zł z tytułu rat miesięcznych związanych z operacją biodra E. P., mimo że nie ponosi stałych miesięcznych wydatków we wskazanej wysokości, zaś koszt operacji uiścił około pół roku przed wytoczeniem powództwa.

W odniesieniu do wysokości rocznego dochodu z tytułu emerytury, jak stwierdził Sąd I instancji, została ona zaniżona (wprawdzie o niewielką kwotę, jednakże nie została wskazana prawidłowa wysokość zobowiązania). W oświadczeniu podano kwotę 10 541,88 zł rocznie, 879,84 zł miesięcznie, zaś z rocznego obliczenia podatku przez organ rentowy za rok 2017 r. wynika, że przychód wyniósł 12 360,28 zł, wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne – to 957,96 zł, zaś podatek - 711,00 zł, zatem roczna kwota netto z tytułu emerytury to 10 691,32 zł (miesięcznie 890,94 zł).

Jednakże decydujące znacznie dla oceny zasadności wniosku powoda o zwolnienie
od kosztów sądowych miał - jak wskazał Sąd Okręgowy - fakt, że nie podał on danych dotyczących swojej sytuacji majątkowej i finansowej w sposób rzetelny, odzwierciedlający rzeczywisty stan rzeczy.

W tym zakresie Sąd Okręgowy podkreślił, że w postanowieniu z 3 października
2018 r. powód zobowiązany został do złożenia wyciągów z wszystkich rachunków bankowych powoda i domowników. Powód złożył wyciągi z rachunków bankowych walutowych w(...) Bank i(...) Bank, z których korzystał w czasie zatrudnienia jako kapitan statku w związku z tym, że wynagrodzenie było przekazywane w walucie,
a na które aktualnie nie wpływały środki pieniężne w walucie obcej i nie były wykonywane operacje bankowe. Powód nie przedłożył zaś wyciągu z rachunku bankowego prowadzonego w złotówkach (nr (...)), mimo że z informacji ZUS z dnia 09.11.2018 r. wynika, że powód posiada powyższe konto, na które jest wypłacana emerytura.

Za zasadny Sąd Okręgowy uznał zatem wniosek, że powód posiada co najmniej jeszcze jeden inny nieujawniony rachunek bankowy. Wyciągu z tego rachunku bankowego powód nie przedstawił, co uniemożliwia dokonanie oceny jego sytuacji finansowej, zwłaszcza w aspekcie spełnienia przesłanki, o której mowa w art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Sąd I instancji nadmienił również, że w oświadczeniu majątkowym powód nie wykazał, że posiadał oszczędności w kwocie co najmniej 15 650 zł, które mógłby przeznaczyć na sfinansowanie operacji biodra. Jeśli powód twierdzi, że posiadał oszczędności w tej kwocie, które przeznaczył na spłatę zobowiązania, to powinien je wykazać w swoim oświadczeniu, skoro wykazał wówczas wysokość zadłużenia. Z oświadczenia wynikało jedynie, że ma zobowiązanie w kwocie 16 650 zł i ponosi miesięczne wydatki w kwocie 1387,50 zł z tego tytułu, zaś w związku z zarządzonym dochodzeniem powód wyjaśnił,
że jednak nie posiada zadłużenia i nie ponosi comiesięcznych wydatków, lecz całość kwoty została zapłacona z wcześniejszych oszczędności, mimo że w oświadczeniu majątkowym powód nie wykazał jakichkolwiek oszczędności.

Powyższe wskazuje, w ocenie Sądu Okręgowego, że powód w oświadczeniu majątkowym znacząco zawyżył swoje miesięczne wydatki, jak również nie podał wysokości posiadanych oszczędności i dopiero zarządzone dochodzenie co do stanu majątkowego strony wykazało te nieprawidłowości, przy czym powód nadal nie przedstawił pełnych
i wyczerpujących informacji na temat swojego majątku i nie złożył wyciągu z wszystkich rachunków bankowych, a jedynie z kont walutowych, na których nie miał środków i z których nie korzystał, zaś informacja z rachunku bankowego, na który wpływały bieżące środki
i z którego wykonywane były operacje bankowe oraz rachunek bankowy, na którym były gromadzone oszczędności „z wcześniejszych okresów”, nie zostały przez powoda złożone.

