Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania B. M. (B. M. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 2 listopada 2011r. sygn. akt VIII U 1130/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie,

2.  odstępuje od obciążenia ubezpieczonego kosztami postępowania apelacyjnego.

/-/SSA I.Goik /-/SSA M.Żurecki /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 70/12

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach wyrokiem z dnia 2.listopada 2011 roku zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w C. z dnia 28.kwietnia 2011 roku odmawiającą B. M. prawa do emerytury określonej w art.184 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z FUS i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 1.maja 2011 roku.

Sąd ustalił, że ubezpieczony (ur. (...)) w dniu 5.04.2011 roku złożył wniosek
o przyznanie prawa do emerytury. Zaskarżoną decyzją odmówiono tego prawa, albowiem na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach wnioskodawca, posiadając ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, nie udowodnił co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

Organ rentowy uznał za udowodnione 6 lat, 8 miesięcy i 23 dni okresu zatrudnienia
w szczególnych warunkach pod ziemią i na kolei, odmawiając uznania okresów zatrudnienia:

1)  od 12.10.1978 roku do 31.07.1987 roku w Kombinacie (...) – Zakładzie (...) w R. na stanowisku elektromontera, operatora sprężarek i konserwatora suwnic,

2)  od 1.09.1988 roku do 30.04.1991 roku w Przedsiębiorstwie (...)
i Usług (...) w R. na stanowisku konserwatora suwnic – albowiem ubezpieczony nie przedłożył świadectw wykonywania pracy
w szczególnych warunkach za w/wym. okresy.

Sąd Okręgowy po przesłuchaniu świadków: B. S. (przełożonego z okresu zatrudnienia w latach 1978-1989), E. W. (współpracownika z okresu od 1980-1992) oraz na podstawie wyjaśnień ubezpieczonego uznał, że skarżący udowodnił
co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd ustalił, że od 12.października 1978 roku do 31.lipca 1987 roku B. M. był pracownikiem Kombinatu (...) - Zakładu (...) w R.. Ze świadectwa pracy ubezpieczonego wynika, że w tym okresie posiadał angaże elektromontera, operatora sprężarek i konserwatora suwnic. Takie zaszeregowania ujawniono również w aktach osobowych. Przez okres kilku pierwszych miesięcy pracował przy rozruchu i jego zajęcie polegało na obsłudze sprężarek dostarczających sprężone powietrze do rozładunku cementu i do procesu produkcji. Później otrzymał angaż elektromontera, ale jego praca polegała głównie na konserwacji suwnic. Posiadał uprawnienia do pracy na wysokości. Posiadając angaż elektromontera dorywczo pracował przy stołach wibracyjnych, przy bieżących naprawach urządzeń elektrycznych na terenie całego zakładu. Jego podstawowym zajęciem była konserwacja suwnic. W całym zakładzie panował hałas, zapylenie,
a w powietrzu, głównie na wysokości, unosiły się opary formolu. Świadek E. W. zeznał, że co najmniej od 1980 roku pracował z B. M. na stanowisku konserwatora suwnic.

W 1987 roku ubezpieczony złożył w zakładzie pracy wniosek o zatrudnienie go na stanowisku konserwatora suwnic w wymiarze pół etatu. Jak wyjaśnił, prośba była podyktowana koniecznością zmniejszenia wymiaru czasu, ponieważ podejmował zatrudnienie w innym zakładzie pracy na stanowisku zbrojarza-spawacza. Z adnotacji na wniosku wynika, że konieczne jest pozostawienie ubezpieczonego na stanowisku konserwatora suwnic
w wymiarze pół etatu, ponieważ taką pracę wykonuje tylko jedna osoba. Do macierzystego zakładu pracy wrócił 1.września 1988 roku i od tej daty do 30.kwietnia 1991 roku posiadał angaż wyłącznie na stanowisko konserwatora suwnic w Przedsiębiorstwie (...) w R..

Ponadto Sąd wskazał, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) od 1.08.1987 roku do 31.08.1988 roku był zatrudniony na stanowisku zbrojarza-spawacza.

Sąd Okręgowy przedstawiając ocenę prawną podał, że „dał wiarę zeznaniom przesłuchanych świadków i ubezpieczonego, że przez okresy zatrudnienia w kombinacie budowlanym zarówno w latach 1978-1987 i 1988-1991 pracował na hali produkcyjnej w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy jako konserwator suwnic, operator sprężarek, elektromonter przy stołach wibracyjnych. Ubezpieczony przepracował w tym zakładzie ponad 12 lat. Sąd uznał za prawdziwe zeznania ubezpieczonego, że na samych suwnicach pracował co najmniej 9 lat. Z zapisu na wniosku o zmianę czasu pracy należy wnioskować, że przed dniem 1.sierpnia 1987 roku B. M. pracował przy suwnicach w pełnym wymiarze czasu pracy, skoro mimo pracy w innym zakładzie pozostawał w macierzystym zakładzie na stanowisku konserwatora suwnic”.

