Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 843/20

Uzasadnienie wyroku z dnia 19 października 2020 roku

W pozwie z dnia 26 lipca 2019 roku (data nadania w urzędzie pocztowym) strona powodowa (...) Spółka Akcyjna w B. domagała się zasądzenia od pozwanego Z. S. kwoty 6.484,38 zł z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od dnia 14 lipca 2019 roku do dnia zapłaty. Ponadto strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania.

W piśmie z dnia 1 października 2019 roku strona powodowa sprecyzowała żądanie o tyle tylko, że domagała się zasądzenia od pozwanego odsetek ustawowych za opóźnienie w miejsce odsetek umownych za opóźnienie.

W dniu 24 października 2019 roku wydano w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, orzekając zgodnie z żądaniem pozwu (sygn. akt I Nc 3279/19).

Pozwany prawidłowo wniósł zarzuty od nakazu zapłaty, zaskarżając orzeczenie z dnia 24 października 2019 roku w całości i wnosząc o jego uchylenie, oddalenie powództwa oraz zasądzenie od strony powodowej kosztów postępowania. Pozwany podniósł zarzut abuzywności postanowień umownych przewidujących obowiązek zapłaty przez nią kosztów opłaty przygotowawczej, prowizji i usługi „twój pakiet” w umowie pożyczki, jaka wiązała strony. Pozwany odwołał się również do spełnienia świadczenia na rzecz strony powodowej i wygaśnięcia w ten sposób jego zobowiązania.

Na dalszym etapie postępowania strony podtrzymały pierwotnie zgłoszone stanowiska, przy czym strona powodowa zaprzeczała – po przejściu na stosunek podstawowy, który stanowiła umowa pożyczki z dnia 3 marca 2017 roku – jakoby w zawartej z pozwanym umowie zapisane zostały jakiekolwiek klauzule niedozwolone.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 3 marca 2017 roku pomiędzy (...) Spółką Akcyjną w B. a Z. S., który występował jako konsument, została zawarta umowa pożyczki gotówkowej o numerze (...). Zgodnie z zapisami umownymi, całkowita kwota pożyczki wynosiła 9.000 zł, natomiast całkowita kwota do zapłaty opiewała na kwotę 19.440 zł. Pożyczka miała zostać spłacona przez pozwaną w 36 ratach w wysokości po 540 zł miesięcznie w terminach wskazanych w harmonogramie stanowiącym załącznik nr 1 do umowy w okresie od 13 kwietnia 2017 roku do 13 marca 2020 roku. Zgodnie z postanowieniami umownymi w związku z udzieleniem pożyczki strona powodowa naliczyła pozwanemu opłatę przygotowawczą w kwocie 129 zł, prowizję w wysokości 7.771 zł oraz wynagrodzenie z tytułu przyznania usługi „twój pakiet” w kwocie 1.100 zł. Zabezpieczenie spłaty pożyczki stanowił weksel własny in blanco z dnia 3 marca 2017 roku wystawiony przez Z. S.. Zgodnie z deklaracją wekslową weksel był zabezpieczeniem zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej na podstawie umowy z dnia 3 marca 2017 roku, na które składają się całkowita kwota do zapłaty 19.440 zł oraz należne odsetki maksymalne za opóźnienie.

Dowód: weksel (k. 5), umowa pożyczki (k. 71-75), harmonogram spłat (k. 76), deklaracja wekslowa (k. 77);

Strony w treści umowy pożyczki przewidziały, że jeżeli pożyczkobiorca nie zapłaci w terminie poszczególnych rat lub ich część lub innej kwoty związanej z umową, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od każdego zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie za każdy dzień opóźnienia w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równe stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 par. 2 ¹ k.c. Ponadto uzgodniono, że pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej raty przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania. Pożyczkodawca zobowiązany był do zachowania 30-dniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy. Strona powodowa posiadała uprawnienie, aby wypełnić weksel in blanco na zasadach określonych w deklaracji wekslowej w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, a także w terminie 14 dni od wypowiedzenia umowy. Usługa „twój pakiet” polegała na dodatkowych uprawnieniach przyznanych Z. S. takich jak opcja jednorazowego w całym okresie kredytowania według swojego wyboru skorzystania z bezpłatnego odroczenia maksymalnie dwóch kolejnych terminów płatności rat albo bezpłatnego obniżenia o 50% maksymalnie czterech kolejnych rat, możliwości przyspieszonej wypłaty oraz pakietu powiadomień klienta (pozwanej przysługiwał pakiet powiadomień SMS obejmujący powiadomienia o przelewie pożyczki na konto pożyczkobiorcy, terminie płatności raty i zaksięgowaniu płatności na koncie strony powodowej).

