Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2019 roku Sąd Rejonowy w Zgierzu w sprawie z powództwa D. O. przeciwko (...) SE Republika Łotewska działająca w Polsce przez Oddział w W. (poprzednio (...) Company SE Spółka (...) działająca w Polsce przez Odział w W.) o zapłatę zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 40.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 7 lipca 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty, oraz orzekł o kosztach postępowania.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły ustalenia, z których wynika, że 27 maja 2012 roku w miejscowości S., gmina U., M. S. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że, kierując samochodem marki V. (...), nie obserwował należycie drogi i nie podjął manewru ominięcia stojącego na jezdni albo poruszającego się z minimalną prędkością pojazdu marki F. (...), którym kierował brat powódki – M. T. (1) i uderzył w tył pojazdu, powodując u poszkodowanego wielonarządowe obrażenia ciała skutkujące jego zgonem. Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Łasku Zamiejscowego Wydziału Karnego z siedzibą w P. wydanym w sprawie VII K 275/13 Sąd Rejonowy w Łasku uznał M. S. winnym spowodowania wypadku.

Sprawca w dacie wypadku korzystał z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w pozwanym towarzystwie potwierdzonym polisą nr (...). Pozwany od stycznia 2014 roku posiada oddział na terenie Polski.

Relacje pomiędzy powódką a bratem M. T. (2) były bardzo dobre. Był on najmłodszym z braci, różnica wieku wynosiła ponad 20 lat. Nawzajem się wspierali i byli ze sobą zżyci, spędzali wspólnie święta oraz inne uroczystości rodzinne. Po stracie brata, stan psychiczny powódki uległ pogorszeniu, a okres żałoby spowodował przyspieszony proces demencji.

Następcą prawnym (...) Company SE Spółki (...) Oddział w Polsce z siedzibą w W. jest B. (...) Republika Łotewska działająca w Polsce przez Oddział w W..

W takich okolicznościach faktycznych, Sąd Rejonowy na podstawie art. 436 § 2 k.c. w zw. z art. 805 k.c., art. 821 k.c., art. 822 k.c. i art. 446 § 4 k.c. uznał, że pozwany odpowiada za krzywdę powódki związaną z utratą brata w wyniku wypadku drogowego ze skutkiem śmiertelnym.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go
w części, tj. w punktach I, III i IV w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego i procesowego, tj.:

1.  art. 123 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych,

Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez uznanie, że pozwany posiada legitymację bierną w niniejszej sprawie, podczas gdy pojazd sprawcy zdarzenia drogowego z dnia 27 maja 2012 r. był zarejestrowany w Republice Litewskiej, której biuro narodowe – L. R. transporto priemoniu draudiku biuras ( (...)’ B. of the Republic of Lithuania) jest sygnatariuszem Porozumienia Wielostronnego, co winno skutkować pozwaniem wyłącznie (...) w W.,

2.  art. 805 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez uznanie, że w sprawie zaistniała

podstawa do przyjęcia odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku z dnia 27 maja 2012 r. w sytuacji, gdy w toku całego procesu powódka nie przedstawiła dowodu w postaci umowy ubezpieczenia rzekomo łączącej pozwanego ze sprawcą szkody stosunkiem obligacyjnym w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych,

3.  art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyznanie na rzecz powódki rażąco

zawyżonej w okolicznościach niniejszej sprawy kwoty zadośćuczynienia w wysokości po 40.000 zł ,

4.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. art. 232 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej

oceny dowodów mającej wpływ na wynik sprawy, polegające w szczególności na dokonaniu pobieżnej, sprzecznej z doświadczeniem życiowym i niewszechstronnej ocenie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w szczególności niedostateczne przeanalizowanie okoliczności, że powódka w toku procesu nie udowodniła posiadania przez sprawcę ubezpieczenia OC wystawionego przez pozwanego, tym bardziej, że w aktach sprawy karnej znalazł się dowód, że wystawca polisy ubezpieczeniowej było (...) Company Se filialas L. z siedzibą w W. w Republice Litewskiej – a w rezultacie błędne przyjęcie, że w realiach przedmiotowej sprawy powódce należy się spełnienie roszczenia przez pozwanego, a nie przez inny podmiot, którym w tym przypadku winno być Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w W..

W związku z podniesionymi zarzutami pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ewentualnie poprzez zasądzenie na rzecz powódki tytułem zadośćuczynienia kwoty 20.000 zł i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie oraz zasadzenie na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Nadto skarżący wniósł o zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych, za instancję odwoławczą.

W odpowiedzi na apelację, powódka wniosła o jej oddalenie
w całości oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja jest uzasadniona.

W ramach podniesionego zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c, wolno powiedzieć, że ocena materiału dowodowego uchybia dyrektywom wskazanym w przywołanej normie prawnej. Ma rację skarżący, że Sąd I instancji wadliwie ustalił, że powódka w toku procesu udowodniła posiadanie przez sprawcę wypadku ubezpieczenia OC, wystawionego przez pozwanego. W podstawie faktycznej rozstrzygnięcia należało zatem pominąć ustalenie, że sprawca w dacie wypadku korzystał z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w pozwanym towarzystwie potwierdzonym polisą nr (...). W pozostałym zakresie ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji zostają przyjęte przez Sąd odwoławczy za własne.

