Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 832/ 21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 04 października 2021 roku w sprawie II K 186/21.

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

P. J.

osadzenie P. J. zakładzie karnym w dniu 23 lipca 2021 roku w sprawie VII K 695/20 i odbywanie kary pozbawienia wolności

wydruk z NOE-SAD, kserokopia wyroku

171-172, 181

2.1.1.2.

P. J.

zarejestrowanie P. J. jako osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku od dnia 12 kwietnia 2018 roku do dnia 22 lipca 2021 roku - brak propozycji pracy w okresie od lutego 2020 roku do stycznia 2021 roku

pismo z Urzędu Pracy w B.

174-175

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.1.1.1

wydruk z NOE-SAD, kserokopia wyroku

dokumenty sporządzony przez uprawnione do tego organy, w przepisanej do tego formie i nie budzą zastrzeżeń co do ich wiarygodności

2.1.1.2

pismo z Urzędu Pracy w B.

dokument sporządzony przez uprawniony do tego organ, w przepisanej do tego formie i nie budzi zastrzeżeń co do jego wiarygodności

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, co miało wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu, iż w okresie objętym zarzutem i późniejszym oskarżona nie miała możliwości zarobkowania z uwagi na pandemię oraz konieczność sprawowania osobistej opieki nad pozostałymi małoletnimi dziećmi, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia, iż oskarżona w okresie objętym zarzutem nie uchylała się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego wobec swojego małoletniego syna.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Podniesione przez skarżącego zarzuty dotyczące błędu w ustaleniach faktycznych, sprowadzające się do zanegowania oceny materiału dowodowego przeprowadzonej przez Sąd Rejonowy okazały się niezasadne.