W konsekwencji, oświadczenie o stanie majątkowym powoda Sąd I instancji uznał
za nierzetelne i nie odzwierciedlające jego sytuacji materialnej. Stąd też, Sąd doszedł
do przekonania, że powód nie wykazał, iż nie jest w stanie ponieść opłaty od pozwu
bez uszczerbku koniecznego utrzymania siebie i rodziny, a zatem brak podstaw do zwolnienia go od tej opłaty (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2016 r., II CZ 126/16)

Dlatego też, na podstawie art. 102 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych a contrario, Sąd Okręgowy orzekł, jak na wstępie.

Zażalenie na postanowienie wywiódł powód, zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie art. 102 ust. l ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez nietrafne uznanie jakoby powód nie wykazał, że nie jest w stanie ponieść opłaty
bez uszczerbku koniecznego utrzymania siebie i rodziny. Mając na uwadze powyższe, powód wniósł o zmianę postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku i zwolnienie powoda
od ponoszenia kosztów sądowych, opłaty od pozwu.

W uzasadnieniu zażalenia powód przyznał, że nie do końca precyzyjnie przedstawił swoją sytuację majątkową. Powód pominął wydatki poniesione na wskazaną w pozwie próbę dochodzenia roszczeń przed (...) Stowarzyszeniem (...), ponieważ nie przypuszczał, że mogą one mieć znaczenie dla rozpoznania wniosku
o zwolnienie od kosztów. Wprawdzie nieścisłości w oświadczeniu powoda utrudniły ocenę Sądu w przedmiocie stanu majątkowego powoda, jednak nie jest on - w jego ocenie - trafna. Ocena ta opiera się na założeniu nierzetelnego i niepełnego przedstawienia przez powoda informacji odnośnie jego sytuacji bytowej, rodzinnej, majątkowej i finansowej. Powód zauważył, że wykazane niedokładności nie są znaczne i w istocie są one spowodowane brakiem doświadczenia i wiedzy powoda w tego rodzaju wyliczeniach, rachunkach.

W przekonaniu powoda, niezależnie od tych nieścisłości, aktualny stan majątkowy powoda nie pozwala na przyjęcie, że posiada on środki pozwalające na wniesienie opłaty
od pozwu. Podstawową okolicznością powodującą brak pieniędzy jest tutaj fakt utraty
przez powoda zatrudnienia i możliwości pracy od chwili zachorowania na malarię, to jest
od marca 2011 roku. Prawie wszystkie zarobione dewizy pochłonęły koszty leczenia, koszty prawne i wydatki dnia codziennego.

Kwota emerytury powoda w wysokości 879,84 zł. została podana Sądowi
na podstawie zaświadczenia wydanego przez ZUS i jest z nim zgodna. Natomiast Sąd ustalił, że powód otrzymywał miesięcznie 890,94 zł, czyli o 11,1 zł. więcej niż wynika
z zaświadczenia ZUS. W ocenie powoda ta rozbieżność nie wynika ze złej woli powoda i jest usprawiedliwiona.

Powód przyznał, że Sąd Okręgowy ma rację, stwierdzając, że powód nie przedłożył wyciągu z rachunku bankowego prowadzonego w złotówkach, na które była przekazywana emerytura, jednak w rozumieniu powoda miał to uczynić ZUS w toku podjętego przez Sąd dochodzenia co do stanu majątkowego powoda. Takie przekonanie powoda wynikało z faktu, że dokument z ZUS jest bardziej wiarygodny dla Sądu niż oświadczenie powoda.

W piśmie z 22 października 2018 r. powód wyjaśnił z kolei, że za operację biodra żony E. P. zapłacił gotówką 16650 zł, wskazując na błędne rozpisanie tego wydatku z podziałem na miesiące. Był on zasugerowany potrzebą przedstawienia miesięcznych wydatków i niejako automatycznie podzielił ten wydatek na 12 miesięcy. Okoliczność ta dowodzi jedynie niewątpliwej nieporadności J. P. (1), albowiem jeszcze nigdy dotąd nie zdarzyło się w praktyce polskiej służby zdrowia (i także zagranicznej), aby pacjent płacił
za operację w ratach.

