Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku, V Wydział Cywilny

w składzie:

Sędziowie: SA Barbara Rączka – Sekścińska

SA Hanna Rucińska

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2020r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko Skarbowi Państwa – Komisariatowi Policji w L., Prokuraturze Rejonowej w L., Prokuraturze Rejonowej w G., Prokuraturze Rejonowej T. w T.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu

z dnia 17 grudnia 2019 r., sygn. akt I C 2009/18

I.  prostuje komparycję zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w miejsce słów ,,prokuraturze Rejonowej T.” wpisuje słowa ,,Prokuraturze Rejonowej T. w T.”;

II.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2.(drugim) w ten sposób, że zasądza od powoda na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej kwotę 1.000 (jeden tysiąc) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, zaś w pozostałym zakresie nie obciąża powoda kosztami postępowania;

III.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

IV.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego;

V.  przyznaje ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Toruniu na rzecz adwokata K. M. kwotę 5.400 ( pięć tysięcy czterysta) powiększoną o należny podatek od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Teresa Karczyńska – Szumilas SSA Barbara Rączka – Sekścińska SSA Hanna Rucińska

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 117/20

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Toruniu oddalił powództwo M. K. przeciwko Skarbowi Państwa - Komisariatowi Policji w L., Prokuraturze Rejonowej w G., Prokuraturze Rejonowej T. w T. o zapłatę kwoty 2.000.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych związanego z nieudzieleniem mu przez organa ścigania ochrony w związku ze ścięciem kwiatów zasadzonych przed domem powoda i doznanego przez niego w związku z tym rozstrojem zdrowia i cierpieniem oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód mieszka w miejscowości M. przy ul. (...).

W Prokuraturze Rejonowej w T.oraz w Prokuraturze Rejonowej w G. nie zostało zarejestrowane zawiadomienie powoda o zniszczeniu kwiatów przed posesją.

Pisma powoda, które wpłynęło do Prokuratury Rejonowej w T.3 lipca oraz 5 lipca 2017 r. zostały przekazane do Komendy Policji w L. 20 lipca 2017r.;polecono Komendzie Policji w L. przeprowadzenie postępowania o wykroczenie w zakresie zniszczenia kwiatów stanowiących własność powoda.

Powód zawiadamiał Prokuraturę Rejonową w T., że 8 czerwca 2017 r. doszło do popełnienia wykroczenia polegającego na ścięciu kwiatów przed jego domem. Ponieważ w tym czasie powód był tymczasowo aresztowany, Komisariat Policji w L. (obecnie w D.), zwrócił się pismem z 28 lipca 2017 r. do Sądu Rejonowego w Toruniu Wydziału VIII Karnego z prośbą o umożliwienie przyjęcia pisemnego zawiadomienia oraz o przesłuchanie powoda w charakterze świadka. W Areszcie Śledczym w T. 22 sierpnia 2017 r. przyjęto od powoda zawiadomienie o wykroczeniu polegającym na skoszeniu w dniu 8 czerwca 2017 r. kwiatów różnych gatunków rosnących przy jego ogrodzeniu, co spowodowało straty o wartości około 1.000 zł. Kierownik Referatu Prewencji Komendy Policji w L. 25 sierpnia 2017 r. w karcie nadzoru nad czynnościami wyjaśniającymi w sprawie o wykroczenie z art. 150 § 1 k.w. (sprawa została zarejestrowana pod numerem (...)) wydał polecenie, aby między innymi ustalić dokładnie miejsce zdarzenia okoliczność czy jest to pas drogowy oraz przesłuchać przedstawiciela (...) w L. na okoliczność zdarzenia.

W efekcie przeprowadzenia postępowania sprawdzającego, na podstawie art. 54 § 2 k.p.w., pismem z 29 września 2017 r., powiadomiono powoda, że czynności wyjaśniające nie dostarczyły podstaw do skierowania wniosku o ukaranie. Uznano, powołując się na art. 5 § 2 pkt. 2 k.p.w., że czyn nie zawiera znamion wykroczenia, albowiem działka o nr geodezyjnym (...), z której ścięto kwiaty w całości stanowi pas drogowy i należy do Gminy (...), a nie do powoda. Prace w obrębie pasa były zlecane i realizowane przez Urząd Gminy L., jako prace wykonywane w pasie drogowym, nie wymagały one zgody właścicieli działek sąsiadujących.