Dowód: umowa pożyczki (k. 71-75);

Strona powodowa pismem z dnia 14 maja 2019 roku wezwała pozwanego do dobrowolnej zapłaty zaległych dwóch rat pożyczki w łącznej wysokości 1.015,13 zł w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego pisma. Pozwany został równocześnie poinformowany, że w przypadku braku wpłaty powyższej kwoty w określonym terminie, umowa pożyczki zostanie wypowiedziana, a wszystkie wynikające z niej zobowiązania zostaną postawione w stan natychmiastowej wymagalności. Pismem z dnia 13 czerwca 2019 roku strona powodowa wypowiedziała pozwanemu umowę pożyczki z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia wraz z zawiadomieniem o wypełnieniu weksla. W piśmie wskazano, że zadłużenie pozwanego opiewa na 6.484,38 zł, na co składa się 6.415,13 zł niespłaconej pożyczki oraz 69,25 zł odsetek karnych naliczonych z tytułu opóźnienia w płatności poszczególnych rat. Weksel został wystawiony i podpisany przez pozwaną w dniu 3 marca 2017 roku, a następnie wypełniony przez stronę powodową ze wskazaniem daty płatności 13 lipca 2019 roku oraz miejsca płatności – B.. Wystawca weksla był zgodnie z jego treścią po wypełnieniu zobowiązany do zapłaty kwoty 6.484,38 zł bez protestu na zlecenie (...) Spółki Akcyjnej w B..

Dowód: weksel (k. 5), naliczenie odsetek (k. 70), wezwanie do zapłaty i wypowiedzenie umowy z potwierdzaniami nadania (k. 78-91);

Pozwanemu w dniu 6 marca 2017 roku została wypłacona na rachunek bankowy kwota pożyczki w kwocie 9.000 zł. Z tytułu udzielonej pożyczki Z. S. uiścił na rzeczy strony powodowej ogółem 13.024,87 zł w następujący sposób:

- w dniu 18 kwietnia 2017 roku – 540 zł;

- w dniu 17 maja 2017 roku – 540 zł;

- w dniu 4 lipca 2017 roku – 540 zł;

- w dniu 2 sierpnia 2017 roku – 540 zł,;

- w dniu 18 sierpnia 2017 roku – 540 zł;

- w dniu 1 września 2017 roku – 540 zł;

- w dniu 16 października 2017 roku – 300 zł;

- w dniu 20 października 2017 roku – 260 zł;

- w dniu 16 listopada 2017 roku – 560 zł;

- w dniu 15 grudnia 2017 roku – 260 zł;

- w dniu 2 stycznia 2018 roku – 270 zł;

- w dniu 17 stycznia 2018 roku – 540 zł;

- w dniu 16 lutego 2018 roku – 540 zł;

- w dniu 19 marca 2018 roku – 540 zł;

- w dniu 16 kwietnia 2018 roku – 540 zł;

- w dniu 7 maja 2018 roku – 540 zł;

- w dniu 18 czerwca 2018 roku – 545 zł;

- w dniu 25 lipca 2018 roku – 539 zł;

- w dniu 27 sierpnia 2018 roku – 506 zł;

- w dniu 24 września 2018 roku – 579 zł;

- w dniu 23 października 2018 roku – 486 zł;

- w dniu 24 października 2018 roku – 56,50 zł;

- w dniu 4 grudnia 2018 roku – 498,50 zł;

- w dniu 8 stycznia 2019 roku – 545 zł;

- w dniu 1 lutego 2019 roku – 585,93 zł;

- w dniu 12 marca 2019 roku – 548,37 zł;

- w dniu 10 kwietnia roku – 545,57 zł;

Dowód: dowody wpłat (k. 24-33), karta klienta (k. 67-68), historia wpłat (k. 69);

Ustalając stan faktyczny, sąd oparł się na dowodach z dokumentów, których treść i autentyczność była bezsporna i niewątpliwa, a ponadto niekwestionowana przez strony postępowania. W szczególności niesporna, wykazana i niebudząca ostatecznie wątpliwości była wysokość spłat dokonanych przez Z. S..

W toku rozprawy w dniu 19 października 2020 roku sąd pominął dowód z przesłuchania stron z ograniczeniem do pozwanego z uwagi na nieusprawiedliwione niestawiennictwo pozwanego, ponadto o przeprowadzenie tego dowodu nie wnioskowała żadna ze stron postępowania i również w ocenie sądu dowód ten jawił się jako zbędny.

Sąd nie uwzględnił przy rekonstruowaniu stanu faktycznego dowodu przedłożonego przez stronę powodową w postaci formularza „ załącznika nr 1 do umowy pośrednictwa/umowy zlecenia nr ….”, gdyż dokument ten nie został przez nikogo podpisany i stanowił w istocie bliżej identyfikowalny wydruk.

