Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Tomasz Gal

Protokolant: Katarzyna Nawrocka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 stycznia 2021 roku w Warszawie

sprawy z powództwa J. M. i W. M.

przeciwko B. P. (1)

o ukształtowanie

orzeka:

1)  oddala powództwo,

2)  ustala, że pozwana wygrała niniejszy spór w całości, pozostawiając wyliczenie kosztów sądowych referendarzowi sądowemu.

Sygnatura akt XXV C 2141/19

UZASADNIENIE

Powodowie J. M. i W. M. w pozwie z dnia 19 sierpnia 2019 r. (data prezentaty) skierowanym przeciwko pozwanej B. P. (1) wnieśli o ustalenie, że pomiędzy J. M. i W. M. jako pożyczkobiorcami oraz B. P. (1) jako pożyczkodawcą istnieje stosunek zobowiązaniowy w postaci umowy pożyczki, której kwota należności głównej wraz z odsetkami maksymalnymi w wysokości 10 % rocznie na dzień wniesienia pozwu wynosi 236.710,94 zł (słownie dwieście trzydzieści sześć tysięcy siedemset dziesięć złotych 94/100). Powodowie wnieśli ponadto o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 1 sierpnia 2003 r. powodowie J. M. i W. M. zawarli z pozwaną B. P. (1) umowę pożyczki, na mocy której powodowie otrzymali od pozwanej kwotę w wysokości 150.000,00 zł. Podano, że termin zwrotu pożyczki ustalono na dzień 15 maja 2004 r., oprocentowanie w skali rocznej ustalono na poziomie 10 % w skali roku, a czasokres naliczania odsetek od pożyczki określono jako za każdy dzień w proporcji do kwoty wynikającej z rocznej stopy procentowej podzielonej przez 365 dni, począwszy od następnego dnia od wypłaty pożyczki i łącznie z dniem zwrotu pożyczki. Wskazano, iż strony ustaliły, że w przypadku zwłoki w terminie zwrotu pożyczki naliczane będą odsetki w wysokości ustawowej, nie niższej niż 10 % w skali rocznej. Zaznaczono, że ww. umowa pożyczki była aneksowana w dniu 25 sierpnia 2003 r. – zmianie uległ pkt 3 umowy w ten sposób, że oprocentowanie określono na 10 % w skali rocznej od dnia zawarcia umowy, a następnie aneksem sporządzonym w dniu 1 lutego 2004 r. dokonano zmian w ww. umowie pożyczki w ten sposób, że w pkt 2 dodano sformułowanie ,,w przypadku wzrostu wysokości odsetek ustawowych oprocentowanie pożyczki wzrasta proporcjonalnie (o taki sam procent wzrostu)”; równocześnie do ww. umowy dodano pkt 8 w brzmieniu: ,,Kwota główna jest rewaloryzowana co kwartał – począwszy od lutego 2004 r. o stopień inflacji i odsetki są naliczane od tak ustalonej kwoty”; zmianie uległ również termin zwrotu pożyczki, który ustalono na dzień 30 kwietnia 2005 r.

Strona powodowa wskazała, iż na podstawie kolejnej zawartej przez strony umowy pożyczki z dnia 25 sierpnia 2003 r. pozwana przekazała powodom kolejną kwotę w wysokości 100.000,00 zł, termin zwrotu tej kwoty ustalono na dzień 23 lipca 2004 r., a oprocentowanie pożyczki określono na 5 % w skali rocznej. Podano, iż czasokres naliczania odsetek od ww. pożyczki określono jako za każdy dzień w proporcji do kwoty wynikającej z rocznej stopy procentowej podzielonej przez 365 dni, począwszy od następnego dnia od wypłaty kwoty pożyczki i łącznie z dniem zwrotu pożyczki; w przypadku zwłoki w terminie zwrotu pożyczki ustalono odsetki w wysokości 20 % w skali rocznej, a dla zabezpieczenia roszczeń z tej umowy powodowie wyrazili zgodę na ustanowienie hipoteki na nieruchomości położonej w K. przy ul. (...).

Strona powodowa zaznaczyła, że w oparciu o ww. dwie umowy pożyczki łączna kwota, jaką powodowie kiedykolwiek pożyczyli od pozwanej, wynosi 250.000,00 zł i ani razu od 2003 r. powodowie nie otrzymali od pozwanej żadnych dodatkowych kwot. Wskazano, że w oparciu o ww. zawarte między stronami umowy pożyczki w dniu 1 grudnia 2010 r. sporządzono ,,Jednolity tekst umowy pożyczki”, na mocy którego strony ustaliły, że kwota pożyczki (kapitał główny) wynosi nie 250.000,00 zł, a już 263.000,00 zł (mimo nieprzekazania powodom przez pozwaną dodatkowej kwoty 13.000,00 zł), termin zwrotu kwoty pożyczki określono na dzień 30 października 2011 r., oprocentowanie zakreślono na poziomie 13,5 % w skali rocznej, z tym, że odsetki miały być płatne kwartalnie, najpóźniej ostatniego dnia upływającego kwartału, najbliższy termin zapłaty odsetek ustalono na dzień 31 stycznia 2011 r., dodatkowo wskazano, że w przypadku wzrostu wysokości odsetek ustawowych oprocentowanie pożyczki wzrasta proporcjonalnie, czasokres naliczania odsetek od pożyczki ustalono za każdy dzień w proporcji do kwoty wynikającej z rocznej stopy procentowej podzielonej przez 365 dni począwszy od następnego dnia od wypłaty pożyczki i łącznie z dniem zwrotu pożyczki, w przypadku zwłoki w terminie zwrotu pożyczki miały być naliczane odsetki w wysokości 1,5 stawki ustawowej, nie niższej jednak niż 10 % w skali rocznej.

Podano, iż w dniu 20 maja 2012 r. powodowie złożyli oświadczenie woli stanowiące ,,uznanie długu”, w ramach którego oświadczyli, że zadłużenie wobec B. P. (1) wzrosło o kwotę 40.000,00 zł (z tytułu niezapłaconych odsetek od kwoty głównej oraz wzrostu inflacji) i wynosi na dzień 20 maja 2012 r. 300.000,00 zł; powodowie zobowiązali się do spłaty zadłużenia do 31 października 2015 r.; w pkt 4 ww. uznania długu wolą pozwanej sformułowano postanowienie o tym, iż ,,pożyczkobiorcy mają świadomość, że pożyczkodawca wystąpi do sądu o nadanie klauzuli wykonalności na kwotę główną, odsetki oraz odsetki za zwłokę w przypadku uchybienia terminu, choćby o 14 dni, zapłaty odsetek zwykłych, odsetek za zwłokę oraz kwoty głównej i oświadczają, że pozostaną w zrozumieniu dla działań pożyczkodawcy”.

Wskazano, że w dniu 22 stycznia 2016 r. przed M. A., notariuszem w W., powodowie wraz z dziećmi – P. M. i M. M. złożyli oświadczenie o poddaniu się w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. egzekucji. W oświadczeniu tym wskazano, że w dniu 31 października 2015 r. została zawarta umowa pożyczki, mocą której powodom ,,została udzielona” (choć nie fizycznie) pożyczka w kwocie w wysokości 340.000,00 zł, a termin spłaty określono na dzień 31 października 2018 r.; zgodnie z § 1 pkt 3 oświadczenia wraz ze spłatą nominalnej kwoty pożyczki powodowie zobowiązali się zapłacić pozwanej odsetki w wysokości 13,5 % w skali roku za okres od dnia zawarcia umowy do dnia zwrotu pożyczki, czasokres oprocentowania ustalono jako za każdy dzień w proporcji do kwoty wynikającej z rocznej stopy procentowej podzielonej przez 365 dni, począwszy od następnego dnia od wypłaty pożyczki i łącznie z dniem zwrotu pożyczki; w przypadku zwłoki w terminie zwrotu pożyczki naliczane miały być odsetki w wysokości 1,5 stawki ustawowej, nie niższe jednak niż 10 % w skali roku.

Strona powodowa wskazała, że zgodnie z aneksem z dnia 2 listopada 2017 r. do umowy pożyczki z dnia 31 października 2015 r. (którego to strona powodowa nie posiada), strony postanowiły, że w związku z zaległościami w wysokości 30.000,00 zł w spłacie odsetek umownych od kwoty głównej pożyczki na dzień 2 listopada 2017 r. do kwoty głównej pożyczki dolicza się 30.000,00 zł, w związku z czym wynosi ona 370.000,00 zł; termin zwrotu pożyczki ustalono na dzień 31 października 2019 r. – jest to ostatnia kwota należności głównej (bez doliczania odsetek oraz innych świadczeń ubocznych), jakiej pozwana dochodzi od powodów. Zaznaczono, iż w dniu 26 września 2018 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Wołominie I Wydział Cywilny postanowił nadać klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu sporządzonemu w dniu 22 stycznia 2016 r. przez M. A. notariusza w W. za rep. A nr (...); w stosunku do powodów klauzula została nadana w zakresie § 2.1., co do odsetek umownych w wysokości 13,5 % w skali roku od kwoty pożyczki 340.000,00 zł, za okres po dniu 31 października 2015 r. do dnia 12 września 2018 r. Podano, że w oparciu o ww. tytuł wykonawczy komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Żoliborza w W. S. W. prowadzi przeciwko powodom oraz ich dzieciom – P. i M. M. postępowanie egzekucyjne pod sygn. akt Km (...).

Podniesiono, iż powodowie od 2003 r. spłacają zaciągniętą u pozwanej pożyczkę i wedle potwierdzeń, którymi dysponują, wpłacili oni na rzecz pozwanej kwotę w wysokości co najmniej 337.320,47 zł, z kolei bazując na informacjach widniejących na potwierdzeniach wpłat, gdzie pozwana wskazuje na brakującą kwotę do zapłaty, można wywieść, iż dotychczas zapłacona przez powodów na rzecz pozwanej kwota to 407.193,17 zł. W ocenie strony powodowej za bezpodstawne, a przy tym sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, należy uznać to, dlaczego z rzeczywiście wręczonej powodom kwoty kapitału obejmującej łącznie 250.000,00 zł, przy równoczesnym dokonywaniu spłat na poziomie kwoty w wysokości 407.193,17 zł, są oni w dalszym ciągu zobowiązani do zapłaty kwoty w wysokości ponad 370.000,00 zł wraz z odsetkami. Zdaniem strony powodowej powyższe oznaczałoby, że powodowie będący konsumentami z tytułu zaciągniętej z innym konsumentem pożyczki zobowiązani są zwrócić łącznie kwotę ponad 3-krotnie wyższą od kwoty wręczonego im kapitału. Zaznaczono, iż powodowie traktują za co najmniej nieuprawnione naliczanie od kwoty głównej odsetek według stopy inflacji, waloryzowanie ich, naliczanie odsetek umownych i maksymalnych i jest to tym bardziej niezrozumiałe, gdyż umowa pożyczki była zawarta między osobami fizycznymi – konsumentami.

Podniesiono, że stosowanie tak wielu świadczeń ubocznych na najwyższym z możliwych poziomów (o ile nieprzekroczonym) powoduje, że powodowie w zasadzie nigdy nie będą mieli możliwości spłaty zobowiązania, bowiem będzie ono stale rosło przekraczając ich jakiekolwiek możliwości. Zwrócono uwagę, że mimo dokonania spłat na poziomie niemalże dwukrotnie przewyższającym kwotę kapitału, zgodnie z wyliczeniami pozwanej, powodowie mają do spłaty w dalszym ciągu ponad dwukrotną wartość kapitału, a z uwagi na niemożność sprostania takiemu zobowiązaniu bez wątpienia doszłyby także odsetki, które powiększałyby zobowiązanie powodów o dalsze kwoty.

Wskazano, iż powodowie dokonali wyliczeń na kalkulatorze, gdzie przyjęli założenia, które wydają się być najbardziej optymalne dla ustalenia konkretnej i rzeczywistej kwoty zadłużenia uwzględniając zasady uczciwości i lojalności w transakcji między konsumentami. Powodowie przyjęli, iż kwota główna pożyczki wynosi 250.000,00 zł – jest to rzeczywista kwota, jaką powodowie fizycznie otrzymali od pozwanej, zaś jako odsetki powodowie ustalili najbardziej odpowiedni według nich próg 10 %. Zaznaczono, że przy założeniu, że powodowie wpłacili do tej pory na poczet spłaty zadłużenia kwotę w wysokości 407.193,17 zł, to przy zastosowaniu ww. zasad spłacone zostały w całości odsetki oraz kwota w wysokości 13.289,06 zł – wobec tego, skoro świadczenia uboczne zostały zapłacone, to pozostała niespłacona część kapitału wynosi 236.711,00 zł, która to kwota stanowi wartość przedmiotu sporu w niniejszym postępowaniu.

W ocenie strony powodowej analiza stanu faktycznego niniejszej sprawy nakazuje przyjąć, że działania pozwanej przejawiające się w doliczaniu do zobowiązania głównego świadczeń ubocznych, stałe waloryzowanie, powiększanie kwoty zadłużenia o wskaźnik inflacji, stosowanie odsetek umownych na poziomie 13,5 % oraz oprócz tego odsetek maksymalnych, ustanawianie zabezpieczeń hipotecznych na nieruchomości stanowiącej dorobek życia powodów i jednocześnie ich miejsce zamieszkania oraz żądanie złożenia przez powodów oświadczenia w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. jest działaniem sprzecznym z dobrymi obyczajami i nieuczciwym, tj. naruszającym zasady współżycia społecznego. Zaznaczono także, iż żadnej z umów zawartej między stronami nie przygotowali powodowie, bowiem każda pochodziła tylko i wyłącznie od pozwanej, która to w sposób dowolny decydowała o treści tych umów, gdzie de facto ich ilość i sposób określania kwoty zadłużenia powodowały, że rzeczywista wartość należności, która powodowie winni zapłacić pozwanej była niemożliwa do wyliczenia.

Z uwagi na powyższe zdaniem powodów ich obecna sytuacja i stan zadłużenia w całości usprawiedliwia żądanie ustalenia na kanwie tego postępowania konkretnej wysokości ich zobowiązania. Podniesiono, iż postępowanie oparte na art. 189 k.p.c. jest jedynym możliwym sposobem dla ochrony praw powodów, niekwestionowane jest bowiem to, że powodowie są zobowiązani do zapłaty należności pieniężnej wobec pozwanej z tytułu zawartej umowy pożyczki, a wątpliwości budzi jedynie dopuszczalność ciągłego zwiększania kwoty kapitału, wysokość i sposób naliczania świadczeń ubocznych oraz aktualna rzeczywista wartość kwoty pożyczki. (pozew – k. 4-16)

W odpowiedzi na pozew pozwana B. P. (1) wniosła o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powodów kosztów procesu według norm przepisanych.

W ocenie strony pozwanej możliwość dochodzenia przez powodów świadczeń z określonego stosunku prawnego czy też obrona przed takimi świadczeniami w innym procesie w drodze zarzutu wyklucza istnienie po ich stronie interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia tego stosunku. W ocenie strony pozwanej powodowie nie posiadają interesu prawnego zarówno w żądaniu ustalenia obowiązującej strony stawki oprocentowania kwoty głównej pożyczki (pożyczek), wysokości odsetek za zwłokę, jak i w ustaleniu kwoty głównej do spłaty, bowiem strony nie pozostają w sporze co do istniejącego pomiędzy nimi stosunku prawnego, a zatem co do związania ich umową pożyczki, strony nie pozostawały także w sporze co do charakteru tej umowy ani też ważności jej zawarcia, a w konsekwencji i obowiązków stron z niej wynikających, a ponadto powodowie nie kwestionowali do chwili wniesienia pozwu swego zobowiązania do zwrotu kwoty pożyczki, zapłaty odsetek w umówionej wysokości oraz odsetek za zwłokę. Wskazano, iż spór istniejący między stronami sprowadza się zatem jedynie co do treści ww. stosunku prawnego, a raczej zakresu istniejącego po stronie powodowej obowiązku zapłaty, a ściślej stawki odsetek od pożyczki, wysokości kwoty odsetek, jaką na rzecz pozwanej powinni uiszczać powodowie.

Strona pozwana zwróciła uwagę na to, że strona powodowa wytaczając powództwo w niniejszej sprawie zażądała ustalenia przez sąd obowiązującej strony stawki oprocentowania kwoty pożyczki począwszy od roku 2003 w wysokości 10 % rocznie (ustalona przez strony umowach z 2003 r. wysokość oprocentowania wynosiła 10 %, ale następnie wzrosła do 11 % i 13,5 %), jednak żądanie strony powodowej sformułowane zarówno pierwotnie, jak i w dalszym toku procesu, nie zmierzało do ustalenia istnienia danego stosunku prawnego, a do ukształtowania jego treści poprzez ustalenie przez sąd wysokości obowiązującej strony stawki oprocentowania pożyczki. Zdaniem pozwanej żądanie takie nie może być natomiast zakwalifikowane jako powództwo o ustalenie, gdyż ma charakter typowo prawno-kształtujący, a nie deklaratoryjny – spór pomiędzy stronami dotyczył jedynie treści stosunku prawnego i rozbieżnych ocen stron co do zakresu świadczeń powodów i jako taki mógł lub może zostać rozstrzygnięty w sprawie o zapłatę, a co za tym idzie, roszczenie powodów prowadzące do ukształtowania w sposób odmienny od dotychczasowego zakresu ich obowiązków wynikających z wiążącej strony umowy pożyczki podlega oddaleniu w całości jako niezasadne.

Ponadto w ocenie strony pozwanej nie można również stwierdzić istnienia po stronie powodów interesu prawnego w ustaleniu obowiązującej strony wysokości oprocentowania kwoty pożyczki oraz wysokości odsetek za zwłokę, kiedy sami powodowie swego zobowiązania do zapłaty odsetek od pożyczki w wysokości 13,5 % nie kwestionowali aż do chwili wniesienia pozwu, tym samym trudno zdaniem strony pozwanej przyjąć, iż powodowie posiadają jakikolwiek interes prawny w jej ustaleniu na takim poziomie, jakiego żądają (10 %).

Strona pozwana wyjaśniła, iż ze względu na to, że powodowie nie spłacali w ogóle kwoty głównej pożyczki musiało dochodzić do nowacji ich zobowiązania, aby roszczenie pozwanej o zwrot pożyczki nie przedawniło się. W ocenie strony pozwanej zarzut postępowania przez pozwaną niezgodnie z dobrymi obyczajami i naruszenia zasad współżycia społecznego jest całkowicie niezasadny. Podniesiono, że oprocentowanie kwot głównych przedmiotowych pożyczek było znacznie niższe niż odsetki ustawowe oraz rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytów bankowych, ponadto wskazano, że pozwana wielokrotnie przedłużała powodom ostateczny termin spłaty pożyczki, natomiast powodowie lekceważyli obowiązki wynikające z zawartych z nią umów, poza tym pozwana w 2012 r. dysponowała już tytułem wykonawczym, jednak nie skorzystała z niego na usilne prośby powodów. Podniesiono, iż powodowie nadużyli zaufania pozwanej zaciągając na bieżące potrzeby kolejny kredyt i ustanawiając hipotekę na rzecz banku nie informując o tym pozwanej. (odpowiedź na pozew – k. 137-154)

W piśmie procesowym z dnia 16 marca 2020 r. strona powodowa podtrzymała swe dotychczasowe stanowisko w sprawie. Ponadto strona powodowa podniosła zarzut nadużycia przez pozwaną jej praw podmiotowych – w ocenie powodów na kanwie przedmiotowej sprawy, bacząc na wysokość zadłużenia powodów, stawkę procentową odsetek oraz stosowaną zasadę waloryzacji, przysługuje im na zasadzie art. 5 k.c. udzielenie ochrony sądowej i ustalenie w oparciu o opinię biegłego sądowego wysokości zobowiązania, które pozostaje do spłaty przy uwzględnieniu rynkowych zasad i ustalenia wysokości odsetek w ramach racjonalnych, ekonomicznych wskazań na poziomie 10 %. Strona powodowa zarzuciła również, że pozwana wyzyskała przymusowe położenie powodów (obawa o utratę miejsca zamieszkania, wiek, brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb bytowych), stopień ich zaufania do pożyczkodawcy i brak umiejętności obliczenia rzeczywistej kwoty zadłużenia.

W ocenie strony powodowej zupełnie bezpodstawne jest stanowisko pozwanej, gdzie kwestionuje ona legitymację czynną powodów, posiadany przez nich interes prawny oraz zasadność wystąpienia z żądaniem na podstawie art. 189 k.p.c. Wskazano, iż powodowie nie znają żadnej innej możliwości ustalenia stosunku zobowiązaniowego między stronami tak, ażeby możliwa była spłata zobowiązania w ramach obowiązujących przepisów i przy oprocentowaniu, które nie odbiega od wysokości stosowanej przy tego rodzaju umowach zawieranych między osobami fizycznymi, tym bardziej, że wbrew stanowisku pozwanej, według obliczeń poczynionych przez powodów, kapitał pożyczki został przez powodów spłacony. Wobec powyższego pozwana zobowiązuje powodów do spłat kwot, które stanowią świadczenie nienależne.

Strona powodowa wskazała, iż nie kwestionuje faktu, że zawarła z pozwaną umowy pożyczki, jednakże wysokości zobowiązania w nich wskazane oraz sposób, w jaki pozwana dokonywała ich wyliczenia, budzą poważne wątpliwości i właśnie w zakresie tych elementów powodowie poszukują ochrony prawnej. Zaznaczono również, że powodowie nie kwestionują faktu, iż pozwana wystąpiła z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, co stanowi konsekwencję opatrzenia konkretnych dokumentów zawartych w formie aktu notarialnego klauzulą wykonalności, jednak dla celów przedmiotowego postępowania okoliczność ta pozostaje bez znaczenia.

Zdaniem strony powodowej w niniejszej sprawie doszło do naruszenia słuszności (sprawiedliwości) kontraktowej rozumianej jako równomierny rozkład uprawnień i obowiązków w stosunku prawnym, czy też korzyści i ciężarów oraz szans i ryzyk związanych z powstaniem i realizacją tego stosunku. (pismo procesowe powodów z dnia 16.03.2020 r. – k. 221-229)

Pismem procesowym datowanym na dzień 27 kwietnia 2020 r. strona pozwana ustosunkowując się do pisma strony powodowej z dnia 16 marca 2020 r. wskazała, iż podtrzymuje w całości swe stanowisko wyrażone w odpowiedzi na pozew. Strona pozwana podała, że na gruncie przedmiotowej sprawy wielokrotnie dochodziło do nowacji umów pożyczki na wniosek powodów, którzy nie spłacali w terminie zarówno odsetek od kwoty głównej pożyczki, jak i odsetek za opóźnienie. Pozwana zaprzeczyła twierdzeniom powodów, jakoby pozbawieni oni byli środków do spłaty ich zadłużenia względem pozwanej. Strona pozwana stoi na stanowisku, iż niezasadny pozostaje argument strony powodowej o wyzyskaniu przez pozwaną przymusowego położenia ekonomicznego powodów, zważywszy zarówno na wysokość oprocentowania kredytów konsumpcyjnych (nie mówiąc już o kosztach ogólnych takich kredytów) w bankach polskich w momencie zawierania umów pożyczek, jak też na spolegliwość pozwanej w ustawicznym przesuwaniu terminów spłaty, a wreszcie na wstrzymanie się z wnioskiem o przeprowadzenie licytacji nieruchomości. W ocenie strony pozwanej niefrasobliwość powodów i pozostałych dłużników w prowadzeniu swoich spraw majątkowych nie może być argumentem za naruszeniem przez pozwaną zasad współżycia społecznego. (pismo procesowe pozwanej z dnia 27.04.2020 r. – k. 241-245)

Powódka w piśmie z dnia 6 sierpnia 2020 r. dokonała modyfikacji żądania pozwu w ten sposób, iż wniosła o ukształtowanie stosunku prawnego istniejącego pomiędzy powodami jako pożyczkobiorcami a pozwaną jako pożyczkodawcą poprzez orzeczenie wyrokiem, że strony łączy jeden stosunek prawny (jedna umowa pożyczki) z dnia 1 grudnia 2010 r., na podstawie której pozwana pożyczyła solidarnie powodom kwotę 250.000 zł, która to kwota powinna zostać zwrócona pozwanej do dnia 31 października 2019 r. z oprocentowaniem równym odsetkom kapitałowym (które na dzień 31.10.2019 r. wynosiły 200.397,26 zł), płatnym kwartalnie do ostatniego dnia danego kwartału, a w przypadku braku zwrotu kwoty pożyczki w terminie pożyczkodawca ma prawo naliczania odsetek w wysokości ustawowej.

W uzasadnieniu zmiany stanowiska powodowie podnieśli, że taką zmianę uznali za konieczną. Wskazali, że pozwana tytułem umowy pożyczki przekazała im jedynie kwotę 250.000 zł, a kolejne kwoty pożyczek nie mają nic wspólnego z rzeczywistym stanem rzeczy. Powodowie podkreślili, że będąc w trudnej sytuacji materialnej zostali zmuszeni do świadczeń niewspółmiernych do świadczenia pozwanej. Zaznaczyli zarazem, że uczciwym, zgodnym z prawem i pozbawionym znamion lichwy rozwiązaniem w niniejszej sprawie jest ukształtowanie stosunku prawnego istniejącego pomiędzy stronami w sposób opisany w piśmie z dnia 6 sierpnia 2020 r. (k. 300 - 302).

W piśmie z dnia 17 września 2020 r. powodowie sprecyzowali, że oprocentowanie wskazane przez nich w żądaniu zmodyfikowanym w piśmie z dnia 6 sierpnia 2020 r. równe jest odsetkom ustawowym (k. 307 – 308).

Pozwana w piśmie z dnia 16 października 2020 r. wniosła o oddalenie powództwa w kształcie zmodyfikowanym przez powódkę oraz wniosła o zasądzenie kosztów procesu od powodów.

W uzasadnieniu pozwana podniosła, że zmodyfikowane żądanie pozwu pozbawione jest podstaw, wskazując, ze powodowie domagają się w istocie stworzenia przez Sąd nowej umowy z datą wsteczną oraz pozbawiona instytucji odsetek umownych (k. 324 i nast. ).

Strony podtrzymały stanowiska na rozprawie w dniu 18 stycznia 2021 r.

Na podstawie przedstawionego w sprawie materiału dowodowego Sąd dokonał następujących ustaleń faktycznych:

W dniu 1 sierpnia 2003 r. w W. została zawarta umowa pożyczki pomiędzy B. P. (1) jako pożyczkodawcą a J. M. i W. M. jako pożyczkobiorcami solidarnymi. Na mocy ww. umowy J. M. i W. M. została udzielona pożyczka w wysokości 150.000,00 zł, ww. kwota została wypłacona pożyczkobiorcom w dniu 1 sierpnia 2003 r., a termin jej zwrotu ustalono na dzień 15 maja 2004 r. Strony ustaliły oprocentowanie pożyczki w wysokości 10 % w skali rocznej, z tym, że odsetki miały być płatne najpóźniej ostatniego dnia następnego okresu trzymiesięcznego (31.10, 31.01, 31.04). Odsetki od ww. pożyczki (oprocentowanie) naliczane miały być za każdy dzień w proporcji do kwoty wynikającej z rocznej stopy procentowej podzielonej przez 365 dni, począwszy od następnego dnia od wypłaty pożyczki i łącznie z dniem zwrotu pożyczki. W przypadku zwłoki w terminie zwrotu pożyczki naliczane miały być odsetki w wysokości ustawowej, nie niższe jednak niż 10 % w skali roku. Podpisami złożonymi pod ww. umową pożyczki z dnia 1 sierpnia 2003 r. pożyczkobiorcy pokwitowali odbiór kwoty pożyczki. ( umowa pożyczki z dnia 01.08.2003 r. – k. 29)

Strony zawarły następnie aneks nr (...) sporządzony w dniu 1 lutego 2004 r. do umowy pożyczki z dnia 1 sierpnia 2003 r., na podstawie którego do pkt 2 ww. umowy pożyczki dodano sformułowanie, że w przypadku wzrostu wysokości odsetek ustawowych oprocentowanie pożyczki wzrośnie proporcjonalnie (o taki sam procent wzrostu). Ponadto do ww. umowy pożyczki dodano pkt 8 traktujący o tym, że kwota główna będzie rewaloryzowana co kwartał – począwszy od lutego 2004 r. o stopień inflacji i że odsetki będą naliczane od tak ustalonej kwoty. Zmieniono również termin zwrotu pożyczki na dzień 30 kwietnia 2005 r. (aneks nr (...) z dnia 01.02.2004 r. do umowy pożyczki z dnia 01.08.2003 r. – k. 31)

