Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

7 stycznia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Górny

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Wawrzyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 grudnia 2020 roku w Sieradzu

odwołania A. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

z 18 maja 2020 r. Nr (...)

w sprawie A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

z udziałem zainteresowanej J. S.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1.  Oddala odwołanie.

2.  Zasądza od A. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 671/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 18.05.2020r. (...) Oddział w P. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U z 2019r., poz. 300 ze zm.) oraz art. 83§1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. stwierdził, że A. W. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 2.01.2020r. W ocenie ZUS, okoliczności faktyczne sprawy nie dają podstaw do uznania, że między stronami doszło do nawiązania stosunku pracy na podstawie zawartej umowy o pracę. Zdaniem ZUS zgłoszenie odwołującej do ubezpieczeń, miało na celu uzyskanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W odwołaniu od powyższej decyzji, pełnomocnik strony ustanowiony w sprawie zaskarżonej decyzji zarzucał naruszenie prawa materialnego, tj. ar. 22§1 k.p.c. w zw. z art. 83§1 k.c., poprzez jego niewłaściwą wykładnię, polegającą na przyjęciu, że umowa o pracę była pozorna, naruszenie art. 233§1 kpc, objawiające się naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów, błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że poza chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, brak było podstaw do zatrudnienia A. W. na stanowisku handlowca oraz do prowadzenia spraw administracyjno – księgowych. Wnosił o zmianę decyzji poprzez stwierdzenie, że A. W. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu od 2.01.2020r.

W odpowiedzi ZUS wnosił o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

J. S. od 13.03.2017r. prowadzi kolejną działalność gospodarczą – Firma Handlowo Usługowa (...), która zajmuje się produkcją, sprzedażą hurtową odzieży damskiej. A. W. jest siostrą J. S.. Siostry wywodzą się z rodziny krawieckiej. Początkowo, w prowadzeniu działalności pomagał zainteresowanej syn, mąż oraz wnioskodawczyni. Jeśli J. S. wprowadzała do sprzedaży coś nowego, siostry dyskutowały o tym czy to się sprzeda. J. S. radziła się także u siostry w sprawach księgowych, organizacyjnych. Kiedy była większa sprzedaż, pytała siostrę, czy może wystawić więcej faktur, czy mieści się w VAT.

Płatniczka współpracuje z kontrahentami z całej Polski, są to klienci jednorazowi i powtarzalni. Z płatnikiem współpracuje jako stały kontrahent - J. F. oraz D. T.. Współpraca ta polega na odbieraniu towaru – sukienek w ilościach hurtowych od płatnika. Przeszycia dla zainteresowanej wykonuje H. K.. Usługę krojenia wykonuje obca firma. Skrojony wyrób jest przywożony H. K. do przeszycia. J. S. ma stanowisko firmowe w R., na którym sprzedaje osobiście tylko hurtowo. Sprzedaż w R. odbywa się 2 dni.

W dniu 2.01.2020r., pomiędzy płatnikiem, a odwołującą została zawarta umowa o pracę na czas określony do 31.12.2020, mocą której powierzono A. W. obowiązki handlowca internetowego, pracownika administracyjnego w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 3 400 zł. brutto . W związku z zatrudnieniem, A. W. została zgłoszona do ubezpieczeń. W momencie zatrudnienia wnioskodawczyni, J. S. nie zdążyła dostatecznie przygotować miejsca pracy dla handlowca internetowego i ustalić szczegółów zatrudnienia. Dopiero w toku była praca informatyka w celu przygotowania strony internetowej, która miała służyć prezentacji wzorów sukienek, bluzek, garsonek.

Zarówno w ramach obecnej działalności, jak i wcześniejszych, J. S. nikogo nie zgłaszała do ubezpieczeń społecznych jako płatnik składek. Pierwszym zgłoszonym pracownikiem była A. W.. Od 16.01.2020r., wnioskodawczyni była nieprzerwanie niezdolna do pracy. Po kilku dniach od zatrudnienia, wnioskodawczyni spadła ze schodów w domu; wykonane przez reumatologa RTG nie wykazało złamania.