Zdaniem Sądu niewątpliwie w okresie od 1.sierpnia 1987 roku do
31.sierpnia 1988 roku ubezpieczony wykonywał pracę, o której mowa w załączniku A dziale V ust.4 i dziale XIV pkt 12 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nie budzi również wątpliwości, że od 1.września 1988 roku do 30.kwietnia 1991 roku pracował stale i w pełnym wymiarze jako konserwator suwnic i taki angaż posiadał, a więc wykonywał pracę, o której mowa w dziale III poz.86 pkt 17, tj. 3 lata
i 9 miesięcy.

Po zsumowaniu tych dwóch okresów ubezpieczony posiada 11 lat, 6 miesięcy i 23 dni. Sąd przyjął, że przed datą 1.sierpnia 1987 roku ubezpieczony również pracował
w szczególnych warunkach przy obsłudze sprężarek (dział XIV pkt 9) i przy obsłudze urządzeń wibracyjnych (dział XIV poz.10), jak również przy obsłudze suwnic. W okresie od 12.października 1978 roku do 31.lipca 1987 roku, tj. 8 lat, 8 miesięcy i 19 dni ubezpieczony musiałby stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przepracować co najmniej 3 lata, 5 miesięcy i 7 dni. Zdaniem Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe daje podstawy do takiego założenia. Być może nie wszystkie prace na stanowisku elektromontera czy elektryka były takimi pracami, ale B. M. był przede wszystkim konserwatorem suwnic i Sąd uznał, że do dnia 31.grudnia 1998 roku wnioskujący pracował przez co najmniej 15 lat
w szczególnych warunkach.

Organ rentowy w apelacji zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy związanych z charakterem pracy odwołującego w okresie od 4.kwietnia 1987 roku do dnia 31.sierpnia 1988 roku
w Przedsiębiorstwie (...) oraz od 12.października 1978 roku do 31.lipca 1987 roku w Kombinacie (...) – Zakładzie (...) w R., w tym przyjęcie, że odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych pomimo, że zgromadzony materiał dowodowy nie dawał podstaw do takich ustaleń, a przez to naruszenie przepisów postępowania - art.233 § 1 w zw. z art.227 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego,

- naruszenie prawa materialnego - art.184 ust.1 pkt 1 w zw. z art.32 ust.1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.
z 2009r., Nr 153, poz.1227 ze zm.) i § 2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie skutkujące przyznaniem prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, pomimo niewykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wnosił o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji,

- zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na dokonanie jednoznacznych i wiążących ustaleń, że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę na stanowiskach pracy wymienionych odpowiednio pod poz.9 i 10 Działu XIV Wykazu A (obsługa stacji sprężarek i urządzeń wibracyjnych).

Sąd zaliczył do pracy w szczególnych warunkach okres od dnia 4. kwietnia 1987 roku do dnia 31. sierpnia 1988 roku (prace zbrojarskie i przy spawaniu) jedynie na podstawie kserokopii świadectwa pracy. Wątpliwości budzi również to, że jak zeznał odwołujący, nie posiada on uprawnień spawacza. Ta kwestia wymaga szczegółowego wyjaśnienia, ponieważ w tym okresie ubezpieczony pozostawał w zatrudnieniu u dwóch pracodawców (z akt emerytalnych odwołującego wynika, że w tym okresie był zatrudniony na ½ etatu na stanowisku konserwatora suwnic w Kombinacie (...) – Zakładzie (...)
w R.), zatem należało w pierwszej kolejności ustalić czy faktycznie
w Przedsiębiorstwie (...) wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale
i w pełnym wymiarze.

