Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Dorota Załęska

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 listopada 2021 roku w Sieradzu

odwołania M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z dnia 22.06.2021 r. Nr (...)

w sprawie M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że M. S. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 stycznia 2019 roku do 31 stycznia 2019 roku, od 1 kwietnia 2019 roku do 31 maja 2019 roku, od 1 lipca 2019 roku do 31 sierpnia 2019 roku, od 1 października 2019 roku do 31 grudnia 2019 roku, od 1 stycznia 2020 roku do 31 grudnia 2020 roku i od 1 stycznia 2021 roku do 31 marca 2021 roku.

Sygn. akt IV U 402/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 22.06.2021r., wydaną na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 2, art. 38 ust. 1, art. 11 ust. 2, art. 14 ust. 1, la, 2, ustawy z13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021r. poz. 423, ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, M. S. podlega jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od: 11.06.1999 - 1.10.1999, 25.10.1999 - 18.11.1999, 13.12.1999 -15.05.2000, 24.05.2000 - 27.07.2000, 24.08.2000 - 24.08.2000, 07.09.2000 - 20.09.2000, 10.10.2000 - 31.01.2001, 6.06.2001 - 16.08.2002, 07.09.2002 - 7.08.2003, 7.09.2003 - 31.12.2003, 27.01.2004 - 31.12.2016, 1.02.2017 - 31.10.2017, 1.12.2017 - 30.06.2018, 1.10.2018 - 30.11.2018, 1.02.2019 - 31.03.2019, 1.06.2019 - 30.06.2019, 1.09.2019 - 30.09.2019, 1.04.2021 do nadal.

Nie podzielając powyższej decyzji w/w złożył odwołanie, wnosząc o przywrócenie terminu do opłacenia składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe od 1.01.2019 – 10.04.2021, jak we wniosku skierowanym do ZUS 26.04.2021r.

W odpowiedzi, ZUS wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. S. od 24 lat prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie fotografii, filmowania. Otrzymywał zgodę na opłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie za miesiące: 05.2000, 02.2003, 08.2003, 05.2005, 08.2005, 10.2005, 11.2005, 12.2012, 08.2014, 03.2015, 11.2015.

Pismem z 24.10.2019r., M. S. został poinformowany przez ZUS , że za miesiące 11.2017, 07.2018, 09.2018, 12.2018, 01.2019, 04.2019, 05.2019, 07.2019, 08.2019, opłacił składki na ubezpieczenie społeczne, w tym dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po obowiązującym terminie płatności , więc ustało dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za w.w miesiące. Nadto ZUS poinformował o możliwości wystąpienia o wydanie decyzji o okresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i możliwości odwołania. Z uwagi na brak w.w wniosku, ZUS skorygował dokumenty rozliczeniowe i ubezpieczeniowe na koncie płatnika , o czym poinformował wnioskodawcę pismem z 20.11.2017r.

Wnioskodawca dokonywał następujących wpłat tytułem składek do ZUS, tj.: w dniu 10.01.2019 (zaksięgowana 11.01) – 1228,70zł., w dniach: 12.02.2019, 11.03.2019, 10.04.2019, 10.05.2019 (zaksięgowana 11.05), 10.06.2019 (zaksięgowana 11.06), 9.07.2019 (zaksięgowana 10.07), 12.08.2019 (zaksięgowana 13.08), 11.09.2019, 10.10.2019, 18.11.2019 (zaksięgowana 19.11), 11.12.2019, 15.01.2020 – wpłaty były po 1316,97zł., 8.03.2020 (zaksięgowana 9.03), 23.03.2020, 9.09.2020 – wpłaty były po 1431,48zł., 21.09.2020 – 420,68zł., 8.12.2020, 11.01.2021 (zaksięgowana 12.01), 12.03.2021, 10.04.2021 – wpłaty były po 1431,48zł., obowiązujące w 2020r., tj. zamiast 1457,49zł., 23.04.2021r. - 4100zł., 7.05.2021r. - 1458zł., 9.06.2021r. - 1458zł. Opłacając składki za 2019, 2020, 2021 wnioskodawca był przekonany, że są w prawidłowej wysokości.