Pozwany w zarzutach od nakazu zapłaty wnosił o zobowiązanie strony powodowej do przedstawienia określonych wyliczeń oraz dokumentów (pkt 7.5., 7.6., 7.7. zarzutów). Strona powodowa, bez konkretnego zobowiązania sądu po doręczeniu zarzutów od nakazu zapłaty, odniosła się do wszystkich powyższych zobowiązań i przedstawiła stanowisko, wyliczenia twierdzenia, argumenty oraz złożyła wnioski dowodowe z dokumentów, toteż brak było podstaw do wystosowywania formalnego zobowiązania do pełnomocnika (...) Spółki Akcyjnej w toku rozprawy w dniu 19 października 2020 roku, gdyż okazałoby się to bezcelowe i nie przyczyniłoby się do rozstrzygnięcia procesu.

Z kolei wniosek pozwanego, który również został zawarty w zarzutach od nakazu zapłaty, o zobowiązanie do przedłożenia oryginału umowy pożyczki i oryginału deklaracji wekslowej był nieuzasadniony w świetle przedłożenia tych dokumentów w formie kserokopii poświadczonej za zgodność z oryginałem przez profesjonalnego pełnomocnika, co było w ocenie sądu w pełni wystarczające, zwłaszcza że pozwany nie kwestionował faktu zawarcia umowy oraz podpisania weksla i deklaracji wekslowej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione.

Wniesiony w niniejszej sprawie pozew opierał się na wekslu własnym in blanco, jednak pozwany podnosił zarzuty odnoszące się do stosunku podstawowego. Nie budzi w orzecznictwie sądów powszechnych wątpliwości, że w przypadku weksla niezupełnego (takiego jak w niniejszej sprawie) dłużnik może formułować zarzuty dotyczące nieprawidłowego wypełnienia weksla i przenosić spór na grunt stosunku podstawowego. Taki właśnie zarzut stawiał w toku procesu Z. S., twierdząc, że wpisana na wekslu suma nie jest zgodna z treścią stosunku prawnego łączącego strony i ten zarzut okazał się ostatecznie uzasadniony. Wobec takiego stanowiska pozwanego zaistniała konieczność dokonania oceny prawnej stosunku podstawowego łączącego strony. W ocenie sądu należycie wykazany został fakt skutecznego wypowiedzenia umowy pożyczki, które nastąpiło w formie pisemnej, zgodnie z postanowieniami umownymi wobec zaistnienia po stronie Z. S. zadłużenia, po wezwaniu do zapłaty z zakreśleniem terminu do uiszczenia zaległych rat. Strona powodowa przedłożyła pisma z wezwaniami oraz potwierdzenia nadania. Przy tym, w ustalonym stanie faktycznym, nie budziło wątpliwości sądu, że pozwany posiadał zadłużenie względem strony powodowej, które przy uwzględnieniu wysokości poszczególnych rat pożyczki umożliwiało złożenie wypowiedzenia.

Strona powodowa już przy wniesieniu pozwu powołała się na zawarcie umowy pożyczki gotówkowej z dnia 3 marca 2017 roku, a następnie ten fakt należycie udowodniła, z kolei w toku procesu pozwany nie kwestionował, iż do zawarcia umowy faktycznie doszło, podobnie jak nie podważał faktu wywiązania się przez stronę powodową poprzez wypłacenie mu kwoty pożyczki w wysokości 9.000 zł. Wskazać zatem należy jedynie, że zawarta przez strony umowa stanowi umowę pożyczki w rozumieniu art. 720 par. 1 k.c., która podlega regulacji ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim jako zawarta pomiędzy przedsiębiorcą w ramach działalności gospodarczej a konsumentem, czyli pozwanym.

Analizując podniesiony przez pozwanego zarzut wygaśnięcia zobowiązania na skutek spłaty zadłużenia oraz zarzut abuzywności postanowień umownych, należało w pierwszej kolejności wskazać, jakie były części składowe roszczenia strony powodowej. Otóż analiza materiału dowodowego świadczyła jednoznacznie o tym, że na kwotę do zapłaty w wysokości 19.440 zł składały się: 9.000 zł kapitału pożyczki, 129 zł opłaty przygotowawczej, 1.100 zł wynagrodzenia za usługę „twój pakiet”, 7.771 zł prowizji oraz 1.440 zł odsetek umownych. Po uwzględnieniu przez (...) Spółkę Akcyjną wpłat pozwanego w łącznej wysokości 13.024,87 zł uzyskano kwotę 6.415,13 zł (19.440 zł – 13.024,87 zł), którą powiększono o dochodzoną kwotę 69,25 zł odsetek karnych (vide suma kwot z naliczenia odsetek na k. 70) i w ten sposób uzyskano wartość przedmiotu sporu, tj. 6.484,38 zł (6.415,13 zł + 69,25 zł).