Przed zatrudnieniem u płatniczki, ostatnie zatrudnienie wnioskodawczyni ustało 31.10.2016r. Następnie przez kilka lat, do czasu zatrudnienia u siostry, wnioskodawczyni nie wykonywała pracy zarobkowej podlegającej zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Źródłem zabezpieczenia socjalnego i ubezpieczenia zdrowotnego była renta z tytułu niezdolności do pracy (nadal pobierana). W tychże latach, zainteresowana współpracowała z siostrą w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Współpraca ta miała charakter pomocy rodzinnej z wykorzystaniem wiedzy i doświadczenia A. W..

W ramach ustaleń co do zakresu obowiązków, ubezpieczona miała zajmować się księgowością, administracją, logistyką - przewożeniem towaru z K. do S., z S. do R., dowożeniem dodatków do H. K., pozyskiwaniem klientów. W styczniu i lutym było po koło 15-20 faktur. W związku z pandemią, od marca do maja firma nie działała. Dzianiny i dodatki plątnik kupuje w R., a guziki w Z. u producenta. Na początku 2019r., J. F. rozmawiała z wnioskodawczynią na temat sukienek karnawałowych, dzwoniła na telefon firmowy płatnika dwa lub trzy razy. Rozmowa dotyczyła propozycji nowych wzorów. Odwołująca poinformowała, że w firmie będzie zakładana strona internetowa. Na początku stycznia br. wnioskodawczyni przywiozła do H. K. wykroje do przeszycia, może 100 sztuk i odebrała od niej uszyte rzeczy dla siostry. Po przeniesieniu działalności do T., płatnik nie nawiązał jeszcze kontaktu z osobą, która zajmuje się szyciem.

W 2018r. obroty wynosiły ok. 120-150 tysięcy złotych, w 2019r. były powyżej 100 tysięcy, do 200 tysięcy. Obecnie obroty są połowę mniejsze.

Wnioskodawczymi pomagała siostrze w sprawach księgowych, przy przewożeniu towaru, odbieraniu telefonów. W dniu 15.07.2020r., wnioskodawczyni złożyła podanie o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron od 16.07.2020r. Po przejściu A. W. na zwolnienie lekarskie, jej obowiązki wykonuje J. S.; nie została zatrudniona osoba na zastępstwo (dowód: zeznania wnioskodawczyni, zeznania świadka H. K. – na nagraniu CD 00:03:21 – 00:40:31 k. 100, pisemne zeznania świadków – J. F., D. T. k. 81 – 82, 85 - 86/akta sprawy; umowa o pracę, CV, kwestionariusz osobowy, orzeczenie lekarskie z 31.12.2019r. o braku przeciwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy, karta szkolenia BHP, podanie o rozwiązanie umowy o pracę, listy obecności, listy płac/akta osobowe; kopia faktury nr (...) z 4.01.2020r., protokół kontroli/akta ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. Okoliczności dotyczące wykonywania pracy na rzecz płatnika, Sąd ustalił na podstawie zeznań wnioskodawczyni, świadków – H. K., J. F., D. T.. W poczet materiału dowodowego Sąd przyjął także akta osobowe wnioskodawczyni, zawierające m.in.: umowa o pracę, CV, kwestionariusz osobowy, orzeczenie lekarskie z 31.12.2019r. o braku przeciwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy, karta szkolenia BHP, podanie o rozwiązanie umowy o pracę, listy obecności, listy płac.

Kwestionujący stanowisko organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji winien wskazać fakty znajdujące oparcie w materialne dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem zaprezentowanym w odwołaniu. W tym kontekście podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu procesowym). Z kolei stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu materialnym). W ocenie sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie daje podstaw do kategorycznego twierdzenia, że pomiędzy stronami doszło do nawiązania więzi pracowniczej, przede wszystkim do realizowania postanowień umownych stosunku pracy w rozumieniu art. 22 k. p.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Podleganie ubezpieczeniom społecznym wiąże się z przynależnością do określonej w art. 6 u.s.u.s. grupy osób. Zatem nie podlega tym ubezpieczeniom ten, kto został do nich zgłoszony jako osoba do danej grupy należąca, w sytuacji gdy w rzeczywistości nie ma ona cech pozwalających ją do niej zaliczyć. Innymi słowy, nie podlega ubezpieczeniom ten, kto został zgłoszony jako pracownik, lecz pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy nie jest, bowiem nie dochodzi do urzeczywistnienia obowiązków pracowniczych, ewentualnie, de facto, wykonywał jakąś pracę, lecz w ramach innego stosunku. W praktyce orzeczniczej nie ma już wątpliwości, że zgłoszenie do ubezpieczenia i podleganie temu ubezpieczeniu danej osoby - w przypadku pracownika – musi być związane z wykonywaniem przez niego pracy na rzecz określonego podmiotu (tak wyrok SA w Łodzi z 19.03.2014r., III AUa 426/13).

