Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód – (...) w W. w pozwie przeciwko (...) w likwidacji wniósł o zasądzenie od pozwanego, jako dłużnika rzeczowego, kwoty 280 000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, tj. 26 marca 2021 r. do dnia zapłaty, a ponadto kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powód wniósł o zastrzeżenie, że pozwany w toku postepowania egzekucyjnego ma prawo powołania się na ograniczenie swojej odpowiedzialności do nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą oznaczoną numerem (...) w zakresie wpisanej na rzecz powoda hipoteki umownej zwykłej w wysokości 2 963 394 zł oraz hipoteki umownej kaucyjnej w wysokości 1 500 000 zł, a także nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności.

Uzasadniając pozew powód podniósł, że dochodzona wierzytelność, zabezpieczona hipotekami, wynika z umowy kredytu zawartej przez pozwanego z pierwotnym wierzycielem (...) (obecnie: (...)). Została ona nabyta przez powoda na podstawie umowy przelewu w ramach transakcji sekurytyzacji, a pomimo zawiadomienia pozwanego o cesji, wraz z wezwaniem go do zapłaty, nie doszło do spłaty zobowiązania. Powód podkreślił, że poprzez zmianę wpisu w księdze wieczystej uzyskał status wierzyciela hipotecznego. Na tej (rzeczowej) podstawie odpowiedzialności pozwanego powód oparł żądanie pozwu, wskazując że pozwany ponosi odpowiedzialność z nieruchomości – do wysokości wpisanych tam hipoteki umownej zwykłej i kaucyjnej. Wartość przedmiotu sporu stanowi kwota wykorzystanego, lecz niespłaconego kapitału umownego, przy czym – co powód podkreślił – przedawnienie roszczeń wobec kredytobiorcy nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu zaspokojenia z hipoteki, samo zaś roszczenie znajduje oparcie w dokumencie urzędowym, jakim jest odpis z księgi wieczystej.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym domagał się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany oświadczył, że uznaje dług co do zasady i nie kwestionuje faktu jego przejścia na powoda, jednak kwestią sporną jest wysokość zadłużenia. Zdaniem pozwanego powód nie wskazał podstaw, a także sposobu wyliczenia dochodzonej w pozwie kwoty. Wobec gospodarczego charakteru niniejszej sprawy powód powinien już w pozwie przedstawić stosowne dowody nie tylko dla udowodnienia podstawy długu, lecz także i jego wysokości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 26 kwietnia 2006 r. pomiędzy pierwotnym wierzycielem – (...) (obecnie (...)), a pozwanym (...) została zawarta umowa kredytu inwestycyjnego w rachunku kredytowym nr (...). Bank udzielił wówczas pozwanemu kredytu w kwocie 2 963 394 zł na okres do dnia 25 kwietnia 2011 r. z przeznaczeniem na zakup prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) położonej w S. przy ul. (...) wraz z prawem własności budynków znajdujących się na tej działce, który pozwany zobowiązany był zwrócić wraz z umówionymi odsetkami.

Zgodnie z § 4 ww. umowy kredytu warunkiem jego uruchomienia było ustanowienie zabezpieczenia spłaty kredytu wraz z odsetkami w postaci hipoteki zwykłej w wysokości 2 963 394 zł oraz hipoteki kaucyjnej w wysokości 1 500 000 zł na nabywanej przez pozwanego nieruchomości. Wpisy powyższych hipotek zostały dokonane w dziale IV księgi wieczystej urządzonej dla nieruchomości co do której prawa nabył pozwany zgodnie z umową, w następstwie wniosków złożonych w dniu 5 maja 2006 r.

Dowód: umowa kredytu wraz z aneksem – k. 18-28 akt, odpis zupełny księgi wieczystej (...) – k. 58-182 akt.

Pozwany nie wywiązał się z warunków spłaty kredytu.

W umowie ugody nr (...) zawartej w dniu 30 września 2014 r. pomiędzy (...), a pozwanym, ten ostatni potwierdził, że uznaje istnienie wymagalnego zadłużenia Banku z tytułu ww. umowy kredytu w łącznej kwocie 548 061,35 zł, obejmującej m.in. kapitał w kwocie 320 000 zł. Pozwany zobowiązał się wówczas do spłaty zadłużenia w ratach.

W związku z niewywiązaniem się z postanowień ww. umowy ugody Bank powołując się na zawarte tam postanowienia § 7 i § 8 wypowiedział ją, pismem z dnia 15 stycznia 2015 r., z zachowaniem 7-dniowego terminu wypowiedzenia (zgodnie z § 7 ust. 2 umowy ugody), tj. ze skutkiem na dzień 31 stycznia 2015 r. Z tą datą wymagalne stało się zadłużenie z tego tytułu w łącznej wysokości 552 493,44 zł, obejmującej m.in. niespłacony kapitał kredytu w kwocie 280 000 zł.

Dowód: bankowy tytuł egzekucyjny wraz z postanowieniem o nadaniu klauzuli wykonalności z dnia 5.06.2012 r. – k. 37-40, umowa ugody – k. 29-33 akt, wypowiedzenie wraz z dowodem doręczenia – k. 34-36 akt, historie kredytu i rachunku – k. 45-57, 329-337 akt.

W dniu 18 października 2019 r. pomiędzy pierwotnym wierzycielem (...) oraz powodem zawarta została umowa przelewu wierzytelności z tytułu ww. umowy kredytu w ramach transakcji sekurytyzacji. Na tej postawie na powoda przeniesiona została wierzytelność w łącznej kwocie 611 745,26 zł, w tym kapitał w kwocie 280 000 zł.

Powód został ponadto ujawniony, w miejsce pierwotnego wierzyciela, jako wierzyciel hipoteczny w zakresie wpisów dotyczących użytkowania wieczystego i własności budynku na położonej w S. nieruchomości obejmującej działkę (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą oznaczoną numerem (...) w odniesieniu do:

a)  hipoteki umownej zwykłej w wysokości 2 963 394 zł, zabezpieczającej kredyt - umowa nr (...) z dnia 26 kwietnia 2006 r.

b)  hipoteki umownej kaucyjnej w wysokości 1 500 000 zł, zabezpieczającej spłatę odsetek, kosztów dochodzenia roszczeń, prowizji wynikających z umowy nr (...) z dnia 26 kwietnia 2006 r.

Dowód: umowa przelewu wierzytelności wraz z załącznikami – k. 183-297 akt, odpis zupełny księgi wieczystej (...) – k. 58-182 akt.

Pismem z dnia 19 listopada 2019 r. powód zawiadomił pozwanego o przelewie, a także wezwał go do natychmiastowego uregulowania zadłużenia w łącznej wysokości 613 463,62 zł, obejmującej m.in. niespłacony kapitał w kwocie 280 000 zł.

Dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty – k. 41- 44 akt.

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny sprawy ustalony został na podstawie opisanych wyżej dokumentów przedłożonych przez stronę powodową (art. 243 ² zd. 1 k.p.c.). Ich autentyczność nie była kwestionowana, w ocenie Sądu nie zachodziły także żadne wątpliwości co do ich wiarygodności.

Pozwany nie kwestionował w niniejszej sprawie legitymacji strony powodowej, a co do zasady także swojego zadłużenia – wynikającego z faktu zaciągnięcia przez niego zobowiązania z tytułu kredytu, którego w całości nie zwrócił ani pierwotnemu wierzycielowi, ani też powodowi (art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe; tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r., poz. 1896 ze zm.) – twierdził jednak, że wysokość dochodzonej kwoty nie została wykazana, co miałoby uzasadniać oddalenie powództwa (art. 6 k.c.).

Powód opierał jednak dochodzone roszczenie na odpowiedzialności pozwanego na podstawie stosunku hipoteki, powołując się na fakt ustanowienia ich na prawach do nieruchomości tego pozwanego dla zabezpieczenia zobowiązania, zaciągniętego wobec poprzednika prawnego powoda (banku kredytującego). Jak wynika bowiem z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1983 o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r., poz. 2204 – dalej jako „u.k.w.h.”) w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Przedmiotem hipoteki może być także – jak w niniejszej sprawie – użytkowanie wieczyste wraz z budynkami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego (art. 65 ust. 2 pkt 1 u.k.w.h.).

