Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód J. B. domagał się zasądzenie od (...) S.A. w W. kwoty 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia zgodnie z art. 448 kc w zw. z art. 24§1 kc z ustawowymi odsetkami od 26.07.2012 r. do dnia zapłaty.

Wywiódł, iż 10.06.2003 r. na skutek obrażeń doznanych w wypadku poniósł śmierć jego brat. Pojazd sprawcy wypadku posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w towarzystwie ubezpieczeniowym pozwanego. Pozwany odmówił wypłaty zadośćuczynienia. Spowodowanie śmierci osoby bliskiej - zdaniem powoda - może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego, a podstawą dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przed dniem 3.08.2008 r. stanowi art. 448 kc w zw. z art. 24§1 kc.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu. Pozwany zakwestionował żądanie pozwu co do zasady oraz wysokości. Pozwany wskazał, że przepis art. 446 § 4 kc wprowadzony w 2008 r. ma zastosowanie do stanów faktycznych po dniu wejścia w życie tego przepisu, a zatem nie może stanowić podstawy żądania powoda.

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2013 roku, o sygn. akt IX C 3030/12, Sąd Rejonowy w Szubinie, IX Zamiejscowy Wydział Cywilny w Żninie - zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 15.000 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 26 lipca 2012 roku do dnia zapłaty (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2), zniósł koszty procesu między stronami (pkt 3) oraz nakazał pobrać z tytułu nie uiszczonych kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Szubinie od pozwanego i z zasądzonego na rzecz powoda świadczenie kwoty po 839,20 zł (pkt 4).

Sąd rejonowy rozpoznający niniejszą sprawę w I instancji, oparł swoje rozstrzygnięcie w przedmiotowej sprawie, na następujących ustaleniach faktycznych:

1

S. B. był bratem bliźniakiem powoda J. B..

S. B. odwiedzał powoda co dwa miesiące, a powód jeździł do brata co pół roku. Widywali się też z okazji świąt czy uroczystości rodzinnych.

W dniu 10.06.2003 r. w miejscowości S. A. G. spowodował wypadek drogowy i na skutek odniesionych w nim obrażeń poniósł śmierć S. B..

Śmierć brata wywołała u powoda zaburzenia emocjonalne.

Powód zaczął mówić do siebie.

Twierdził, że kłóci się z Bogiem, że zabrał mu brata

Zaczął leczyć się u psychiatry po około półtora-dwóch miesiącach od śmierci brata.

Chodzi do psychiatry cały czas.

Bierze leki.

W piśmie z 10.07.2012 r. (...) Centrum (...) zgłosiło w imieniu J. B. pozwanemu roszczenie o zapłatę kwoty 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Decyzją z 25.07.2012 r. (...) S.A. odmówił przyznania świadczenia.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd rejonowy zważył, że poza sporem w niniejszym procesie pozostawała osoba sprawcy wypadku oraz śmierć brata powoda na skutek odniesionych w nim obrażeń.

Niewątpliwie też pojazd sprawcy wypadku był ubezpieczony do odpowiedzialności cywilnej w (...) SA

Bezspornie również w dniu zdarzenia oraz śmierci S. B. nie obowiązywał jeszcze przepis art. 446§4 kc wprowadzony do kodeksu cywilnego ustawą z dnia 30.05.2008r. W ocenie Sądu jednak możliwe jest dochodzenie zadośćuczynienia przez osoby najbliższe zmarłego także w takiej sytuacji {tak też Sąd Najwyższy w uchwale z 13.07.2011 r. Ni CZP 32/11). Podstawą przyznania zadośćuczynienia jest wówczas art. 448 kc w zw. z art. 241 §1 kc.

W przypadku spowodowania śmierci osoby najbliższej dochodzi bowiem do naruszenia dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej łączącej najbliższych członków rodziny. Nie ulega natomiast wątpliwości, że do osób najbliższych należy zaliczyć brata bliźniaka. J. B. zaliczał się zatem do osób uprawnionych do żądania zadośćuczynienia.

2

Rozstrzygając o jego wysokości Sąd musi zważyć wszelkie okoliczności sprawy, w tym rozmiar uszczerbku dobra osobistego oraz aktualne stosunki społeczno - gospodarcze.

Z zasad doświadczenia życiowego wynika, że między bliźniakami panuje szczególna więź.

Potwierdziły to w niniejszym procesie zeznania powoda i świadka A.

S.. Bracia odwiedzali się często, spędzali razem święta i uroczystości

rodzinne, rozmawiali ze sobą, określali zdrobniałymi imionami. Śmierć S. B.

była dla powoda dużym przeżyciem. Zaczął mówić do siebie, kłócić się z Bogiem. Leczy się u

psychiatry, zażywa środki uspokajające. Chodzi na grób brata.

Skutki śmierci brata dla powoda wynikają też z opinii biegłej psycholog G. S., według której spowodowała ona u J. B. zaburzenia emocjonalne, a korzystanie z pomocy psychiatry wskazuje na znaczne nasilenie tych zaburzeń.

Ze względu na opisane wyżej okoliczności, a także przy uwzględnieniu upływu czasu od zdarzenia Sąd stwierdził, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia będzie kwota 15000 zł.