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (tak wyrok SA w Łodzi z 29.04.2014r., III AUa 1039/13).

Oceny ważności treści umów o pracę powszechnie przyjmuje się według reguł prawa cywilnego na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p. Zgodnie z art. 58§1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do realizacji celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności niejednokrotnie pokrywają się. Zakaz obejścia ustawy sprowadza się do zakazu wywołania pewnego skutku prawnego, który jest zakazany przez przepisy bezwzględnie obowiązujące, za pomocą takiego ukształtowania czynności prawnej, że zewnętrznie, formalnie ma ona cechy niesprzeciwiające się obowiązującemu prawu.

Ustalenie, że umowa o pracę zmierza do obejścia prawa wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu, jaki strony zamierzały osiągnąć, oraz charakteru wykonywanej pracy.

Zgodnie z art. 22 k. p. umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną, w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Umowa o pracę winna określać w szczególności rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie oraz wymiar czasu pracy (art. 29 k. p.). Umowa o pracę dochodzi do skutku, gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień (por. post. SN z 22.11.1979r., III PZ 7/79). Status umowy o pracę ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia uprawnień osoby świadczącej pracę. Uprawnienia pracownicze, takie jak szczególna ochrona wynagrodzenia, płatny urlop, świadczenia ubezpieczeniowe w przypadku niezdolności do pracy i inne, przysługują bowiem z mocy przepisów prawa pracy tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i nie znajdują zastosowania do osób świadczących pracę na podstawie innych umów.

Podkreślenia wymaga, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą lecz także dalsze, pośrednie, w tym - w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Powstaje zatem konieczność ustalenia, czy pomiędzy stronami nastąpiło faktyczne nawiązanie stosunku pracy, rezultatem czego będzie skutek wynikający z systemu prawa ubezpieczeń społecznych w postaci podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu (tak SN w uchwale z 27.04.2005r., II UZP 2/05).

Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie wystarcza jakakolwiek praca, gdyż znaczenie ma dopiero praca przewidziana dla stosunku pracy. Marginalna realizacja umowy o pracę nie opiera się na zasadzie wzajemności świadczeń uzgodnionych w tej umowie (vide wyrok SN z 29.06.2017r., III UK 172/16).

O tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22§1 K.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Okoliczności wynikające z formalnie zawartej umowy o pracę lub ugody pozasądowej nie są wiążące w postępowaniu o ustalenie podlegania obowiązkowi pracowniczego ubezpieczenia społecznego (por. wyrok SN z 24.02.2010r., II UK 204/09).

W przypadku każdej umowy o pracę, podstawą jej zawarcia może być jedynie uzasadniona potrzeba o charakterze ekonomicznym, znajdująca oparcie w charakterze prowadzonej działalności. To potrzeba gospodarcza pracodawcy determinuje zatrudnienie. Przy ocenie umowy o pracę racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy. Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdzał, że racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy o pracę (por. wyrok SA w Szczecinie z 1.02.2018r., III AUa 254/17).

