Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2013 roku, sygn. akt II C 182/11 w sprawie z powództwa K. W. przeciwko J. A. o zadośćuczynienie Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi : 1. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 8 marca 2011 roku do dnia zapłaty, 2. oddalił powództwo w pozostałej części i w punkcie 4 nie obciążył powódki i pozwanego kosztami procesu.

Apelacje od powyższego orzeczenia wywiodły obie strony postępowania.

Powódka K. W. zaskarżyła wskazane orzeczenie w części oddalającej powództwo w punkcie 2 i zarzuciła naruszenie:

1.  przepisów postępowania, a w szczególności art. 227 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę wiarygodności i mocy dowodó, jak również ocenę niekompletną i wybiórczą prowadzącą w rezultacie do dowolnego przyjęcia, iż powódka nie otrzymywał od swojej matki D. K. żadnych środków utrzymania;

2.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 446 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez błędne ustalenie, iż w danym stanie faktycznym nie było przesłanek do zasądzenia „renty alimentacyjnej.

Pozwany zaskarżył przedmiotowy wyrok w części dotyczącej punktu 1 i zarzucił mu naruszenie :

1.  przepisów postępowania tj. art. 217 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c., art. 235 k.p.c. i art. 236 k.p.c. polegające na zaniechaniu wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, to jest pominięciu przy dokonywaniu ustaleń faktycznych wszystkich dowodów z dokumentów, których dotyczył wniosek pozwanego z dnia 3 stycznia 2012 roku, a także polegające na błędnej wykład art. 235 k.p.c. wyrażającej się na nieprawidłowym przyjęciu, iż dokumenty z akt innego postępowania sądowego nie mogą stanowić dowodu w sprawie;

2.  w konsekwencji – naruszenie prawa materialnego tj. art. 446 § 1 k.c. poprzez nieprawidłowe zastosowanie, gdyż prawidłowo ustalony stan faktyczny sprawy nie pozwala na uznanie istnienia związku pomiędzy nim i hipotezą powyższej normy prawa materialnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje nie są zasadne i podlegają oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela dokonane przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, które stanowiły również podstawę orzekania w postępowaniu apelacyjnym.

Na wstępie koniecznym jest odniesienie się do sformułowanego przez skarżących zarzutu naruszenia przepisów postępowania, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do drugiego z zarzutów apelacyjnych, bowiem jedynie nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.

Za całkowicie chybiony należało zatem uznać podniesiony przez obydwu skarżących zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. W myśl art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem Sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia. Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W rozpoznawanej sprawie, wbrew twierdzeniom apelujących, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych nie naruszając przy tym dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Odnosząc się w pierwszej kolejności do twierdzeń apelacji pozwanego, Sąd wszechstronnie rozważył zebrany materiał dowodowy i na jego podstawie poczynił prawidłowe pod względem logicznym ustalenia faktyczne. W zakresie wniosku dowodowego pozwanego Sąd wypowiedział się przy tym w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia. Co prawda rację ma apelujący, iż Sąd I instancji mógł przeprowadzić dowód z zaoferowanych przez pozwanego dowodów z dokumentów, w szczególności pochodzących z akt kuratorskich, bez uszczerbku dla zasady bezpośredniości określonej w art. 235 k.p.c. Jednakże, zważyć należy, że Sąd nie zignorował całkowicie wskazanych dowodów, uznając, iż co prawda nie mogły one stanowić samodzielnej podstawy ustaleń faktycznych, lecz posłużyć mogły do oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Oceniając zatem wiarygodność zeznań M. W. (1), Sąd pomocniczo powoływał się zatem na kopię jego przesłuchania z postępowania karnego. Ponadto, na okoliczności dotyczące przebiegu nadzoru kuratorskiego zeznawała kurator A. K., w jej zeznaniach uwzględnione są przy tym wszystkie istotne okoliczności tego nadzoru. Podobnie, fakt wychowywania powódki zasadniczo przez dziadków, a także postawy zmarłej matki K. W. został ustalony na podstawie zeznań także innych świadków jak chociażby ówczesnej nauczycielki powódki M. W. (2). A zatem, Sąd prawidłowo ustalił wskazane okoliczności, choć nie w oparciu o dowody pozaosobowe, lecz osobowe.

Co więcej, jak już zasygnalizowano powyżej, godzi się wskazać, że wbrew twierdzeniom apelującego Sąd Rejonowy nie przeoczył okoliczności, iż powódką zajmowali się głównie dziadkowie, a na ograniczony kontakt K. W. z jej matką wpływał alkoholizm D. K. i jej negatywny stosunek do obowiązków rodzicielskich. Wprost przeciwnie, Sąd zauważył i uwypuklił wskazane okoliczności, jednocześnie trafnie uznając, że z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że mimo to córkę łączyła z matką silna więź. Potwierdzają to zeznania nie tylko ojca, czy dziadka powódki, ale także osób nie mających prawnego, ani faktycznego interesu w rozstrzygnięciu sprawy jakimi są M. W. (2) i A. K., czyli była nauczycielka powódki oraz kurator pełniący nadzór nad jej rodziną. A zatem myli się pozwany wskazując, iż istnienie więzi uczuciowej między powódką a jej matką zostało wykazane jedynie twierdzeniami pozwu i zeznaniami strony powodowej.

