Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 843/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. z dnia 7 października 2021 roku w sprawie II K 904/20.

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mających wpływ na jego treść, polegający na niesłusznym uznaniu, wbrew wskazaniom wiedzy i doświadczenia życiowego, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że nie można przypisać M. B. wypełnienia znamion czynu zabronionego w art. 286 § 1 kk. podczas gdy zebrane dowody, przede wszystkim analiza nieobecności na zajęciach edukacyjnych oskarżonej oraz treść pouczenia otrzymanego z ZUS-u, powinny były prowadzić do odmiennych wniosków i wydania wyroku uznającego winę oskarżonej.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Istota renty rodzinnej służącej dziecku zmarłego ubezpieczonego, sprowadza się do zapewnienia świadczenia alimentacyjnego umożliwiającego mu kontynuowania nauki w celu uzyskania zdolności do samodzielnego utrzymania. Pojęcie kontynuowanie nauki nie polega na stwarzaniu pozorów jej pobierania, czy też wyrażaniu chęci i woli jej pobierania. Nie można bowiem osoby, która faktycznie nie pobiera nauki uznać za osobę pobierającą naukę. Przez określenie przez ustawodawcę w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, iż renta rodzinna przysługuje dziecku po ukończeniu 16 roku życia do ukończenia nauki w szkole należy rozumieć nie tyle formalny status ucznia (studenta), co realne wypełnianie tej roli stosownie do regulaminu uczelni (szkoły), w szczególności poprzez uczestnictwo w zajęciach, podchodzenie do egzaminów i przedkładanie wymaganych prac semestralnych itd. Nie mieści się w tym pojęciu takie postępowanie ucznia (studenta), które polega na zapisywaniu się do danej szkoły bez uczestniczenia w całości lub istotnej części zajęć, nie poodchodzeniu do egzaminów, nie przedkładaniu wymaganych programem nauczania prac itp. „Prawo do renty rodzinnej mają dzieci, które przekroczyły 16 lat życia pod warunkiem pobierania nauki w szkle i tylko do czasu jej ukończenia, ale nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia”. W praktyce oznacza to konieczność potwierdzenia (udowodnienia) każdego kolejnego roku nauki przez dziecko, które ukończyło 16 lat życia. Do stwierdzenia czy ktoś pobiera naukę w szkole w rozumieniu art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, nie jest wystarczające ustalenie zamiaru pobierania tejże nauki. Muszą występować przejawy zewnętrzne. Można zatem pobierać naukę w szkole nie po to, aby poszerzać swoją wiedzę, czy też nie po to aby zdobywać formalne kwalifikacje czy uprawnienia, a tylko po to (w znaczeniu intencji) aby otrzymywać rentę rodzinną, a mimo to jeśli tylko uczestniczy się w zajęciach i wypełnia inne postawione wymagania, należy uznać, że ktoś taki pobiera naukę w szkole. Jeżeli jednak nie wypełnia się podstawowych obowiązków w postaci uczestnictwa w zajęciach, przy czym nie podaje się żadnego usprawiedliwienia (wytłumaczenia) tejże nieobecności; ponadto jeżeli na skutek tego dochodzi do skreślenia z listy słuchaczy, to nie można uznać, że okres poprzedzający skreślenie, kiedy ciągle występuje stuprocentowa nieobecność, był nauką w szkole. Nauka w szkole to poddanie się wymogom - rygorom nauczania w zorganizowanej, zinstytucjonalizowanej formie, wymogom określonym w odpowiednich przepisach prawa oświatowego oraz regulaminie szkoły. Niewypełnianie żadnych obowiązków, czy też ich wypełnianie, ale tylko w sobie znany sposób, bez poddania się reżymowi nauczania zinstytucjonalizowanego, nie jest nauką w szkole ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 marca 2018 r. III AUa 66/18, Legalis).

Możliwe są określone przerwy w nauce (rozszerzająca wykładnia funkcjonalna przepisu), nawet powodujące czasową utratę statusu ucznia w danej szkole, ale o charakterze przejściowym, wywołane jednak nadzwyczajnymi i obiektywnymi przyczynami. Trzeba mieć przecież na względzie, że np. choroba, czy inne szczególne wydarzenie może eliminować z uczestnictwa w zajęciach na długi, nawet kilkumiesięczny okres, a mimo to przy podsiadaniu minimum frekwencji możliwe jest klasyfikowanie ucznia. Nie budzi zdziwienia uznawanie takiego okresu za naukę w szkole w znaczeniu prawnym. W takiej sytuacji względy słuszności skłaniają do bardziej formalnego podejścia, czyli traktowania bycia wpisanym na listę uczniów jako nauki w szkole. Tym bardziej, że z reguły osoba chorująca ma przynajmniej zamiar kontynuowania nauki szkole (nawet jeżeli niekiedy ten „zamiar jest odroczony”), to w każdym razie statystycznie po wyleczeniu prawie każda osoba będąca uczniem kontynuuje naukę.

Ostateczne zaprzestanie nauki i skreślenie z listy uczniów nie daje podstaw do powoływania się na przynależne do okresu nauki prawo do wakacji. Celem mającej alimentacyjny charakter renty rodzinnej jest bowiem dostarczanie środków utrzymania dzieciom, które nie pracują, ponieważ się uczą.

Celem mającej alimentacyjny charakter renty rodzinnej jest bowiem dostarczanie środków utrzymania dzieciom, które nie pracują, ponieważ się uczą (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 grudnia 2012 r., III AUa 658/12). Skoro w przypadku ubezpieczonego taki cel w spornym okresie wakacyjnym już nie występował i od początku nie wyrażał on zamiaru kontynuowania nauki po wakacjach, przeto okres ten, w jakim nie miał on już statusu ucznia był okresem, za który nie przysługiwała mu renta rodzinna.

Układ okoliczności faktycznych w sprawie przedstawia się następująco:

- okres zarzutów obejmuje lata szkolne: (...), (...), (...), (...);

- oskarżona ma wykształcenie zasadnicze, w zarzucanym okresie nie posiadała stałego zatrudnienia. Liceum dla dorosłych pozwalało jej na zdobycie średniego wykształcenia, jednak nie podnosiło jej umiejętności zawodowych. Nie uniemożliwiało jej podjęcia zatrudnienia, z czego nie korzystała;

- renta rodzinna z tytułu kontynuacji nauki była jej potrzebna na bieżące utrzymanie, i nie mobilizowała jej do podjęcia starań o poszukiwanie pracy;

- jej schemat postępowania w poszczególnych latach był podobny. Zapisywała się do szkoły dla dorosłych, nieregularnie uczęszczała na zajęcia w pierwszych miesiącach, a następnie przerywała całkowicie uczęszczanie na lekcje i traciła status ucznia. Naukę na tym samym poziomie z reguły podejmowała w innej szkole od września następnego roku;

- oskarżona miała świadomość, iż ZUS w poszczególnych latach będzie weryfikować jej dane o kształceniu. Zapisując się do szkoły i uzyskując z tych instytucji stosowne zaświadczenia o statusie ucznia, przestawała kontynuować naukę w danym roku szkolnym, aby ten scenariusz ponawiać w nowym roku szkolnym w kolejnej szkole, bez zamiaru jej ukończenia, Przebyta ciąża na przełomie 2017.2018 roku nie usprawiedliwia zaniechania uczestnictwa w zajęciach szkolnych już od października 2017 roku aż do listopada 2018 roku;

- taka praktyka wskazuje, iż oskarżona wiedziała jakie są uwarunkowania stanowiące o istnieniu podstaw do przyznania jej renty rodzinnej. Wypełniała je w okresach ich weryfikacji przez ZUS, czyli wiedziała jakie jest wymagane od niej postępowanie, aby otrzymać to świadczenie. Po wykazaniu się wobec ZUS stosownymi dokumentami, porzucała kształcenie i nie informowała o tym zakładu mimo nakładanych na nią obowiązków informacyjnych w tym zakresie;

- każdorazowo pouczana była przez ZUS, iż jest zobowiązana powiadomić ten organ o zaprzestaniu uczęszczania do szkoły ( uczęszczać – często, stale gdzieś bywać, dokądś chodzić, brać w czymś udział; Słownik języka polskiego, PWN 1989 ). Obowiązku tego nie realizowała, traktując rentę rodzinną jako rodzaj alimentacji, a nie świadczenia ukierunkowanego jedynie na jej podniesienie wyksztalcenia, co zwiększa jej szanse na samodzielność i podniesienia poziomu egzystencji. Dalsza część pouczenia: jeżeli uczy się nadal – zobowiązana jest do nadesłania zaświadczenia ze szkoły z podaniem terminu programowego jej ukończenia, zakłada aktywność ucznia w kształceniu się, przyswajaniu wiedzy i umiejętności;

- w pierwszym okresie 2016/2017 od września do kwietnia miała ona relatywnie wysoką frekwencję, za wyjątkiem miesiąca grudnia ( 0%). Z uwagi na to, iż kontynuowała naukę w miesiącach styczeń, luty, marzec ( frekwencja odpowiednio 100%, 100%, 43 % ) sąd odwoławczy uznał, że nie można tego czasu od 1 do 31 grudnia 2016 roku zaliczyć – z uwagi na późniejsze kontynuowanie nauki – do okresu, w którym utraciła prawo do renty rodzinnej. Systematyczne kontynuowanie nauki w pierwszym kwartale 2017 roku wskazuje, iż oskarżona w grudniu nie zamierzała porzucić kształcenia i wyłudzać już od tego miesiąca nienależnej renty rodzinnej. Porzucenie nauki nastąpiło definitywnie od kwietnia 2017 roku, co manifestowało się zaprzestaniem chodzenia do szkoły i uzyskiwania zaliczeń, co skutkował skreśleniem jej z listy słuchaczy. Czyn ten ( zarzucony w punkcie 1 ) nie wyczerpuje więc znamion art. 286 § 1 kk i dlatego w tym zakresie sąd odwoławczy utrzymał w mocy wyrok uniewinniający;

- w roku szkolnym 2018/2019 oskarżona zgłosiła się do szkoły dopiero w miesiącu listopadzie ( 2,38 % frekwencji ), a następnie w styczniu ( 7, 14 % frekwencji ). Nie przystąpiła do egzaminu semestralnego i nie została wpisana na następny semestr. Taka postawa wskazuje na brak woli kształcenia się już od początku roku szkolnego, dlatego okresy, w których oskarżona nie wykazała się jakąkolwiek frekwencją musiały być objęte zarzutami ( od 4 do 6 ).

Kontynuowanie przez oskarżoną nauki miało charakter fikcyjny, nastawiony na zamiar skorzystania ze świadczenia rentowego. Sam fakt posiadania statusu słuchacza bez jakiejkolwiek wymaganej aktywności naukowej nie stanowił kontynuacji nauki. Jak wynika przy tym z ugruntowanej linii orzeczniczej, samo formalne posiadanie statusu słuchacza szkoły przy braku uczestniczenia przez ubezpieczonego w zajęciach lekcyjnych oraz nieprzystąpienie do egzaminów, nie pozwala na przyjęcie, iż kontynuował on naukę, a w konsekwencji, że w tym okresie przysługiwało mu prawo do renty rodzinnej (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 grudnia 2011 r.; III Ua 569/11, SAKa 2012/2/35-36; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 28 maja 2015 r.; III AUA 1527/14; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 3 września 2014 r.; III AUa 1972/1 -6643). Oczywisty brak woli kontynuowania tej nauki, a jedynie stwarzanie pozorów jej pobierania, nie pozwala na uznanie takiej osoby za kontynuującą naukę.

Aktywność oskarżonej sprowadzała się wyłącznie do uzyskiwania statusu słuchacza kolejnej szkoły celem przedłożenia stosownego zaświadczenia organowi rentowemu z wnioskiem o wypłatę renty rodzinnej. Brak przy tym dowodu potwierdzającego, by ukończyła naukę na jakimkolwiek kierunku. Ubezpieczona, jako uprawniona do renty, była pouczona o utracie prawa do renty w przypadku zaprzestania nauki. Świadomie utrzymywała ona w błędzie zakład ubezpieczeń co do kontynuacji nauki, w następstwie czego pobierała omawiane świadczenie mimo, że jej się nie należało.

W sytuacji, gdy uczeń/student nie tylko nie uczęszcza na zajęcia, ale także nie przystępuje do żadnych zaliczeń i egzaminów, nie można uznać go za osobę pobierającą naukę. Odmiennie należy ocenić przypadek udziału studenta/ucznia w sesji egzaminacyjnej, ale z negatywnym wynikiem, nieupoważniającym do zaliczenia semestru. Nie można wówczas odmówić studentowi/uczniowi faktycznego realizowania - chociaż z miernym rezultatem - obowiązującego programu nauczania.

Opisane zachowanie uprawnionej w ocenie sądu odwoławczego nie realizuje bowiem celu renty rodzinnej jakim jest umożliwienie mu zdobycie odpowiedniego wykształcenia i nabycie kwalifikacji, a w konsekwencji uzyskanie zdolności do samodzielnego utrzymania. Z powyższego wynika, iż podstawowe znaczenie w przedmiocie ustalenia czy dana osoba w rzeczywistości kontynuuje naukę, jest ocena przesłanki materialnej, - czyli bada się czy rzeczywiście nauka jest pobierana gdyż funkcją renty rodzinnej jest zapewnienie dziecku ochrony ubezpieczeniowej przez wypłatę stosownego świadczenia, gdy dziecko nadal się uczy. Kontynuowanie nauki zależy więc przede wszystkim od woli uprawnionego do renty (ucznia), co oznacza, że samo uprawnienie do renty rodzinnej zależy od określonych starań dziecka, występującego w roli ucznia, skoro już z treści art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej wynika, że warunkiem koniecznym zachowania prawa do renty rodzinnej nie jest ukończenie szkoły, tylko jej kontynuowanie. Jednocześnie wskazać należy, że samo zaś pojęcie „nauka w szkole” nie może być rozumiane dowolnie. Nie można mówić bowiem o pobieraniu nauki, gdy uczeń nie podejmuje żadnych starań w kierunku przyswajania wiedzy, nie uczęszcza na zajęcia i nie wypełnia obowiązków ucznia określonych w regulaminie danej szkole, a status osoby uczącej się uzyskuje tylko przez „zapisanie się” do szkoły. Sąd Najwyższy, między innymi, w wyrokach z dnia 5 lipca 2012 r., I UK 65/12 oraz z dnia 3 sierpnia 2012 r., I UK 96/12 (niepublikowanych) stwierdził, że w świetle art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej samo zapisanie się do szkoły nie wystarcza do uzyskania prawa do renty rodzinnej, gdy ubezpieczony nie uczestniczy w zajęciach (lekcjach), nie pisze prac kontrolnych, nie uzyskuje zaliczeń i nie przystępuje do egzaminów, co ostatecznie powoduje skreślenie go z listy uczniów. W uzasadnieniach tych wyroków podkreślono, że wykładnia językowa art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej nie prowadzi do wniosku, iż wystarczającą przesłanką prawa do renty rodzinnej dziecka w wieku powyżej 16 lat jest formalne posiadanie statusu ucznia. Wręcz odwrotnie „ukończeniem nauki w szkole” w rozumieniu tego przepisu jest uczęszczanie do szkoły, faktyczne realizowanie jej programu (choćby z negatywnymi rezultatami), a więc kształcenie się (językowo nauka w szkole to uczenie się, kształcenie się lub uczenie, kształcenie kogoś, lekcje, studia, edukacja; stąd ktoś jest chętny i przykłada się do nauki lub nie). Możliwe są określone przerwy w nauce, nawet powodujące czasową utratę statusu ucznia w danej szkole, ale o charakterze przejściowym, wywołane jednak nadzwyczajnymi i obiektywnymi przyczynami. Nie można natomiast mówić o pobieraniu nauki („kończeniu nauki w szkole”), gdy uczeń nie wykonuje żadnych czynności polegających na kształceniu się a zapisanie się do szkoły (uzyskanie statusu ucznia) ma wyłącznie charakter formalny, zwłaszcza gdy ma celu tylko zachowanie prawa do renty rodzinnej.

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Maz.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Możliwość uchylenia wyroku uniewinniającego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania związana z regułą ne peius określoną w art. 454 § 1 kpk (art. 437 § 2 zd. drugie kpk ) zachodzi dopiero wtedy, gdy sąd odwoławczy - w wyniku usunięcia stwierdzonych uchybień stanowiących jedną z podstaw odwoławczych określonych w art. 438 pkt 1-3 kpk (czyli np. po uzupełnieniu postępowania dowodowego, dokonaniu prawidłowej oceny dowodów, poczynieniu prawidłowych ustaleń faktycznych) - stwierdza, że zachodzą podstawy do wydania wyroku skazującego czemu stoi na przeszkodzie zakaz określony w art. 454 § 1 kpk. Zakaz ten bezwzględnie wyklucza możliwość skazania oskarżonego po raz pierwszy w instancji odwoławczej, gdy został uniewinniony lub postępowanie wobec niego umorzono. Możliwa jest natomiast zmiana wyroku uniewinniającego na takie orzeczenie, które nie jest skazaniem, a więc np. na wyrok umarzający postępowanie. przy czym, po ostatniej nowelizacji, już bez żadnych ograniczeń, dopuszczalna jest zmiana wyroku uniewinniającego na wyrok warunkowo umarzający postępowanie przez sąd odwoławczy.

Wyrok pierwszoistnacyjny był wyrokiem uniewinniającym; sąd odwoławczy (w składzie rozpoznającym apelację) na podstawie tego samego materiału dowodowego doszedł jednak do odmiennych wniosków końcowych i ustalił, iż E. B. dopuściła się przedmiotowych czynów ( z niewielkimi korektami ), jednakże uznał, że zachodzą przesłanki do zastosowania wobec niej warunkowego umorzenia postępowania. Sąd odwoławczy w drugiej instancji mógł orzec reformatoryjnie, gdy nie wyda wyroku skazującego. Nie jest nim orzeczony ostatecznie wobec sprawcy środek probacyjny.

Tym samym wniosek prokuratora w tych realiach okazał się zasadny jedynie w części, tj. co do uchylenia ( zmiany ) zaskarżonego wyroku.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

W odniesieniu do czynu zarzucanego oskarżonej w punkcie 1 aktu oskarżenia - wyrok uniewinniający.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Brak jest podstaw do korekty wyroku w tym zakresie, co sąd odwoławczy analizował we wcześniejszej części uzasadnienia.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zmiana zaskarżonego wyroku przez uznanie oskarżonej za winną popełnienia zarzucanych jej czynów w punktach 2, 3, 4, 5, 6, 7 aktu oskarżenia z tą zmianą, iż stanowią wypadki mniejszej wagi wyczerpujące dyspozycję art. 286 § 3kk w zw. z art. 286 § 1 kk i;

- na podstawie art. 66 § 1 i 2 kk, art. 67 § 1 kk warunkowe umorzenie postępowania karnego wobec oskarżonej na okres próby 2 lat;

- na podstawie art. 67 § 3 kk, art. 72 § 1 pkt 1 kk zobowiązanie oskarżonej do informowania na piśmie Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. o przebiegu okresu próby.