Mając na uwadze powyższe, w ocenie sądu, trafnie argumentował pozwany, że umowa pożyczki z dnia 3 marca 2017 roku zawierała częściowo postanowienia o charakterze abuzywnym w rozumieniu art. 385(1) k.c., które powinny podlegać eliminacji ze stosunku prawnego, jeżeli jedną z jego stron jest konsument – tak jak w niniejszym przypadku Z. S.. Owe postanowienia to mianowicie w ocenie sądu prowizja w wysokości 7.771 zł oraz opłata za „twój pakiet” wynoszącą 1.100 zł. W tym kontekście trzeba w pierwszej kolejności przywołać regulację przepisu art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, która wprowadza limit pozaodsetkowych kosztów kredytu i która znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie. Stosownie do powołanego przepisu w ust. 1, maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru (...) < (K x 25%) + (K x n/R x 30%), gdzie (...) stanowi maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, K – całkowitą kwotę kredytu, n - okres spłaty wyrażony w dniach oraz R - liczbę dni w roku, przy czym wysokość pozaodsetkowych kosztów nie może przekraczać całkowitej kwoty pożyczki. W niniejszej sprawie pozaodsetkowe koszty kredytu nie przekraczały limitu wynikającego ze wskazanego wzoru (9.000 x 0,25) + (9.000 x 1.106 / 365 x 0,3) i nie były wyższe niż kwota pożyczki (wynosiły dokładnie 9.000 zł), jednak podkreślenia wymaga, że opłaty powinny być ustalane przez pożyczkodawcę w rozsądnych granicach tak, aby nie godziły w słuszne i prawnie chronione interesy konsumenta. Pozaodsetkowe koszty dotyczą, w ocenie sądu, takich opłat, które nie posiadają charakteru abuzywnego i które wiążą się z rzeczywistymi kosztami wynikającymi z danego stosunku prawnego. Innymi słowy, wzór określony w przepisie art. 36a u.k.k. nie daje pożyczkodawcy możliwości określenia pozaodsetkowych kosztów w całkowitym oderwaniu od zasad współżycia społecznego, dobrych obyczajów, a przede wszystkim od faktycznych kosztów kredytu takich jak np. koszty ubezpieczenia pożyczki, wysyłania monitów i wezwań czy czynności terenowych podejmowanych przez pracowników itp. Istotne jest przy tym to, że prowizja oraz inne opłaty określone w umowie nie powinny stanowić dodatkowego wynagrodzenia dla pożyczkodawcy, gdyż takim wynagrodzeniem są co do zasady odsetki umowne, które zresztą strona powodowa zastrzegła. W tym kontekście przywołać należy przepis art. 33a ustawy o kredycie konsumenckim, który przewiduje wysokość należności w przypadku opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu i opłat za opóźnienie przekraczających maksymalne odsetki za opóźnienie. Jeżeli opłaty te są wyższe od kwoty odpowiadającej kwocie odsetek maksymalnych za opóźnienie, należna jest tylko kwota stanowiąca odsetki maksymalne. Natomiast w razie gdyby pożyczkodawca określał wynagrodzenie za udzielenie pożyczki również w innych formach (np. poprzez prowizję), to stanowiłoby to niedopuszczalne obejście przepisu art. 33a u.k.k. oraz zakazu naliczania odsetek wyższych niż maksymalne. W konsekwencji należało uznać, że jeżeli strona powodowa formułuje żądanie z tytułu prowizji oraz „twojego pakietu” w znacznej wysokości, tj. w łącznej wysokości zbliżonej do otrzymanej przez pozwanego kwoty pieniężnej, to powinna wykazać, jakie wydatki związane się z określeniem tych kosztów na tak wysoką sumę.