Na gruncie procesu cywilnego obowiązuje zasada kontradyktoryjności, czego wyrazem jest dyspozycja art. 232 k.p.c., określająca obowiązek stron do wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, co z kolei jest potwierdzeniem reguły z art. 6 k.c., wyznaczającej sposób rozłożenia ciężaru dowodu. Zasady art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. nie określają jedynie zakresu obowiązku zgłaszania dowodów, ale winne być rozumiane przede wszystkim w ten sposób, że strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu co do tych okoliczności na niej spoczywał.

W badanej sprawie, wobec kwestionowania przez pozwanego odpowiedzialności ubezpieczeniowej, w tym prawdziwości i formy (kserokopii) przedstawionej polisy, rzeczą powódki było udowodnienie spornej okoliczności przewidzianymi w procedurze cywilnej i dostępnymi dla strony dowodami. Innymi słowy, skoro materiał dowodowy został zakwestionowany przez pozwanego, to do obowiązku powódki należało udowodnienie, że zawarta pomiędzy sprawcą zdarzenia a pozwanym polisa OC istniała. Tymczasem powódka nie sprostała ciężarowi wynikającemu z treści art. 6 k.c., gdyż nie wykazała istnienia umowy OC w obrocie prawnym, nie przedstawiła jej oryginału, nie przeprowadziła nawet zaczątku dowodu na sporne okoliczności, chociaż dowód z zeznań świadka –właściciela pojazdu, widniejącego na przedstawionej kserokopii nie wydaje się być dowodem niedostępnym. Kserokopia umowy zaś znajdująca się w aktach karnych nie może być z przyczyn formalnych uznana za dowód w sprawie - art. 253 k.p.c., skoro ten materiał dowodowy został zakwestionowany przez stronę pozwaną.

W konsekwencji, zarzut naruszenia art. 805 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. należy także uznać za uzasadniony, bowiem powódka nie uwodniła, że w obrocie prawnym istnieje umowa odpowiedzialności cywilnej łącząca sprawcę wypadku z pozwanym, zatem wbrew stanowisku Sądu I instancji, nie można przyjąć, że istniała podstawa do przyjęcia odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku z dnia 27 maja 2012 roku. Skoro pozwany wyraźnie zaprzeczył, aby zawierał polisę o nr (...), składając w tym zakresie oświadczenia odwołujące się do bazy zawartych umów (k. 161) i zakwestionował wiarygodność kserokopii rzekomej polisy, to na stronie powodowej spoczywał obowiązek stosownej inicjatywy dowodowej. Zarówno w aktach przedmiotowej sprawy, jak i aktach sprawy karnej VII K 275/13 Sądu Rejonowego w Łasku brak oryginału dokumentu. W konsekwencji tych okoliczności na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego nie da się potwierdzić rzetelności kserokopii polisy, ani faktu zawarcia umowy ubezpieczenia. Przy czym rację ma także skarżący, że notatka policyjna z informacją o polisie nie stanowi dowodu żadnej okoliczności poza taką, że sprawca wypadku powołał się na posiadanie ubezpieczenia. Oczywistym przecież jest, że wbrew sugestiom powódki, funkcjonariusze policji nie badali prawdziwości przedstawionego dokumentu w postaci kserokopii polisy.

W przedstawionych okolicznościach sprawy, zarzut braku legitymacji procesowej biernej pozwanego w niniejszej sprawie okazał się zasadny.

Legitymacja procesowa stanowi przesłankę materialnoprawną, w związku, z czym sąd jest zobowiązany do oceny jej istnienia w chwili orzekania co do istoty sprawy (wyrokowania), a w razie stwierdzenia braku legitymacji procesowej – czynnej bądź biernej – jest zobligowany do oddalenia powództwa.

W tym stanie rzeczy, zbędne stało się odnoszenie do pozostałych zarzutów apelacji, w szczególności bezprzedmiotowe co do zakresu wysokości przyznanego zadośćuczynienia, skoro pozwany (...) Company SE Spółka (...) Oddział w Polsce z siedzibą w W. nie odpowiada co do zasady za powstałą szkodę.

Mając powyższe na uwadze, zaskarżone orzeczenie podlegało zmianie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania za obie instancje, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., w myśl którego w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Za odstąpieniem od obciążania powódki kosztami procesowymi przemawia zarówno jej sytuacja materialna, jak również subiektywne przeświadczenie o zasadności powództwa, które bazowało na przekonaniu o wykazaniu zasady odpowiedzialności pozwanego. Przekonanie to było uzasadnione tym bardziej, że brat powódki uzyskał świadczenia od tego samego pozwanego. Okoliczności tych spraw wydawały się identyczne.