Powód wyjaśnił, że w dacie sporządzenia oświadczenia majątkowego (10 września 2018 r.) powód nie posiadał oszczędności w kwocie co najmniej 15500 zł, ponieważ kwotę
16 650 zł wpłacił 7 lutego 2018 r. na konto Szpitala (...) w K. jako koszt operacji prawego biodra żony powoda. E. P. przebywała w szpitalu w dniach od 20 lutego 2018 r. do 26 lutego 2018 r., a zatem oznacza to, że powód napisał prawdę, oświadczając, że nie posiada oszczędności.

Obecnie żona powoda, poza kłopotami z kręgosłupem, przygotowywana jest
do operacji prawego biodra, jednak już musi to być na NFZ z uwagi na brak środków.

Skarżący zgodził się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że strona przygotowująca się do procesu sądowego powinna poczynić oszczędności. Jednak długotrwała, ciężka
w przebiegu i niszcząca w skutkach zdrowotnych choroba J. P. (1) i konieczność jej leczenia spowodowały, że nie był on w stanie się przygotować przez poczynienie oszczędności. Powód dodał, że także on przeszedł operację stawu biodrowego w kwietniu 2015 r. w Centrum (...), której koszt wyniósł 24 000 zł, przy czym - wobec tego, że powód zagubi ł rachunek, można przyjąć, że była to kwota nie mniejsza niż zapłacił za operacje stawu biodrowego żony, to jest 16 650 zł. Powód cierpi nadto na cukrzycę
i nadciśnienie tętnicze, co wymaga starannego leczenia i nieustannie kreuje nowe wydatki. Będąca skutkiem malarii poważna wada słuchu zmusiła powoda do zakupu dnia
6 października 2014 r. aparatu słuchowego za cenę 13 909 r.

Powód poniósł także ogromne koszty obsługi prawnej i arbitrażu w Niemczech, wskutek błędnego pouczenie zawartego w pkt. 20 Warunków zatrudnienia. Otóż w latach 2015 i 2016 r. powód stracił kwotę nie mniejszą niż 23 048,22 EUR tytułem opłat i kosztów pomocy prawnej związanych bezpośrednio z wypadkiem i próbą dochodzenia roszczeń. Poza kwotami wynikającymi z załączonych potwierdzeń przelewów powód ponosił koszty licznych tłumaczeń, interwencji, wprawdzie już nieudokumentowanych.

Wynajem mieszkania przez małżonków P. obok symbolicznej emerytury powoda, pozwala im na bardzo skromne życie. Nadto, świadczenie emerytalne E. P. wynosi miesięcznie 130,75 zł.

Powód załączył historię rachunku w (...) BANK (...) S.A.

Ostatecznie powód skorygował w następujący sposób informację o przychodach oraz zestawienie zobowiązań i stałych wydatków:

l) Dochody i źródła utrzymania wnioskodawcy i osób pozostających na .utrzymaniu :

a/ J. P. (1) - emerytura - 890,94 zł miesięcznie; 10 691.32 zł rocznie;

b/ E. P. - wynajem mieszkania - l 372,50 zł miesięcznie; 16 470.00 zł rocznie; minimalna renta - 130,75 zł miesięcznie;

c/ J. P. (2) (syn) - darowizna w roku 2018 - 9 000 zł .

2) Zestawienie zobowiązań i stałych wydatków:

- opłata za mieszkanie miesięcznie: ok. 950 zł

- oplata za media miesięcznie: TV, tel., komputer: ok. 110 zł

- telefon komórkowy (mój i żony) - ok. 120 zł

- koszty leczenia miesięcznie (moje i żony) - ok. 900 zł

- ubezpieczenie mieszkania miesięcznie - 87.20m2 - 50 zł

- ubezpieczenie mieszkania - 55m2 - 20,83 zł

- ubezpieczenie samochodu miesięcznie - 225 zł.

Wydatki miesięcznie - 2 375,83 zł.

Różnica pomiędzy przychodem miesięcznym a wydatkami miesięcznymi: 3 244,19 zł - 2 375.83 zł wynosi zatem kwotę 868,36 zł, która miesięcznie pozostaje powodowi i jego żonie na życie i ubranie.