Tytułem wstępu, odnosząc się do powyższych zarzutów - w ocenie sądu odwoławczego niezasadnych - nakreślić też trzeba, że zarzut odwoławczy błędu w ustaleniach faktycznych nie może polegać wyłącznie na polemice z ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez sąd, wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku, lecz do wykazania, jakich mianowicie konkretnie uchybień w zakresie zasad logicznego rozumowania dopuścił się sąd w ocenie zebranego materiału dowodowego, a co więcej, wskazywać musi na merytoryczną niesłuszność wniosków sądu I instancji wyprowadzonych z określonego materiału dowodowego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 .09.2019 r., I DO 39/19, opubl. Legalis). Wskazać należy, iż przesłanka odwoławcza powołana przez skarżącego, określona w art. 438 pkt 3 k.p.k., a mianowicie błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, może wynikać bądź to z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd „braku”), bądź też z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd „dowolności”). W pierwszym przypadku błąd („braku") polega na nieustaleniu określonego faktu, który wynika z dowodu. W drugim przypadku błąd („dowolności") ma miejsce wówczas, gdy w ustaleniach faktycznych został wskazany fakt, który nie wynika z przywołanego dowodu, albo gdy z przywołanego dowodu wynika określony fakt, ale został on w ustaleniach faktycznych zniekształcony (przeinaczony). Błąd dowolności może polegać również na wadliwym wnioskowaniu z prawidłowo ustalonych faktów (tzw. faktów ubocznych) co do istnienia lub nieistnienia faktu głównego (kwestii sprawstwa) w procesach poszlakowych (patrz: komentarz do art. 438 k.p.k. autor: Dariusz Świecki, stan prawny: 2017.10.30, Lex 2017). Skarżący nie może więc ograniczyć się do wskazania rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym ustalonym przez sąd a postulowanym przez niego, ale powinien wykazać, na czym polega błąd w ustaleniu stanu faktycznego. Może być on słuszny tylko wówczas, gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania. Zarzut ten nie jest uzasadniony, gdy (jak w tym wypadku) sprowadza się do zakwestionowania stanowiska sądu czy do polemiki z jego ustaleniami. Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu odmiennego poglądu nie wystarcza do wniosku o popełnieniu przez sąd istotnego błędu ustaleń. Zarzut taki powinien wskazywać nieprawidłowości w rozumowaniu sądu w zakresie istotnych ustaleń, czego skarżący skutecznie nie czyni (tak też w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie, z dnia 14.11.2019 r., II AKa 143/19, Legalis; podobnie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie, z dnia 07.11.2019 r., II AKa 173/19, Legalis). A zatem, zestawiając powyższe postulaty z wywodami apelanta nie można zgodzić się z sugestią, jakoby Sąd Rejonowy poczynił błędne ustalenia faktyczne - w opisanym w skardze apelacyjnej zakresie - które rzekomo miały wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Zważywszy na ustalenia poczynione przez Sąd I instancji należy w pierwszej kolejności dokonać odkodowania normy prawnej zawartej w przepisie art. 209 § 1a k.k. dotyczącym przestępstwa niealimentacji, którego istota polega na uchylaniu się od realizacji obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby, przez co naraża się ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Przy czym, uchylanie się od łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej polega na niewykonywaniu przez sprawcę ciążącego na nim obowiązku, mimo że istnieją po jego stronie możliwości realizacji tego obowiązku. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 grudnia 1979 roku, V KRN 297/79, (OSNPG 1980, nr 6, poz. 79): „uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji zachodzi wtedy, gdy zobowiązany, mając obiektywną możliwość wykonywania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli. Wystąpienie obiektywnej niemożności łożenia na utrzymanie, np. z powodu pozbawienia wolności osoby, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, będzie skutkować brakiem możliwości przypisania winy sprawcy. Wina stanowi bowiem konieczny warunek odpowiedzialności karnej (por: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03.07.2007 roku, III KK 144/2007, LexisNexis nr 2115834). W pojęciu uchylania się zawarty jest zatem zawsze negatywny stosunek psychiczny sprawcy do świadczenia, sprawiający, że nie dopełnia on swojego obowiązku, mimo że ma obiektywną możliwość jego wykonania. Tak więc sam fakt niewypełniania obowiązku opieki materialnej nie jest równoznaczny z uchylaniem się od jego spełnienia. Należy bowiem zawsze zbadać przyczyny niewywiązywania się z tego obowiązku, które mogą mieć również charakter obiektywny i usprawiedliwiać sprawcę.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt analizowanej sprawy wskazać należy, iż z ustaleń faktycznych sądu rejonowego, zgodnych z zebranymi dowodami wynika, iż zachowanie oskarżonej w okresie objętym aktem oskarżenia nie było nacechowane złą wolą, tj. niewywiązywanie się przez nią z obowiązku alimentacyjnego nie było jej celem samym w sobie, a jedynie wynikiem sytuacji zdrowotnej, osobistej i materialnej, w jakiej się znajdowała. W tym aspekcie podnieść należy, iż oskarżona w dniu (...) urodziła dziecko – syna S., który pozostaje pod jej opieką, podobnie jak jej drugi syn A. urodzony w dniu (...). Niewątpliwym więc jest, że wymieniona w okresie zarzutu była zaangażowana w zajmowanie się nowonarodzonym dzieckiem. W dodatku sprawowała też opiekę nad drugim synem po zamknięciu przedszkola z powodu epidemii koronawirusa, która zaczęła obowiązywać w Polsce od dnia 20 marca 2020 roku. Poza tym oskarżona co najmniej od 2018 roku była osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku. I co więcej Urząd Pracy nie przedstawił jej w okresie objętym zarzutem żadnej oferty pracy. Trzeba też zwrócić uwagę, iż oskarżona ma ograniczone możliwości uzyskania zatrudnienia, gdyż nie posiada wykształcenia zawodowego, ani żadnych kursów zawodowych. Ukończyła tylko szkołę podstawową. Z doświadczenia życiowego wiadomym jest, że ta okoliczność ma wymierny wpływ na możliwość znalezienia zatrudnienia, które byłoby źródłem dochodów zaspokajających potrzeby matki i dwojga małoletnich dzieci, a nadto, uprawnionego do alimentacji syna z poprzedniego związku (pozostającego pod opieką ojca). Okoliczność, że wspomagał ją finansowo konkubent (ojciec małoletnich dzieci) uwzględniwszy fakt wykonywania przez niego prac zarobkowej z wynagrodzeniem około 2000 złotych miesięcznie, nie deprecjonuje stanowiska Sądu meriti o niemożności wywiązania się przez oskarżoną z obowiązku alimentacyjnego. W tym stanie rzeczy w pełni uprawnionym jest stanowisko sądu pierwszej instancji, że obiektywnie możliwości wywiązywania się oskarżonej z obowiązku alimentacyjnego były znikome. Dodatkowo, podnieść należy, iż fakt, że oskarżona miała hipotetyczną możliwość powierzenia opieki na dziećmi rodzinie jej konkubenta (przy czym nie sposób wywodzić jakoby celowo i świadomie z niej nie skorzystała), w żaden sposób nie stanowi asumptu do stwierdzenia jej złej woli w zakresie płacenia alimentów i realizowaniu obowiązku alimentacyjnego. Co więcej nie można w tym miejscu argumentować - jak wywodzi w apelacji skarżący - że inne osoby powinny przejąć obowiązek opieki nad dziećmi oskarżonej (to przecież w tym zakresie ich autonomiczna decyzja i wbrew twierdzeniom prokuratora nie można władczo zakładać, że tak powinny uczynić). Inną rzeczą jest fakt, że w momencie, gdy oskarżona trafiła do izolacji penitencjarnej (ale dopiero w lipcu 2022 roku) najbliżsi jej konkubenta (jego siostra) podjęli się opieki nad małoletnimi dziećmi (podczas jego nieobecności w domu w czasie wykonywania pracy zarobkowej). Jest to jednak sytuacja ekstraordynaryjna, gdyż w przeciwnym wypadku ojciec dzieci nie byłby w stanie pracować i utrzymać małoletnich dzieci. Jednocześnie podkreślić należy, iż oskarżona miała prawo zadecydować o tym, że sama będzie zajmowała się swoimi dziećmi, a nade wszystko sprawowała opiekę nad nowonarodzonym dzieckiem. Zaznaczyć należy, iż w przypadku zaangażowania w życie dzieci to rodzice powinni być głównymi opiekunami. Dzieci którymi zajmują się rodzice przejawiają bowiem bardziej rozwinięte społecznie zachowania w porównaniu z tymi, które pozbawiona są takiej możliwości. Zatem nie można tej sytuacji interpretować w ten sposób, że oskarżona P. J. unikała wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego względem swojego syna N. B..