W dniu 25 sierpnia 2003 r. w W. strony zawarły kolejną umowę pożyczki, na mocy której B. P. (1) jako pożyczkodawca udzieliła J. M. i W. M. jako pożyczkobiorcom solidarnym pożyczki w wysokości 100.000,00 zł, ustalając termin jej wypłaty na dzień 25 sierpnia 2003 r., a termin jej zwrotu na dzień 23 lipca 2004 r. Strony ustaliły oprocentowanie pożyczki w wysokości 5 % w skali rocznej, z tym, że odsetki miały być płatne do 31 października 2003 r., a następnie najpóźniej ostatniego dnia następnego okresu trzymiesięcznego. Odsetki od ww. pożyczki (oprocentowanie) naliczane miały być za każdy dzień w proporcji do kwoty wynikającej z rocznej stopy procentowej podzielonej przez 365 dni, począwszy od następnego dnia od wypłaty pożyczki i łącznie z dniem zwrotu pożyczki. W przypadku zwłoki w terminie zwrotu pożyczki naliczane miały być odsetki w wysokości 20 % w skali rocznej. Podpisami złożonymi pod ww. umową pożyczki z dnia 25 sierpnia 2003 r. pożyczkobiorcy pokwitowali odbiór kwoty pożyczki. (umowa pożyczki z dnia 25.08.2003 r. – k. 32)

Strony zawarły następnie aneks sporządzony w dniu 30 września 2003 r. do umowy pożyczki z dnia 25 sierpnia 2003 r., na podstawie którego zmieniono pkt 3 ww. umowy pożyczki w ten sposób, że oprocentowanie pożyczki ustalono na 10 % w skali rocznej i miało ono obowiązywać od dnia zawarcia ww. umowy pożyczki. (aneks z dnia 30.09.2003 r. do umowy pożyczki z dnia 25.08.2003 r. – k. 30)

W dniu 18 września 2003 r. W. M. oraz J. M. zawarli z B. P. (1) umowę pożyczki zmienioną aneksem z dnia 1 lipca 2006 r., na mocy której została im udzielona pożyczka w wysokości 100.000,00 zł z terminem spłaty ustalonym na dzień 30 kwietnia 2007 r. Ww. kwota główna pożyczki miała być rewaloryzowana co kwartał począwszy od 1 lipca 2006 r. o stopień inflacji, a odsetki miały być naliczane od tak ustalonej, wyższej kwoty. W przypadku zwłoki w spłacie kwartalnych odsetek pożyczkobiorcy mieli zapłacić karne odsetki w wysokości 1 % dziennie od niezapłaconej kwoty, a jeśli zwłoka w zapłacie odsetek przekroczyłaby 30 dni, ww. umowa pożyczki miała być uważana za rozwiązaną z winy pożyczkobiorców 31 dnia zwłoki w zapłacie odsetek i od tego dnia pożyczkobiorcy mieli być zobowiązani do spłaty zwaloryzowanej pożyczki wraz z naliczonymi odsetkami. Ww. pożyczka była oprocentowana od dnia 1 lipca 2006 r. według stopy procentowej wynoszącej 11 % w skali roku płatnych kwartalnie najpóźniej ostatniego dnia upływającego kwartału, przy czym w przypadku wzrostu wysokości odsetek ustawowych, oprocentowanie pożyczki miało wzrastać proporcjonalnie. W przypadku zwłoki w spłacie pożyczki naliczane miały być odsetki w wysokości 1,5 stawki odsetek ustawowych, nie niższe jednak niż 10 % w skali roku). (wypis aktu notarialnego z dnia 13.07.2006 r. – k. 155-160)

W dniu 1 lipca 2006 r. W. M. i J. M. zawarli z B. P. (1) umowę pożyczki, na mocy której została im udzielona pożyczka w wysokości 166.500,00 zł z terminem spłaty ustalonym na dzień 30 kwietnia 2007 r. Ww. kwota główna pożyczki miała być rewaloryzowana co kwartał począwszy od 1 lipca 2006 r. o stopień inflacji, a odsetki miały być naliczane od tak ustalonej, wyższej kwoty. W przypadku zwłoki w spłacie kwartalnych odsetek pożyczkobiorcy mieli zapłacić karne odsetki w wysokości 1 % dziennie od niezapłaconej kwoty, a jeśli zwłoka w zapłacie odsetek przekroczyłaby 30 dni, ww. umowa pożyczki miała być uważana za rozwiązaną z winy pożyczkobiorców 31 dnia zwłoki w zapłacie odsetek i od tego dnia pożyczkobiorcy mieli być zobowiązani do spłaty zwaloryzowanej pożyczki wraz z naliczonymi odsetkami. Ww. pożyczka była oprocentowana według stopy procentowej wynoszącej 11 % w skali roku płatnych kwartalnie najpóźniej ostatniego dnia upływającego kwartału, przy czym w przypadku wzrostu wysokości odsetek ustawowych, oprocentowanie pożyczki miało wzrastać proporcjonalnie. W przypadku zwłoki w spłacie pożyczki naliczane miały być odsetki w wysokości 1,5 stawki odsetek ustawowych, nie niższe jednak niż 10 % w skali roku. (wypis aktu notarialnego z dnia 13.07.2006 r. – k. 155-160)

W dniu 1 grudnia 2010 r. w W. W. M. i J. M. jako pożyczkobiorcy zawarli z B. P. (1) jako pożyczkodawcą jednolity tekst umowy pożyczki dotyczący wszystkich czterech ww. umów pożyczek zawartych pomiędzy stronami. Na podstawie ww. jednolitego tekstu umowy pożyczki ustalono, że pożyczkodawca B. P. (1) udzieliła pożyczkobiorcom solidarnym J. M. oraz W. M. pożyczki w wysokości 263.000,00 zł, której termin zwrotu ustalono na dzień 30 października 2011 r. Uzgodniono, że kwota główna pożyczki będzie rewaloryzowana co kwartał o stopień inflacji, a odsetki będą naliczane od tak ustalonej, wyższej kwoty; w przypadku zwłoki w spłacie kwartalnych odsetek pożyczkobiorcy mieli zapłacić karne odsetki w wysokości maksymalnych odsetek dozwolonych przez prawo polskie od niezapłaconej ich kwoty; jeśli zwłoka w zapłacie odsetek kwartalnych przekroczyłaby 30 dni, umowa pożyczki miała być uważana za rozwiązaną z winy pożyczkobiorców 31 dnia zwłoki w zapłacie odsetek i tegoż dnia pożyczkobiorcy mieli mieć obowiązek spłaty kwoty zrewaloryzowanej pożyczki wraz z naliczonymi odsetkami, które miały ulec kapitalizacji. Strony ustaliły oprocentowanie pożyczki w wysokości 13,5 % w skali rocznej, z tym, że odsetki miały być płatne kwartalnie, najpóźniej ostatniego dnia upływającego kwartału, a najbliższy termin zapłaty tych odsetek ustalono na dzień 31 stycznia 2011 r. Ustalono, że w przypadku wzrostu wysokości odsetek ustawowych oprocentowanie pożyczki będzie wzrastać proporcjonalnie (o taki sam procent wzrostu). Wskazano też, że odsetki od pożyczki (oprocentowanie) będzie naliczane za każdy dzień w proporcji do kwoty wynikającej z rocznej stopy procentowej podzielonej przez 365 dni, począwszy od następnego dnia od wypłaty pożyczki i łącznie z dniem jej zwrotu. Ustalono, że w przypadku zwłoki w terminie zwrotu pożyczki będą naliczane odsetki w wysokości 1,5 stawki ustawowej, nie niższe jednak niż 10 % w skali rocznej. Podpisami złożonymi pod ww. jednolitym tekstem umowy pożyczki z dnia 1 grudnia 2010 r. pożyczkobiorcy potwierdzili odbiór ww. kwoty pożyczki. (jednolity tekst umowy pożyczki z dnia 01.12.2010 r. – k. 164-165, wypis aktu notarialnego z dnia 09.12.2010 r. – k. 166-168)

W dniu 20 maja 2012 r. J. M. oraz W. M. złożyli pożyczkodawcy B. P. (1) pisemne oświadczenie o uznaniu wysokości długu i warunków jego spłaty. Pożyczkobiorcy oświadczyli, iż ich zadłużenie wobec pożyczkodawcy wzrosło o kwotę 40.000,00 zł (z tytułu niezapłaconych odsetek od kwoty głównej oraz wzrostu inflacji) i że wynosi ono na dzień 20 maja 2012 r. 300.000,00 zł. Pożyczkobiorcy zobowiązali się do spłaty całości zadłużenia (kwoty głównej w wysokości 300.000,00 zł) do 31 października 2015 r. oraz do regularnej spłaty odsetek w terminach ustalonych umową; pierwsze odsetki ,,zwykłe” w dotychczasowej wysokości 13,5 % miały być płatne do dnia 31 lipca 2012 r. Odsetki za zwłokę pozostawiono w dotychczasowej wysokości. (uznanie długu z dnia 20.05.2012 r. – k. 34-35)

W dniu 5 czerwca 2012 r. W. M. i J. M. złożyli przed T. W., notariuszem w W., w formie aktu notarialnego oświadczenie o ustanowieniu tytułu egzekucyjnego, w którym potwierdzili, że w dniu 1 grudnia 2010 r. zawarli z B. P. (1) porozumienie ustalające treść umowy pożyczki (tj. tekst jednolity umowy pożyczki), na mocy której W. M. i J. M. została udzielona pożyczka w kwocie 263.000,00 zł z terminem spłaty ustalonym na dzień 30 października 2011 r. oraz że w dniu 20 maja 2012 r. złożyli oświadczenie o uznaniu wysokości długu i warunków zapłaty w zakresie ww. pożyczki. (wypis aktu notarialnego z dnia 05.06.2012 r. – k. 172-175)