Tym samym niezasadny okazał się drugi z podniesionych przez apelującego zarzutów, a mianowicie naruszenia art. 446 § 4 k.c. W tym kontekście godzi się zważyć, iż ocenie Sądu podlegała więź powódki ze zmarłą matką, a nie relacja odwrotna. Innymi słowy, miarodajnym dla rozmiaru krzywdy doznanej przez K. W. są jej cierpienia psychiczne związane ze stratą matki, a nie ocena postępowania D. K. jako rodzica. Truizmem będzie przy tym przypomnienie, iż więź małoletniego dziecka z matką jest jednym z dóbr, które podlegają szczególnej ochronie na gruncie zasad współżycia społecznego. Niewątpliwie zmarła D. K., zwłaszcza na skutek nadużywania alkoholu, w sposób rażący zaniedbywała swe obowiązki rodzicielskie, a w chwili śmierci nie mieszkała z powódką. Niemniej jednak, jak słusznie zwrócił uwagę Sąd I instancji, kontakt zbudowany między matką a córką we wcześniejszych latach, spowodował, iż powódka silnie przeżyła zerwanie wskazanej więzi emocjonalnej. Nie można tracić z pola widzenia, iż powódka straciła rodzica mając zaledwie 10 lat, a ponadto zgon zmarłej nastąpił na skutek czynu przestępnego o gwałtownym przebiegu, co niewątpliwie wpłynęło na odczuwane przez K. W. poczucie krzywdy. Wypada przy tym podkreślić, co wskazał zasadnie już Sąd I instancji, wysokość przyznanego zadośćuczynienia, biorąc pod uwagę charakter sprawy, należy uznać za umiarkowaną, wyważającą w sposób adekwatny krzywdę doznaną przez powódkę na skutek straty matki i wpływ negatywnej postawy D. K. do obowiązków rodzicielskich na jej więź z K. W..

Z powyższych względów apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Podobnie, oddaleniu podlegała apelacja powódki K. W..

Odnosząc się do stanowiącej istotę apelacji powódki kwestii zasadności oddalenia powództwa o zasądzenie renty na podstawie art. 446 § 2 k.c., przede wszystkim podnieść trzeba, iż jak już wskazano na wstępie, chybione okazały się zarzuty naruszenia przepisów art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w odniesieniu do oceny możliwości zarobkowych zmarłej, a w konsekwencji także zarzut naruszenia art. 446 § 2 k.c. Sąd dokonał przy tym wszechstronnej oceny zebranego materiału dowodowego, w sposób przekonujący uzasadniając swoje stanowisko. Co prawda jak trafnie podnosi powódka, na kwestię zasadności renty, o której mowa w przepisie art. 446 § 2 k.c., wpływają nie faktyczne (realne) dochody, lecz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentacji. Przy ustalaniu zakresu zobowiązania zmarłej, która była obciążona obowiązkiem alimentacyjnym, Sąd musi dokonać oceny nie tylko możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłej, ale powinien także uwzględnić hipotetyczne możliwości zarobkowe zmarłego, biorąc pod uwagę możliwości na rynku pracy, kształtowanie się wysokości wynagrodzenia w danej dziedzinie, zakres kwalifikacji zawodowych zmarłego. W tym kontekście podzielić wypada stanowisko Sądu pierwszej instancji, że wobec postępującej choroby alkoholowej matki powódki i jej długoletniego braku aktywności zarobkowej oraz jakiegokolwiek majątku, należało zasadnie przypuszczać, że jej możliwości zarobkowe i finansowe były mierne. Oczywiście, nie wyklucza to hipotetycznej możliwości, iż zmarła podjęłaby w przyszłości pracę zarobkową, jednakże ciężar udowodnienia tych okoliczności obciążał na podstawie ogólnej reguły dowodowej zawartej w art. 6 k.c. powódkę, która temu to obowiązkowi nie sprostała. Powódka nie przytoczyła bowiem żadnych dowodów na poparcie twierdzenia, iż jej zmarła matka wykazywała chociażby chęć reintegracji na rynku pracy, bądź poczyniła kroki zmierzające do podjęcia stałego zatrudnienia. Tymczasem, jak trafnie przyjmuje Sąd I instancji, nieregularne dostarczanie drobnych środków utrzymania przez zmarłą przed jej wyprowadzką z mieszkania powódki w żaden sposób nie może być uznane za dostarczanie środków na utrzymanie. Na marginesie wypada wskazać, iż nawet gdyby przyjąć wiarygodność zeznań świadka A. W.,w zakresie w jakim słusznie nie dał mu wiary Sąd I instancji, a dotyczącym kilkukrotnego wręczenia przez D. K. w ostatnim roku jej życia dziadkowi powódki relatywnie niewielkich sum (200-300 zł) na utrzymanie K. W., to i tak wskazanych kwot nie można byłoby uznać za świadczeń dostarczanych na utrzymanie powódki, gdyż miały mieć charakter nieregularny i okazjonalny, skoro wpłaty miały nastąpić wedle słów świadka jedynie „parę razy”.

Mając na uwadze wskazane argumenty, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił obydwie apelacje.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., nie obciążając nimi stron, mimo oddalenia obydwu apelacji. Za słuszny należy bowiem uznać wyrażony w judykaturze pogląd, iż trudna sytuacja życiowa oraz materialna, która uniemożliwia pokrycie przez stronę przegrywającą kosztów procesu należnych przeciwnikowi, należy do okoliczności uzasadniających odstąpienie od zasady wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. (vide post. SN z 22 lutego 2011 r., I PZ 1/11, L. ; por. także post. SN z 18 października 2010 r., I PZ 15/10, L. ). W przedmiotowej sprawie uwarunkowania leżące po stronie małoletniej powódki, a także pozbawionego wolności pozwanego, stanowią usprawiedliwioną przyczynę zastosowania art. 102 k.p.c

Sąd przyznał również adwokatom T. G. i B. Z. kwoty po 1476 zł każdy z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu odpowiednio powódce oraz pozwanemu, a ustalonych na podstawie § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).