Sąd I instancji uznał za bezsporne okoliczności faktyczne przytoczone w pozwie i odpowiedzi na pozew, którym strona przeciwna wyraźnie nie zaprzeczyła.

W ocenie Sądu I instancji powództwo nie było zasadne.

Sąd Okręgowy wskazał, że powód dochodząc w niniejszej sprawie od pozwanego zadośćuczynienia w kwocie 2.000.0000 zł. miał obowiązek wykazania przez jakie działania pozwanego doszło do naruszenia jego dóbr osobistych oraz jakie konkretnie jego dobra osobiste zostały naruszone, zaś rzeczą pozwanego było wykazanie, że podejmowane przez niego działania odpowiadały obowiązującym normom i nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda.

Przytaczając treść art. 23, 24 oraz 445 k.c. Sąd I instancji stwierdził, że powód nie wskazał jakie konkretnie jego dobro osobiste w efekcie zaniechania organów policji i prokuratury zostało naruszone, przy czym postępowanie dowodowe, zgodnie z twierdzeniami powoda, ograniczyło się do wyjaśnienia okoliczności związanych ze zniszczeniem nasadzeń.

Sąd Okręgowy zważył, że powód nie wykazał, aby posadził jakieś kwiaty i że ogród kwiatowy znajdował się na działce stanowiącej jego współwłasność, a nie stanowiącej pas drogowy; zawnioskowany przez powoda świadek J. K. nic nie wiedział na temat sadzenia przez powoda kwiatów. Sąd Okręgowy stwierdził także, że zgodnie z ustawą o drogach publicznych do zarządcy drogi należy utrzymanie zieleni przydrożnej, w tym sadzenie i usuwanie drzew oraz krzewów (art. 20 pkt. 16 ustawy).

Sąd I instancji zauważył, że pozwany wskazał jakie czynności były podejmowane od lipca do września 2017 r. w związku z pismami skierowanymi przez powoda do Prokuratury Rejonowej w T.. W toku czynności wyjaśniających podjętych przez funkcjonariuszy Policji doszło do ustalenia, że wycinki zieleni dokonały służby zarządzające pasem drogowym i brak było podstaw do dalszego prowadzenia przez policję czynności w sprawie ewentualnego popełnienia wykroczenia z art. 150 k.w. (art. 54 § 2 k.p.w.).

W ocenie Sądu Okręgowego działania funkcjonariuszy, w których powód upatruje źródła szkody, stanowiły wykonywanie władzy publicznej. Wszystkie czynności funkcjonariuszy związane z przekazaniem pism powoda kierowanych do Prokuratury Rejonowej w T.Komisariatowi Policji w L., przyjęciem ustnego zawiadomienia od powoda o popełnieniu wykroczenia, czy dalszymi czynnościami wyjaśniającymi były podejmowane w ramach obowiązującego porządku prawnego, co wyklucza bezprawność działania. Czynności organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości związane z wypełnianiem ich ustawowych obowiązków nie mają charakteru działań niezgodnych z prawem, jeżeli zaś organ ścigania stwierdza brak uzasadnionych podejrzeń popełnienia wykroczenia może odmówić wszczęcia postępowania (art. 54 § 2 k.p.w., art. 5 § 1 pkt. 2 k.p.w.).

Sąd Okręgowy nie stwierdził, aby analizowane czynności funkcjonariuszy organów ścigania naruszały prawo, co przesądziło jednocześnie, że nie było potrzeby dopuszczanie dowodu z opinii biegłego oraz z przesłuchania samego powoda w charakterze strony, które to dowody zostały pominięte odpowiednio na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. i art. 302 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. oraz § 8 ust. 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 30 listopada 2018 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2019 r. poz. 68 tj.).