Pomimo tych uzasadnionych wątpliwości, nawet przyjmując ustalenia Sądu co do tego,
że odwołujący pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako zbrojarz-spawacz, nadal nie jest spełniony warunek wykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych (okres ten należało uzupełnić o co najmniej 4 lata, 6 miesięcy i 10 dni). Tymczasem Sąd bardzo ogólnie przyjął - czemu dał temu wyraz w uzasadnieniu wyroku - że zasadne jest założenie,
iż w okresie od dnia 12. października 1978 roku do 31. sierpnia 1987 roku ubezpieczony musiał pracować w szczególnych warunkach przez co najmniej 3 lata, 5 miesięcy i 7 dni. Sąd nie określił przy tym konkretnie, który dokładnie okres i stanowiska pracy zakwalifikował do 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w rozporządzeniu
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd nie wyjaśnił wszystkich istotnych okoliczności sprawy związanych z charakterem pracy ubezpieczonego dokonując ustaleń faktycznych z przekroczeniem swobodnej oceny dowodów, a tym samym naruszył art.233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. W ocenie organu rentowego, przyznanie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym,
w sytuacji, gdy zgromadzone w sprawie dowody nie pozwalają na wyciągnięcie stanowczych i jednoznacznych wniosków co do stanu faktycznego uzasadniającego zastosowanie
w sprawie art.184 ust.1 i art.32 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stanowi naruszenie prawa materialnego, a to uzasadnia zaskarżenie wydanego w niniejszej sprawie wyroku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlega uwzględnieniu aczkolwiek z innych przyczyn niż podniesione przez organ rentowy.

Należy zauważyć, że zasadniczym powodem przyjęcia przez Sąd Okręgowy, iż ubezpieczony wykazał co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach było doliczenie skarżącemu do niespornego okresu pracy w szczególnych warunkach 6 lat i 8 miesięcy okresu zatrudnienia na stanowisku konserwatora suwnic w kombinacie budowlanym
i w przedsiębiorstwie realizacji budownictwa od 12.10.1978 roku do 31.07.1987 roku i od 1.09.1988 roku do 30.04.1991 roku.

Sąd Okręgowy uznał bowiem że praca ubezpieczonego jako elektryka zajmującego się utrzymaniem sprawności urządzeń elektrycznych na terenie całego zakładu, w tym suwnic, powinna zostać zakwalifikowana jako praca na stanowisku określonym w poz.86 działu III wykazu A jako załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Według poz.86 działu III (prace różne w hutnictwie i w przemyśle metalowym) pracą
w szczególnych warunkach jest obsługa suwnic.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w pojęciu obsługi suwnic nie mieści się praca elektryka dokonującego bieżących napraw i konserwacji tego rodzaju urządzeń lecz wyłącznie praca operatora suwnic – suwnicowego.

Takie zapatrywanie Sądu potwierdza treść zarządzenia resortowego nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych (Dz.U. MB nr 3 poz.6) z dnia 1.08.1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę.

W dziale III (hutnictwo i przemysł metalowy) w poz.86 sprecyzowano, że obsługa suwnic to właśnie operator suwnic – suwnicowy.

Wprawdzie dla określenia, czy praca była wykonywana w warunkach szczególnych podstawowe znaczenie mają wykazy zawarte w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 roku, to jednak w sytuacji, w której konieczne jest doprecyzowanie ogólnego sformułowania rodzaju prac wymienionych w rozporządzeniu, zasadne jest posiłkowanie się treścią zarządzeń resortowych, albowiem z faktu że właściwy minister ustalił w podległych lub nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach może wynikać domniemanie faktyczne,
że praca na tym stanowisku w istocie była wykonywana w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w wykazie może stanowić negatywną przesłankę dowodową (patrz: teza wyroku Sądu Najwyższego z 16.11.2010 I UK 124/10).

Ponadto trzeba wskazać, że wyodrębnienie w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 roku poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo – branżowy,
co jak podniesiono w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1.06.2010 roku II UK 21/10 nie jest dziełem przypadku, albowiem to specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki w jakich są wykonywane, ich uciążliwość
i szkodliwość dla zdrowia, dlatego nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami do których nie zostały one przypisane w tym akcie.

Odnosząc powyższe do dokonanej przez Sąd pierwszej instancji kwalifikacji stanowiska konserwatora suwnic, jako rodzaju pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych - należy uznać taką kwalifikację za nieuprawnioną, skoro w dziale V wykazu A - załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 roku wśród rodzajów prac tam wymienionych nie wskazano
w ogóle obsługi suwnic (nawet po przyjęciu, że w pojęciu takim mieści się konserwacja tych urządzeń).

Wskazana powyżej argumentacja zaważyła na odmiennej ocenie Sądu Apelacyjnego dotyczącej możliwości uwzględnienia spornych okresów zatrudnienia ubezpieczonego
w stażu pracy w warunkach szczególnych.

Wyłączenie natomiast okresu pracy na stanowisku konserwatora suwnic wyklucza uznanie,
że ubezpieczony wykazał sporną w sprawie przesłankę nabycia prawa do emerytury na podstawie art.184 w zw. z art.32 ustawy o emeryturach i rentach.

W związku z tym Sąd Apelacyjny orzekł o zmianie zaskarżonego wyroku i oddaleniu odwołania zgodnie z art. 386 § 1 k.p.c.

/-/SSA I.Goik /-/SSA M.Żurecki /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM