Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 października 2019 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w sprawie z powództwa E. M. i K. M. przeciwko B. T. o zapłatę:

1)  zasądził od B. T. na rzecz E. M. oraz K. M. solidarnie kwotę 11.859,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 maja 2018 roku do dnia zapłaty;

2)  oddalił powództwo w pozostałej części;

3)  zasądził od B. T. na rzecz E. M. oraz K. M. solidarnie kwotę 1.772,37 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego;

4)  przyznał i nakazał wypłacić na rzecz r. pr K. K. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwotę 2.952 złote tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu B. T.;

5)  przejął na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwotę 1.523,48 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana, zaskarżając rozstrzygnięcie w części zasądzającej kwotę 11.859,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 maja 2018 r. od pozwanej na rzecz powódek, tj. w zakresie punktu 1) wyroku oraz w części obciążającej pozwaną kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego strony powodowej, tj. w zakresie punktu 3) wyroku.

Zaskarżonemu wyrokowi apelująca zarzuciła naruszenie:

1.  przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie:

-

art. 227 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o uzupełnienie opinii przez biegłego celem określenia wysokości kosztów naprawy uszkodzonych elementów wymienionych w treści protokołu policyjnego, co w konsekwencji doprowadziło do uwzględnienia przez Sąd powództwa w zakresie dochodzonych przez powódki kwot wynikających z faktury naprawy pojazdu;

-

art. 230 k.p.c. poprzez brak ustalenia, iż w związku z niewypowiedzeniem się przez powódki w przedmiocie zarzutu pozwanej dotyczącej istnienia wcześniejszych uszkodzeń pojazdu powstałych przed zdarzeniem z dnia 10 maja 2015r. powódki uznały wymieniony zarzut;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów wyrażającej się w odmowie wiarygodności i mocy dowodowej zeznaniom pozwanej, jak również pominięcie zeznań pozwanej oświadczającej, że ma wadę wzroku i nie widziała, jakie światło wyświetla się dla pieszych, a wkraczając na przejście dla pieszych kierowała się tym, że jeszcze przez pasy przechodziły inne osoby, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie w sprawie;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego - w tym notatki policyjnej określającej zakres uszkodzeń, oraz informacji warsztatu o istnieniu „wcześniejszych” uszkodzeń w pojeździe, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia, że pozwana nie wykazała, aby wynikające z faktury VAT naprawy nie były związane z uszkodzeniami pojazdu powstałymi w wyniku zdarzenia z dnia 10 maja 2015r.;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci opinii biegłego, który na stronie 22 opinii wskazał jakie koszty należy uznać za niezbędne i ekonomicznie uzasadnione, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia, że kwota wynikająca z przedłożonej przez powódki faktury VAT jest uzasadniona;

-

art. 98 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie w sytuacji, gdy szczególne okoliczności sprawy, w tym także zła sytuacja materialna pozwanej uzasadniały rozstrzygnięcie o kosztach postępowania na zasadzie słuszności wyrażonej w art. 102 k.p.c. i nieobciążanie pozwanej kosztami postępowania.

2.  przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

-

art. 415 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że z winy pozwanej doszło do wyrządzenia szkody w mieniu powódek podczas, gdy zgromadzony materiał dowodowy nie daje podstaw do stwierdzenia winy powódki w powstaniu zdarzenia, a nadto powódka powołując się na notatkę policyjną oraz informację o wcześniej istniejących uszkodzeniach w pojeździe wykazała, że roszczenie jest nieudowodnione;

-

art. 440 k.c. poprzez jego niezastosowanie podczas, gdy zasady współżycia społecznego oraz szczególne okoliczności sprawy, jak również zła sytuacja finansowa pozwanej, stan zdrowotny pozwanej uzasadniają stwierdzenie, że zaistniały przesłanki do zastosowania miarkowania odszkodowania.

Wobec podniesionych zarzutów apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa w całości i nieobciążanie pozwanej kosztami postępowania, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Ponadto apelująca wniosła o dopuszczenie dowodu z dokumentu w postaci informacji od lekarza kierującego /POZ z dnia 24 listopada 2016 r. na okoliczność niezasadności powództwa, słuszności twierdzenia pozwanej, która oświadczyła, że ma wadę wzroku, która mogła mieć wpływ na zaistnienie zdarzenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

A pelacja pozwanej jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Tytułem wstępu stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji, przyjmując je za własne i stanowiące integralną częścią poniższych rozważań, co czyni zbędnym ich ponowne, szczegółowe przytaczanie.

Nie sposób zgodzić się z twierdzeniami apelującej, iż doszło do naruszenia przez Sąd Rejonowy dyspozycji art. 227 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c.