W wykonaniu zobowiązania Sądu Apelacyjnego ubezpieczony przedłożył historie trzech rachunków bankowych prowadzonych w Banku (...) i świadczył, że ani on,
ani zona nie posiadają innych rachunków bankowych. Powód wyjaśnił, że wypłacone z konta w dniach 8 maja 2018 r. i 21 sierpnia 2018 r. kwoty 10 tys. zł i 3,9 tys. zł zostały przeznaczone na pokrycie bieżących kosztów utrzymania - lekarstwa, opiekę medyczną, rehabilitację, potrzeby życiowe i opłaty. Nadto, J. P. (1) podniósł, że stan zdrowia jego żony jest zły i wymaga stałego leczenia, opieki medycznej i rehabilitacji. Również jego stan zdrowia, ze względu na skutki malarii, jest zły. J. P. (1) wniósł o uwzględnienie okoliczności, że od kilku lat priorytetem małżonków P. jest zabezpieczenie środków
na operacje i leczenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na fakt, że co do zasady postępowanie sądowe jest odpłatne. Przepis art. 126 ² § 1 k.p.c. stanowi wprost, iż sąd nie podejmuje żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata. Wyjątkiem
w przedmiotowym zakresie są regulacje zawarte tytule IV ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz. U. z 2014 r. poz. 1025 ze zm.) dotyczące zwolnienia od kosztów sądowych.

Stosownie do treści art. 102 ust. 1 w/w ustawy zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ich ponieść
bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Natomiast przepis art. 102 ust. 2 cytowanej ustawy stanowi, iż do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów.

Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych przewidziana w przytoczonych powyżej przepisach należy do tzw. prawa ubogich. Przesłanką do skorzystania z niej jest taka sytuacja majątkowa strony, która uniemożliwia jej uiszczenie, w całości lub w części, należnych kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Zwolnienie od kosztów sądowych jest więc odstępstwem od zasady odpłatności postępowania sądowego w interesie osób słabszych ekonomicznie, umożliwiając im realizację konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi zatem w istocie pomoc państwa dla osób, które z uwagi na ich trudną sytuację materialną nie mogą uiścić kosztów bez wywołania uszczerbku w koniecznych kosztach utrzymania siebie
i rodziny.

Przenosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy, stwierdzić należy,
iż w ocenie Sądu Apelacyjnego, sytuacja rodzinno – majątkowa ubezpieczonego ujawniona
w złożonym oświadczeniu i dalszych wyjaśnieniach, nie uzasadnia zwolnienia go
od ponoszenia kosztów sądowych. Sąd odwoławczy miał przy tym na uwadze, iż od chwili złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych wraz z oświadczeniem o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, poprzez zarządzone przez Sąd
I instancji dochodzenie co do stanu majątkowego strony, jak również na etapie postępowania zażaleniowego i dalszych czynności wyjaśniających podjętych przez Sąd Apelacyjny powód zatajał posiadane oszczędności i nierzetelnie przedstawiał swoją sytuację majątkową.

Przypomnieć można, że w oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku, dochodach
i źródłach utrzymania J. P. (1) wskazał, że wraz z małżonką utrzymuje się ze swojej emerytury w wysokości 879,84 zł miesięcznie, dochodu z tytułu najmu mieszkania
w wysokości 1 372,50 zł miesięcznie. Korzystają oni nadto z pomocy finansowej syna. Wysokość miesięcznych zobowiązań i stałych wydatków powód ocenił na kwotę 3 267,49 zł, wliczając w tę sumę m. in. ogólnie koszty leczenie - ok. 900 zł oraz spłatę kosztu operacji żony w kwocie 1 387,50 zł. Powód podał, że w skład majątku objętego małżeńską wspólnotą majątkową wchodzą dwa mieszkania w pow. 55 m2 i 87,20 m2, położone w G.
i samochód F. (...), rok produkcji 2014. Oświadczył nadto, że nie posiada oszczędności, papierów wartościowych i innych praw majątkowych.

Na skutek zobowiązania Sądu I instancji do złożenia m. in. wyciągów ze wszystkich rachunków bankowych powoda i domowników za ostatnie 6 miesięcy, wykazu darowizn pieniężnych od syna za ostatnie 12 miesięcy i dokumentu potwierdzającego koszt operacji żony oraz spłatę miesięcznych rat z tego tytułu, J. P. (1) przedłożył wyciągi z dwóch rachunków walutowych, z saldem w wysokości odpowiednio 31,56 USD oraz 48,31 USD,
jak również pisemnie oświadczenie syna z 19 października 2018 r. o przekazaniu rodzicom
w ciągu ostatnich 12 miesięcy darowizny gotówkowej w łącznej kwocie 9 tys. zł. Powód oświadczył ponadto, że za operację żony zapłacił gotówką jednorazowo z oszczędności
i mylnie rozpisał tę kwotę na miesiące w swoim oświadczeniu majątkowym.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. udzielił Sądowi I instancji informacji numerze - nie ujawnionego przez powoda - rachunku bankowego w (...) O. G., na który wypłacana jest emerytura J. P. (1).