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu wywiódł powód zaskarżając go w całości oraz zarzucając naruszenie przepisów postępowania, tj.:

•

art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów, polegającej na pominięciu faktu, że:

- wniosek o ukaranie sprawcy w sprawie o wykroczenie z art. 150 k.w. nie został skierowany do sądu jedynie ze względu na ustalenie, że działka nr (...), na której czynności dokonują pracownicy Zarządu Dróg w L. stanowi własność gminy, co wynika wprost z treści wniosku z dnia 29 września 2017 r.,

- w sprawie o wykroczenie z art. 150 k.w. nie podjęto żadnych czynności poza przesłuchaniem pracownika Zarządu Dróg w L. T. R. i tym samym nie poczyniono żadnych ustaleń co do ogrodu kwiatowego znajdującego się i zniszczonego na działce powoda, ograniczając się do ustaleń w zakresie działki nr (...), graniczącej z działką powoda,

- powód działał jako pokrzywdzony w postępowaniu dotyczącym wykroczenia na jego szkodę bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika, zaś treść kierowanych przez niego do organów pism jednoznacznie świadczy, iż nie był on w stanie skutecznie bronić swoich interesów w tym postępowaniu i ze względu na przebywanie w areszcie nie miał obiektywnej możliwości weryfikacji podjętych czynności, a nadto wniosek z dnia 29 września 2017 r. adresowany był na adres zamieszkania powoda,

co w konsekwencji doprowadziło do ustalenia, że działania funkcjonariuszy policji były zgodne z obowiązującym prawem, pomimo, że zaniechali oni przeprowadzenia czynności w celu wykrycia sprawców wykroczenia, a to powoduje nierozpoznanie przez Sąd Okręgowy istoty sprawy;

•

art. 227 k.p.c. w zw. z art. 302 § 1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. przez nieuzasadnione pominięcie dowodu z przesłuchania powoda i nie doprowadzenie powoda na rozprawę, podczas gdy przebywa on w zakładzie karnym, co nie stanowi przyczyny pominięcia dowodu, a w sprawie pozostawały do wyjaśnienia istotne okoliczności;

•

art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 § 1 pkt 5 k.p.c. przez pominięcie dowodu z opinii biegłego sądowego, podczas gdy dowód ten nie zmierzał do przedłużenia postępowania, a został zgłoszony w celu wyjaśnienia okoliczności istotnych dla sprawy, tj. krzywdy powoda i rozmiarów jego cierpień, a co za tym idzie zasadności i wysokości dochodzonego roszczenia;

•

art. 102 k.p.c. przez jego niezastosowanie od powoda kosztów zastępstwa procesowego sytuacji, gdy z okoliczności sprawy wynika, że powód nie będzie w stanie zwrócić stronie pozwanej zasądzonych kosztów.

Skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w Toruniu do ponownego rozpoznania i zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu przed Sądem II instancji.

W uzasadnieniu apelacji skarżący nadto wskazał między innymi, że Sąd I instancji ustalił, że dokonano wycinki kwiatów na pasie drogowym przyległym do działki powoda, a jednocześnie wskazał, że powód nie wykazał, że na jego działce posadzone były kwiaty. Organ ścigania prowadzący czynności zaniechał podjęcia wszystkich niezbędnych czynności w sprawie popełnionego wykroczenia na szkodę powoda i uznał, że nie istnieją podstawy do skierowania wniosku o ukaranie ponieważ działka nr (...) nie stanowi własności powoda, jednak nie ustalono, żeby na działce powoda nie znajdował się żaden ogród kwiatowy oraz, aby w dniu gdy zniszczono kwiaty powoda były wykonywane czynności przez pracowników zarządcy drogi, zaś osoby na które wskazał powód, jako na te, które mogły się dopuścić zniszczenia jego kwiatów nie zostały przesłuchane.

W ocenie skarżącego kwestie odnoszące się do własności działki oraz wartość zniszczonych kwiatów nie mają znaczenia dla bytu wykroczenia z art. 150 k.w. drugorzędne znaczenie, zaś powód sadząc i pielęgnując kwiaty przy swoim ogrodzeniu traktował je jak własne, poprawiały one walory estetyczne, a nadto nie przeszkadzały w bezpiecznym użytkowaniu pasa ruchu przez użytkowników, przy czym realizacja zadań zarządcy nie wymagała zniszczenia ogrodu kwiatowego.