Wskazanego naruszenia strona skarżąca dopatruje się w oddaleniu wniosku pozwanej o uzupełnienie opinii przez biegłego celem określenia wysokości kosztów naprawy uszkodzonych elementów wymienionych w treści protokołu policyjnego w zakresie dochodzonych przez powódki kwot wynikających z faktury naprawy pojazdu. W ocenie Sądu odwoławczego Sąd Rejonowy zasadnie oddalił wskazany dowód, bowiem był on zbędny dla ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i zmierzał jedynie do przedłużenia postępowania. Należy bowiem wskazać, że zakres uszkodzeń został ustalony na podstawie przedłożonej faktury VAT. Jak wyjaśnił w swej opinii biegły, zakres ten jest szerszy niż uszkodzenia wskazane w policyjnym protokole oględzin pojazdu, bowiem policjanci nie dokonywali oględzin wnętrza komory silnika. Doświadczenie życiowe wskazuje, że oględziny pojazdu na miejscu zdarzenia są dokonywane jedynie pobieżne i dotyczą jedynie strony zewnętrznej pojazdu. Wynika to również z braku możliwości technicznych dokonania szczegółowych oględzin dotyczących również części ukrytych we wnętrzu samochodu. Zatem sam policyjny protokół oględzin nie może być jedynym wyznacznikiem ustalenia zakresu uszkodzeń. Na marginesie należy dodać, iż funkcjonariusze dokonujący oględzin nie są biegłymi i nie posiadają odpowiednich kwalifikacji do stwierdzenia zakresu uszkodzeń.

Istotnym jest przy tym fakt, że biegły sądowy wskazał jednoznacznie w swej opinii, że uszkodzenie elementów pojazdu wymienionych w fakturze stanowi skutek zdarzenia z dnia 10 maja 2015 r., zatem ocenianie kosztów naprawy elementów wynikających jedynie z policyjnego protokołu oględzin było zbędne.

Nie daje się obronić zarzut naruszenia art. 230 k.p.c.

W myśl art. 230 k.p.c., gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Uznanie za przyznane w sposób dorozumiany przytaczanych faktów przez przeciwnika strony powołującej fakt w procesie jest dopuszczalne jedynie na podstawie wyniku całej rozprawy. Zastosowanie normy art. 230 k.p.c. jest możliwe wówczas, gdy brak wypowiedzi strony co do faktów może być na podstawie jej stanowiska poczytany jako jednoznaczny wyraz nieistnienia w tym zakresie sporu ze stroną przeciwną. Innymi słowy w sytuacji, gdy strona nie wypowie się co do faktów przytoczonych przez stronę przeciwną, sąd nie może tylko z tej przyczyny uznać tych faktów za przyznane. Zastosowanie art. 230 k.p.c. jest możliwe tylko wówczas, gdy sąd weźmie pod uwagę wynik całej rozprawy, co oznacza, że sąd musi powziąć - na podstawie wyniku całej rozprawy, czyli wszystkich okoliczności sprawy, całego materiału procesowego - przekonanie, że strona nie zamierzała i nie zamierza zaprzeczyć istnieniu faktów przytoczonych przez stronę przeciwną. W razie wątpliwości nie można stosować przepisu art. 230 k.p.c.

Należy wskazać, iż poniekąd okoliczność istnienia wcześniejszych uszkodzeń została dowiedziona i uwzględniona przez Sąd Rejonowy. Podczas naprawy uszkodzeń pokolizyjnych została zlecona i wykonana naprawa dodatkowych elementów, niepozostających w związku z zaistnieniem wypadku. Jak wynika z akt sprawy, w pojeździe wykonano prostowani i naprawę podłużnicy prawej i lakierowanie lusterka lewego za wynagrodzeniem 2.200 złotych, kwota ta jednak nie stanowiła żądania pozwu. Pozwana nie udowodniła, że w pojeździe zostały dokonane inne dodatkowe naprawy niezwiązane z zaistnieniem zdarzenia, a jak już wyżej wskazano, zakres napraw objęty fakturą VAT odpowiadał uszkodzeniom pojazdu powstałym podczas zdarzenia.

Zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy uznać za bezzasadny.

W myśl przywołanego art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to dokonana przezeń ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego samego materiału dowodowego, dało się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, L., który to pogląd Sąd Okręgowy w pełni podziela ).

Zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może również polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dlań oceny materiału dowodowego, jak również na tym, że określony dowód został oceniony niezgodnie z intencją skarżącego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906, jak również wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 kwietnia 2008 r., sygn. akt I ACa 205/08, L.).