Pozwany, mając na uwadze powyższe uwagi, zasadnie domagał się przedstawienia przez stronę powodową wykazu poniesionych wydatków, które miały pokrywać pozaodsetkowe koszty pożyczki. Strona powodowa, odnosząc się do tego zobowiązania, nie wykazała żadnego z rzekomo poniesionych wydatków. (...) Spółka Akcyjna podjęła wprawdzie próbę (k. 65 i 65v) wykazania, że kwoty 7.771 zł i 1.100 zł rzeczywiście mają służyć pokryciu wydatków, jednak próba ta okazała się nieudana. Odnośnie wynagrodzenia za pośrednictwo w zawieraniu umów nie przedstawiono poza gołosłownymi twierdzeniami i enigmatycznego oraz niepodpisanym wydrukiem żadnych dokumentów, ponadto całkowicie niewiarygodne jest, aby osoba, która z ramienia powodowej spółki, tj. E. P. będąca pracownikiem spółki miała uzyskać za zawarcie jednej umowy tak wysokie wynagrodzenie jak 486 zł. Wszak gdyby rzeczywiście tak było, to strona powodowa z powodzeniem mogłaby przedłożyć podpisany egzemplarz załącznika do umowy pośrednictwa/zlecenia, przedstawić samą umowę i w końcu potwierdzenie wypłaty kwoty 486 zł E. P., czego jednak nie uczyniła. Koszt pozyskania kapitału pożyczki również nie został w żaden sposób wykazany, w szczególności nie udowodniono, aby (...) Spółka Akcyjna pożyczała pieniądze na wypłaty dla swoich pożyczkobiorców od zagranicznych podmiotów. Zresztą jest to sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego i realiami ekonomicznymi, gdyż pożyczki udzielane przez powodową spółkę nie opiewają zazwyczaj na wysokie kwoty i sięgają maksymalnie kilkunastu tysięcy złotych, więc mało wiarygodne jest to, również przy uwzględnieniu szerokiego zakresu działalności spółki na rynku pożyczkowym, by spółka była zmuszona pozyskiwać kapitał na udzielanie pożyczek od podmiotów trzecich, albowiem z powodzeniem może sfinansować wypłaty dla klientów ze spłat uzyskiwanych od innych klientów, zwłaszcza że stosuje abuzywne wzorce umowne i domaga się od klientów zwrotu ponad dwa razy większej kwoty niż wysokość udzielanej pożyczki. Wreszcie całkowicie nieuzasadnione było powoływanie się na to, że wydatek pokrywany przez pozaodsetkowe koszty pożyczki stanowi podatek dochodowy od osób prawnych od pozaodsetkowych kosztów. Jest to tzw. „błędne koło” – wszak oczywistym jest, że gdyby te koszty nie zostały zapisane we wzorcu umownym i nie znalazły się w treści umowy, to również podatek CIT nie musiałby zostać z tego tytułu zapłacony. Wyłączną przyczyną tego, że (...) S.A. musiała ponieść taki koszt (choć swoją drogą nie wykazała, by ten koszt rzeczywiście poniosła), jest wprowadzenie do wzorca umownego tak wysokiej kwoty prowizji i opłaty za „twój pakiet”, toteż całkowicie nieuzasadnione jest, by powodowa spółka wyciągała z tej okoliczności korzystne dla siebie i niekorzystne dla konsumenta skutki.

W efekcie strona powodowa poprzez podjęcie nieudanej próby wykazania, jakie rzekome wydatki poniosła, dowiodła, że owe pozaodsetkowe koszty wynikające z prowizji i opłaty za usługę „twój pakiet” w rzeczywistości stanowią dodatkowe wynagrodzenie powodowej spółki z tytułu udzielonej pożyczki, a w konsekwencji, że doszło do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Zwrócić bowiem należy uwagę, że w przepisie art. 36a u.k.k. mowa jest o „kosztach” wynikających z umowy pożyczki, zatem nie mogą być to oderwane od rzeczywistości kwoty, które mają stanowić dodatkowe i nadmiernie wygórowane wynagrodzenie pożyczkodawcy.

Powyższa kwestia tym bardziej rzucała się w oczy, że – mając na uwadze szereg spraw z powództwa (...) Spółki Akcyjnej – wysokość opłat z tytułu prowizji oraz usługi „twój pakiet” ustalana jest w sposób mechaniczny i całkowicie oderwany od faktycznych kosztów danej umowy. Mianowicie strona powodowa tak kształtuje wysokość tych opłat, aby nie uchybić przepisowi, iż pozaodsetkowe koszty umowne nie mogą przekraczać całkowitej kwoty pożyczki. W konsekwencji jeżeli kwota pożyczki wynosi dla przykładu 5.000 zł, to kwota prowizji i opłaty za usługę „twój pakiet” są automatycznie niższe tak, by wraz z opłatą przygotowawczą wynosić dokładnie 5.000 zł, nawet jeżeli okres spłaty pożyczki jest równie długi – całkowicie w oderwaniu od faktycznych kosztów obsługi danej umowy. Z kolei jeżeli kwota pożyczki wynosi 7.000 zł, to pozaodsetkowe koszty są dokładnie tak kształtowane, by ich wartość również wynosiła 7.000 zł. W niniejszej sprawie udzielono pozwanej pożyczki w wysokości 9.000 zł i tylko z tego powodu tak ukształtowano wysokość opłat z tytułu prowizji, usługi „twój pakiet” oraz opłaty przygotowawczej, aby wynosiły dokładnie 9.000 zł (129 zł + 1.100 zł + 7.771 zł). To tym dobitniej pokazuje, że pozaodsetkowe koszty umowne nie mają nic wspólnego z faktycznie ponoszonymi przez stronę powodową kosztami obsługi umowy i w konsekwencji że roszczenie z tego tytułu nie zasługuje na uwzględnienie.