O zaległości w opłacaniu składek wnioskodawca dowiedział się od teściowej, która zajęła się sprawą podczas pobytu wnioskodawcy w szpitalu od 18.04.2021r., w związku z operacją wyrostka, zapaleniem otrzewnej i COVID, po którym następnie korzystał ze zwolnienia lekarskiego do 18.05.2021r. W-ca pożyczył pieniądze na uregulowanie kwoty 4.500zł. tytułem składek, gdyż nie miał w tym czasie dochodu i uregulował składki w marcu 2021r.

W dniu 26.04.2021r., M. S. złożył w ZUS wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składek na ubezpieczenie chorobowe za okres od 1.01.2019 – 10.04.2021, argumentując uchybienie terminowi płatności trudną sytuacją zdrowotną oraz finansową.

Pismem z 5.05.2021r., ZUS poinformował wnioskodawcę, że wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie za miesiące – 01.2019, 04.2019, 05.2019, 07.2019, 08.2019, 10.2019 – 03.2021 został rozpatrzony jest bezprzedmiotowy, ponieważ nie podlegał we wnioskowanych miesiącach dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Zgodnie z dokumentami rozliczeniowymi ZUS, za okresy od października 2019 do marca 2021 M. S. opłacał składki tylko na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, bez składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w-ca przystąpił od 1.04.2021r.; składki za 04.2021 i 05.2021, zostały opłacone w wymaganym terminie i w pełnej wysokości.

Na dzień 21.06.2021r., na koncie płatnika była nadpłata na: ubezpieczenie społeczne – 2.337,90zł., ubezpieczenie zdrowotne – 381,94zł., FPiFGŚP – 77,34zł., która została zaliczona na poczet bieżących należności (zeznania wnioskodawcy – na nagraniu CD - 00:06:11 – 00:35:39 k. 38, pismo ZUS z 21.06.2021r. k. 5, lista transakcji k. 7 – 8, rozliczenie wpłat przekazanych na NRS wg stanu na 20.05.2021r. pismo ZUS z: 24.10.2019r., z 5.05.2021r., wniosek z 26.04.2021r./akta ZUS, pismo ZUS z 21.06.2021r. o rozliczeniu konta i nadpłacie k. 6/akta sprawy;).

Powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach ZUS i w niniejszej sprawie. Okoliczności dotyczące przyczyn opłacenia składek po terminie na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, Sąd ustalił na podstawie zeznań wnioskodawcy, którym dał wiarę. Z zeznań wnioskodawcy wynika, że regulując składki w ZUS był przeświadczony, że opłaca je w prawidłowej wysokości, w tym również na ubezpieczenie chorobowe. Po powzięciu od teściowej wiadomości o nieprawidłowości w opłacaniu składek, gdy przebywał od 18.04.2021w szpitalu w związku z zapaleniem wyrostka , otrzewnej i covid , a następnie do 18.05.2021r. na zwolnieniu lekarskim, zaległości zostały uregulowane w marcu 2021r. i na dzień 21.06.2021r., na koncie wnioskodawcy jest nadpłata na ubezpieczenie społeczne w wysokości 2.337,90zł., ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 381,94zł., FPiFGŚP – 77,34zł., zaliczona na poczet bieżących należności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 11 ust. 2 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017. 1778 j.t. ze zm.) osoby prowadzące pozarolniczą działalność, objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie na swój wniosek.

Jak wynika z przepisu art. 18 ust. 9 ustawy o sus, za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 14 ust. 2, ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają:

1) od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;

2) od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a;

3) od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom (ust. 2).