Trzeba w związku z tym zauważyć, że w świetle tej regulacji, a także art. 79 ust. 1 i art. 104 u.k.w.h. (w brzmieniu sprzed dnia 20 lutego 2011 r. – z uwagi na moment powstania hipoteki zwykłej, a także hipoteki kaucyjnej zabezpieczającej roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nieobjętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą, powstałych przed tym dniem – zob. odpis zupełny z księgi wieczystej – k. 58-182 akt; por. art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw; Dz.U. z 2009 r., Nr 131, poz. 1075) nie ma wątpliwości, że pozwany – niezależnie od swojej odpowiedzialności osobistej kredytobiorcy – ponosi wobec powoda odpowiedzialność jako dłużnik rzeczowy (hipoteczny) właśnie na podstawie stosunku hipoteki.

Przez ustanowienie hipoteki powstaje, odrębna od odpowiedzialności osobistej dłużnika, odpowiedzialność rzeczowa polegająca na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z przedmiotu zabezpieczenia (art. 65 ust. 1 u.k.w.h.). Późniejsze ujawnienie powoda jako wierzyciela hipotecznego nastąpiło – co nie jest w niniejszej sprawie kwestionowane – na skutek przelewu wierzytelności hipotecznej ze skutkiem prawnym przewidzianym w art. 79 u.k.w.h., zgodnie z którym w takim przypadku na nabywcę przechodzi także hipoteka, o ile ustawa nie stanowi inaczej. W przypadku nabycia wierzytelności od poprzedniego wierzyciela hipotecznego mamy do czynienia z przejściem hipoteki, a nie jej ustanowieniem.

Należy w związku z tym zgodzić się z poglądem, że wpis hipoteki zwykłej – wpisanej, jak w niniejszej sprawie, przed dniem wejścia w życie wskazanej nowelizacji, tj. 20 lutego 2011 r. – służącej zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności, która miała określoną wysokość, stanowi dla wierzyciela hipotecznego wystarczającą legitymację do dochodzenia roszczenia oraz do dowiedzenia istnienia wierzytelności. Skoro do hipotek zwykłych stosuje się przepisy dotychczasowe (powołany wyżej art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw; Dz.U. z 2009 r., Nr 131, poz. 1075), to tym samym hipoteka zwykła wpisana przed dniem 20 lutego 2011 r. korzysta z domniemania istnienia prawa wynikającego z wpisu hipoteki, które obejmuje, jeśli chodzi o odpowiedzialność z nieruchomości, także wierzytelność zabezpieczoną hipoteką (art. 3 w zw. z art. 71 u.k.w.h. sprzed uchylenia na skutek nowelizacji). Obalenie domniemania należy do dłużnika – pozwanego w sprawie, który powinien wykazać inicjatywę pod tym względem (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2020 r., IV CSK 537/18, LEX nr 2978470).

Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.k.w.h. domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. W przypadku wpisu takiego prawa do księgi wieczystej możliwe jest oczywiście obalenie powyższego domniemania (wynikającego wprost z ustawy) w każdym postępowaniu cywilnym, w którym okoliczność ta ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy - a więc także w postępowaniu o zapłatę wszczętym przeciwko dłużnikowi rzeczowemu. Hipoteka jako prawo akcesoryjne związane z zabezpieczoną wierzytelnością wygasa ex lege z chwilą wygaśnięcia wierzytelności hipotecznej (art. 94 u.k.w.h.). Nie budzi jednak żadnych wątpliwości, że ciężar udowodnienia związanych z tym faktów – stosownie do reguły wynikającej z art. 6 k.c. – obciąża jednak w takim przypadku dłużnika hipotecznego (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 10 września 2020 r., I CSK 680/18, LEX nr 3080414).

W niniejszej sprawie pozwany jedynie w sposób ogólnikowy zakwestionował wysokość dochodzonej w pozwie kwoty, twierdząc że powód nie wskazał sposobu jej wyliczenia oraz nie przedstawił dowodów dla jej udowodnienia (zob. sprzeciw – k. 316-316 v. akt). Tego zarzutu pozwanego nie można jednak podzielić, skoro powód już w uzasadnieniu pozwu wyraźnie podał, że dochodzona kwota (280 000 zł), stanowi wyłącznie kwotę wykorzystanego, a niespłaconego kapitału kredytu, będącego przedmiotem przelewu ( zob. k. 6 i 7 akt). Taka wysokość zadłużenia pozwanego z tego tytułu wynika zresztą wprost z przedstawionych dokumentów w postaci: wypowiedzenia umowy ugody z dnia 15 stycznia 2015 r. (gdzie wzmiankowany jest kapitał niewymagalny przed wypowiedzeniem – 160 000 zł, kapitał wymagalny – 120 000 zł, tj. kapitał wynoszący łącznie 280 000 zł – zob. k. 34 akt), historii rachunku, a także kredytu wraz z wykazem operacji ( k. 51, 52-53 i 335 akt), a także załącznika do umowy przelewu ( k. 294 akt)