Zaniechanie wyjaśnienia sprawy, a tak należy ocenić podjęcie decyzji o niekierowaniu do sądu wniosku o ukaranie na skutek zlekceważenia sprawy i niepodjęcia odpowiednich czynności doprowadziło powoda do utraty poczucia bezpieczeństwa, wywołały brak zaufania do organów ścigania oraz rozstrój zdrowia.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, wskazując na niezasadność wywiedzionego środka zaskarżenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Wbrew zarzutowi skarżącego Sąd Okręgowy rozpoznał istotę sprawy, zaś poczynione przez Sąd I instancji ustalenia Sąd Apelacyjny w pełni podziela i uznaje za własne, zatem nie zachodzi potrzeba ich ponownego przytaczania.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wskazać należy, że zarzut taki może zostać skutecznie przedstawiony przez wykazanie, że Sąd I instancji popełnił błędy w ocenie dowodów, naruszył zasady logicznego rozumowania czy doświadczenia życiowego; konieczne pozostaje przy tym jednocześnie wskazanie konkretnych dowodów, których zarzut taki dotyczy. Zgodnie bowiem z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania po wszechstronnym rozważeniu zebranego materiału dowodowego. Taka ocena dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i

posiadanego doświadczenia życiowego, a ponadto powinna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i – ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Zarówno w literaturze jak i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się także, że powyższa ocena musi być oparta na wszechstronnym rozważeniu zgromadzonego materiału dowodowego, przez co należy rozumieć uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych środków dowodowych, mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności.

Zgłoszony w apelacji zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c może zostać uwzględniony jedynie w przypadku wykazania jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając, a także w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych. Natomiast nie czyni zarzutu tego skutecznym przedstawianie przez skarżącego własnej wizji stanu faktycznego w sprawie, opartej na dokonanej przez siebie odmiennej ocenie dowodów, a nawet możliwość w równym stopniu wyciągnięcia na podstawie tego samego materiału dowodowego odmiennych wniosków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r. w sprawie sygn. akt II CKN 817/00, publ. LEX nr 56906, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001r. w sprawie sygn. akt IV CKN 970/00, publ. LEX nr 52753). Skarżący w istocie ogranicza się w zakresie sformułowanego zarzutu w zakresie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. do wskazania okoliczności, które, w jego ocenie, zostały pominięte przy ocenie postępowania pozwanego w toku czynności podjętych na skutek złożonego przez pozwanego zawiadomienia o popełnieniu wykroczenia w postaci skoszenia w dniu 8 czerwca 2017 r. kwiatów różnych gatunków rosnących przy jego ogrodzeniu.

W istocie z treści wniosku o odstąpienie od kierowania wniosku do Sądu Rejonowego po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających z 29 września 2017r. wprost wynika, że w toku czynności wyjaśniających przesłuchano pracownika Gminy (...), a wniosek taki nie został skierowany do sądu ze względu na ustalenie, że działka nr (...), na której czynności dokonują pracownicy Zarządu Dróg w L. stanowi własność Gminy (...), a nie powoda. Sąd I instancji nie dokonał także ustaleń w zakresie ewentualnych nasadzeń na działce stanowiącej własność powoda, jednakże wskazany przez Sąd Okręgowy materiał dowodowy stwarza dostateczne podstawy do wniosku, że zawiadomienie powoda kierowane do Prokuratury Rejonowej w T.w przedmiocie ścięcia kwiatów dotyczyły zdarzenia mającego miejsce na działce nr (...); również i skarżący w treści uzasadnienia apelacji wskazuje, że kwiaty rosły przy płocie na odcinku ok.100 m. wzdłuż posesji.