W dniu 18 stycznia 2013 r. pożyczkobiorcy J. M. i W. M. złożyli pożyczkodawcy B. P. (1) pisemne oświadczenie o uznaniu wysokości długu i warunków jego spłaty. Pożyczkobiorcy oświadczyli, iż ich zadłużenie wobec pożyczkodawcy po doliczeniu niezapłaconych odsetek od kwoty głównej oraz wzrostu inflacji wynosi na dzień 18 stycznia 2013 r. 355.007,45 zł. Pożyczkobiorcy zobowiązali się do spłaty całości zadłużenia do dnia 31 października 2015 r. oraz do regularnej spłaty odsetek w terminach ustalonych umową; pierwsze odsetki ,,zwykłe” w dotychczasowej wysokości 13,5 % miały być płatne od dnia 31 stycznia 2013 r. – po upływie 3 miesięcy od tej daty. Odsetki za zwłokę pozostawiono w dotychczasowej wysokości. (uznanie długu z dnia 18.01.2013 r. – k. 179-180)

W dniu 24 sierpnia 2013 r. oświadczenia o uznaniu i przystąpieniu do zadłużenia swych rodziców na zasadzie solidarnej odpowiedzialności (art. 366 k.c.) złożyli P. M. i M. M. jako dzieci pożyczkobiorców J. M. i W. M.. Wskazano, iż na dzień złożenia ww. oświadczeń kwota główna pożyczki po doliczeniu niespłaconych odsetek wynosi 340.000,00 zł, a odsetki – 11.000,00 zł. (oświadczenie M. M. o przystąpieniu do długu – k. 181, oświadczenie P. M. o przystąpieniu do długu – k. 182)

W tym samym dniu, tj. 24 sierpnia 2013 r., J. M., W. M., P. M. i M. M. jako dłużnicy solidarni zobowiązali się do spłaty całości zadłużenia – jak w ,,uznaniu długu” z dnia 18 stycznia 2013 r. – do dnia 31 października 2015 r., przy czym odsetki od kwoty głównej w wysokości 13,5 % w skali rocznej od kapitalizowanej kwoty miały być spłacane regularnie w terminach ustalonych umową. (zobowiązanie do spłaty całości zadłużenia z dnia 24.08.2013 r. – k. 183)

W dniu 28 października 2015 r. w związku z przedłużeniem terminu zwrotu pożyczki zaciągniętej u B. P. (1) w kwocie 340.000,00 zł, przypadającego na dzień 31 października 2015 r., o dalsze dwa lata, tj. do 31 października 2017 r., J. M., W. M., P. M. i M. M. jako dłużnicy solidarni zobowiązali się do spłaty całości zadłużenia – jak w ,,uznaniu długu” z dnia 18 stycznia 2013 r. oraz w aktach ,,przystąpienia do długu” z dnia 24 sierpnia 2013 r. złożonych przez P. M. i M. M., a także w ,,zobowiązaniu” z dnia 24 sierpnia 2015 r. złożonym przez wszystkich czworo pożyczkobiorców – do dnia 31 października 2017 r., przy czym odsetki od kwoty głównej w wysokości 13,5 % w skali rocznej od kapitalizowanej kwoty miały być spłacane regularnie w terminach ustalonych umową. (zobowiązanie do spłaty całości zadłużenia z dnia 28.10.2015 r. – k. 184)

W dniu 31 października 2015 r. w W. pomiędzy B. P. (1) jako pożyczkodawcą a W. M., J. M., P. M. i M. M. jako pożyczkobiorcami solidarnymi została zawarta kolejna umowa pożyczki, na podstawie której pożyczkobiorcom solidarnym udzielona została pożyczka w wysokości 340.000,00 zł, a termin jej spłaty ustalono na dzień 31 października 2018 r. Ustalono, że kwota główna będzie waloryzowana co kwartał o stopień inflacji, a odsetki będą naliczane od tak ustalonej, wyższej kwoty; w przypadku zwłoki w spłacie kwartalnych odsetek pożyczkobiorcy mieli zapłacić karne odsetki w wysokości maksymalnych odsetek dozwolonych przez prawo polskie od niezapłaconej ich kwoty; w przypadku gdy zwłoka w zapłacie kwartalnych odsetek przekroczyłaby 30 dni, umowa pożyczki uważana miała być za rozwiązaną z winy pożyczkobiorców 31 dnia zwłoki w zapłacie odsetek i tegoż dnia pożyczkobiorcy mieli mieć obowiązek spłaty całej kwoty zwaloryzowanej pożyczki wraz z naliczonymi odsetkami, które miały ulec kapitalizacji. Pożyczka była oprocentowana w wysokości 13,5 % w skali roku, z tym, że odsetki płatne miały być kwartalnie, najpóźniej ostatniego dnia upływającego kwartału, natomiast w przypadku wzrostu odsetek ustawowych oprocentowanie pożyczki miało wzrosnąć proporcjonalnie (o taki sam procent wzrostu). Odsetki od pożyczki (oprocentowanie) naliczane miało być za każdy dzień w proporcji do kwoty wynikającej z rocznej stopy procentowej podzielonej przez 365 dni, począwszy od następnego dnia od wypłaty pożyczki i łącznie z dniem jej zwrotu. W przypadku zwłoki w terminie zwrotu pożyczki naliczane miały być odsetki w wysokości 1,5 stawki ustawowej, nie niższe jednak niż 13,5 % w skali rocznej. Podpisami złożonymi pod ww. umową pożyczki pożyczkobiorcy potwierdzili odbiór ww. kwoty pożyczki. (umowa pożyczki z dnia 31.10.2015 r. – k. 161-163)

W dniu 22 stycznia 2016 r. J. M., W. M., P. M. i M. M. złożyli przed M. A., notariuszem w W., w formie aktu notarialnego oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., w którym potwierdzili, że w dniu 31 października 2015 r. zawarli z B. P. (1) umowę pożyczki, na mocy której została im udzielona pożyczka w kwocie 340.000,00 zł i którą zobowiązali się spłacić do dnia 31 października 2018 r. (wypis aktu notarialnego z dnia 22.01.2016 r. – k. 36-39)

W dniu 2 listopada 2017 r. strony zawarły aneks do umowy pożyczki z dnia 31 października 2015 r. W związku z zaległościami w wysokości 30.000,00 zł w spłacie odsetek umownych od kwoty głównej pożyczki na dzień 2 listopada 2017 r. do kwoty głównej pożyczki doliczono 30.000,00 zł, w związku z czym kwotę główną pożyczki ustalono na 370.000,00 zł. Termin zwrotu pożyczki strony ustaliły na dzień 31 października 2019 r. Złożonymi podpisami pożyczkobiorcy potwierdzili uznanie wskazanej w ww. aneksie wysokości kwoty zadłużenia. (aneks z dnia 02.11.2017 r. do umowy pożyczki z dnia 31.10.2015 r. – k. 40-41)

W piśmie z dnia 24 lutego 2020 r. stanowiącym zawiadomienie o waloryzacji kwoty głównej pożyczki pożyczkodawca B. P. (1) wskazała, iż zgodnie z pkt II umowy pożyczki z dnia 31 października 2015 r. kwota główna pożyczki wynosząca w dniu zawarcia tej umowy 340.000,00 zł w wyniku waloryzacji wzrosła do kwoty 361.750,89 zł (na dzień 31 stycznia 2020 r.). B. P. (1) wezwała dłużników J. M., W. M., P. M. i M. M. do zapłaty tej kwoty do dnia 31 marca 2020 r. na jej rachunek bankowy, a jednocześnie wskazała, że od 1 lutego 2020 r. od kwoty 361.750,89 zł naliczane są odsetki umowne w wysokości ustalonej w pkt V umowy, zaś odsetki za opóźnienie w spłacie pożyczki – zgodnie z pkt VI umowy – od 1 kwietnia 2020 r. (zawiadomienie o waloryzacji kwoty głównej pożyczki – k. 232)

Powodowie po dniu 1 grudnia 2010 r., tj. po podpisaniu jednolitego tekstu umowy pożyczki, tytułem spłat pożyczki uiścili na rzecz B. P. (1) łącznie kwotę 170.375,88 zł, na którą złożyła się łączna kwota 152.287,42 zł uiszczona na poczet należności głównej oraz łączna kwota 18.088, 46 zł uiszczona na poczet odsetek. (potwierdzenia wpłat i przelewów dokonanych przez powodów na rzecz pozwanej w czasokresie od daty podpisania jednolitego tekstu umowy pożyczki z dnia 01.12.2010 r. do chwili wytoczenia powództwa (z wyjątkiem kwot pobranych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Żoliborza w W.) – k. 48-85v)

Przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Żoliborza w W. S. W. za sygn. akt Km (...) prowadzone jest postępowanie egzekucyjne z wniosku wierzyciela B. P. (2) przeciwko dłużnikom W. M., J. M., P. M. i M. M. w oparciu o tytuł wykonawczy – postanowienie Sądu Rejonowego w Wołominie z 26 września 2018 r., sygn. akt I Co 1201/18, zaopatrzony w klauzulę wykonalności z dnia 1 października 2018 r. Powodowie w związku z toczącym się w niniejszej sprawie ww. postępowaniem egzekucyjnym o sygn. akt Km (...) w okresie od 17 kwietnia 2019 r. do 11 marca 2020 r. uiścili łącznie kwotę 14.971,24 zł. Ww. postępowanie egzekucyjne dotyczyło umowy pożyczki z dnia 31 października 2015 r. (zawiadomienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego z dnia 08.04.2019 r. przeciwko W. M., J. M., P. M. i M. M. – k. 44-47, odpis księgi pieniężnej Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym Warszawa-Żoliborz w Warszawie, sygn. akt Km (...) – k. 246)

Poziom kwartalnych wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych (poziom inflacji) od 2003 r. kształtował się następująco (źródło: strona internetowa (...)