W ocenie Sądu jest to też kwota adekwatna do stosunków społeczno - gospodarczych w Polsce.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24§1 kc zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 15000 zł z ustawowymi odsetkami od 26.07.2012 r. do dnia zapłaty.

Zdaniem Sądu powód mógł zasadnie domagać się odsetek za opóźnienie od dnia następnego po dniu podjęcia przez ubezpieczyciela decyzji o odmowie wypłaty świadczenia.

W pozostałej części powództwo oddalono.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł zgodnie z art. 100 kpc uznając też, iż nie ma podstaw po podwyższania stawki minimalnej wynagrodzenia pełnomocnikowi powoda. W ocenie Sądu nie można było bowiem w niniejszej sprawie mówić o szczególnym nakładzie pracy pełnomocnika.

Sąd nakazał też na podst. art. 113 ust. I i 2 uksc pobrać od stron nieuiszczone koszty sądowe, na które składała się opłata i wynagrodzenie biegłej.

3

Powyższy wyrok Sądu Rejonowego w Szubinie, IX Zamiejscowego Wydziału w Żninie z dnia 11 czerwca 2013 roku, o sygn. akt: IX C 27/13, został zaskarżony apelacją wniesioną przez powoda, który zaskarżył go częściowo, w punkcie 2 oddalającym powództwo i wniósł o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dodatkowo kwoty 15.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 26 lipca 2012 roku oraz

o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego
według norm przepisanych.

Skarżący w przedmiotowym środku odwoławczym, wyrokowi temu zarzucił naruszenie naruszenie prawa materialnego, tj. przepisów art. 448 kc w zw. z art. 23 i 24 § 1kc poprzez błędne uznanie, iż zadośćuczynienie w kwocie 15.000 złotych jest
wystarczające, by zrekompensować ból i krzywdę powoda doznane w związku ze śmiercią
brata (w treści apelacji błędnie wskazano „syna").

Uzasadniając swą apelację powód wskazał, że przyznanie zadośćuczynienia, choć fakultatywne, nie oznacza, że może być dowolne. Zadośćuczynienie należne osobie pokrzywdzonej deliktem ma na celu złagodzenie doznanych cierpień fizycznych i moralnych. Wysokość zadośćuczynienie musi zatem pozostawać w zależności od intensywności tych cierpień, czasu ich trwania, ujemnych skutków zdrowotnych, jakie osoba poszkodowana będzie zmuszona znosić w przyszłości. W niniejszej sprawie -biorąc pod uwagę powyższe kryteria - powodowi winno zostać przyznane tytułem zadośćuczynienia 30.000 złotych, a nie tylko 15.000 złotych i to wnosi apelujący.

Pozwany także wywiódł apelację, którą zaskarżył wyrok w części uwzględniającej powództwo, domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za I i II instancję według norm przepisanych. W apelacji pozwany wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 448 kc w zw. z art. 23 i 24 kc oraz art. 34 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

W uzasadnieniu środka odwoławczego pozwany podkreślił, że domaganie się przez powoda zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 kc nie znajduje uzasadnienia w obowiązującym stanie prawnym. Prawo dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu czynów niedozwolonych przysługuje wyłącznie osobie poszkodowanej, wyjątki od tej zasady musza wynikać wprost z ustawy. Takie stanowisko prezentowały sądy przez kilkadziesiąt lat. Wyjątek taki w stanie prawnym obowiązującym

4

w chwili śmierci brata powoda stanowił art. 446 kc, natomiast bliskim osoby, która poniosła śmierć w wyniku czynu niedozwolonego, nie przysługiwało prawo dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. Zmiana regulacji prawnej i wprowadzenie § 4 do art. 446 kc potwierdza stanowisko pozwanego, racjonalny ustawodawca nie wprowadzałby bowiem takiej regulacji, którego zakres pokrywałby się z dotychczasowym zakresem art. 448 kc.

Pozwany wskazał wreszcie, że powód dawno temu pogodził się ze śmiercią brata, a przed wypadkiem sporadycznie się z nim spotykał. Oczywisty jest też podeszły wiek powoda i jego brata, a śmierć jest zjawiskiem naturalnym; w przypadku osób starszych należy liczyć się z jej wystąpieniem, nie umniejsza to oczywiście żalu po stracie członka rodziny, ale nie może też automatycznie łączyć się z uprawnieniem do żądania zadośćuczynienia. Wobec powyższego żądanie powoda nie może zostać uwzględnione.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, podobnie pozwany wniósł o oddalenie apelacji powoda i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje powoda i pozwanego były niezasadne i podlegały oddaleniu.