Podkreślenia, przy uwzględnieniu powyższych uwag, wymaga, że prowizje oraz opłaty za czynności związane z przyznaniem kredytu nie posiadają charakteru świadczeń głównych, wobec czego podlegają kontroli pod kątem ewentualnej abuzywności w trybie art. 385 ¹ k.c. Kwestii opłat dodatkowych oraz prowizji nie należy uznawać za świadczenie główne stron, którym jest w przypadku umowy pożyczki wypłata kapitału pożyczki po stronie pożyczkodawcy oraz jego zwrot wraz z odsetkami po stronie pożyczkobiorcy. Przy tym niewątpliwie, jak już wskazano, przepis art. 36a u.k.k. nie uchybia możliwości kontroli wzorców umownych w kontekście ewentualnej abuzywności. Stosownie do przepisu art. 385 ¹ par. 1 k.c. postanowienia umowy nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie budzi, zdaniem sądu, wątpliwości, że strona powodowa przy zawieraniu umowy ze Z. S. posłużyła się wzorcem umownym, a postanowienia odnoszące się do prowizji oraz „twojego pakietu” nie zostały indywidualnie uzgodnione. Oczywiste jest wobec stosowania przez stronę powodową wzorców umownych, że klienci (...) Spółki Akcyjnej nie mają możliwości nieskorzystania z opcji „twój pakiet”, stanowiącej integralną część umowy, a wszystkie warunki są im w całości narzucone w oparciu o stosowany wzorzec umowny.

O ile odsetki umowne nie przekraczały wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie i o ile opłata przygotowawcza została określona w rozsądnej wysokości (129 zł) i nie jawiła się jako klauzula abuzywna, o tyle zasadnie kwestionował pozwany wysokość prowizji i „twojego pakietu”. Kwoty 7.771 zł i 1.100 zł są zdaniem sądu niezgodne z dobrymi obyczajami, pozostają całkowicie oderwane od rzeczywistości i w sposób rażący naruszają interesy pozwanego jako konsumenta, gdyż są zdecydowanie zbyt wygórowane i nieekwiwalentne – zwłaszcza przy uwzględnieniu, że strona powodowa w żaden sposób nie wykazała, jakie szczególnie wysokie koszty poniosła w związku z zawarciem tej konkretnej umowy. Jak już wskazano, ogółem pozwany otrzymał od strony powodowej w gotówce kwotę 9.000 zł, natomiast z samego tylko tytułu prowizji i „twojego pakietu” miałby zwrócić niemal drugie tyle, a konkretnie 8.871 zł, co już na pierwszy rzut oka jawi się jako jawnie niesprawiedliwe i krzywdzące dla pozwanego, zwłaszcza jeżeli ma on zwrócić jeszcze kapitał pożyczki, opłatę przygotowawczą oraz odsetki umowne w znacznej wysokości. Tak wysokie opłaty nie znajdują uzasadnienia w faktycznej wysokości opłat wynikających z tego typu czynności prawnych i prowadzą do nadmiernego i nieuzasadnionego wzbogacenia strony powodowej. Jest dla sądu niewątpliwe, że wysokość prowizji i opłaty za „twój pakiet” zostały ustalone przez (...) S.A. w sposób ryczałtowy i niezależny od faktycznej realizacji umowy, co należy uznać za praktykę niedopuszczalną, ponieważ – jak już wskazano – koszty inne aniżeli odsetkowe powinny odpowiadać rzeczywiście ponoszonym przez pożyczkodawcę kosztom. Tymczasem skoro strona powodowa nie udowodniła, że te opłaty mają służyć pokryciu konkretnych wydatków, to w pełni uzasadniona jest konstatacja, iż miały być jedynie dodatkowym zarobkiem pożyczkodawcy i źródłem zysku, a w konsekwencji – skutkowały obejściem przepisów o odsetkach maksymalnych. Przy tym należy zwrócić uwagę na samą wysokość tych kwot, która jest bardzo wygórowana. Gdyby prowizję ukształtowano na poziomie np. 1.000 zł czy 1.500 zł, ocena abuzywności tego zapisu mogłaby być inna, gdyż takie kwoty w kontekście faktycznych kosztów mogłyby okazać się wiarygodne i realne. Skoro jednak strona powodowa określiła arbitralnie prowizję oraz opłatę za usługę „twój pakiet” w tak wygórowany i oderwany od realiów sposób, to nie zasługuje to na jakąkolwiek aprobatę i legitymizację w orzeczeniu sądu, zaś zapisy podlegają eliminacji z treści stosunku prawnego jako niedozwolone. Skonstatować trzeba, że strona powodowa arbitralnie narzuciła pozwanemu będącemu konsumentem własny i w ewidentny sposób zawyżony cennik opłat, mając na celu uzyskanie jedynie dużego zysku i zasłaniając się przy tym zapisami przepisu art. 36a u.k.k. Koszty w postaci prowizji i „twojego pakietu” okazały się nadmiernie wygórowane i jako takie stanowiły ponadprzeciętną dolegliwość dla Z. S., naruszając tym samym jego interesy i przede wszystkim równowagę kontraktową stron poprzez ustanowienie znacznej dysproporcji pomiędzy wypłaconą pozwanej kwotą (9.000 zł) a kwotą, którą powinien zwrócić (19.440 zł), czyli prawie 2,5 raza więcej.