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Wysokość odsetek ustawowych kształtowała się następująco:

- od 1 lutego 2003 r. – 13,00 % (Rozporządzenie Rady Ministrów 30/01/2003 );

- od 25 września 2003 r. – 12,25 % (Rozporządzenie Rady Ministrów 18/09/2003);

- od 10 stycznia 2005 r. – 13,50 % (Rozporządzenie Rady Ministrów 04/01/2005);

- od 15 października 2005 r. – 11,50 % (Rozporządzenie Rady Ministrów 13/10/2005);

- od 15 grudnia 2008 r. – 13,00 % (Rozporządzenie Rady Ministrów 04/12/2008);

- od 23 grudnia 2014 r. – 8,00 % (Rozporządzenie Rady Ministrów 16/12/2014);

- od 1 stycznia 2016 r. – 5,00 % (Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości 07/01/2016);

- od 18 marca 2020 r. – 4,50 % (Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości

- od 9 kwietnia 2020 r. – 4,00 % (Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości).

Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie kształtowała się następująco:

- od 1 stycznia 2016 r. – 7,00 % (Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości 07/01/2016);

- od 18 marca 2020 r. – 6,50 % (Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości);

- od 9 kwietnia 2020 r. – 6,00 % (Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości).

W Polsce stopę procentową kredytu lombardowego określa Rada Polityki Pieniężnej (organ Narodowego Banku Polskiego).

Wysokość stopy kredytu lombardowego NBP w okresie od 20 lutego 2006 r. do 31 grudnia 2015 r. kształtowała się następująco (źródło:strona internetowa (...)

Wysokość odsetek maksymalnych kształtowała się następująco:

- od 20 lutego 2006 r. do 31 grudnia 2015 r. – czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (art. 359 § 2 ¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz.U.2005.157.1316 w brzmieniu: ,,Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne).”), zatem:

- od 1 stycznia 2016 r. do chwili obecnej – dwukrotność odsetek ustawowych (art. 359 § 2 ¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93, z późn. zm. w brzmieniu: ,,Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne).”), zatem:

Problemy po stronie powodów z regulowaniem zobowiązań wynikających z umów zawartych z pozwaną oraz umowne modyfikacje istniejących stosunków prawnych wynikały z trudnej sytuacji finansowej powodów (zeznania świadka P. M. – k. 367 v. – 368, zeznania świadka M. M. – k. 368).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o: umowę pożyczki z dnia 01.08.2003 r. (k. 29), umowę pożyczki z dnia 25.08.2003 r. (k. 32), aneks z dnia 30.09.2003 r. do umowy pożyczki z dnia 25.08.2003 r. (k. 30), aneks nr (...) z dnia 01.02.2004 r. do umowy pożyczki z dnia 01.08.2003 r. (k. 31), wypis aktu notarialnego z dnia 13.07.2006 r. (k. 155-160), wypis aktu notarialnego z dnia 13.07.2006 r. (k. 155-160), jednolity tekst umowy pożyczki z dnia 01.12.2010 r. (k. 164-165), wypis aktu notarialnego z dnia 09.12.2010 r. (k. 166-168), uznanie długu z dnia 20.05.2012 r. (k. 34-35), wypis aktu notarialnego z dnia 05.06.2012 r. (k. 172-175), uznanie długu z dnia 18.01.2013 r. (k. 179-180), oświadczenie M. M. o przystąpieniu do długu (k. 181), oświadczenie P. M. o przystąpieniu do długu (k. 182), zobowiązanie do spłaty całości zadłużenia z dnia 24.08.2013 r. (k. 183),

zobowiązanie do spłaty całości zadłużenia z dnia 28.10.2015 r. (k. 184), umowa pożyczki z dnia 31.10.2015 r. (k. 161-163), wypis aktu notarialnego z dnia 22.01.2016 r. (k. 36-39), aneks z dnia 02.11.2017 r. do umowy pożyczki z dnia 31.10.2015 r. (k. 40-41), zawiadomienie o waloryzacji kwoty głównej pożyczki (k. 232), a także potwierdzeń wpłat dokonanych przez powodów na rzecz pozwanej w czasokresie od daty podpisania jednolitego tekstu umowy pożyczki z dnia 01.12.2010 r. do chwili wytoczenia powództwa (k. 48-85v).

Sąd dokonał następującej oceny dowodów:

Sąd uznał za wiarygodne przedstawione przez strony dokumenty. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania ich treści i autentyczności.

Sąd uznał za niewiarygodne zeznania świadków P. M. i M. M. w zakresie w jakim zeznali, że nie otrzymali od pozwanej świadczeń pieniężnych w wykonaniu umowy pożyczki. Ta część relacji pozostaje bowiem w sprzeczności z treści umowy pożyczki, w której świadkowie pokwitowali, że otrzymali od pozwanej kwotę pożyczki.

W pozostałym zakresie Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków P. M. i M. M., albowiem ich relacje są spójne, logiczne, pokrywają się wzajemnie.

Sąd pominął wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z zeznań tych świadków na pozostałe okoliczności wskazane przez powodów, albowiem przeprowadzenie dowodów w tym zakresie nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Wynika to z oceny prawnej roszczenia powodów przedstawionej przez Sąd poniżej (k. 367 v.).

Z tego samego względu Sąd pominął wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego (k. 368 v.).

Sąd pominął wniosek powodów o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron jako wniosek spóźniony (k. 368 v.), ponieważ wniosek ten został zgłoszony dopiero na rozprawie w dniu 18 stycznia 2021 r., podczas gdy zarządzeniem z dnia 20 lutego 20 r. przewodniczący zakreślił stronie powodowej termin na składanie ewentualnym wniosków dowodowych w terminie 14 dni od daty doręczenia tego zarządzenia (k. 219). Odpis tego zarządzenia został doręczony pełnomocnikowi powodów w dniu 2 marca 2020 r. (k. 234), co oznacza, że wnioski dowodowe zgłoszone po dniu 16 marca 2020 r. podlegały pominięciu na podstawie art. 207 par. 6 kpc. Strona powodowa nawet nie próbowała uprawdopodobnić, iż uchybienie temu terminowi nie wynikało z winy tej strony. Należy podkreślić, iż uwzględnienie tego wniosku spowodowałoby konieczność odroczenia rozprawy, a zatem spowodowałoby zwłokę w rozpoznaniu sprawy. W sprawie nie wystąpiły również wyjątkowe okoliczności, które uzasadniałyby uwzględnienie spóźnionego wniosku dowodowego.

Sąd zważył, co następuje:

W sprawie niniejszej powodowie J. M. i W. M. pierwotnie wystąpili przeciwko pozwanej B. P. (1) z roszczeniem o ustalenie, że między stronami istnieje stosunek zobowiązaniowy w postaci umowy pożyczki, której kwota należności głównej wraz z odsetkami maksymalnymi w wysokości 10 % rocznie na dzień wniesienia pozwu wynosi 236.710,94 złotych. Następnie powodowie zmodyfikowali żądanie pozwu w ten sposób, iż ostatecznie wystąpili z żądaniem o ukształtowanie stosunku prawnego istniejącego pomiędzy powodami jako pożyczkobiorcami a pozwaną jako pożyczkodawcą poprzez orzeczenie wyrokiem, że strony łączy jeden stosunek prawny (jedna umowa pożyczki) z dnia 1 grudnia 2010 r., na podstawie której pozwana pożyczyła solidarnie powodom kwotę 250.000 zł, która to kwota powinna zostać zwrócona pozwanej do dnia 31 października 2019 r. z oprocentowaniem równym odsetkom ustawowym, płatnym kwartalnie do ostatniego dnia danego kwartału, a w przypadku braku zwrotu kwoty pożyczki w terminie pożyczkodawca ma prawo naliczania odsetek w wysokości ustawowej.

W ocenie powodów pozwana jako pożyczkodawca bezprawnie zachowała się wobec powodów, a mianowicie naliczała odsetki od należności głównej według stopy inflacji, waloryzowała je, naliczała odsetki umowne maksymalne. Ponadto powodowie podnieśli, że działanie pozwanej przejawiające się w ustanowieniu zabezpieczeń hipotecznych na nieruchomości stanowiącej dorobek życia powodów i jednocześnie ich miejsce zamieszkania oraz żądanie złożenia przez powodów oświadczenia w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. jest działaniem sprzecznym z dobrymi obyczajami i nieuczciwym oraz narusza zasady współżycia społecznego pod kątem nieważności z art. 58 k.c., gdyż pozwana wykorzystała przymusowe położenie powodów, stopień ich zaufania do niej jako pożyczkodawcy i brak umiejętności powodów obliczenia rzeczywistej kwoty zadłużenia, a także naruszyła zasadę swobody umów. Powodowie wskazali, że pozwana tytułem umowy pożyczki przekazała im jedynie kwotę 250.000 zł, a kolejne kwoty pożyczek nie mają nic wspólnego z rzeczywistym stanem rzeczy. Powodowie podkreślili, że będąc w trudnej sytuacji materialnej zostali zmuszeni do świadczeń niewspółmiernych do świadczenia pozwanej. Zaznaczyli zarazem, że uczciwym, zgodnym z prawem i pozbawionym znamion lichwy rozwiązaniem w niniejszej sprawie jest ukształtowanie stosunku prawnego istniejącego pomiędzy stronami w sposób opisany w piśmie z dnia 6 sierpnia 2020 roku.