W wywiedzionym zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego powód podnosił,
że ujawnione nieścisłości nie są znaczne i nie wynikają z jego złej woli, ale braku doświadczenia w tego rodzaju wyliczeniach. Brak informacji o rachunku bankowym, na który ZUS przelewa emeryturę, powód tłumaczył tym, że w jego rozumieniu, to ZUS miał wskazać Sądowi dane rachunku. Jeśli chodzi o ujęcie w wydatkach miesięcznych kosztu operacji żony, powód stwierdził, że sugerował się koniecznością rozpisania wydatków na miesiące. J. P. (1) oświadczył, że w dacie sporządzenia oświadczenia majątkowego (10 września 2018 r.) nie posiadał oszczędności w kwocie co najmniej 15 500 zł. Powód wskazał także
na poniesione wydatki na poczet swojej operacji (24 tys. zł w kwietniu 2015 r.) oraz aparatu słuchowego (13 909 zł w październiku 2014 r.), jak również na okoliczność, że w latach
2015 - 2016 przeznaczył na koszty obsługi prawnej i arbitrażu w Niemczech nie mniej niż 23 048,22 EUR. Wskazał też, że jego żona otrzymuje emeryturę w kwocie 130,75 zł miesięcznie.

Z załączonej do zażalenia historii rachunku w (...) Bank (...) (poprzednio (...)) wynikało, iż powód posiada kolejny rachunek bankowy o nr. (...) oraz że jego żona otrzymuje z KRUS rentę kwartalną
w wysokości ok. 400 zł.

Sąd Apelacyjny zobowiązał J. P. (1) do złożenia historii rachunku bankowego
nr (...) za okres od początku roku 2018 do dnia dzisiejszego oraz do oświadczenia, czy powód lub jego żona posiadają (poza ujawnionymi w sprawie rachunkami walutowymi oraz rachunkiem nr (...)) inne rachunki bankowe, a jeśli tak, do złożenia historii także tych rachunków za ww. okres, jak również
do wyjaśnienia, na jaki cel została przeznaczona kwota 10 000 zł wypłacona przez J. P. (1) 8 maja 2018 r. i kwota 3.900,00 zł wypłacona przez niego 21 sierpnia 2018 r. z rachunku bankowego nr (...).

Z historii rachunku bankowego nr (...) wynika,
iż na dzień 25 stycznia 2018 r. saldo wynosiło 43 585, 45 zł. Średnio raz w miesiącu powód dokonywał wypłat z rachunku w kwotach co do zasady wynoszących 10 tys. zł. 1 czerwca 2018 r. powód wpłacił na przedmiotowy rachunek kwotę 108 000,00 zł. Na dzień wniesienia pozwu w niniejszej sprawie, tj. 12 września 2018 r. tylko na tym rachunku bankowym J. P. (1) posiadał oszczędności w kwocie 100 943,23 zł. Na dzień 21 stycznia 2019 r. saldo
na tym rachunku wynosiło 66 012,25 zł (k. 195 - 196 a.s.)

Na rachunek nr (...) wpływa wyłącznie świadczenie emerytalne powoda z ZUS oraz renta żony powoda z KRUS. W dniu 11 kwietnia 2018 r. rachunek został nadto zasilony dwoma przelewami opiewającymi na 15 000 zł z tytułu „opłaty zgodnie z aktem notarialnym z 10.04.2018 […]”. Jednak na dzień 12 września 2018 r. (data wniesienia pozwu) saldo na rachunku wynosiło 293,06 zł. (k. 197-198 a.s).

Na rachunku bankowym nr (...) na dzień wniesienia pozwu widniało saldo 7 653,15 zł. W okresie poprzedzającym wytoczenie powództwa
- w kwietniu, czerwcu i sierpniu 2018 r. konto zasilane było wpłatami gotówkowymi J. P. (1) w kwotach po 10 000 zł (k. 199 - 105 a.s.).