Do przedstawionych przez powoda w tym zakresie faktów oraz dokumentów pozwany nie odniósł się jednak w żaden sposób, także na rozprawie ( zob. protokół rozprawy - k. 346 i 347 akt). Nie może budzić wątpliwości, że jeśli pozwany nie zgadzał się z konkretnymi twierdzeniami dotyczącymi faktów – podniesionymi w toku procesu dla uzasadnienia żądania pozwu – powinien wyszczególnić te którym zaprzecza, ustosunkowując się do stanowiska strony powodowej, jak tego wymaga przepis art. 210 § 2 k.p.c. (zob. m.in. wyrok SN z dnia 9 lipca 2009 r., III CSK 341/08, LEX nr 584753). Jeśli bowiem strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane (art. 230 k.p.c.). Fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną co do zasady nie wymagają zaś dowodu (art. 229 k.p.c.).

Biorąc pod uwagę powyższe nie można kwestionować, że wobec stanowiska strony powodowej co do tego, że do spłaty przez pozwanego pozostaje kapitał kredytu w kwocie 280 000 zł (popartego wskazanymi wyżej dowodami z dokumentów) pozwany nie podjął w niniejszej sprawie nawet próby obalenia domniemania wynikającego z wpisu hipoteki zwykłej w kwocie kapitału pierwotnego (2 963 394 zł). Z kolei hipoteka kaucyjna w wysokości 1 500 000 zł dotyczy odpowiedzialności pozwanego w zakresie odsetek i kosztów dochodzenia roszczeń wynikających z ww. umowy kredytowej (zob. odpis z księgi wieczystej – k. 83 akt). Zgodnie z art. 104 u.k.w.h. hipoteka kaucyjna zabezpiecza odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie hipoteki. Dodać przy tym trzeba, że dłużnik odpowiadający rzeczowo, który nie płaci długu zabezpieczonego hipoteką, popada w opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, co uzasadnia żądanie odsetek ustawowych za czas opóźnienia (art. 481 § 1 i 2 k.c.). Dług z tego tytułu powinien być spełniony nie później niż po wezwaniu go do zapłaty przez wierzyciela (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2019 r., III CZP 66/18, LEX nr 2607812 i cytowane tam orzecznictwo). W niniejszej sprawie pozwany nie kwestionował, że powód skierował do niego wezwanie do zapłaty z dnia 19 listopada 2019 r. dotyczące m.in. kwoty 280 000 zł ( zob. k. 41-44 akt). Uzasadnione było w związku z tym uwzględnienie żądania pozwu w zakresie odsetek od daty wniesienia pozwu, co nastąpiło w dniu 26 marca 2021 r. ( k. 298 akt).

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu (punkt II. wyroku) stanowiły przepisy art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. Na ich wysokość złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 14 000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego – 10 800 zł.

Stosownie do art. 319 k.p.c., jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. Na tej podstawie – będącej procesowym instrumentem realizacji ograniczonej odpowiedzialności dłużnika rzeczowego, przewidzianej przepisami prawa materialnego (zob. uzasadnienie wyroku SN z dnia 27 stycznia 2021 r., I NSNc 147/20, LEX nr 3112900) – Sąd zamieścił w punkcie III. wyroku zastrzeżenie dotyczące ograniczenia odpowiedzialności pozwanego do należących do niego praw do nieruchomości - do wysokości wpisów hipoteki umownej zwykłej oraz hipoteki umownej kaucyjnej.

Wniosek powoda o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności – zasądzającemu należność z dokumentu urzędowego, jakim jest potwierdzający istnienie hipoteki odpis wydany przez Centralną Informację Ksiąg Wieczystych (por. art. 36 ⁴ ust. 3 u.k.w.h. w zw. z art. 244 k.p.c.) – podlegał oddaleniu w punkcie IV. wyroku, gdyż nadanie go w takim przypadku nie jest obowiązkiem Sądu (art. 333 § 2 k.p.c. a contrario), powód nie wskazał zaś żadnych argumentów przemawiających za jego uwzględnieniem. Na oryginale właściwy podpis