Podkreślenia wymaga, że strona powodowa nie podjęła nawet próby wyjaśnienia, dlaczego z tytułu prowizji domaga się kwoty 7.771 zł, zaś z tytułu usługi „twój pakiet” kwoty 1.100 zł i w jaki sposób wysokość tych kwot została ustalona – chociaż pozwany zwracał uwagę na te kwestie w pismach procesowych. Nie wiadomo zatem właściwie, z jakiego tytułu naliczono Z. S. opłaty w tak znacznej wysokości i uznać należy, że strona powodowa w tej części nie sprostała ciężarowi dowodu określonemu w przepisie art. 6 k.c. – zwłaszcza w świetle zakwestionowania tych okoliczności przez pozwanego. W oparciu o dostępne w materiale dowodowym dane nie sposób ustalić, dlaczego wyżej wymienione kwoty opiewają właśnie na taką sumę. Wskazać też trzeba, że nie sposób mówić o jakiejkolwiek ekwiwalentności prowizji w wysokości 7.771 zł w stosunku do świadczenia strony powodowej, natomiast w zakresie wynagrodzenia za „twój pakiet” stwierdzić trzeba, iż usługa ta miała w zasadzie charakter iluzoryczny, a pozwany w żaden sposób z niej nie skorzystał i nie mógł uzyskać z tytułu tej usługi żadnych wymiernych i adekwatnych do opłaty do 1.100 zł korzyści. Nie sposób uznać, że teoretyczna i niezrealizowana możliwość jednorazowego odroczenia terminu płatności dwóch rat bądź obniżenia czterech rat o 50% z obowiązkiem późniejszego wyrównania spłat warta jest 1.100 zł, gdyż jedyna płynąca stąd korzyść po stronie pożyczkobiorcy to nieznaczne opóźnienie terminu płatności, a nie jakiekolwiek obniżenie wysokości zobowiązania. Również w tej części sąd uznał, że dochodzona przez stronę powodową kwota, narzucona pozwanej, jest nadmiernie wygórowana i równocześnie nie zachodzi w tym zakresie żadna ekwiwalentność świadczeń.

Uwzględniając wszystkie powyższe uwagi, podsumować należało, że strona powodowa wypełniła weksel in blanco na kwotę składającą się częściowo z kwot stanowiących klauzule abuzywne, które należy wyeliminować z treści stosunku prawnego łączącego strony. Ostatecznie zatem uzasadnione było żądanie przez stronę powodową od pozwanej następujących kwot: 9.000 zł kapitału pożyczki, 129 zł opłaty przygotowawczej, 1.122,31 zł odsetek umownych i 69,25 zł odsetek karnych, tj. 10.320,56 zł, gdyż w tym zakresie postanowienia umowne nie były abuzywne, mieściły się w granicach ustawowych, pozostając w zgodzie z zasadami współżycia społecznego, obrotu gospodarczego i dobrych obyczajów, a wskazane poszczególne kwoty zostały prawidłowo wykazane przedstawionymi w sprawie dowodami. Skoro pozwany na etapie przedsądowym i praktycznie zgodnie z harmonogramem spłat dokonał wpłat w łącznej wysokości 13.024,87 zł, to należało powództwo oddalić w całości (również oczywiście co do odsetek), gdyż zobowiązanie pozwanego wygasło na skutek całkowitego spełnienia należnego świadczenia w kwocie 10.320,56 zł (pkt 2 wyroku).

Odnośnie wysokości odsetek umownych, którą sąd ustalił na kwotę 1.122,31 zł, należy podkreślić, że strona powodowa całkowicie niezasadnie domagała się zasądzenia od pozwanego odsetek umownych za cały okres obowiązywania umowy w kwocie 1.440 zł. Skoro bowiem – co bezsporne – umowa została skutecznie wypowiedziana ze skutkiem na 13 lipca 2019 roku (wypowiedzenie z dnia 13 czerwca 2019 roku z 30-dniowym okresem wypowiedzenia), to za okres po tej dacie strona powodowa nie jest już uprawniona do naliczania odsetek umownych, tym bardziej jeżeli od dnia kolejnego, czyli od 14 lipca 2019 roku domaga się odsetek karnych z tytułu przeterminowanego zadłużenia. Zasądzenie zarówno odsetek umownych za cały okres, w jakim umowa miała obowiązywać, a równocześnie odsetek karnych za częściowo ten sam okres, nie znajduje żadnego uzasadnienia i, co więcej, stanowiłoby w istocie podwójne oprocentowanie za ten sam okres. Odsetki umowne stanowią co do zasady wynagrodzenie pożyczkodawcy za okres korzystania z kapitału przez pozwanej w okresie obowiązywania umowy. Skoro jednak umowa została wypowiedziana i całą należność postawiono w stan natychmiastowej wymagalności, to strona powodowa ma uprawnienie do naliczania odsetek od zadłużenia przeterminowanego w wysokości ustalonej w pkt 4.1. umowy, natomiast brak jest podstaw do obciążania pozwanej ponoszeniem dalszych kosztów korzystania z kapitału, gdyż umowa już nie obowiązuje. Skorzystanie przez pożyczkodawcę z prawa do wypowiedzenia umowy skutkuje rozwiązaniem umowy z upływem okresu wypowiedzenia, a w konsekwencji wygaśnięciem z tym dniem umownego stosunku zobowiązaniowego. Na skutek wypowiedzenia postanowienia umowy nie wiążą już stron, a postawiona w stan natychmiastowej wymagalności wierzytelność podlega reżimowi odsetek od zadłużenia przeterminowanego, nie zaś odsetek umownych stanowiących wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. W konsekwencji, przy uwzględnieniu stałego oprocentowania w skali roku (pkt 1.2. umowy), sąd obliczył wysokość należnych odsetek umownych poprzez wykonanie stosownego obliczenia matematycznego. Mianowicie kwota odsetek za cały okres umowy, tj. od 3 marca 2017 roku do 13 marca 2017 roku (tj. 1.106 dni) miała wynosić 1.440 zł, natomiast ostatecznie umowa obowiązywała przez 862 dni (od 3 marca 2017 roku do 13 lipca 2019 roku). Wysokość odsetek przy stałym i niezmiennym oprocentowaniu za ten okres wynosi zatem po wykonaniu stosownego działania matematycznego 1.122,31 zł (1.440 zł x 862 dni / 1.106 dni) i taka kwota powinna być przez pozwanego uiszczona. Wskazać należy, że pozwany wprawdzie nie podnosił w toku procesu zarzutów związanych z naliczeniem odsetek umownych za cały okres obowiązywania umowy, jednak ponieważ była to sfera prawa materialnego – sąd był zobowiązany wziąć ją pod uwagę z urzędu. Niedopuszczalne byłoby bowiem zasądzenie kwoty tytułem odsetek umownych w wysokości sprzecznej z przepisami prawa i z samą istotą odsetek umownych.

Dodać przy tym należy, że zysk strony powodowej wynikający z umowy zawartej z pozwaną, wobec uznania zasadności kwoty 10.320,56 zł jest godziwy w świetle wypłacenia Z. S. kwoty 9.000 zł. Przy porównaniu tych kwot nie sposób uznać, że orzeczenie sądu krzywdzi stronę powodową czy też nie gwarantuje jej jakiejkolwiek korzyści z tytułu udzielonego pozwanemu świadczenia.

Wyjaśnić należy, że w pkt 1 wyroku sąd uchylił nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 24 października 2019 roku, a dopiero w pkt 2 zasądził od pozwanej żądaną kwotę. Wynikało to stąd, że nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym nie traci mocy na skutek wniesienia zarzutów, a stosownie do przepisu art. 496 k.p.c., który znajdował zastosowanie w niniejszej sprawie w oparciu o przepis art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (obecnie przepis jest uchylony i niejako „przeniesiony” do przepisu art. 493 par. 4 k.p.c.), sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty w całości lub w części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Wobec powyższego, należało stosownie do powołanego przepisu uchylić nakaz zapłaty (pkt 1) i orzec o żądaniu pozwu poprzez oddalenie powództwa w całości (pkt 2), skoro nakaz zapłaty nie podlegał utrzymaniu w mocy.

O kosztach procesu orzeczono w pkt 3 wyroku w oparciu o przepis art. 98 par. 1 k.p.c. Pozwany wygrał proces w całości, ponosząc następujące koszty: 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 1.800 zł wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika oraz 189 zł opłaty sądowej od zarzutów od nakazu zapłaty, czyli łącznie 2.006 zł i taką kwotę zasądzono na jego rzecz od strony powodowej.

Asesor Sądowy Konrad Kostorz