Przedmiotem sporu było przesądzenie, czy między ubezpieczoną – A. W., a płatnikiem składek, został nawiązany i realizowany stosunek pracy, tj., czy powstał tytuł skutkujący objęciem pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. W ocenie sądu, zaskarżona decyzja odpowiada prawu. Zdaniem sądu, wyłącznym celem zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych A. W. było uzyskanie dodatkowej ochrony ubezpieczeniowej (dodatkowych świadczeń z ubezpieczeń społecznych ) w ramach zgłoszenia z tytułu umowy o pracę. A. W. miała już ochronę ubezpieczeniową w postaci renty z tytułu niezdolności do pracy. Zgłoszenie A. W. było dokonane wyłącznie w jej interesie, bez faktycznych korzyści po stronie firmy, adekwatnych do zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Sam dokument obejmujący swą treścią umowę o pracę nie ma charakteru przesądzającego, może on co najwyżej tworzyć domniemanie, że doszło do nawiązania stosunku pracy. Ponadto w przypadku symulowania powstania stosunku pracy oczywistym jest, że pewne niezbędne dokumenty mające go uprawdopodobnić, takie jak zaświadczenie lekarskie, szkolenie BHP, zakres obowiązków, ewidencja czasu pracy, czy lista płac zostaną wytworzone.

Dodatkowo, przypadku zgłoszenia do ubezpieczeń A. W. nie został spełniony warunek racjonalności zatrudnienia. A. W. jest siostrą J. S.. Wnioskodawczyni nie ma doświadczenia zawodowego jako handlowiec internetowy i w tym zawodzie nie pracowała wcześniej. J. S. przed zatrudnieniem siostry, nie zgłaszała do ubezpieczeń żadnego pracownika. Z reguły stanowisko handlowca ma ekonomiczny sens w firmach o większym zakresie działalności niż firma jednoosobowa, jaką prowadzi płatnik. Nie bez znaczenia dla oceny sensu i racjonalności zawartej umowy o pracę na stanowisku handlowca internetowego jest okoliczność, że w firmie J. S. nie było przygotowane stanowisko pracy tego typu. Dopiero bowiem w toku była praca informatyka w celu przygotowania strony internetowej, która miała służyć prezentacji wzorów sukienek, bluzek, garsonek. J. S. sama przyznała także, że nie zdążyła porządnie przygotować miejsca pracy i ustalić szczegółów zatrudnienia. A. W. nie miała także doświadczenia zawodowego w zakresie produkcji i sprzedaży kolekcji damskiej, w której działa firma płatnika. Doświadczenie zawodowe jakim A. W. dysponuje, to zapewne umiejętności z zakresu spraw administracyjno-księgowych. Jednakże, J. S. dotychczas sama obsługiwała kontrahentów, przede wszystkim kluczowych dla firmy. Podobnie, z pewnością sama decydowała o wyborze nowych kontrahentów. Jest znamienne, że A. W. została zgłoszona z wynagrodzeniem znacznie wyższym od wynagrodzenia minimalnego, tj. 3.400,00zł. Natomiast zwykle jest przyjęte, i ogólnie biorąc uzasadnione, że pracodawcy zatrudniają nowych pracowników z wynagrodzeniem zbliżonym do wysokości wynagrodzenia minimalnego, gdyż ich przydatność w firmie będzie dopiero sprawdzana.

W ocenie sądu, brak jest podstaw aby kwestionować świadczenie pomocy przez A. W. na rzecz siostry, z której to pomocy zainteresowana korzystała także przed zawarciem umowy o pracę. Jednak zwraca uwagę, że dotychczas świadczenie tej pomocy w ramach zapewne doraźnej pomocy rodzinnej było wystarczające dla funkcjonowania firmy płatnika. W ocenie Sądu, znajdujący się w aktach dokument w postaci faktury o numerze (...) z 4.01.2020r. dotyczący sprzedaży 8 sukienek, jest niewystarczający dla przyjęcia, że odwołująca w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała obowiązki pracownicze. Art. 300 kp stanowi, że w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Zgodnie z art. 83§1 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność oświadczenia woli została potraktowana przez ustawodawcę jako wada oświadczenia woli. Jest to wada szczególna, bo dotyczy oświadczenia złożonego świadomie dla pozoru drugiej stronie, która o takim charakterze oświadczenia woli wie i na to się zgadza. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba je składająca nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych swojej czynności, albo chce wywołać inne niż przewidziane w oświadczeniu woli. Dodatkowo, jak stanowi art. 8 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 kpc w zw. z §9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r., w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U.2015.1800 ze zm.).