Na wstępie czynionych tu rozważań stwierdzić należało, że w ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego, bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o której mowa w treści art. 233 § 1 k.p.c. Wobec tego, Sąd Okręgowy podzielił poczynione ustalenia Sądu I instancji i przyjmuje je za własne. Nie było zatem w niniejszej sprawie konieczności ich ponownego tu przytaczania. Sąd podzielił też ocenę prawną tych ustaleń, a dokładniej to, że śmierć w wypadku osoby bliskiej (brata bliźniaka), a w konsekwencji utrata więzi emocjonalnej między braćmi (więzi rodzinnej) stanowiła naruszenie dobra osobistego powoda (w ujęciu art. 23 i 24 kc), a w konsekwencji uzasadniała przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc. Taka ocena znajduje uzasadnienie w ugruntowanym już jednolitym stanowisku Sądu Najwyższego w tej materii, przez co nie zachodzi potrzeba czynienia szerszej argumentacji, tym bardziej, że orzecznictwo to było już cytowane przez sąd I instancji (por. uchwała z dnia 13 lipca 2011

5

roku, III CZP 32/11, wyrok z dnia 11 maja 2011 roku, I CSK 621/10, uchwała z dnia 27 października 2010 roku, III CZP 76/10, wyrok z dnia 10 listopada 2010 roku, II CSK 248/10, wyrok z dnia 6 lutego 2008 roku, II CSK 459/07, wyrok z dnia 12 grudnia 2002 roku, V CKN 1581/00, wyrok z dnia 14 stycznia 2010 roku, IV CSK 307/09). Wbrew też twierdzeniom apelującego - art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 kc. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 grudnia 2012 roku, III CZP 93/12, które sąd odwoławczy w pełni podziela.

Sąd odwoławczy wskazuje nadto, że zebrany materiał dowodowy - jak zasadnie wskazał sąd I instancji - pozwala na ustalenie, że śmierć brata bliźniaka była dla powoda traumatycznym przeżyciem, którego skutki odczuwa do dzisiaj, nadal leczy się psychiatrycznie, zażywa leki. Supozycja pozwanego, że skoro powód był w chwili śmierci swego brata w podeszłym wieku (notabene wiek 67 lat współcześnie nie jest postrzegany jako podeszły) to winien liczyć się ze śmiercią członków rodziny, a zatem i przeżycia związane ze zgonem brata winny być mniejsze, takie które nie uzasadniają przyznania zadośćuczynienia, w świetle zasad współżycia społecznego nakazujących traktować życie człowieka jako najwyższą wartość, musi zostać oceniona przez sąd odwoławczy jako nie zasługująca na ochronę i nie może w żadnej mierze wpływać na wysokość należnego zadośćuczynienia.

Wobec powyższego sąd odwoławczy apelację pozwanego -jako nieuzasadnioną-oddalił (art. 385 kpc).

Przechodząc do rozstrzygnięcia w przedmiocie zarzutu apelacyjnego powoda dotyczącego naruszenia prawa materialnego w postaci art. 448 kc w zw. z art. 23 i 24§1kc, sąd odwoławczy wskazuje, że jest on nieuzasadniony.

Jak wyżej wskazano do dóbr osobistych należy zaliczyć taką więź rodzinną, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie.

W ocenie Sądu powód udowodnił istnienie takiej silnej więzi pomiędzy nim a

6

zmarłym bratem. Bracia odwiedzali się, wspólnie spędzali święta, dzielili się wzajemnie swoimi troskami i radościami przez całe życie, stad też gwałtowne zerwanie tej więzi, spowodowało zaburzenia emocjonalne u powoda, konieczność podjęcia i kontynuowania leczenia psychiatrycznego.

W oparciu o powołane przepisy kompensacie podlega doznana krzywda, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny. Przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego ma na celu zrekompensować krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby (por. wyrok SA w Lublinie z dnia 7 lipca 2009 r., II AKa 44/09, LEX nr 523973) . Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. W ocenie Sądu przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia należy także uwzględnić indywidualne właściwości i subiektywne odczucia osoby pokrzywdzonej (por. SN w wyroku z dnia 19 maja 1998 r.T II CKN 756/97, niepubl.).

W ocenie Sądu w świetle powyższych ustaleń nie budzi wątpliwości, że śmierć brata bliźniaka powoda była dla niego silnym ciosem i spowodowała znaczącą w rozmiarze krzywdę. Przyznając zadośćuczynienie w wysokości 15.000 zł Sąd wziął pod uwagę więź powoda ze zmarłym bratem, ale też fakt, iż powód od szeregu miał swoją rodzinę: żonę, dzieci, że prowadził samodzielne gospodarstwo rolne, miał swoje cele życiowe. Co prawda bracia utrzymywali ze sobą żywy kontakt, ale zasadnie sąd I instancji przyjął, że te relacje i więź emocjonalna z całą pewnością była mniejsza niż więź między małżonkami czy między rodzicami a dziećmi, w przypadku których zadośćuczynienie winno być większe. Tym samym brak jest, w ocenie sądu odwoławczego, przesłanek do przyznania zadośćuczynienia w wyższej kwocie, niż zasądzonej przez sąd rejonowy.

O odsetkach sąd orzekł na podstawie art. 481 kc.

Wobec tego Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację powoda.

Jednocześnie sąd odwoławczy orzekł w przedmiocie kosztów postępowania odwoławczego na podstawie art. 100 kpc znosząc te koszty wzajemnie między stronami (apelacje powoda i pozwanego, o wartości przedmiotu zaskarżenia 15.000 złotych każda, zostały oddalone).