Jak wynika z powyższego nas dzień wniesienia pozwu i wypełniania oświadczenia
o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania J. P. (1) dysponował oszczędnościami zgromadzonymi na rachunkach bankowych w kwocie wynoszącej
ok. 109 000 zł. Oszczędności tych nie ujawnił jednak ani w oświadczeniu (w rubryce dotyczącej oszczędności wpisał: „Nie posiadam”), ani w toku prowadzonego przez Sąd Okręgowy dochodzenia co do jego stanu majątkowego (przedłożył jedynie wyciągi
z rachunków walutowych, na których właściwie nie posiadał środków), ani nawet składając zażalenie na postanowienie Sądu I instancji (w treści zażalenia oświadczył, że w dacie sporządzenia oświadczenia majątkowego, tj. 10 września 2018 r. nie posiadał oszczędności
w kwocie co najmniej 15 500 zł, ponieważ kwotę 16 650 zł wpłacił 7 lutego 2016 r. na konto szpitala jako koszt operacji żony).

Powód dysponował zatem wystarczającymi środkami na uiszczenie opłaty sądowej
od pozwu. Przede wszystkim należy jednak podkreślić, że wykazana nierzetelność
w przedstawieniu swojej rzeczywistej sytuacji majątkowej nie zasługuje na premiowanie wyrażające się w przyznaniu stronie zwolnienia od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, co do których Sąd Apelacyjny ma świadomość, iż już na obecnym etapie postępowania są wysokie.

Fakt, że J. P. (1) świadomie zatajał posiadanie oszczędności (doświadczenie życiowe nie pozwala bowiem przyjąć, że powód nie był świadomy posiadania oszczędności przekraczających 100 000 zł na kilku rachunkach bankowych), nie jest zresztą jedynym uchybieniem dostrzeżonym przez Sąd Apelacyjny. Niezrozumiałe jest tłumaczenie powoda, że oczekiwał, iż dane jego rachunku bankowego, na które przelewana jest emerytura,
w postępowaniu o zwolnienie go od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych ma przekazać Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Niespójne są również udzielane przez powoda informacje o kosztach operacji żony. Początkowo, w oświadczeniu załączonym do pozwu, koszt operacji wykazał on jako stały comiesięczny wydatek (w ocenie Sądu zabieg ten miał na celu zwiększenie sumy miesięcznych wydatków w relacji do ujawnionych dochodów). Następnie, w piśmie z 22 października 2018 r. podał, że za operację zapłacił gotówką jednorazowo
z oszczędności, a ostatecznie przedłożył wydruk rachunku bankowego potwierdzającego dokonanie na rzecz szpitala przelewu z tytułu operacji biodra E. P. - dokonanego zresztą z rachunku żony nr (...) - kolejnego rachunku bankowego nie ujawnionego, pomimo zobowiązania Sądu.

Mając na uwadze omówioną powyżej sytuację majątkową J. P. (1), w tym stan jego oszczędności, w relacji do kwoty zadeklarowanych przez niego miesięcznych wydatków (ostatecznie 2 375,83 zł miesięcznie, w tym ok. 900 zł z tytułu kosztów leczenia jego i żony), Sąd odwoławczy stanął na stanowisku, że powód nie wykazał, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych w niniejszej sprawie bez uszczerbku utrzymania koniecznego siebie
i żony. Przypomnieć należy, że zwolnienie z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych jest instytucją o charakterze wyjątkowym. O braku możliwości ich uiszczenia można mówić,
gdy strona rzeczywiście nie może ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego
dla siebie i swojej rodziny.

Niezależnie od powyższego ponownie trzeba podkreślić, że nie zasługuje na aprobatę działanie strony zmierzającej do uzyskania zwolnienia od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych na podstawie nierzetelnych informacji o jej sytuacji majątkowej. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko, że złożenie przez stronę nierzetelnego oświadczenia majątkowego,
po zarządzeniu dochodzenia zmierzającego do wyjaśnienia wątpliwych kwestii, może stanowić samoistną podstawę do oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych,
gdyż w tym wypadku nie jest znana sądowi rzeczywista, pełna i dokładna sytuacja majątkowa tej strony.

W przedstawionych powyżej okolicznościach Sąd Apelacyjny stwierdził, że Sąd
I instancji prawidłowo ocenił brak podstaw do zwolnienia J. P. (1) od kosztów sądowych w niniejszej sprawie i na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł,
jak w sentencji postanowienia.

SSA Daria Stanek