W art. 14 ust. 2 cyt. ustawy, zostały określone zdarzenia, wystąpienie których sprawia, że dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bądź dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustają. informacje o jednostce

informacje o jednostce

W orzecznictwie przyjmuje się, że w zawartym w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy sformułowaniu „nieopłacenie w terminie składki należnej”, mieszczą się trzy sytuacje: nieopłacenie w terminie składki w ogóle za dany miesiąc, opłacenie składki w niepełnej wysokości oraz opłacenie składki z przekroczeniem terminu (por. wyrok SN z 18.04.2012r., II UK 188/11, wyrok SA w Białymstoku z 23.04.2013r., III AUa 1067/12). W omawianym przypadku skutek w postaci ustania dobrowolnych ubezpieczeń następuje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za które nie opłacono w terminie należnej składki. W uzasadnionych przypadkach, ZUS na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Wyrażenie takiej zgody sprawia, że pomimo iż składka nie została opłacona w terminie, dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo dobrowolne ubezpieczenia chorobowe nie ustają. W ustawie nie określono przesłanek uzasadniających „wyrażenie zgody” na opłacenie składek po terminie. Nie budzi jednak wątpliwości, że ocena tej przesłanki musi być dokonana według sprawdzalnych i sprawiedliwych kryteriów. Użyte w art. 14 ust. 2 określenie „może”, nie oznacza pełnej dowolności po stronie ZUS. Nie ma przy tym znaczenia, czy organ rentowy wydaje odrębną decyzję, czy też rozstrzyga daną kwestię, jako przesłankę wydania decyzji o określonej treści (np. o niepodleganiu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu). Przyznana organowi rentowemu kompetencja winna być wykonywana według sprawdzalnych, sprawiedliwych kryteriów. ZUS wyposażony w uprawnienie wyrażania zgody na opłacenie składki po terminie winien ujawnić, jakimi przesłankami kierował się, odmawiając jej, a jego decyzja podlega merytorycznej ocenie sądu. Przepisy nie uzależniają też wyrażenia zgody od braku winy po stronie wnioskodawcy. Ustawa wymaga jedynie, aby był to przypadek uzasadniony, czyli taki, który obiektywnie usprawiedliwia i tłumaczy dlaczego składka nie została zapłacona w terminie. Przepis art. 14 ust. 2 nie powinien być traktowany z nadmiernym rygoryzmem w tym znaczeniu, że niejako automatycznie prowadzi do wyłączenia z ubezpieczenia, bez względu na okoliczności. Trzeba zatem wziąć pod uwagę te szczególne wypadki, gdy z przyczyn niezależnych uiszczenie składki nie następuje. Jest to tym bardziej uzasadnione gdy niedopatrzenie to zostaje naprawione, nie ma ono charakteru działania specjalnego, mającego niejako „oszukać” system ubezpieczeń społecznych, a nadto w historii płatnika zdarzenie to jest jednorazowe (por. wyrok SA w Lublinie z 27.10.2016r., III AUa 253/16, wyrok SA w Gdańsku z 29.09.2016r., III AUa 684/16, wyrok SA w Lublinie z 16.05.2018r., III AUa 953/17).

Kwestię sporną stanowiła ocena, czy opłacenie przez wnioskodawcę składek w niewłaściwej wysokości, uzasadniało brak zgody organu rentowego na opłacenie składek na dobrowolnie ubezpieczenie chorobowe po terminie i czy winien skutkować wykluczeniem go z tegoż ubezpieczenia za okresy objęte wnioskiem z 26.04.2021r., tj. od 1.01.2019 – 31.01.2019, 1.04.2019 – 31.05.2019, 1.07.2019 – 31.08.2019, 1.10.2019 – 31.12.2019, 1.01.2020 – 31.12.2020, 1.01.2021 - 31.03.2021. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z 8.12.2015r., II UK 443/14, że jeżeli nie ma wątpliwości, że ubezpieczenie ustaje zawsze, gdy składka nie jest opłacona, musi zdecydować ocena, czy przyczyna ustania ubezpieczenia leży w niezasileniu funduszu ubezpieczeniowego, w wywołaniu w nim braku, czy jest wynikiem woli osoby ubezpieczonej jako rezygnacji z ubezpieczenia. Oczywiście, przyczyny wynikające z systemu zdefiniowanej składki i dobrowolności ubezpieczenia zbiegają się, jednak za przeważającą trzeba przyjąć wolę ubezpieczonego. Brak składki wpływa na prawo do świadczeń przyszłych, tymczasem opłacanie składki stwarza domniemanie woli powstania i trwania ubezpieczenia dobrowolnego. Zaprzestanie opłacania składki należy potraktować jako wyraz dorozumianego wystąpienia z ubezpieczenia, a contrario, gdy przystąpienie do opłacania składek uważa się za dorozumiane złożenie wniosku o objecie ubezpieczeniem dobrowolnym (por. wyroki SN z: 27.06.2001r., II UKN 439/00, 3.02.1989r., II URN 299/99, 16.08.2005r., I UK 376/04).

Ustanie ubezpieczenia chorobowego wiąże się więc z elementem woli ubezpieczonego co do trwania ubezpieczenia, która jest podstawą ubezpieczenia. Ustanie ubezpieczenia ze względu na nieopłacenie składki nie może być uznawane za jakiś szczególny rodzaj kary. W tym kontekście opłacenie w terminie tylko części należnej składki, traktowane jako podstawa ustania ubezpieczenia dobrowolnego ex lege, jest co najmniej wątpliwe. Zajmowane jest stanowisko, że opłacenie składki w niepełnej wysokości w ogóle nie wyczerpuje przesłanki ustania ubezpieczenia jako "nieopłacenie" składki, lecz może być ewentualnie podstawą do stosowania przez organ rentowy sankcji określonych w art. 24 ustawy, np. wymierzenia dodatkowej opłaty (por. J. Stelina, Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne, (w:) T. Binczycka- Majewska (red.), Konstrukcje prawa emerytalnego, Kraków 2004, s. 311) lub pociągać konieczność zapłacenia odsetek (por. W. Sobczak, Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, PUSiG 2000, nr 2, s. 11-12 oraz wyrok SN z 8.08.2001r., II UKN 518/00).

Istnieją także racje systemowe uzasadniające interpretację skutku określonego w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z uwzględnieniem woli ubezpieczonego jako przesłanki ustania ubezpieczenia w zgodzie z celem jego czynności. Tylko zaniechanie zapłaty składki w terminie wyraża wolę zaprzestania podleganiu ubezpieczeniu, opłacenie zaś składki wiąże się zawsze z wolą jego kontynuowania, dlatego opłaceniu składki w niższej od należnej wysokości nie należy nadawać znaczenia powodującego ustanie ubezpieczenia, wbrew woli ubezpieczonego. Jeżeli taka jest wola ubezpieczonego, to nie może jej być przeciwstawiona decyzja organu ubezpieczeń społecznych o odmowie przyjęcia uzupełnienia składki w późniejszym terminie. Deklaratoryjna decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w przedmiocie zgody na późniejsze opłacenie składki, której skutek polega na zniwelowaniu faktu ustania ubezpieczenia, w tym wypadku potwierdza jedynie uprawnienia danej osoby (por. K. Antonów, Dobrowolne i kontynuowane ubezpieczenia społeczne, PUSiG 2001 nr 11, s. 3; T. Bińczycka, Dobrowolne ubezpieczenie społeczne w polskim systemie prawnym, PUSiG 1997 nr 5, s. 25).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, przy dokonanym ustaleniu, że zaległe składki zostały opłacone przez wnioskodawcę i na jego koncie na dzień 21.06.2021r. istnieje nadpłata na poszczególne ubezpieczenia, Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony nie wyraził woli wyłączenia się z ubezpieczenia. Przeciwnie, jego wola kontynuacji ubezpieczenia dobrowolnego została wyrażona, tyle tylko, że odwołujący błędnie wpłacał kwoty należnych składek, będąc przekonanym, że opłaca je w prawidłowej wysokości i że obejmuje także dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Zdaniem Sądu Okręgowego, zaistniały podstawy do objęcia M. S. jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w spornym okresie.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że M. S. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1.01.2019 – 31.01.2019, 1.04.2019 – 31.05.2019, 1.07.2019 – 31.08.2019, 1.10.2019 – 31.12.2019, 1.01.2020 – 31.12.2020, 1.01.2021 - 31.03.2021.