Należy również wskazać, że podnosząc w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., strona musi wykazać, jakich dowodów sąd nie ocenił lub ocenił wadliwie, jakie fakty pominął i jaki wpływ pominięcie faktów czy dowodów miało na treść orzeczenia (por. wyrok SN z dnia 5 września 2002 r., II CKN 916/00, LEX nr 56897). Wbrew twierdzeniom apelującej, Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, dokonał jego szczegółowej analizy i wyprowadził słuszne wnioski. Niezasadnym jest zarzut skarżącej, że Sąd Rejonowy pominął zeznania pozwanej, iż ma wadę wzroku i nie widziała jakie światło wyświetla się dla pieszych, a wkraczając na przejście dla pieszych kierowała się tym, że jeszcze przez pasy przechodziły inne osoby, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie w sprawie. Apelująca zdaje się nie zauważać, iż przytoczona okoliczność wręcz przemawia za uznaniem postępowania pozwanej za co najmniej lekkomyślne i świadczy o jej winie w wystąpieniu szkody. Pozwana, która ze względu na wadę wzroku – jak twierdzi – nie widziała, jaki sygnał świetlny był nadawany dla pieszych, winna wykazać się nadzwyczajną ostrożnością podczas zbliżania się do przejścia dla pieszych w trosce o własne zdrowie i życie, zdając sobie sprawę ze swej choroby. Pozwana wykazała się co najmniej lekkomyślnością, wbiegając na przejście dla pieszych bez upewnienia się co do koloru światła i możliwości wejścia na ruchliwą jezdnię. Zatem wbrew zapatrywaniom apelującej, wada wzroku, na którą się powołuje, w zaistniałym stanie faktycznym stanowi okoliczność obciążającą pozwaną odnośnie do jej zachowania przy przejściu przez jezdnię i przemawiającą za jej winą w zaistnieniu szkody.

Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem apelującej, że Sąd Rejonowy dokonał dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału w postaci opinii biegłego, który na stronie 22 opinii wskazał, jakie koszty należy uznać za niezbędne i ekonomicznie uzasadnione, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia, że kwota wynikająca z przedłożonej przez powódki faktury VAT jest uzasadniona. Należy bowiem wskazać, iż biegły w opinii nie wziął pod uwagę, że uszkodzony samochód był przedmiotem umowy leasingu pomiędzy powódkami a (...) Spółka z o.o., która nakładała na powódki obowiązek dokonania naprawy w autoryzowanym serwisie i przy użyciu części oryginalnych. Tym samym niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty wynikające z naprawy w serwisie (...) nie budziły wątpliwości. Ponadto uprawnienie poszkodowanego do naprawienia szkody, nie może być ograniczane poprzez usunięcie szkody w sposób i czasie najbardziej korzystnym z perspektywy sprawcy szkody, jednakże ze szkodą dla własnych interesów. Powódki nie miały obowiązku pozostawienia samochodu w serwisie innym niż autoryzowany, gdzie stawki za roboczogodzinę są niższe niż w serwisach autoryzowanych, zwłaszcza, że umowa leasingu nakładała na nie konkretne obowiązki w tym zakresie.

Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem apelującej, iż doszło do naruszenia normy z art. 415 k.c. Odpowiedzialność deliktową wskazaną w art. 415 k.c. ponosi każdy, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, a jego obowiązkiem jest jej naprawienie. W odniesieniu do regulacji powyższego przepisu przyjmuje się, że odpowiedzialność deliktowa powstaje, gdy łącznie wystąpią trzy następujące przesłanki: zawinione i bezprawne działaniem lub zaniechaniem sprawcy; szkoda oraz normalny związek przyczynowy między bezprawnym i zawinionym zachowaniem sprawcy a szkodą. Co ważne, kolejność badania przez sąd tych przesłanek nie może być dowolna. W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie działania (zaniechania), z którego, jak twierdzi poszkodowany, wynikła szkoda oraz dokonanie oceny jego bezprawności i zawinienia sprawcy, następnie ustalenie, czy w majątku poszkodowanego wystąpiła szkoda i jakiego rodzaju. Dopiero po stwierdzeniu, że obie te przesłanki zachodzą, możliwe jest zbadanie istnienia między nimi normalnego związku przyczynowego (vide wyrok SA w Białymstoku z dnia 29 grudnia 2017 r., I ACa 661/17, Legalis nr 1732944). W realiach niniejszej sprawy Sąd I instancji zasadnie przyjął, iż do wyrządzenia szkody w majątku powódek doszło z winy pozwanej. Wbrew twierdzeniom apelującej, zgromadzony materiał dowodowy daje podstawę do takiego przyjęcia, bowiem pozwana została uznana w postępowaniu w sprawie o wykroczenie za winną zaistnienia zdarzenia, a ponadto z opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego jednoznacznie wynika, że bezpośrednią przyczyną wypadku było niewłaściwe zachowanie na drodze pieszej. Pozwana wbiegła na pasy przejścia dla pieszych bezpośrednio przed nadjeżdżające pojazdy, gdy sygnalizator pokazywał światło czerwone dla jej kierunku ruchu. Zachowanie pozwanej było zawinione i skutkowało powstaniem szkody.