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek niezasadny z przyczyn wskazanych szczegółowo powyżej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Utrzymanie w mocy wszystkich rozstrzygnięć zawartych w zaskarżonym Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 04 października 2021 roku w sprawie II K 186/21.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Wyrok słuszny, apelacja Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Radomsku bezzasadna.

Zarzuty apelacyjne nie zasługują na uwzględnienie. Kontrola instancyjna wyroku wydanego przez sąd pierwszej instancji zainicjowana wniesioną przez oskarżyciela publicznego apelacją wykazała, iż Sąd meriti, na gruncie prawidłowo poczynionych ustaleń faktycznych co do zdarzenia objętego aktem oskarżenia, wyciągnął słuszne wnioski co do istnienia podstaw uniewinnienia oskarżonej P. J., która w okresie objętym zarzutem, nie mogła wypełniać ciążącego na niej obowiązku łożenia na utrzymanie syna, ponieważ nie posiadała realnej możliwości realizowania obowiązku alimentacyjnego, a tym samym w konsekwencji nie można twierdzić, że wymieniona nie uiszczała płatności alimentacyjnych ze złej woli, lekceważąc swój rodzicielski obowiązek.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Zgodnie z treścią art. 636 § 1 k.p.k. i art. 9 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz. U. z 1983 r., Nr 49 poz. 223 ze zm.) w związku z nieuwzględnieniem środka odwoławczego wniesionego przez oskarżyciela publicznego, Sąd Odwoławczy wydatkami poniesionymi w postępowaniu odwoławczym obciążył Skarb Państwa.

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator Prokurator Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 04 października 2021 roku w sprawie II K 186/21.

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana