Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II.AKa.171/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Z. z dnia (...)

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Obrońca oskarżonej zarzucił Sądowi I instancji:

1)  „…obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art.135 § 2 kpk poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że oskarżona popełniła czyn zabroniony opisany w tym przepisie, podczas gdy jej zachowanie nie było bezprawnym z uwagi na wyłączenie jego bezprawności w wyniku zaistnienia pozaustawowego kontratypu polegającego na dopuszczalności krytyki kandydata na urząd głowy państwowy w czasie wiecu wyborczego;

2)  obrazę przepisów postępowania tj. art.7 kpk, która miała wpływ na treść zapadłego wyroku, poprzez dowolną, a w konsekwencji błędną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i wynikających z niego faktów, prowadzącą do wykształcenia przekonania, że stopień społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonej był większy niż znikomy, podczas gdy prawidłowa ocena winna prowadzić do konkluzji, iż społeczna szkodliwość tego czynu, w szczególności z uwagi na zamiar towarzyszący oskarżonej, charakter okoliczności jego popełnienia oraz jego skutki, była znikoma…”

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonej okazała się zasadna choć nie z powodów podniesionych w niej zarzutów.

W pierwszej kolejności podnieść należy, że w stosunku do przestępstw wypełniających dyspozycję art.135 § 2 kk, czy art. 226 § 1 k.k. przestępstwo zniewagi musi być interpretowane jednolicie zarówno na gruncie cytowanych przepisów, jak i art. 216 k.k. W rozważaniach nie można pominąć, iż problematyka odpowiedzialności za przestępstwo zniewagi na gruncie obowiązującego kodeksu karnego rodzi szereg wątpliwości. Dostrzega się, że takie samo zachowanie w zależności od podmiotu zniewagi rodzi odpowiedzialność na gruncie różnych przepisów prawa. Podkreśla się nieracjonalność takiego rozwiązania, zwłaszcza w kontekście normy określonej w art. 135 § 2 k.k., bowiem brak takiego unormowania i tak pociągałby odpowiedzialność sprawcy takiego czynu, pomijając przepis ogólny określony w art. 216 k.k., na zasadzie określonej w art. 226 § 1 k.k., z uwagi na to, że Prezydent Rzeczpospolitej P. także jest organem konstytucyjnym. Pojawiły się wątpliwości co do zgodności z Konstytucją art. 135 § 2 k.k. W tym zakresie wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny i wyrokiem z dnia 6 lipca 2011 r., w sprawie sygn. akt P 12/2009 (...)/6/51 orzekł o konstytucyjności tego przepisu.

Ogólnie przestępstwo znieważenia jest skierowane przeciwko godności osobistej człowieka, postrzeganej jako cześć wewnętrzna. Przepis art.216 kk chroni godność osobistą każdej osoby, a w przypadku art.135 § 2 kk – osobą tą jest urzędujący Prezydent R.. Kodeks karny nie podaje jednak legalnej definicji znieważenia, co czyni te występki określone w art.135 § 2 kk, art.216 czy art.226 ex definitione określonymi w sposób nieostry (por. I. Zgoliński, W kwestii „granic” występku znieważenia z art. 216 kodeksu karnego, „Ius Novum” 2013/2, s. 48–49).

Zachowanie sprawcy, o którym mowa w wyżej przywołanych przepisach polega na znieważeniu innej osoby. Znieważenie polega na ubliżaniu komuś, zachowaniu się wobec niego w sposób obraźliwy, ubliżeniu go. Według W. (Kodeks Karny z Komentarzem 1973 – I. A., W. Ś., W. W. s.530) prawnokarne znaczenie pojęcia znieważenia zawiera ujemną cechę takich zachowań, które uwłaczają godności przysługującej każdemu człowiekowi.

Dla oceny, czy określone zachowanie stanowi zniewagę, istotne znaczenie ma obiektywna ocena tego zachowania, rozważenie jego społecznego odbioru. Jeżeli zachowanie sprawcy nie zawiera społecznie uznanych cech zniewagi, to nie stanowi przestępstwa, nawet jeśli osoba, do której skierowane było zachowanie sprawcy, subiektywnie poczuła się tym zachowaniem obrażona. O uznaniu określonego zachowania za zniewagę decydują w pierwszym rzędzie ogólnie przyjęte normy obyczajowe, w świetle których pewne słowa, czy gesty uznaje się za obraźliwe. Znieważenie polega generalnie na okazaniu innej osobie pogardy, uwłaczaniu czci, ubliżaniu jej lub innym zachowaniu obraźliwym (por. P. Hofmański, J. Satko, Przestępstwa..., s. 44). O tym, czy konkretne zachowanie ma charakter znieważający, decydują przeważające w społeczeństwie standardy, oceny i normy obyczajowe (por. W. Kulesza, Zniesławienie..., s. 165–169; zob. także postanowienie SN z 7.05.2008 r., III KK 234/07, OSNKW 2008/9, poz. 69). Znieważenia nie należy utożsamiać z samym lekceważeniem, czy brakiem okazania szacunku innej osobie. Chodzi tu bowiem o zachowania poważniejsze. Lekceważenie zaś niewątpliwie w mniejszym stopniu narusza godność człowieka niż znieważenie (por. R.A. Stefański, Zniewaga: pojęcie i kryteria [w:] Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej, red. M. Mozgawa, Warszawa 2013, s. 158).

Przestępstwo znieważenia sprowadza się do tych zachowań sprawcy, które wyrażają pogardę dla innej osoby, w szczególności mają poniżyć ją, uwłaczać godności oraz sprawić, aby poczuła się obrażona (por. postanowienie SN z 7.05.2008 r., III KK 234/07). Chodzi tu o wszelkie zachowania sprawcy, niezależnie od ich formy. Przy ocenie znieważenia należy uwzględniać także kontekst czasowo-sytuacyjny, w którym dane zachowanie miało miejsce. Z tych względów należy przyjąć, że dla oceny zachowania znieważającego najbardziej miarodajne jest kryterium mieszane, tj. obiektywno-subiektywne, uwzględniające zarówno normy społeczne, jak i stanowisko pokrzywdzonego (R.A. S., Zniewaga..., s. 150–161). Trafna jest bowiem konstatacja, że „poniżenie godności ludzkiej obrażonego będące zasadniczym czynnikiem składowym karygodnej obrazy osobistej jest samo przez się pojęciem nader luźnym i względnym, bo zależnym od stopnia kultury i uobyczajnienia, od zapatrywań i zwyczajów danego środowiska, od wzajemnego stosunku stron, od ich wrażliwości i uosobienia, od stanowiska i zawodu obrażonego (i honor zawodowy), a poniekąd nawet od okoliczności zewnętrznych miejsca i czasu – słowem od całego splotu warunków zdolnych uczynkom, słowom lub gestom nadać piętno karygodnej zniewagi. Każdorazowa ocena obelżywości zachowania się lub odezwania oskarżonego i uznania w nim znamion karygodnej zniewagi należy do sądu wyrokującego” (orzeczenie SN z 28.08.1932 r., Zb. Orz. 1932, poz. 175). (Konarska-Wrzosek Violetta (red.), Kodeks karny. Komentarz, wyd. III - Opublikowano: WKP 2020, tezy 1, 3 do art.216)

Przestępstwo znieważenia sprowadza się do tych zachowań sprawcy, które wyrażają pogardę dla innej osoby, w szczególności mają poniżyć ją, uwłaczać godności oraz sprawić, aby poczuła się obrażona (por. postanowienie SN z 7.05.2008 r., III KK 234/07).

Dopuszczenie się znieważenia Prezydenta R. możliwe jest tylko umyślnie i jedynie z zamiarem bezpośrednim, z uwagi na intencjonalny charakter znamienia "znieważa". Sprawca chce przez działanie wyrazić swój negatywny stosunek, pogardę dla adresata znieważenia.

Oskarżonej zarzucono, że publicznie znieważyła Prezydenta Rzeczypospolitej P. A. D. słowem powszechnie uznanym za obelżywe. Zarówno prokurator we wniosku o warunkowe umorzenie postępowania, jak również później Sąd w zaskarżonym wyroku unikają podania wprost jakiego słowa użyła oskarżona. Nie każde słowo powszechnie uznane za obelżywe stanowi zniewagę. Jak już wyżej wspomniano znieważenie polega generalnie na okazaniu innej osobie pogardy, uwłaczaniu czci, ubliżaniu. Znieważenie ma odnosić się do cech osobistych znieważonego. Dlatego zdaniem Sądu Apelacyjnego koniecznym staje się odwołanie do słownika języka polskiego PWN według, którego użyte przez oskarżoną słowo oznacza:

-

po pierwsze wulgarne określenie stosunku płciowego,

-

po drugie wulgarnie ignorować kogoś lub coś

-

i po trzecie wulgarnie o różnych częściach ciała w znaczeniu „boleć”

w znaczeniu przymiotnikowym słowo to także wulgarnie wyraża negatywne uczucia, rzadziej podziw wobec kogoś lub czegoś. Z wyżej podanych definicji ta druga wydaje się najbardziej adekwatna do sytuacji będącej przedmiotem osądu w niniejszej sprawie ignorować kogoś lub coś.

Uwzględniając kontekst czasowo-sytuacyjny, w którym dane zachowanie miało miejsce tj. wiec wyborczy, w czasie trwania kampanii wyborczej przed wyborami na urząd Prezydenta R. to oczywistym jest, że przewodnim motywem działania oskarżonej było wyrażenie sprzeciwu wobec prezydentury A. D., którą oskarżona oceniała krytycznie. Oskarżona nie miała intencji znieważenia Prezydenta, a swoim zachowaniem na wiecu wyborczym, w czasie trwającej kampanii wyborczej na urząd Prezydenta manifestowała dezaprobatę wobec jednego z kandydatów.

Można nad tym ubolewać, ale polemizować z tym nie sposób, że wiece wyborcze generalnie nie są wzorem kurtuazji, i to nie tylko za sprawą obywateli, ale także za sprawą samych polityków, a poziom debaty publicznej w ostatnich latach uległ radykalnemu obniżeniu. W demokratycznym państwie prawa używanie słów "J...ć ……" w miejscu publicznym podczas zgromadzenia – wiecu wyborczego wyrażającego sprzeciw i dezaprobatę wobec jednego z kandydatów musi być uznane za dozwolony wyraz dozwolonej krytyki. Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z października 2008 r., orzekł, że przedstawiciele władzy muszą tolerować krytykę, nawet wyrażoną w obraźliwej formie.

Należy w tym miejscu także podnieść, iż w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka podkreśla się, że wolność wypowiedzi stanowi jedną z zasadniczych podstaw społeczeństwa demokratycznego, jeden z warunków jego rozwoju i spełnienia każdej osoby. Wolność ta w myśl art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ma zastosowanie nie tylko do "informacji" czy też "poglądów", które są przychylnie przyjmowane, uznawane za nieobraźliwe albo obojętne, lecz także do tych wypowiedzi, które obrażają, szokują lub wprowadzają niepokój. Takie są bowiem wymogi pluralizmu, tolerancji i szerokich horyzontów myślowych.

Jak wskazuje ugruntowane także w krajowym w orzecznictwie stanowisko, w wypadku polityka nie każde zachowanie naruszające pewne standardy kultury, obyczaju, przyzwoitości może być utożsamiane ze znieważeniem. Dlatego aby mówić o zaistnieniu przestępstwa, znieważenie musi osiągnąć taki stopień pogardy, którego nie da się usprawiedliwić i stanowić nieracjonalizowany, złośliwy atak osobisty. Mając na uwadze opisywane powyżej motywy, a także okoliczności w jakich doszło do tego zachowania, z taką sytuacją w przypadku oskarżonej nie mamy do czynienia.

Uwzględnić należy, że wypowiedź oskarżonej była jednorazowa, miała charakter spontaniczny, a w swej treści choć była wulgarna, (czego w żadnym razie Sąd Apelacyjny nie aprobuje) nie nosiła cech znieważenia.

Dodać także należy, iż w kodeksie karnym przedmiotem ochrony są nie tylko godność i dobre imię Prezydenta, lecz przede wszystkim powaga i niezakłócone funkcjonowanie tego organu państwa, porządek publiczny, a w niektórych sytuacjach także bezpieczeństwo Rzeczypospolitej.

Mając na uwadze wszystkie opisane powyżej okoliczności, w jakich doszło do będącego przedmiotem postępowania czynu oskarżonej, uznać należy, iż z całą pewnością nie doprowadziła ona do jakiegokolwiek zakłócenia funkcjonowania organu państwa jakim jest Prezydent, ani tym bardziej do destabilizacji państwa, co także jest argumentem przemawiającym za wnioskiem, iż swoim zachowaniem nie wypełniła znamion przestępstwa określonego w art.135 § 2 kk.

Wniosek

Obrońca oskarżonej wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonej od zarzucanego jej czynu.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Uwzględniając powyższe wywody Sąd Apelacyjny uznał, że oskarżona swoim zachowaniem nie wypełniła znamion przestępstwa określonego w art.135 § 2 kk. i uwzględnił wniosek obrońcy o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.0.1Sąd zmienił zaskarżony wyrok i uniewinnił oskarżoną od popełnienia zarzucanego jej czynu.

Zwięźle o powodach zmiany

Sąd Apelacyjny uznał, że oskarżona swoim zachowaniem nie wypełniła znamion przestępstwa określonego w art.135 § 2 kk

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

Kosztami procesu na podstawie art.632 pkt. 2 kpk obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

U. D. M. Ś. P. G.