Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód (...) spółka jawna z siedzibą w G. we wniosku złożonym w dniu 5 września 2013 r. domagał się udzielenia mu zabezpieczenia roszczeń objętych ugodą zawartą w dniu 4 września 2013 r. poprzez obciążenie nieruchomości należącej do pozwanej J. S. i jej małżonka, a położonej w miejscowości M. pod nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Świeciu prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) hipoteką przymusową do kwoty wskazanej ugodą.

W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że pozwana nie otrzymała kredytu bankowego na prowadzenie działalności gospodarczej z powodu swojej sytuacji finansowej, a w księdze wieczystej urządzonej dla w/w nieruchomości wpisane są hipoteki zabezpieczające inne wierzytelności. Zdaniem powoda nieruchomość ta stanowi wartościowy składnik majątku pozwanej, a w razie jej zbycia możliwe będzie nieuzyskanie przez powoda zaspokojenia dochodzonych roszczeń.

Postanowieniem z dnia 19 września 2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powyższy wniosek, po ustaleniu, że ugoda zawarta pomiędzy stronami na rozprawie w dniu 4 września 2013 r. skutkowała umorzeniem niniejszego postępowania w połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawach o zapłatę 50.000 zł i 52.518,29 zł. Na podstawie tej ugody pozwana zobowiązała się do świadczenia kwot : 42.518,29 zł w terminie 14 dni od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania w sprawie, 60.000 zł w trzech równych ratach (po 20.000 zł każda – do dnia 31 grudnia 2013 r., 31 marca 2014 r. i 30 czerwca 2014 r.), a także odsetek i kosztów procesu (do dnia 31 marca 2014 r.). Sąd ten podniósł w uzasadnieniu, iż wprawdzie możliwe jest udzielenie zabezpieczenia roszczeń o świadczenia, których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił – w sytuacji gdy wniosek złożono już po umorzeniu postępowania, a przed opatrzeniem ugody klauzulą wykonalności – za niedopuszczalne uznał jednak obciążenie w trybie zabezpieczenia hipoteką przymusową nieruchomości należącej do wspólności ustawowej małżeńskiej pozwanej oraz jej małżonka (który w niniejszej sprawie nie był pozwanym). Zdaniem Sądu pierwszej instancji wpis takiej hipoteki wpływałby bezpośrednio na prawo własności męża pozwanej, wobec niego zaś – będącego osobą trzecią – dopiero w toku egzekucji wierzyciel będzie mógł wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużniczki.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył powód, zarzucając mu naruszenie przepisu art. 747 pkt 2 k.p.c. poprzez jego wadliwe zastosowanie, tj. przyjęcie, że udzielenie zabezpieczenia możliwe jest tylko gdy majątek ten nie jest objęty wspólnością ustawową małżeńską. Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i udzielenie zabezpieczenia zgodnie z wnioskiem. W uzasadnieniu skarżący podniósł, że obowiązujące przepisy (art. 743 ⁽¹⁾ k.p.c.) przewidują możliwość wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim – na mieniu wchodzącym w skład majątku wspólnego, bez konieczności uzyskania przez uprawnionego klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi obowiązanego.

W odpowiedzi na zażalenie pozwana wniosła o jego oddalenie i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwana wyraziła pogląd, iż przedmiotowy wniosek powinien zostać oddalony z innych powodów, skoro bowiem zapłacona już została w terminie pierwsza rata wynikająca z ugody – w kwocie 42.518,29 zł wraz z częścią kosztów – to obecnie brak podstaw do udzielenia zabezpieczenia w pełnej wysokości, zaś w przypadku braku płatności pozostałych wymagalnych rat powód powinien wystąpić o nadanie ugodzie klauzuli wykonalności i na tej podstawie wszcząć postępowanie egzekucyjne. Nadto w ocenie pozwanej powód nie uprawdopodobnił, aby istniało realne zagrożenie wypłacalności pozwanej.

  Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Zażalenie powoda podlegało oddaleniu. Zgodnie z art. 730 ⁽¹⁾ § 1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia może żądać strona, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego – to jest po nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności – dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił (art. 730 § 2 k.p.c. w zw. z art. 776 k.p.c.).

Jakkolwiek więc rację ma skarżący, że aktualnie – po dodaniu przepisu art. 743 ⁽¹⁾ k.p.c. (co nastąpiło w dniu 2 maja 2005 r.) – dopuszczalne byłoby udzielenie zabezpieczenia przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim, a w konsekwencji podjęcie czynności związanych z wykonaniem zabezpieczenia na mieniu wchodzącym w skład majątku wspólnego obowiązanego, to jednak za oddaleniem wniosku przemawiają inne argumenty.

Przede wszystkim należy podnieść, że wprawdzie przedmiotowy wniosek złożony został „w toku” postępowania (w dzień po zawarciu ugody w sprawie, gdy nie było jeszcze prawomocne rozstrzygnięcie Sądu), to jednak już z upływem dnia 11 września 2013 r. postanowienie o umorzeniu postępowania w sprawie stało się prawomocne (art. 363 § 1 k.p.c. w zw. z art. 394 § 1 i 2 k.p.c.). Tymczasem zgodnie z art. 744 § 1 k.p.c. w razie prawomocnego umorzenia postępowania upadłoby także udzielone w jego toku zabezpieczenie. Po tej dacie zatem postępowanie w sprawie było już prawomocnie zakończone i wydaje się, iż nie było możliwe udzielenie zabezpieczenia w toku tego postępowania (art. 730 § 2 k.p.c. a contrario).

W doktrynie podniesiono wprawdzie wątpliwość dotyczącą zastosowania regulacji zawartej w art. 744 § 1 k.p.c. w przypadku umorzenia postępowania na skutek zawarcia ugody (która zwykle potwierdza zasadność zabezpieczonego roszczenia), z tą argumentacją, iż powód, który zawarł ugodę, nie powinien znaleźć się w sytuacji gorszej niż przy uwzględnieniu przez sąd powództwa w całości lub w części wyrokiem (zob. D. Zawistowski Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające. Komentarz. Lex 2013, teza 5 do art. 744). Także jednak w przypadku uznania dopuszczalności udzielenia zabezpieczenia co do roszczeń objętych ugodą, których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił, wniosek powoda musiałby zostać w niniejszej sprawie oddalony z jeszcze innego powodu.

Jak o tym stanowi art. 730 ⁽¹⁾ § 2 k.p.c. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia jest w orzecznictwie ujmowany dość szeroko, co w praktyce oznacza możliwość powoływania się przez uprawnionego na szereg okoliczności, które mogą uzasadniać udzielenie zabezpieczenia. Przyczyną zagrażającą realizacji roszczenia – jak to wynika z orzecznictwa i piśmiennictwa – jest niewątpliwie zła kondycja finansowa dłużnika, która przejawiać się może w braku środków pozwalających na regulowanie zobowiązań, wyzbywaniu się majątku, ograniczaniu zakresu działalności, zaciąganiu pożyczek lub kredytów zabezpieczonych majątkiem i zachwianiu możliwości ich spłaty. W przypadku roszczeń o świadczenia pieniężne obawa co do wykonywania orzeczenia może powstać w związku z tym, że zagrożona jest wypłacalność obowiązanego, w szczególności gdy nie ma on dostatecznego majątku (por. uzasadnienia postanowień Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 grudnia 2012 r., III APz 12/12, LEX nr 1240043 oraz Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 października 2012 r., III APz 32/12, LEX nr 1220764).

Zgodnie ze stanowiskiem zajętym przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 maja 2009 r., I UO 3/08 (LEX nr 509056) uprawdopodobnienie – przewidziane także w art. 730 ⁽¹⁾ § 1 k.p.c. gdy chodzi o interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia – jest stosownie do regulacji art. 243 k.p.c. wyjątkiem od reguły formalnego przeprowadzenia dowodu, działającym na korzyść strony powołującej się na określony fakt, nie oznacza to jednak, że może ono opierać się na samych tylko twierdzeniach strony. Odróżnienie aktu uprawdopodobnienia w stosunku do przeprowadzenia dowodu polega m.in. na tym, że uprawdopodobnienie przeprowadza się za pomocą środków nieskrępowanych wymaganiami stawianymi co do formy przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. W niniejszej sprawie z samych tylko twierdzeń powoda o tym, iż pozwanej odmówiono kredytu oraz że może ona sprzedać należącą do niej nieruchomość nie można byłoby jeszcze wnosić o tym, iż powyższe okoliczności zostały uprawdopodobnione.

Wskazać wreszcie należy, że pozwana uiściła w dniu 25 września 2013 r. pierwszą ratę wynikającą z ugody w kwocie 42.550 zł ( zob. dowód wpłaty – k. 130 akt sprawy), natomiast w dniu 24 lutego 2014 r. wydano powodowi tytuł wykonawczy w zakresie objętych ugodą świadczeń w kwocie 20.000 zł (płatnej do dnia 31 grudnia 2013 r.) oraz z tytułu odsetek ( k. 135 akt sprawy). W przypadku, gdyby nie doszło do zapłacenia także kolejnych rat (płatych do dnia 31 marca 2014 r. oraz do dnia 30 czerwca 2014 r.) powodowi służyć będzie prawo wystąpienia z wnioskiem o nadanie ugodzie klauzuli wykonalności także w pozostałej części (art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 781 § 1 k.p.c.).

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w postępowaniu w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia oparte zostało na treści art. 98 k.p.c., przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik sprawy. Zasądzone od powoda na rzecz pozwanego koszty tego postępowania za instancję odwoławczą obejmują wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym. Wyjaśnić należy, że przedmiotem żądania o udzielenie zabezpieczenia w niniejszej sprawie były roszczenia dochodzone w dwóch odrębnych sprawach, połączonych następnie w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia, jako pozostające ze sobą w związku – w ugodzie przewidziano ich zaspokojenie w kwotach 42.518,29 zł i 60.000 zł – co nie pozbawiło tych spraw ich odrębności i samodzielności (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CSK 83/11, OSNC-ZD 2012, nr C, poz. 60).

W uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 lutego 2012 r. (I ACz 311/12, LEX nr 1113045) wyjaśniono, że postępowanie zabezpieczające, aczkolwiek związane z postępowaniem głównym, nie stanowi jego części i może toczyć się niezależnie, a koszty z nim związane mogą powstać już po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. W uzasadnieniu cytowanego orzeczenia, a także postanowienia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 8 lipca 2013 r. (I ACz 958/13, LEX nr 1342357) słusznie podniesiono, że rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490) nie określa wysokości wynagrodzenia za prowadzenie sprawy w postępowaniu zabezpieczającym, dlatego też – zgodnie z treścią § 5 w/w rozporządzenia – wysokość stawek minimalnych ustala się, przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju. W niniejszej sprawie najbardziej zbliżone należy uznać stawki za prowadzenie spraw egzekucyjnych, co uzasadnia odpowiednie zastosowanie stawek minimalnych, przewidzianych w § 10 ust. 1 pkt 7 w/w rozporządzenia, tj. 50 % stawki minimalnej o której mowa w jego § 6 pkt 5 i 6 (od kwot 2.400 zł i 3.600 zł odpowiednio 1.200 zł i 1.800 zł) – jak za prowadzenie spraw egzekucyjnych przy egzekucji z nieruchomości (skoro wniosek dotyczył obciążenia nieruchomości hipoteką przymusową). W niniejszym postępowaniu zażaleniowym stawka minimalna wynosząca 25 % została obliczona od tak ustalonej podstawy (§ 12 ust. 2 pkt 1 w/w rozporządzenia), co uzasadniało zasądzenie na rzecz pozwanej wynagrodzenia z tytułu zastępstwa prawnego w kwotach 300 zł i 450 zł.