Dokonując analizy przedmiotowej sprawy Sąd oOkręgowy doszedł do przekonania, że Sąd Rejonowy zasadnie nie zastosował art. 440 k.c.. W myśl wskazanego przepisu w stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego. W niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do jego zastosowania. Jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie, przepis art. 440 k.c. stosuje się tylko w takich sytuacjach, w których znajduje to usprawiedliwienie w zasadach współżycia społecznego, przy uwzględnieniu okoliczności danej sprawy (zob. postanowienie SN z dnia 11 kwietnia 2019 r., V CSK 448/18, Legalis nr 1894687). Do ograniczenia obowiązku naprawienia szkody na podstawie przepisu art. 440 k.c. nie są wystarczające okoliczności związane ze stanem majątkowym poszkodowanego i osoby odpowiedzialnej za szkodę. Ograniczenie takie byłoby dopuszczalne tylko wówczas, gdyby wymagały tego zasady współżycia społecznego. Zasady te muszą zaś być pojmowane jako zasady słuszności i sprawiedliwości (zob. wyrok SN z dnia 7 października 1998 r., I CKN 418/98, Legalis nr 336047). Na gruncie niniejszej sprawy Sąd Rejonowy doszedł do słusznego przekonania, że nie zaistniały szczególne okoliczności przemawiające za miarkowaniem odszkodowania. Ponadto należy wskazać, że beneficjentem art. 440 k.c. nie powinien być sprawca szkody odpowiadający w warunkach winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa. W przedmiotowej sprawie zachowanie pozwanej można poczytywać w kategoriach rażącego niedbalstwa, stąd decyzja o niezastosowaniu przez Sąd I instancji miarkowania była słuszna.

Zarzut naruszenia art. 98 k.p.c. uznać należy za chybiony. Przepis ten ustanawia zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Natomiast ustanowiona w art. 102 k.p.c. zasada słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Przepis ten nie precyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację Sądowi przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 r., sygn. I CZ 183/12, publ. LEX nr 1388472). O wypadkach szczególnie uzasadnionych w rozumieniu art. 102 k.p.c. można mówić w sytuacji, gdy prowadzą one do przekonania, że ponoszenie kosztów pozostawałoby w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Należą do nich okoliczności związane z przebiegiem sprawy – charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem – sytuacja majątkowa i życiowa strony ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 roku, sygn. V CZ 124/12, publ. LEX nr 1341727).

Należy podkreślić, że skorzystanie z regulacji zawartej w art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie od zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Zakwalifikowanie przypadku, jako „szczególnie uzasadnionego", zależy od swobodnej oceny sądu. Ocena musi jednakże uwzględniać wszystkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na jej podjęcie (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 października 2018 r., III APa 24/18, publ. LEX nr 2612060).

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy nie dopatrzył się istnienia szczególnie uzasadnionego przypadku określonego w art. 102 k.p.c., który co do zasady jest instytucją wyjątkową i odstępstwem od ogólnej zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Ponadto należy mieć na względzie, iż zgodnie z poglądami ugruntowanymi w orzecznictwie, skorzystanie z możliwości zastosowania przepisu art. 102 k.p.c. ustawodawca pozostawia uznaniu sądu. W związku z tym zmiana takiego orzeczenia o kosztach przez sąd odwoławczy powinna mieć charakter wyjątkowy i dotyczyć sytuacji oczywistego naruszenia przytoczonych wskazań do zastosowania art. 102 k.p.c.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż wywiedziona przez pozwaną apelacja nie zawierała zarzutów, mogących podważyć rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, w związku z czym, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na postawie art.102 k.p.c..

Sąd drugiej instancji uznał, że zasadnym było odstąpienie od obciążenia pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego należnymi powódkom. Szczególną okolicznością rozumianą jako przesłanka zastosowania przepisu art.102 k.p.c. było według Sądu uzasadnione subiektywne przekonanie apelującej o zasadności stanowiska prezentowanego w apelacji oraz szczególnie trudna sytuacja majątkowa i osobista pozwanej. W ocenie Sądu Okręgowego wobec dostrzeganych przez pozwaną rozbieżności co do zakresu uszkodzeń pojazdu wynikających z dowodów zaprezentowanych w sprawie (notatki policyjnej, przedstawionej faktury dotyczącej naprawy pojazdu, wniosków opinii biegłego) apelująca skorzystała z przysługującego jej środka zaskarżenia w celu podania kontroli instancyjnej kwestionowanego wyroku.

O wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu pozwanej w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie § 8 pkt. 5 w zw. z § 4 ust.3 i w zw. z § 16 ust.1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1715 ze zm.).