Treść składanej przez powoda korespondencji kierowanej do organów ścigania nie wskazuje, aby formułował on konkretne i mające oparcie w przytaczanych okolicznościach wnioski dotyczące osób, które w jego ocenie miały dopuścić się wykroczenia; wręcz z treści pisma procesowego powoda z 15 lutego 2019r. wynika, że powód nie jest w stanie wskazać żadnych ich danych osobowych. Skarżący podniósł również, że działał jako pokrzywdzony w postępowaniu dotyczącym wykroczenia na jego szkodę bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika, zaś treść kierowanych przez niego do organów pism jednoznacznie świadczy, iż nie był on w stanie skutecznie bronić swoich interesów w tym postępowaniu i ze względu na przebywanie w areszcie nie miał obiektywnej możliwości weryfikacji podjętych czynności, zaś wniosek o odstąpienie od kierowania wniosku do Sądu Rejonowego po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających z 29 września 2017r. adresowany był na adres zamieszkania powoda, jednakże okoliczności te nie przesądzają o bezprawności działań podjętych przez pozwanego; zasadnie Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że czynności organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości związane z wypełnianiem ich ustawowych obowiązków nie mają charakteru działań niezgodnych z prawem, jeżeli zaś organ ścigania stwierdzając brak uzasadnionych podejrzeń popełnienia wykroczenia może odmówić wszczęcia postępowania; jedynie na marginesie zważyć należy, że skarżący w istocie nie wskazuje w jaki sposób korzystanie przez niego z pomocy profesjonalnego pełnomocnika przy zgłoszeniu popełnienia wykroczenia wpłynęłoby, choćby hipotetycznie, na przebieg tego postępowania. Niezasadne pozostają także zarzuty skarżącego dotyczące pominięcia przez Sąd I instancji dowodów z opinii biegłego oraz przesłuchania powoda. W sytuacji, gdy brak podstaw do stwierdzenia, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda opinia biegłego dotycząca skutków tego naruszenia w istocie zmierzałaby jedynie do przedłużenia postępowania; nie ma również podstaw do uznania za wadliwego postanowienia Sądu I instancji w zakresie oddalenia wniosku dowodowego z przesłuchania powoda, w sytuacji gdy przesłuchać można było tylko jedną stronę postępowania, zwłaszcza w świetle art. 299 k.p.c. wskazującego na subsydiarność dowodu z przesłuchania stron.

Słusznie wskazał skarżący, że dla bytu wykroczenia opisanego w art. 150 k.w. nie mają znaczenia kwestie związane z wartością ogrodu; podobnie stwierdzenie określające ogród jako cudzy odnosi się do sprawcy. Jednakże zgodnie z przepisem art. 48 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania, zaś własność właściciela nieruchomości gruntowej rozciąga się na jej części składowe, co nakazuje ustalenie, że właścicielem nasadzeń na działce nr (...) był jej właściciel Gmina (...)bez względu na to kto ich dokonał, zaś działań podjętych przez właściciela nieruchomości nie można traktować jako wykroczenie opisane w art. 150 k.w. W ocenie Sądu Apelacyjnego zasadny natomiast pozostawał zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie przez Sąd Okręgowy. Powód z uwagi na trudną sytuację materialną korzystał ze zwolnienia od kosztów sądowych, zaś Sąd I instancji obciążył go obowiązkiem poniesienia kosztów postępowania około dziesięciokrotnie przewyższającym miesięczny dochód powoda. Jednocześnie powód mógł mieć subiektywne poczucie krzywdy i przekonanie o zasadności swego powództwa, skoro wedle jego twierdzeń usunięte zostały kwiaty przez niego posadzone i które pielęgnował. Wskazane okoliczności stały się podstawą do zmiany zaskarżonego wyroku na mocy art. 386 § 1 k.p.c. w zakresie rozstrzygnięcia o obciążeniu powoda kosztami postępowania. W pozostałym zakresie apelacja jako niezasadna podlegał oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c. Biorąc pod uwagę okoliczności, które stały się przyczyną zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o obciążeniu powoda kosztami postępowania Sąd Apelacyjny nie obciążył powoda również kosztami postępowania apelacyjnego.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu Sad Apelacyjny orzekł na mocy § 8 ust. 7 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. poz. 1714 z późn.zm).