Sąd dokonując analizy zgromadzonego w rozpoznawanej sprawie materiału dowodowego doszedł do przekonania, że strony niniejszego postępowania łączą aktualnie dwa niezależne stosunki zobowiązaniowe, których materialnoprawną podstawę stanowią dwa kontrakty: ujednolicona umowy pożyczki z dnia 1 grudnia 2010 r. (zawarta pomiędzy powodami i pozwaną), której treść objęła cztery wcześniej zawarte między stronami umowy pożyczki, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia oraz umowa pożyczki z dnia 31 października 2015 r. (zawarta pomiędzy powodami i ich dziećmi P. i M. M. a pozwaną).

Sąd ustalił, iż jednolity tekst umowy pożyczki z dnia 1 grudnia 2010 r. objął swą treścią łącznie cztery wcześniej zawarte przez strony umowy pożyczki, a mianowicie umowę pożyczki zawartą w dniu 1 sierpnia 2003 r. zmienioną następnie aneksem nr (...) z dnia 1 lutego 2004 r., umowę pożyczki zawartą w dniu 25 sierpnia 2003 r. zmienioną następnie aneksem z dnia 30 września 2003 r., umowę pożyczki zawartą w dniu 18 września 2003 r. zmienioną następnie aneksem z dnia 1 lipca 2006 r. oraz umowę pożyczki zawartą w dniu 1 lipca 2006 r. Zatem ujednolicona umowa pożyczki z dnia 1 grudnia 2010 r. przekształciła tym samym dotychczas zawarte (tj. do dnia 1 grudnia 2010 r.) między stronami umowy pożyczki i stworzyła nową umowę pożyczki o ujednoliconej treści. Strony dokonały w ten sposób ustalenia nowej wysokości zadłużenia powodów oraz zasad istniejącego stosunku prawnego w ramach jednego kontraktu.

Żądanie powodów o ukształtowanie stosunku prawnego łączącego strony oparte na twierdzeniu o bezprawnym zachowaniu pozwanej jako pożyczkodawcy prowadzącym polegającym na wykorzystaniu przez pozwaną trudnej sytuacji materialnej powodów prowadzi do wniosku, że roszczenie powodów powinno zostać ocenione na podstawie art. 388 k.c.. Zgodnie z art. 388 § 1 k.c. jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

Zdaniem Sadu roszczenie o ukształtowanie stosunku prawnego zgłoszone przez powodów nie znajduje podstaw faktycznych i prawnych.

W pierwszym rzędzie należy podnieść, że powodowie w ogóle nie wystąpili z żądaniem zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego im świadczenia, ani też z żądaniem unieważnienia umowy. Natomiast zgodnie z przepisem art. 388 kc powodowie powołując się na wyzysk ze strony pozwanej mogliby wystąpić tylko z tego rodzaju żądaniami. Powyższe stwierdzenie oznacza, że z tego tylko względu powództwo podlega oddaleniu, albowiem powodowie wystąpili z żądaniem ukształtowania stosunku prawnego poprzez nadanie mu określonej treści przez Sąd prowadzącej do utworzenia nowej treści umowy, w tym poprzez utworzenie przez Sąd jednego stosunku prawnego pożyczki.

W ocenie Sądu brak jest podstaw faktycznych i prawnych do ukształtowania stosunku prawnego pożyczki pomiędzy stronami w sposób żądany przez powodów. Należy podkreślić, że Sąd jest uprawniony do ukształtowania stosunku prawnego łączącego strony tylko w przypadkach konkretnie określonych przez ustawodawcę, np. w przepisie art. 388 kc czy art. 357 (1) kc, art. 358 (1) par. 3 kc. Bez umocowania ustawowego Sąd nie jest uprawniony do ingerowania w stosunek prawny i do jego modyfikacji.

Nie można również tracić z pola widzenia tej okoliczności, iż powodowie domagali się ukształtowania relacji prawnej z pozwaną odnośnie umów pożyczek poprzez ukształtowanie jej w ten sposób, że strony łączy jedna umowa pożyczki. Podczas gdy z poczynionych powyżej przez Sąd ustaleń wynika, że strony według aktualnego stanu łączą dwie umowy pożyczki, tj. umowa z dnia 1 grudnia 2010 r. i umowa z dnia 31 października 2015 roku. Zdaniem Sądu brak jest jakichkolwiek podstaw do domagania się od Sądu ukształtowania stosunków prawnych wynikających z tych umów pożyczek poprzez utworzenie przez Sąd jednej umowy pożyczki. Każdy z tych kontraktów ma autonomiczny charakter i powinien być podawany samodzielnej ocenie prawnej. Na tego rodzaju modyfikację stosunku prawnego nie pozwala przepis art. 388 kc nawet gdyby zostały spełnione przesłanki w nim zawarte. Każda z umów pożyczek powinna być przedmiotem odrębnego żądania ukształtowania jej treści, co w sprawie nie miało miejsca.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że twierdzenia strony powodowej w zakresie wyzysku mającego być doznanym na skutek zachowania pozwanej nie zostały udowodnione przez powodów, gdyż powodowie nie wykazali, że pozwana rzeczywiście wyzyskała ich przymusowe położenie. Zauważyć należy, że powodowie niemalże od samego początku trwania umowy mieli problemy z wywiązywaniem się ze swych zobowiązań określonych w umowach pożyczki. W tej sytuacji za racjonalnie prawnie należy uznać zachowanie pozwanej, że zażądała udzielenia przez powodów dodatkowego zabezpieczenia, w tym przypadku ustanowienie zabezpieczeń hipotecznych na nieruchomości stanowiącej miejsce zamieszkania powodów oraz złożenia przez powodów oświadczenia w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. Nie można skutecznie zarzucać pozwanej, iż to jej działanie pozostaje sprzeczne z dobrymi obyczajami i jest nieuczciwe czy nielojalne, tj. naruszające zasady współżycia społecznego. Zważyć zatem trzeba, że pozwana w ten sposób chciała zabezpieczyć swoje interesy, a przyczyną podjęcia przez pozwaną takich działań było jedynie niewywiązywanie się przez powodów z warunków umów pożyczki.

Należy podkreślić, iż z ustaleń poczynionych przez Sąd wynika, iż problemy po stronie powodów z regulowaniem zobowiązań wynikających z umów zawartych z pozwaną oraz umowne modyfikacje istniejących stosunków prawnych wynikały z trudnej sytuacji finansowej powodów (zeznania świadka P. M. – k. 367 v. – 368, zeznania świadka M. M. – k. 368).

W ocenie Sądu brak jest także podstaw do przyjęcia, że pozwana jako pożyczkodawca bezprawnie zachowała się wobec powodów, albowiem zawarcie w umowach postanowień naliczających odsetki od należności głównej według stopy inflacji, mechanizmu waloryzacji, postanowień naliczających odsetki umowne maksymalne nie może być potraktowane jako zachowanie bezprawne.

Dodatkowo tylko należy wskazać, że nawet gdyby zaistniały przesłanki opisane w art. 388 § 1 k.c., to zgodnie z § 2 tego przepisu roszczenia opisane w § 1, czyli także żądanie unieważnienia umowy wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy. Jest to zatem termin zawity prawa materialnego, więc nie może być on w żaden sposób przedłużony bądź przywrócony i jest uwzględniany z urzędu, odmiennie niż przy terminach przedawnienia. Do biegu z art. 388 § 2 k.c. nie można zatem podobnie jak do innych terminów zawitych prawa materialnego stosować, nawet w drodze analogii, przepisów o terminach przedawnienia. Z uwagi na umieszczenie tego terminu w grupie terminów służących do ukształtowania prawa nie jest dopuszczalne też uwzględnienie upływu tego terminu nawet poprzez wykorzystanie art. 5 k.c. (por. wyrok Sądu Okręgowego w nowym Sączu z dnia 12.12.2019 r., sygn. akt III Ca 558/2019, LEX nr 2762787). W konsekwencji uznać należało, że roszczenie powodów wobec dat zawarcia umów pożyczek jest roszczeniem zgłoszonym po w/w terminie ustawowym.

Strona powodowa podniosła także zarzut nadużycia przez pozwaną praw podmiotowych, twierdząc, iż powodom przysługuje na zasadzie art. 5 k.c. udzielenie ochrony sądowej. Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Należy podkreślić, że zasady współżycia społecznego mają zapobiegać nadużyciu prawa na etapie jego wykonywania. Zważyć bowiem należy, że powoływanie się na prawo podmiotowe nie stanowi jego wykonywania, lecz jego nadużywanie, które nie jest społecznie aprobowane i w związku z tym nie korzysta z ochrony. Ponadto zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa art. 5 k.c. nie może być wykorzystany przez powodów jako źródło powstania prawa podmiotowego, stanowiącego przedmiot jego żądania. Przepis ten stanowi bowiem wyłącznie środek ochrony przed nadużyciem prawa podmiotowego i nie może stanowić samodzielnej podstawy roszczenia. Powyższe oznacza, że zarzut nadużycia prawa podmiotowego ma charakter defensywny i potencjalnie może zostać skutecznie podniesiony wyłącznie przez stronę pozwaną.

Powodowie twierdzili również, że w oparciu o dwie umowy pożyczki łączna kwota, jaką powodowie kiedykolwiek pożyczyli od pozwanej wynosi 250.000,00 zł i ani razu od 2003 r. powodowie nie otrzymali od pozwanej żadnych dodatkowych kwot. Sąd wskazuje, że powyższemu twierdzeniu przeczy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i ustalone powyżej na jego podstawie przez Sąd ustalenia. Zgodnie bowiem z postanowieniami ujednoliconej umowy pożyczki z dnia 1 grudnia 2010 r. pozwana udzieliła powodom pożyczki w wysokości 263.000 zł, zaś zgodnie z postanowieniami umowy pożyczki z dnia 31 października 2015 r. pozwana udzieliła powodom następnej pożyczki w wysokości 340.000 zł. Nadto zgodnie z ustaleniami Sądu w obu tekstach ww. umów pożyczek znalazły się oświadczenia powodów, w których pokwitowali odbiór kwot pożyczek. W ramach niniejszego procesu powodowie nie wykazali, że rzeczywisty stan rzeczy przedstawiał się odmiennie.

Tylko dla wyczerpania toku rozważań i z ostrożności procesowej należy podnieść, że roszczenie powodów nie mogłoby zostać uwzględnione także na podstawie art. 189 kpc, czyli jako roszczenie o ustalenie treści stosunku prawnego, albowiem z przyczyn wyżej wskazanych brak jest podstaw do uznania, że treść stosunku prawnego łączącego strony przedstawia się w sposób opisany przez powodów.

W tym miejscu wskazać należy, że z uwagi na to przy ustalaniu kwoty, jaką powodowie uiścili na rzecz pozwanej tytułem spłat pożyczek i odsetek, dla Sądu istotne były wyłącznie potwierdzenia i pokwitowania wpłat oraz przelewów dokonanych po dacie podpisania jednolitego tekstu umowy pożyczki, tj. po dniu 1 grudnia 2010 r. Zwrócić bowiem należy uwagę, że strony poprzez podpisanie jednolitego tekstu dotyczącego wszystkich czterech wcześniej zawartych umów pożyczek tym samym umownie uzgodniły nową wysokość zadłużenia powodów względem pozwanej.

Roszczenie o ustalenie znajduje swą podstawę prawną w treści art. 189 k.p.c., zgodnie z którym strona powodowa może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zważyć należy, iż materialno-prawną przesłankę ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa na podstawie art. 189 k.p.c. stanowi interes prawny. Wyjaśnienia wymaga, że pojęcie interesu prawnego należy rozumieć szeroko, tzn. nie tylko w sposób wynikający z treści określonych przepisów prawa przedmiotowego, lecz w sposób uwzględniający oprócz treści tych przepisów również ogólną sytuację prawną powoda (K. Piasecki, Postępowanie sporne rozpoznawcze, Warszawa 2004, s. 150 i n.). Powództwo przewidziane w art. 189 k.p.c. ma bowiem znaczenie uniwersalne, a interes prawny w rozumieniu tego przepisu stanowi szeroką formułę, obejmującą wiele sytuacji prawnych, w których uwikłany może być podmiot występujący z powództwem o ustalenie istnienia (nieistnienia) prawa lub stosunku prawnego (wyrok SN z dnia 09.02.2012 r., III CSK 181/11, OSNC 2012, nr 7-8, poz. 101). W orzecznictwie Sadu Najwyższego podkreśla się również, że interes prawny istnieje tylko wtedy, gdy powód potrzebie ochrony prawnej swej sfery prawnej może uczynić zadość przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Zauważyć zatem należy, jak słusznie podnosi strona pozwana, że interes ten nie istnieje, gdy osoba zainteresowana może w innym procesie, np. o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, a nawet w drodze orzeczenia o charakterze deklaratywnym. Innymi słowy, możliwość dochodzenia przez powoda świadczeń z określonego stosunku prawnego lub też obrona przed takimi świadczeniami w innym procesie w drodze zarzutu wyklucza więc istnienie po jego stronie interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia tego stosunku.

Podkreślenia wymaga, iż powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może być uwzględnione tylko wtedy, gdy spełnione zostaną dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje lub nie istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (wyrok SN z dnia 27.06.2001 r., II CKN 898/00, LEX nr 52613).

Zgodnie zaś z rozkładem ciężaru dowodu wynikającym z art. 6 k.c. powoda występującego z powództwem o udzielenie ochrony prawnej na podstawie art. 189 k.p.c. obciąża obowiązek wykazania faktów uzasadniających istnienie obu przesłanek przewidzianych w ww. przepisie. Zważyć należy, że zgodnie z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Co przy tym istotne, w wyroku z dnia 30 listopada 2016 r., sygn. I ACa 452/16 (Legalis nr 1576362), Sąd Apelacyjny w Szczecinie podkreślił, że: ”Strona, dochodząca na drodze sądowej wykonania umowy, udowodnić ma wyłącznie to, że spełniła swoje świadczenie. Nie jest zaś jej obowiązkiem wykazanie, że druga strona umowy swojego świadczenia wzajemnego nie spełniła. To pozwani zatem, podnosząc zarzut częściowego spełnienia świadczenia, fakt ten winni wykazać.”.

W ocenie Sądu powodowie nie posiadają interesu prawnego w żądaniu ustalenia na podstawie art. 189 k.p.c. obowiązującej strony stawki oprocentowania kwoty głównej pożyczki (pożyczek), wysokości odsetek za zwłokę ani też w ustaleniu kwoty głównej do spłaty. Sąd zwraca w tym miejscu uwagę, iż strony niniejszego postępowania nie pozostają w sporze co do związania ich umową pożyczki, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała okoliczności zawarcia umów pożyczek, które były wielokrotnie modyfikowane i odnawiane. Ponadto strony nie pozostają w sporze również co do charakteru łączących je umów ani też ważności ich zawarcia, a w rezultacie także konsekwencji oraz obowiązków stron z nich wynikających. Ponadto powodowie nie negowali swego zobowiązania co do zwrotu pozwanej zaciągniętych u niej kwot pożyczki, zapłaty odsetek w umówionej wysokości oraz odsetek za zwłokę. Spór istniejący pomiędzy stronami sprowadzał się natomiast jedynie co do treści ww. stosunku prawnego, a dokładniej zakresu istniejącego po stronie powodów obowiązku zapłaty, tj. stawki odsetek od pożyczki, wysokości kwoty odsetek, jaką powinni uiścić na rzecz pozwanej.

Zdaniem Sadu strona pozwana słusznie twierdzi, że żądania powodów sformułowane zarówno pierwotnie, jak i w dalszym toku procesu, nie zmierzały do ustalenia danego stosunku prawnego, lecz do ukształtowania jego treści poprzez ustalenie przez sąd wysokości obowiązującej strony stawki oprocentowania pożyczki. Rację ma również strona pozwana wskazując, iż takie żądanie strony powodowej nie może zostać zakwalifikowane jako powództwo o ustalenie, gdyż nie ma ono charakteru deklaratoryjnego, a charakter typowo prawnokształtujący (konstytutywny). W takiej sytuacji wyrok uwzględniający powództwo kształtowałby w sposób odmienny od dotychczasowego wzajemne prawa i obowiązki stron istniejącego stosunku prawnego w określonym zakresie, co nie jest dopuszczalne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28.09.2010 r., VI ACa 1383/09, Apel.-W-wa 2011/2/20).

Istotą powództwa wytoczonego na podstawie art. 189 k.p.c. jest stwierdzenie przez sąd, że dany stosunek (prawo) istnieje lub nie istnieje, a wyrok wydany w ramach takiego powództwa ma charakter deklaratoryjny, a więc potwierdzający istnienie stosunku prawnego czy usuwający niepewność zachodzącą pomiędzy powodem a pozwanym. Wyrok wydany w powództwie o ustalenie nie może zmierzać do ukształtowania na nowo stosunków prawnych między stronami (wyrok Sadu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27.06.2013 r., I ACa 498/13, LEX nr 1342333). Powództwo z art. 189 k.p.c. wytacza się bowiem, gdy powstała groźba co do istnienia stosunku prawnego lub prawa, podczas gdy na kanwie przedmiotowej sprawy taka groźba nie występowała, zaś spór między stronami dotyczy jedynie treści stosunku prawnego i rozbieżnych ocen stron co do zakresu świadczeń powodów i jako taki mógł lub może zostać rozstrzygnięty w sprawie o zapłatę. Następstwem powyższego jest to, że roszczenie powodów prowadzące do ukształtowania w sposób odmienny od dotychczasowego zakresu ich obowiązków wynikających z łączących strony umów pożyczek podlega oddaleniu w całości jako niezasadne.

Powodowie podnosili, iż nie mają innej możliwości ustalenia stosunku zobowiązaniowego między stronami w taki sposób, aby możliwa była spłata zobowiązania w ramach obowiązujących przepisów i przy oprocentowaniu, które nie odbiega od wysokości stosowanej przy tego rodzaju umowach zawieranych miedzy osobami fizycznymi, a także, że pozwana zobowiązuje powodów do spłat kwot, które stanowią świadczenie nienależne i że z jej wniosku przeciwko powodom oraz ich dzieciom, które przystąpiły do przedmiotowego zadłużenia, obecnie prowadzone jest postępowanie egzekucyjne za sygn. akt Km (...), mimo iż kapitał pożyczki został już przez powodów spłacony. Sąd odnosząc się do owych twierdzeń wskazuje, iż na gruncie niniejszej sprawy powodom przysługiwałoby ewentualnie powództwo dalej idące, a mianowicie powodowie mogliby wystąpić z powództwem o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Reasumując, nawet wyrok ustalający według woli powodów nie zakończyłby w ocenie Sądu przedmiotowej sprawy, a to przez wzgląd na istnienie tytułu wykonawczego – postanowienia Sądu Rejonowego w Wołominie z dnia 26 września 2018 r., sygn. akt I Co 1201/18, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 1 października 2018 roku.

Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu, w tym o kosztach zastępstwa procesowego, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz na podstawie art. 100 i 108 kpc.

Rozstrzygnięcie to zgodne jest z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, który pozwana wygrała w całości. Wyliczenie kosztów procesu Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)