Zwięźle o powodach zmiany

Istota wypadku mniejszej wagi sprowadza się do szczególnej charakterystyki zachowania realizującego wszystkie znamiona przestępstwa określonego w typie podstawowym, który sprawia, że taki czyn sprawcy stanowi przestępstwo zasługujące na łagodniejsze potraktowanie. Sama wartość przedmiotu czynności wykonawczej nie ma decydującego znaczenia przy ocenie wypadku mniejszej wagi. O tym, czy rzeczywiście zachodzi wypadek mniejszej wagi rozboju, decyduje ocena wszystkich znamion przedmiotowych i podmiotowych danego czynu, a ścisłej ostateczny bilans z oceny znamion czynu. Wśród znamion strony przedmiotowej istotne znaczenie mają w szczególności: rodzaj dobra, w które godzi przestępstwo, zachowanie się i sposób działania sprawcy, użyte środki, charakter i rozmiar szkody wyrządzonej lub grożącej dobru prawnemu, czas miejsce i inne okoliczności popełnienia czynu oraz odczucie szkody przez pokrzywdzonego. Natomiast wśród elementów strony podmiotowej istotne są: stopień zawinienia oraz motywacja i cel działania sprawcy.

Czyny te wynikały z określonej sytuacji życiowej oskarżonej, która po opuszczeniu domu dziecka rozpoczęła dorosłe życie i nie była do niego przygotowana, a dodatkowo nie dostawała jakiegokolwiek wsparcia ze strony osób bliskich. Uznała, że poprzez pozorację kształcenia się uzyska rentę rodzinną, co da jej środki finansowe wykorzystywane do bieżącej egzystencji. Czy te nie były „wyszukane” intelektualnie, nie wymagały wielu czynności wykonawczych; co więcej system wypłaty tych świadczeń ( kładący nacisk na uczęszczanie na zajęcia, a nie zdobycie rzetelnej wiedzy i umiejętności ) stwarzał pokusę do nadużywania tego prawa, zwłaszcza że oskarżona nie miała się kogo poradzić i uzyskać porady do refleksji odnośnie opłacalności takiego procederu. Niewątpliwie oskarżona miała prawo do renty rodzinnej, pod warunkiem kontynuowania kształcenia się. Z uwagi na dotychczasowe życie, nie jest osobą dojrzałą, kierującą się możliwymi konsekwencjami podejmowanych zachowań. Jest w dodatku osobą młodą, która po uzyskaniu pełnoletności musiała podjąć samodzielną egzystencję i nie miała do tego wystarczającego doświadczenia i zaplecza finansowego, popełniając wynikające z tego błędy życiowe.

W tym przypadku „niekorzystne rozporządzenie mieniem” polegało na wypłacie przez zakład ubezpieczeń nienależnej oskarżonej części renty rodzinnej, na skutek zatajenia przez nią ( mimo nałożonego obowiązku informacyjnego wobec pokrzywdzonego ) braku kontynuowania nauki, co było warunkiem kontynowania tego świadczenia. Fakt, iż gdyby renta ta nie uległa podziałowi, byłaby w całości przyznana rodzeństwu oskarżonej, nie wyłącza jej odpowiedzialności za oszustwo, gdyż składając wniosek o rentę rodzinną, występowała jako niezależny podmiot wykazując przysługujące mu do niej uprawnienia, co skutkowało przyznaniem mu prawa do tej renty ( jej skutkiem był podział renty pomiędzy uprawnionych i zmniejszenie świadczenia dla innych bliskich). Świadczenie to zostało przyznane równolegle i odrębnie oskarżonej i podlegało wyłudzeniu w okresach niekontynuowania nauki. Okoliczność ta zmniejsza jednak stopień społecznej szkodliwości czynu; co więcej na sprawcę został już nałożony obowiązek naprawienia szkody.

Podstawową przesłanką zastosowania warunkowego umorzenia postępowania jest stwierdzenie, że wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne. Oznacza to przede wszystkim, że sąd, rozważając stosowanie tego środka, musi najpierw ustalić wszystkie przesłanki odpowiedzialności karnej (zob. post. SN z 27.11.2003 r., I KK 301/03, OSNKW 2004, Nr 1, poz. 9). Stopień zawinienia (winy) „podlega ocenie przy uwzględnianiu wszystkich okoliczności decydujących o przypisaniu winy, a więc dojrzałości sprawcy, jego poczytalności, zdolności do rozpoznania bezprawności zachowania, ewentualnych anormalnych sytuacji motywacyjnych” (P. Hofmański, L. Paprzycki, w: Filar, Kodeks karny, 2014, s. 413; Zoll, Kodeks karny, t. I, 2012, s. 919–920), o czym była już mowa we wcześniejszej części uzasadnienia. Oczywiście chodzi tu o winę w znaczeniu normatywnym (art. 1 § 2 kk), nie zaś wyłącznie o stronę podmiotową. Na stopień zawinienia wpływa stopień społecznej szkodliwości czynu, ale tylko do granic możliwości przewidywania konsekwencji swojego zachowania.

Okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości. M. B. nie była uprzednio karana. Oskarżona ma stałe miejsce zamieszkania. Oskarżona jest osobą młodą, niedojrzałą i niedoświadczoną. Czyny te wynikały nie ze szczególnej premedytacji, ale z bagatelizowania konsekwencji podejmowanych działań, osoby znajdującej się w trudnych warunkach życiowych i nie mającej wsparcia ze strony osób bliskich. Wobec osoby tak młodej wiekiem ( przy braku natężenia demoralizacji ) priorytet ma dyrektywa wychowawczego oddziaływania na sprawcę.

W/w ma dziecko na utrzymaniu. Z danych osobopoznawczych wynika jednoznacznie, iż prowadzi ona ustabilizowane życie, co wskazuje, że czyn ten miał charakter incydentalny w jej dotychczasowym zachowaniu. Na przyjęcie społecznej szkodliwości tego czynu i stopnia zawinienia - nieznacznego stopnia wskazują wyżej wymienione okoliczności.

Szczegółowe przesłanki dotyczące osoby sprawcy uzasadniają postawioną wobec niej dodatnią prognozę kryminologiczną. Postawy oskarżonej z punktu widzenia przyjętego przez porządek prawny systemu aksjologicznego – są pozytywne i nie ma potrzeby obecnie ich korygowania poprzez wymierzenie jej kary.

Sąd odwoławczy uznał ostatecznie, iż zaistniały przesłanki do warunkowego umorzenia postępowania wobec M. B.. Dlatego w miejsce rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku sąd odwoławczy warunkowo umorzył postępowanie wobec oskarżonej na okres próby dwóch lat ( art. 66 § 1 i 2 kk, art. 67 § 1 kk ). Należy zaznaczyć, iż okres próby będzie służył weryfikacji postawionej wobec sprawcy prognozy kryminologicznej i jest dla tego celu wystarczający. Zobowiązanie oskarżonej do informowania na piśmie Sadu Rejonowego w Tomaszowie Maz. o przebiegu próby co 6 miesięcy przede wszystkim służyć będzie poprawczo-wychowawczym celom orzekanego środka probacyjnego i sprawowaniu nadzoru nad resocjalizacją oskarżonej. Na oskarżoną nałożony jest już obowiązek naprawienia szkody.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

Do kosztów procesu za postępowanie odwoławcze od orzeczeń kończących postępowanie w sprawie mają odpowiednie zastosowanie przepisy o kosztach za postępowanie przed sądem pierwszej instancji ( art. 634 kpk ).

Od skazanego w sprawach z oskarżenia publicznego sąd zasądza koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa oraz wydatki na rzecz oskarżyciela posiłkowego ( art. 627 kpk ). Przepis art. 627 kpk stosuje się odpowiednio w razie warunkowego umorzenia postępowania ( art. 629 kpk ). Uregulowanie te oznaczają, iż zasadą jest, iż w przypadku warunkowego umorzenia postępowania koszty procesu w sprawie ponosi oskarżony. Dlatego zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa 60 złotych opłaty za obie instancje i kwotę 90 złotych tytułem wydatków poniesionych w sprawie; w postępowaniu odwoławczym – 20 złotych ( za doręczanie pism ), przed sądem I instancji – 70 złotych ( wydatki za postępowanie przygotowawcze 50 – k 55, za doręczenie pism w I instancji – 20 złotych ).

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wina

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana